Научная статья на тему 'МАФКУРАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШГА ОИД МУЛОҲАЗАЛАР'

МАФКУРАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШГА ОИД МУЛОҲАЗАЛАР Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
48
13
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
миллий мафкура / мафкуравий таҳдидлар / миллатчилик / шовинизм / “ахборот асри” / мафкуравий иммунитет. / national ideology / ideological threats / nationalism / chauvinism / "century of information" / ideological immunity.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Раматов, Жуманиёз Султанович

Мақолада мафкуравий таҳдидларни олдини олишга оид миллий тарбияни такомиллаштириш, болалар адабиётига, болалар учун мўлжалланган санъат сохаларини ривожлантириш, тарғибот-ташвиқот ишларини юқори босқичга кўтариш, жамият фидоийлари бўлган касб вакилларини мамлакат миқёсида танитиш каби мулоҳазалар ва таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

IDEAS TO PREVENT IDEOLOGICAL THREATS

The article offers proposals and proposals for improving domestic education in the prevention of ideological threats, the development of children's literature, children's creativity, educational activities, and the popularization of selfless specialists in the country

Текст научной работы на тему «МАФКУРАВИЙ ТАҲДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШГА ОИД МУЛОҲАЗАЛАР»

МАФКУРАВИЙ ТАХДИДЛАРНИ ОЛДИНИ ОЛИШГА ОИД

МУЛОХАЗАЛАР

d https://doi.org/10.24412/2181-1784-2022-23-671-676

Раматов Жуманиёз Султанович

ТДТрУ кафедра мудири, фалсафа фанлари доктори, профессор

АННОТАЦИЯ

Мацолада мафкуравий таудидларни олдини олишга оид миллий тарбияни такомиллаштириш, болалар адабиётига, болалар учун мулжалланган санъат сохаларини ривожлантириш, тарзибот-ташвицот ишларини юцори босцичга кутариш, жамият фидоийлари булган касб вакилларини мамлакат мицёсида танитиш каби мулоуазалар ва таклифлар берилган.

Калит сузлар: миллий мафкура, мафкуравий таудидлар, миллатчилик, шовинизм, "ахборот асри", мафкуравий иммунитет.

АННОТАЦИЯ

В статье предлагаются предложения и предложения по совершенствованию отечественного образования по предупреждению идеологических угроз, развитию детской литературы, детского творчества, просветительской деятельности, популяризации самоотверженных специалистов в стране.

Ключевые слова: национальная идеология, идеологические угрозы, национализм, шовинизм, «информационный век», идеологический иммунитет.

ABSTRACT

The article offers proposals and proposals for improving domestic education in the prevention of ideological threats, the development of children's literature, children's creativity, educational activities, and the popularization of selfless specialists in the country

Keywords: national ideology, ideological threats, nationalism, chauvinism, "century of information", ideological immunity.

КИРИШ

Инсониятнинг бутун тарихи давомида руй берган боскинчилик урушлари, давлат ва минтакалар уртасидаги зиддиятлардан маълумки, узга юртларни босиб олишга хдракат килган, бошка халкларни тобе килишга интилган боскинчилар уз ёвуз ниятларига эришиш учун, аввало, мазлум халкларнинг

671

тарихий хотирасини учиришга, миллий маънавий ва маданий анъаналаридан махрум килиш йулини тутганлар.

Сунгги ун йилликларда содир булган ва булаётган вокеалар шундан далолат беряптики, хозирги вактда турли сиёсий кучлар ва харакатлар купрок мафкуравий воситалар оркали уз таъсир доирасини кенгайтиришга харакат килмокдалар ва бунинг учун энг замонавий ахборот воситаларини ишга солмокдалар. Тажовузкор миллатчилик ва шовинизм, неофашизм ва коммунизм, иркчилик ва диний экстремизм каби инсонийликка зид мафкуралар бутун дунё хавфсизлигига рахна солмокда

