Научная статья на тему 'МАХСУС МАШҒУЛОТЛАР БОСҚИЧИДА ЖУФТ АКРОБАТИКА БЎЙИЧА ПАСТКИ ШЕРИКЛАРНИНГ МОТОР ФАОЛЛИГИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

МАХСУС МАШҒУЛОТЛАР БОСҚИЧИДА ЖУФТ АКРОБАТИКА БЎЙИЧА ПАСТКИ ШЕРИКЛАРНИНГ МОТОР ФАОЛЛИГИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
47
8
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АКРОБАТИКА / МУВОФИқЛАШТИРИШ / МУВОЗАНАТ ВА САКРАШ МАШқЛАРИ / ЯНГИЛИК / ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИК

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ханкельдиев Ш.Х., Каримов Д.К.

Мақолада пастки шерикларнинг моторли фаолияти натижалари келтирилган, мувозанат характеридаги машқларни бажаришда асосий иш жойлари ва уларнинг ҳаракатлари очиб берилган. Баланс ва сакраш характеридаги координацион комплекс машқларни бажаришда пастки шерик позицияларининг миқдорий нисбати ўрнатилди. Етакчи омил пастки шериклар томонидан юқори шерик билан статик позициялар ва куч ҳаракатларини ушлаб туриш машқларини бажаришда талаб қилинадиган мутлоқ куч эканлиги аниқланди. Таҳлилий мониторинг шуни кўрсатдики, мувозанат машқларининг 52% пастки шерикнинг текис қўлларида, 27% оёқларда ва 21% пастки шерикларнинг эгилган қўлларида бажарилади.В статье представлены результаты двигательной деятельности нижних партнеров, выявлены основные рабочие положения и их перемещения при исполнении упражнений балансового характера. Установлено количественное соотношение положений нижнего партнера при выполнении координационно сложных упражнений балансового и прыжкового характера. Выявлено, что ведущим фактором является абсолютная сила, необходимая нижним партнерам при выполнении упражнений в удержании статических положений и силовых перемещений с верхним партнером. Анализ мониторинга выявил, что 52% балансовых упражнений выполняются на прямых руках нижнего партнера, 27% в ногах и 21% согнутых руках нижних партнеров.The article presents the results of the motor activity of the lower partners, reveals the main working positions and their movements when performing exercises of a balance nature. A quantitative ratio of the lower partner was established when performing coordination complex exercises of balance and vaulting nature. It was revealed that the leading factor is the absolute strength required by the lower partners when performing exercises in holding static positions and power movements with the upper partner. Analytical monitoring revealed that 52% of balance exercises are performed on the straight arms of the lower partner, 27% in the legs and 21% on the bent arms of the lower partner.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Ханкельдиев Ш.Х., Каримов Д.К.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАХСУС МАШҒУЛОТЛАР БОСҚИЧИДА ЖУФТ АКРОБАТИКА БЎЙИЧА ПАСТКИ ШЕРИКЛАРНИНГ МОТОР ФАОЛЛИГИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

югуриш тезлиги орттирилади. Бу даврда машгулот иш хажми куплигича колиб, жадаллиги оширилади;

- тусиклар оша югурувчиларнинг мусобакалашув даврининг бошида тезлик сифатларини оширишга алохида эътибор бериш лозим. Шу максадда мак-симал тезликни ошириш учун хафтада камида икки марта машгулотларга тезланишли югуриш, старт-дан югуриш, югура келиб югуриш, такрор югуриш машкларини киритиш керак;

- йиллик тайёргарлик машгулотларини самарали режалаштириш ва ушбу машгулот хажмини белги-лаш, унда кулланиладиган восита ва усулларнинг макбул вариантларидан унумли фойдаланиш айни дамда устувор вазифалардан саналади;

- машгулотларнинг давомийлиги ва унинг шаддати-ни тайёрлов даври учун алохида шартларда илгор хори-жий тажрибалар асосида белгилаш максадга мувофик;

- юкламаларнинг хажмини, интенсивлигининг окилона узгариб бориш, спортчиларнинг мусобака-олди психологик холатини юкори даражада шакл-лантириш, шунингдек, спортчиларнинг функционал имкониятлари билан машгулот юкламлари уртаси-даги оптимал нисбатини ишлата билиш келгусида

УУК (УДК, UDC): 796.093.61:14

Педагогика фанлари доктори, профессор Ш.Х. ХАНКЕЛЬДИЕВ1

юкори спорт натижаларига эришишнинг асосии омилларидан саналади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг "Жисмоний тарбия ва спорт т^ри-сида"ги Конуни. 04.09.2015 й.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва илмий салох,иятни ошириш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПК-4877-сонли карори. 03.11.2020 й.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республика-сида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалашти-риш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПФ-5924-сонли фармони. 24.01.2020 й.

4. Жилкин А. И., Кузьмин В. С., Сидорчук Е. В. Легкая атлетика (Учеб. пособие для студ. высш. учеб. заведении. 237-238-стр. М.: 2009 г.

5. Ивочкин В.В., Травин Ю.Г., Королев Г.Н., Семаева Г.И. Легкая атлетика. Программа. Бег на средние и длинные дистанции, спортивная ходьба. 32-стр. Москва. 2004 г.

6. Макаров Д.П., Озолин Н.Г. умумий тахрири остида. Энгил атлетика. Дарслик. 285-287-бетлар. Т.: 1971 й.

7. Озолин Н.Г., Хоменков Л.С. и др. Учебник тренера по легкой атлетике. 77-78-стр. М.: 1986 г.

8. Олимов М.С., Шакиржанова К.Т., Рафиев Х.Т., Тухтабоев Н.Г. ва бошкалар. Энгил атлетика назарияси ва услубияти. Дарслик. 264-266 бетлар. Тошкент. 2018 й.

9. Олимов М.С., Тухтабоев Н.Т., Солиев И.Р., Ортитов Х.Т. Урта ва узок, масофаларга югуриш услубияти. 160-162-бет. Укув кулланма. - Т.: 2016 й.

10. Олимов М.С. Урта масофага югуриш шиддати ва уни ностандарт ёндашув асосида шакллантириш. 933-бет. Чирчик, 2019 й.

11. Чесноков Н.Н., Никитушкин В.Г. Легкая атлетика. 231-стр. Учебник - М.: 2010 г.

12. Шорец П.Г. Бег препятствиями. 48-стр. М.: 1977 г.

13. Юшкевич Т.П., Кривоносова М.П. Методика обучения легкоатлетическим упражнениям. Учебная пособия. 129-134-стр. М.: 1986 г.

Спорт акробатикаси буйича халкаро тоифадаги спорт устаси Д.К. КАРИМОВ1 Фаргона давлат университети Фаргона шахри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

k.k.donibek@gmaü.c.om

МАХСУС МАШГУЛОТЛАР БОСЦИЧИДА ЖУФТ АКРОБАТИКА БУЙИЧА ПАСТКИ ШЕРИКЛАРНИНГ МОТОР ФАОЛЛИГИНИ ТАДЛИЛ ЦИЛИШ

Аннотация

Annotation

CN

о

CN

СО

та п о d со

с СО

В статье представлены результаты двигательной деятельности нижних партнеров, выявлены основные рабочие положения и их перемещения при исполнении упражнений балансового характера. Установлено количественное соотношение положений нижнего партнера при выполнении координационно сложных упражнений балансового и прыжкового характера. Выявлено, что ведущим фактором является абсолютная сила, необходимая нижним партнерам при выполнении упражнений в удержании статических положений и силовых перемещений с верхним партнером. Анализ мониторинга выявил, что 52% балансовых упражнений выполняются на прямых руках нижнего партнера, 27% в ногах и 21% согнутых руках нижних партнеров.

Ключевые слова: парная акробатика, координация, балансовые и прыжковые упражнения, мониторинг, инновации, физическая подготовка.

Маколада пастки шерикларнинг моторли фаолияти натижалари келтирилган, мувозанат характеридаги машкларни бажаришда асосий иш жойлари ва уларнинг харакатлари очиб берилган. Баланс ва сакраш характеридаги координацион комплекс машкларни бажаришда пастки шерик позицияларининг микдорий нисбати урнатилди. Етакчи омил пастки шериклар томонидан юкори шерик билан статик позициялар ва куч харакатларини ушлаб туриш машкла-рини бажаришда талаб килинадиган мутлок куч эканлиги аникланди. Тахлилий мониторинг шуни курсатдики, мувозанат машкларининг 52% пастки шерикнинг текис кулларида, 27% оёкларда ва 21% пастки шерикларнинг эгилган кулларида бажарилади.