Хрзирги ахборотлаштириш, компьютер ва телекоммуникация даврида ахборот нафакат иктисодий, ижтимоий ривожланишнинг, балки ва аввало, дунёкарашни шакллантириш, маънавий-ахлокий кадриятларни кишилар онгига сингдиришнинг мухим воситаси булиб колмокда. Зеро, гоявий иммунитетни у ёки бу ахборотни яшириш, таъкиклаш йули билан шакллантириб булмайди. Кабель телевидениеси, спутникли антенналар, интернет тармокларига уланиш имконияти тобора купрок хаётимиздан урин олаётган, одатий холга айланаётган бир пайтда кишилар хар кандай, жумладан зарарли, ёлгон, бухтон характердаги ахборотни хам бевосита булмаса, билвосита олиш имкониятига эга. Демак, факат тугри, ишончли ахборотни узатиш, кишиларни маънавий ва интеллектуал билимлар билан куроллантириш йули билан гоявий иммунитетнишакллантириш, кишиларнинг онги, тафаккуридаги бушликни бунёдкор гоялар билан тулдириш мумкин. 'Тояга карши гоя, фикрга карши фикр, жахолатга карши маърифат" тамойилининг мазмун-мохияти хам шунда. Шу маънода айтиш мумкинки, аксарият йулдан адашганларнинг онгу-тафаккури шаклланмагани, акли ва билимининг етишмагани бир жихатдан оммавий ахборот воситалари, замонавий ахборот воситалари оркали уз вактида тугри маълумотларни бериб боришга эътиборсизликка бориб такалади. Бундай вазиятда одам олган билими, эгаллаган маърифати асосида шаклланадиган уз мустакил фикрига, аник дунёкарашига, собит эътикодига, хаётининг таянчига айланган миллий маънавий-ахлокий кадриятларига ва мустахкам иродасига эга булмаса мафкуравий тазйикларга бардош бериши кийин.

Жахон сиёсий харитасида куплаб давлатлар мавжуд. Уларнинг хар бирини узгалардан фарк киладиган миллий манфаатлари бор. Айнан мана шу манфаатлар улкан харакатлантирувчи куч хисобланади ва у узга давлатлар, халклар, ижтимоий гурухлар онгига, дунёкарашига, турмуш тарзига таъсир утказиш, узларига буйсундириш учун йуналтирилган максадларни

шaкллaнтирaди. Бyндaн мaксaд, мyaйян икктисодий, сиёсий вa диний кaрaшлaрни сингдириш орк^и турли кyринишдaги эхтиёжтарни кондиришга интилишдир. Бyндaй интилиш турли воситaлaр вa йyллaрдaн фойдaдaнишни, yлaрнинг доимий тaкомиллaшиб боришини келтириб чик;aрмокдa. Президентимиз тaъкидлaгaнлaридек, «бaъзaн беозоргинa 6ули6 туюлган мусикд, оддийгинa мутфильм ёки реклaмa лaвхaси оркдди хaм мaълyм бир мaфкyрaвий мaксaдлaр вa интилишлaр ифодaлaнaди».

Шунинг билaн бир кaтордa бугун дунёнинг бaрчa минтaкaдaридa глобaдлaшyв жaрaёни ижтимоий-мaдaний ходисaдaргa хaм УЗИНИНГ тyрличa тaъсирини yткaзмокдa. Бyндaй тaъсирнинг бир хил эмaслиги дунё мaмлaкaтлaрининг сиёсий, икктисодий, ижтимоий, aхборот, мaънaвий сaдохиятлaри вa геосиёсий омиллaр билaн чaмбaрчaс боFлик. Олaмдa юз берaётгaн бу кaби шиддaтли жaрaёнлaрнинг aвж олиши шaроитидa миллий мaънaвиятгa кaрaтилгaн тaхдидлaр тоборa ошиб бормокдa. Бунинг aсосий сaбaби мaънaвиятнинг миллaт онги, дyнёкaрaши вa ментaдитетини тaшкил этиш билaн боFликдир. Улaрни турли хил зaмонaвий усул вa воситaдaр ёрдaмидa узгартириш орк^и миллaтни, мaмлaкaтни вa унинг бaрчa бойликлaрини кулга киритиш мумкин бyлaди.Мaънaвиятнинг инк;ирозга юз тутиши, aлбaттa, мaмлaкaтнинг тaрaккиётдaн оркaдa колишига, бошкд дaвлaтлaрнинг измидa бyлишигa олиб келaди. Шу боис, Узбекистон Биринчи Президенти Ислом Гримов мaънaвий тaхдидлaрнинг х^о^тли куч экaнлиги, yнгa кдрши чорa-тaдбирлaр куриш зaрyрлиги тyFрисидa кyйидaги фикрлaрни билдиргaн эди: "X,aммaмизгa aён булиши керaкки, '^хборот aсри" деб номлaнгaн XXI aсрдa хеч к^си дaвлaт ёки жaмият узини темир девор билaн Урaб яшaй олмaйди. Айни пaйтдa, aхвол шyндaй экaн, деб кул ковуштириб утириш хaм тyFри келмaйди, бyндaй тaхдидлaргa жaвобaн, биз хaм соддa бyлмaсдaн, зaрyр чорa-тaдбирлaрни куришимиз кервк"[1;12-13].