Калит сузлар: акробатика, мувофицлаштириш, мувозанат ва сакраш машклари, мониторинг, янгилик, жисмоний тайёргарлик.

The article presents the results of the motor activity of the lower partners, reveals the main working positions and their movements when performing exercises of a balance nature. A quantitative ratio of the lower partner was established when performing coordination complex exercises of balance and vaulting nature. It was revealed that the leading factor is the absolute strength required by the lower partners when performing exercises in holding static positions and power movements with the upper partner. Analytical monitoring revealed that 52% of balance exercises are performed on the straight arms of the lower partner, 27% in the legs and 21% on the bent arms of the lower partner.

Keywords: Pair acrobatics, coordination, balance and vaulting exercises, monitoring, innovation, physical fitness.

Долзарблиги. Спорт натижаларининг усиши машгулот жараёнини янада такомиллаштириш, танланган спорт тури буйича юкори спорт натижаларига эришишга имкон

берадиган, спорт захираларини тайёрлашнинг янада ри-вожланган шакллари, воситалари ва усулларини излаш зарурлигини олдиндан белгилаб беради.

24

www.fansports.uz

№4-2021

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Спорт акробатикасининг ривожланишини куза-тиш шуни курсатдики, сунгги йилларда мусобака дастури янада мураккаблашди, машкларнинг динами-каси ва гузаллиги ошди, аммо шу билан бирга усишга тускинлик киладиган муаммолар пайдо булди.

Спорт акробатикаси каби мураккаб муво-фиклаштирилган спорт турларида техник тайёргар-лик куп жихатдан жисмоний тайёргарлик даражасига боглик. Акробатларнинг харакатланиш фаоллигини максадга мувофик урганиш ва шу асосда ривожла-ниш, махсус жисмоний тарбия воситалари янги машкларни янада самарали узлаштиришга имкон беради. Ушбу омилнинг ахамиятини инобатга олган холда, акробатик жуфтликларнинг пастки шерикла-рининг ихтисослаштирилган тайёргарлик боскичида-ги мотор фаоллигини урганиш ишлари олиб борилди.

Энг мухим жисмоний сифатларни аниклаш учун жуфт акробатика вакиллари учун Фаргона вилояти-нинг ушбу спорт туридаги етакчи мураббийларнинг социологик тадкикотлари утказилди.

Пастки шерикларнинг харакатланиш фаолиятини урганиш мувозанат характеридаги машкларни бажа-ришда асосий иш жойларини ва уларнинг харакатла-рини ажратиб курсатишга имкон берди.

Тажриба тадкикотлар давомида сакраш машкла-рида юкори шерикни ташлаш ва ушлаш усуллари аникланди. Олинган маълумотларни тахлил килиш мувозанат ва сакраш характеридаги координацион комплекс акробатик машкларни бажаришда пастки шерикнинг позицияларининг микдорий нисбатла-рини аниклашга имкон берди. Олинган тадкикот натижалари махсус жисмоний фазилатларни максадга мувофик ривожлантириш асосида координацион комплекс машкларни урганиш хамда максадга мувофик равишда ёндашишга имкон берди.

Спорт акробатикасининг тор ихтисослашуви техник тайёргарликнинг мотор параметрларига кура юкори спорт натижаларига эришиш кобилиятини макбул равишда амалга ошириши мумкин булган аник ижрочига аник талаблар куяди. Илмий ва ил-мий-услубий адабиётларни тахлил килиш шуни кур-сатадики, ихтисослаштирилган тайёргарлик боскичи-да акробатларнинг махсус жисмоний тайёргарлиги даражасини оширишга каратилган окилона воситалар ва усулларни аниклаш билан боглик масалалар етарли даражада ишлаб чикилмаган ва муаммоларни самарали ечишга имкон бермайди.

Тадкикот максади. Акробатларнинг етакчи жисмоний сифатларни очиб бериш, пастки даража-даги шерикларнинг мувозанат ва сакраш характеридаги машклари хамда уларнинг махсус машгулотлар боскичида харакатланиш фаолиятини тахлил килиш-дан иборат.