Демaк хозирги кyндa жaмиятимиз олдидa тyргaн aсосий вaзифaлaрдaн бири турли хилдaги мaфкyрaвий, мaънaвий вa aхборот тaхдидлaригa кдрши кyрaшишнинг сaмaрaди йyллaри, yсyллaри вa воситaлaрини ярaтиш оркдли ёшлaримиздa мaфкyрaвий иммунитетни мyстaхкaмлaшдaн иборaтдир. Мaфкyрaвий вa aхборот тaхдидлaрининг олдини олишнинг кyйидaги aйрим мехaнизмлaригa тyхтaдсaк:

1. Миллий тaрбияни тaкомиллaштириш оркдди тaхдидбaрдош ёшлaрни вояга еткaзиш.

673

Маълумки, тарбиянинг бошлангич нуктаси бу - оиладир. Шарк халклари учун оила мукаддас маскан. Чунки оиланинг мустахкамлиги, унинг тинчлиги ва осойишталиги давлатнинг мустахкамлиги ва осойишталигини таъминловчи манба, десак хато килмаган буламиз. Шу боис, бизда оила масаласи давлат сиёсати макомидаги масаладир.

Маълумки, "Таълим тугрисида"ги конунда таълимнинг куйидаги турлари келтирилган: мактабгача таълим, умумий урта таълим, урта махсус касб-хунар таълими, олий таълим, олий укув юртидан кейинги таълим, малака ошириш ва кайта тайёрлаш, мактабдан ташкари таълим. Давлат бюджетидан таълим сохасига ажратилган маблагнинг асосий кисми, энг аввало, олий таълимга ажратилар эди. Бу тушунарли холат, чунки олий таълим жамият эхтиёжи учун зарур мутахассис кадрларни тайёрлайди. Ажратилган маблагнинг колган кисмлари эса "колдик тамойили" асосида таълимнинг колган турларига таксимланарди. Мактабгача таълимга навбат келганда маблагнинг арзимаган кисми коларди. Бу сохадаги хорижий тажриба, хусусан, Япония тажрибаси урганилганда тамоман бошкача ёндашув аникланган. Япония мактабларида болаларга 5 синфгача фанлар укитилмас экан. Уларга япон тили, тарихи, одоби, ахлоки, урф-одат ва анъаналари, байрам ва маросимлари укитилар экан. Уларнинг фикрича, болага дастлаб тарбия бериш керак. Билим бериш хеч качон кеч булмайди. Тарбияда эса кеч колиш мумкин. Иккинчи жахон урушидан энг огир ахволда чиккан давлатлардан бири Япония эди. Орадан утган киска даврдан сунг Япония дунёнинг энг ривожланган давлатлари каторидан урин эгаллади.

2. Болалар адабиётига, умуман болалар учун мулжалланган мусика, ашула, театр, кино асарлари яратишга эътибор кучайтирилиши, бундай асарларни яратувчилар учун пухта уйланган рагбатлантириш тизими ишлаб чикилиши керак.