Тадкикот усуллари. Илмий ва илмий-услубий адабиётларни назарий тахлил килиш ва умумлашти-риш, социологик тадкикотлар, педагогик кузатувлар, математик-статистика усулларидан фойдаланиш.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Фаргона вилоятида ушбу турдаги спортнинг етакчи мураббий-лари гурухини олиб борган социологик тадкикотла-

римиз жуфт акробатиканинг пастки шериклари учун махсус тайёргарлик боскичида зарур булган энг мухим жисмоний сифатларни аниклашга имкон берди. Шу муносабат билан харакатга тайёрликнинг 10 та энг мухим омиллари танлаб олинди ва урганилган респон-дентлардан уларнинг рейтингдаги урни ва масъулиятли мусобакаларга тайёргарлик жараёнидаги ахамиятини аниклашлари суралди (жадвалга каранг).

Акробатларнинг мотор фазилатлари рейтинги ва уларнинг ^уйи шерикларни тайёрлаш жараёнидаги а^амияти туфисидаги социологик тадкикотлар натижалари

Жисмоний сифат Э э ! офи Тезлик кучи Вестибуляр баркарорлик Мутлок куч Махсус чидамлилик Нисбат кучи яти ^ В акра О Умумий чидам-лилик Фаол мослашув-чанлик Барча сифатлар-нинг умумийлиги

Ахамияти 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Тадкикот давомида олинган натижалар соха бу-йича манбаларни тахлил килиш натижасида олинган куплаб мутахассисларнинг фикрига мос келади ва куйи шериклар учун курсатилган жисмоний кобилиятлар-нинг мохияти ва узига хос хусусиятларини тулик акс эттиришига асосли хисобланади.

Табиийки, спорт натижалари маълум бир спорт тури учун бажариладиган жисмоний машклар услу-бига мос келадиган жисмоний фазилатлар даражасига боглик булиб, жисмоний тайёргарлик харакатларнинг техникаси, шаклланиши ва янада такомиллаштири-лиши учун асос булиб хизмат килади.

Шу муносабат билан, акробатлар томонидан моторли харакатларни бажаришнинг рационал тех-никасининг узига хос хусусиятларини билиш махсус жисмоний тайёргарликни оширишни таъминлайди-ган воситаларни танлаш учун асосдир.

Х,аракат таркибини аниклаш кобилияти мувоза-нат ва сакраш характеридаги жисмоний машкларда харакатлар кетма-кетлиги ва комбинациясини урна-тишга ёрдам беради. Компонентлар ва уларнинг узаро таъсири уртасидаги муносабатларнинг конунийли-гини, урганилаётган машкларнинг боскичлари ва боскичларини очиб бериш, харакатнинг тузилишини аниклашга имкон беради. Ихтисослашган тренинг боскичида куйи шерикларнинг ракобатбардош фаолиятини мониторинг килиш мувозанат ва сакраш характеридаги машкларнинг асосий коидаларини ва куллаб-кувватлаш алокаларини аниклашга имкон берди.

Баланс машкларида пастки шерикларнинг иши-нинг узига хос хусусияти юкори шерикни букилган ва текис кулларда вертикал ва горизонтал холатларда ушлаб туришдир. Биз пастки шериклар томонидан акробатик элементларни узлаштириш жараёнида вестибуляр анализаторнинг функциясини ва муво-фиклаштириш кобилиятларини яхшилашни максадга мувофик деб биламиз, чунки пастки ва юкори шерикларнинг тана массаларининг огирлик марказларини бирлаштириш зарурлигини хисобга оламиз.

Акробатик жуфтлик буйича ракобатбардош фао-лиятнинг тадкикот материаллари тахлили шуни курсатдики, мувозанат машкларининг 52% пастки

см о см

го га

0 ^

и

1

с го

№4-2021

www.fansports.uz

25

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

шерикнинг текис кулларида, 27% оёкларда ва 21% пастки шерикларнинг букилган кулларида бажарилади. Баланс машкларини бажаришда пастки шерикларнинг асосий куллаб-кувватловчи бугинлари шерикларнинг тезлик-кувват ишларида фарк килиши аникланди, бунда ишлашнинг сифати ва аниклиги тезлик-кувват кобилиятларининг ривожланиш даражаси ва бажари-лиш техникаси билан белгиланади. Шуни таъкидлаш керакки, пастки шерик, сакраш машкларини бажаришда доимо тик холатни саклаб туриши керак ва улоктириш машкларини бажаришда динамик холатни саклаш акробатларнинг махсус жисмоний тайёргарлигининг асосий максади булиб, устун вазифасини бажаради.