3. Таргибот-ташвикот ишларини юкори боскичга кутариш. Таккослаш учун собик иттифок таргибот тизимини курадиган булсак. Совет мафкуравий-сиёсий тизими узбек халкининг миллий гурурини,мустакиллик гоясини, унинг курашчиларини мафкуравий янчиш максадида минглаб маърифий-сиёсий окартув булимларини очди. Узбек халкининг тафаккурини советлаштиришга илмий асосда ёндашув уларнинг мафкур максадларига тезрок етказди: совет декретлари, партия анжуманлари, Конституция таргиботи, "Билим" жамияти аъзолари худудларда юриб, совет тузуми мохиятини тушунтиришлар, театр, концерт, кургазма, маърузалар, кино, кироатхоналарни ишга солишди.

Агитпоезд, агитпароход, клуб, "кизил чойхоналар", сиёсий сухбат, диспут, жанговар варакалар, "Чакмок", кинолекторий каби таргибот-ташвикотнинг юзлаб усулларидан фойдаланиб,шуролар хукумати уз мафкурасини халкимиз онгига сингдиришга харакат килди. Коммунистик мафкурага зид булган хар кандай фикр, гоя, бадиий асар муаллифи каттик таъкиб остига олинган. Якин тарихдан сабок шундан иборатки, жамиятимизда таргибот-ташвикот фаолияти учун шундай кенг имкониятлар, ахборот воситаларининг энг замонавий технологиялари яратилганки, булардан самарали фойдаланиш оркали хар кандай хатарли тахдидларга жавоб бера оладиган ёшларни вояга етказиш мумкин.

4. Жамиятимиз хаётининг турли сохаларида халол мехнат килиб, мамлакат тараккиётига узининг муносиб хиссасини кушаётган фидоий, элга ва ватанга садокатли, ватанпарвар инсонлар, масалан, мактаб укитувчиси, жаррох, темир йулчи, фермер, академик, хайдовчи ва хоказо касб вакилларини замонамиз кахрамонлари сифатида юртга танитиш.

ХУЛОСА

Бунинг учун уларнинг хаёти ва фаолиятига оид бадиий асарлар, кинофильмлар, театр асарлари, хужжатли фильмлар яратиш зарур. Уларнинг портретлари мактаб, коллеж, лицей, олий таълим муассасалари,ишлаб чикариш корхоналари, маданият саройлари, кутубхоналар, кино ва концерт заллари фойеларида, хатто метро бекатларида булса, ёш авлодга урнак олиш, таклид килиш, интилиш учун имкониятлар яратган булар эдик.Уз пайтида ижод ахлига кино, телевидение ва театрларимизда замонамиз кахрамонлари образларини яратиш тугрисида нихоятда зарур курсатмалар берган эди. Лекин, афсуски, бу вазифа кунгилдагидек бажарилмади. Чунки фарзандларимиз узимизнинг миллий кахрамонларимизни билмаса, у холда, четдан "кахрамон" излаб топади. У топган "кахрамон" банклардаги сейфларни очиб, пул умарадиган угрими, одам улдиришдан тап тортмайдиган ашаддий каллакесарми, инсонларнинг маблагларини турли замонавий усуллар билан узлаштирадиган фирибгарми, буниси энди бизга номаълум. Айтишадику, агар биз уз фарзандларимизни узимиз тарбияламасак, уларни "тарбияловчилар" бир зумда топилади.

REFERENCES

1. Каримов И.А. Энг асосий мезон - хаёт хакикатини акс эттириш. Т.:"Узбекистон", 2009.

2. Muxtarov, A. (2020). Психологиянинг XXI асрдаги ривожи. Архив научных исследований.

3. Muxtarov, A. (2020). Демократия ва фукаролик жамияти . Архив научных исследований.

4. Muminov, A., Muminov, O., & Norov, S. (2020). Social partnership in Uzbekistan: Status and prospects. International Journal of Scientific and Technology Research, 9(2), 5876-5878.

5. Muxtarov, A. (2020). IMAM BUKHARI-THE GREAT HADITH EXPERT Архив научных исследований.

6. Muxtarov, A. Олий таълимда замонавий инновациялар. Архив научных исследований.

7. Muminov, A. (2017). Makhalla as the Center and the Conductor of Sociopolitical Development in Uzbekistan. ISJ Theoretical & Applied Science, 4(48), 103107.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.