Сакраш машкларини бажариш пайтида пастки шериклар томонидан амалга оширилган мотор харакатларининг мониторинги шуни курсатдики, машкларнинг 44% полда пастки чуктиришнинг бир-лаштирилган куллари натижасида амалга оширилади, улоктириш машкларининг 29% пастки томоннинг тугри кулларидан элементларнинг ишлаши, орка томондан улоктириш машклари 14%, оёк остидан улоктириш 13% ни ташкил килади.

X 1

X

X

1 15

/ 1 1

I I rz

X 1 | J I 1

m У

нга Оёк остидан

Расм. Махсус тайёргарлик бос^ичида сакраш машкларини бажариш ва^ида жуфт акробатикада пастки шерикларнинг асосий позициялари.

Пастки шерикларнинг харакатланиш фаолияти-ни тажриба тадкикотлар мувозанат характеридаги машкларни бажариш жараёнида пастки шерикларни харакатга келтиришда уларнинг асосий иш холат-ларини ва танасининг рационал позицияларини аниклашга имкон берди.

Хулосалар.

1. Жуфт акробатикада моторли фаоллик таркиби-ни тахлилий кузатиш пастки шерикларнинг асосий ишчи позицияларини ва уларнинг микдорий нисбат-ларини ракобатбардош композицияларда белгилашга имкон берди, бу эса харакат кобилиятини ривожлан-тириш учун восита ва усулларни максадли танлашга имкон беради.

2. Сакраш машкларини бажариш жараёнида пастки шериклар томонидан амалга оширилган мотор хара-катларининг тахлили шуни курсатдики, машкларнинг 44% пастки шерикнинг бирлашган кулларидан, 29% улоктириш машклари бажарилган. пастки шерикнинг тугри кулларидан элементларга, орка остига ташлаш оркали бажариладиган машклар хисобланади.

3. Укитилаётган машкнинг узаро боглик таркибий кисмларини узлаштириб, укитишнинг ракобатбардош боскичида укитишнинг инновацион педагогик технологияларини жорий этиш акробатларнинг мотор салохиятини сезиларли даражада кенгайтиришга имкон беради.

Адабиётлар

1. Болобан В.Н. Обучение акробатическим упражнениям балонсого типа движений системы тел. Наука олимпийском спорте. 2008№1 24-32 с.

2. Умаров Х.Х. Акробатика машкларининг биомеханик тахлили. "Фан-спортга" 2020№4 55-58 б.

3. Белохвостов Б.Н. Вольтижная акробатика. М.: Изд-во ЛКИ 2008г 304 с.

4. Ханкельдиев Ш.Х. Физический статус учащейся молодежи (Монография) Ташкент 2018 - 412 с.

УУК (УДК, UDC): 796.012:266:12:004:

см о см

05

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

■с

о а w

с л

Катта укитувчи Б.Ф. ИКРОМОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистан

БОШЛАНГИЧ ТАЙЁРГАРЛИК БОСКИЧИДА ШУГУЛЛАНУВЧИ ЭШКАКЧИ БАЙДАРКАЧИЛАРНИНГ МУВОЗАНАТ ТУРГУНЛИГИНИ ИННОВАЦИОН ВОСИТА ВА УСУЛЛАР ЁРДАМИДА РИВОЖЛАНТИРИШ

Аннотация Annotation

Муаллиф билан богланиш учун:

baxa_08@bk.ru

В статье раскрывается эффективность средств и методов, используемых для развития устойчивости равновесия гребцов байдарочников на начальном этапе подготовки с помощью инновационных тренажеров и специальных упражнений.

Ключевые слова: равновесие, тренажер, гребцы, этап начальной подготовки, нововведение, оперативный контроль, тренировка.

Маколада бошлангич тайёргарлик боскичида шугулланувчи эшкакчи байдаркачиларнинг мувозанат тургунлигини инновацион тренажёр ва махсус машклар оркали ривожлантириш ва кулланилган восита хамда усулларнинг самарадор эканлиги очиб берилган.

Калит сузлар: мувозанат, тренажёр, эшкакчи байдаркачилар, бошлангич тайёргарлик боскичи, инновация, тезкор назорат, машгулот.

The article reveals the effectiveness of the means and methods used to develop the stability of the balance of kayak rowers at the initial stage of training with the help of innovative simulators and special exercises.

Key words: balance, trainer, kayakers, initial preparation stage, innovation, operational control, training.

куллар бил

Гугри кул

26

www.fansports.uz

№4-2021

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.