CC BY
6МАФЬУМИ «МАЛОЗИИ КОНСЕПТУАЛ1» ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР
ШАМСИЯИ ДАВЛАТНАЗАР
Омузгори кафедраи назария ва типологияи забони англисй Донишгохи давлатии Бохтар ба номи Носири Хусрав
Аннатасия: Мацолаи мазкур ба мафпуми «малозии консептуалг» дар забоншиносии муосир бахшида шудааст. Бояд цайд кард, ки забоншиносии маърифати ба малоз назари навро ифода мекунад. Дар рафти та^лил маълум гашт, ки якчанд намуди фа^миши раванди малозг: интераксионисти, прагматики, мацозии муцоисави, забони, синергетики, маърифати вуцуд дорад.
Калидвожахр: малоз, консептуали, морфема, калима, ибора, мураккаб, мушкил, маф^ум, забоншиносии муосир, прагматики.
Мухаккикон муддати тулонй малозро меомухтанд. Бо вучуди ин, дар бораи ин падида хануз саволхо мавчуданд. Чунин мешуморанд, ки системаи консептуалии шахс бо истифода аз ташбех сохтор карда шудааст, яъне маънои зиёди мафхумхо бо истифода аз кисматхои гуногуни мафхумхои дигар тафсир карда мешавад. Системаи консептуалии шахс бо тачрибаи хамкорй бо чахони беруна алокаманд аст. Пас, ин мачозест, ки кобилияти ба системаи мафхумхо ворид шуданро дорад. Аммо, мухаккикон чунин мешуморанд, ки системаи консептуалй амалй намешавад. Пеш аз хама, дар таъини накшахои гуногун, омузиши хусусиятхои забон ахамияти калон дорад [6 с.25].
Баъзе мухдккикон (Малидов ft. О.В. Александрова, Е.Г. Беляевская, М.Я. Блох, Е.С. Кубрякова, Г.Г. Молчанова, В.Н. Телия ва дигарон) масъалаи нигох доштани донишро дар чахон, ба низом даровардани донишро дар забон дар равандхои иртиботй меомузанд. Забоншиносии маърифатй низ бо ин масъалахо сарукор дорад.
Мухимтарин объекти илми маърифат забон аст, аммо дар замони муосир олимон ин масъаларо аз мавкеъхои гуногун баррасй мекунанд. Э.С. Кубрякова муътакид аст, ки забоншиносии маърифатй ба чуз забон, тафаккур, шинохтро тахкик мекунад: дар сатхи асосии гурухбандй, категория на дар принсипи ассотсиатсияхо фундаменталй ва "олй" аст, балки ассотсиатсияхое мебошанд, ки хосиятхои барои онхо мувофик шуури харруза мутамарказ шудааст [4 с. 14].
Аксари мушаккикони вожашинос сабаби маънои малоз! касб намудани калимашоро дар табиати духура доштани калима медонанд. Масалан, забоншинос Е.Ю. Мягкова малозро яке аз воситашои мушими сохтори психологии маънои калима номидааст [10 с. 30]. Аз назари ин мушаккик дар зоширшавии шолати психологии инсон накши малоз хеле муассир ба назар мерасад, яъне дар ин шолат низ калимашои малозшуда ду ланбаи психологиро доранд - аз як тараф, интихобу ифодаи калимашои малоз! ва аз лониби дигар, роз! будани гуянда аз калимашои интихобкардаи худ, ки ин бештар хоси нутк аст.
Мушаккикони гузаштаи осори классикони адабиёти форсу толик доир ба малоз андешашои гуногун ва лолиби тавллуш баён кардаанд. йамчунин доир ба малоз дар лугатшои кадима ва осори шуаро андешашои лолибе зикр шудааст.
Бояд таъкид намуд, ки дар кадимтарин лугати толик! «Лугати фурс» доир ба калимаи малоз маълумоте зикр нашудааст. Мушаккикони назарияи адабиёт зимни шарши ин ва ё он санъати баде! аввал маънии истилошии онро шаршу эзош дода, сипас доир ба хусусияти истилошии он андеша меронданд. Аз лумла, Шамс Кайси Роз! доир ба малоз чунин гуфтааст: «Малоз зидди шакикат аст» ва дар маънии истилошиаш чунин мегуяд: «Малоз он аст, ки аз шакикат даргузаранд ва лафзро бар маънии дигаре итлок кунанд, ки дар асли вазъ на барои он нишода бошанд. Лекин бо шакикати он лафз валши алокате дорад, ки бад-он муносибат муроди мутакаллим аз он итлок фашм тавон кард» [Шамс Кайси Роз! 1991, с.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
192].
Дар забоншиносии аврупо! низ зери мафауми «метафора» малоз фаамида мешавад. Мавриди зикр аст, ки муааккики малоз дар забони рус! В.П. Москвин назарияаои В.В. Виноградов ва дигар муааккикони аврупоиро доир ба ин мафаум омухтаю таалил намуда, ба чунин натила расидааст: «Масъалаи малоз чун принсипи асосии табдили маъно басо мураккаб ва мушкил аст. Кабл аз аама, он бояд ба навъао ва кисматао тасниф шавад: таснифоти навъаои малоз ва тавзеаи вижагиаои фарккунандаи онао аз нигоаи забоншинос! ва равоншинос! вазифаи аввалиндаралаи илм дар бораи семантика аст. У дар идомаи ин назария андешааои муааккикони дигарро оварда, чунин таъкид кардааст: «Мутахассисон то имруз баас доранд ва таъкид мекунанд, ки аануз аел як назарияи пешниаодшуда оид ба моаияти малоз, тарзи татбикшав! ва ё зуауршавии малозро мушаххас баён накардааст. Умуман то аол аел як пажуаиш моаияти аслии малозро мушаххас накардааст ва малоз аамон як муаммои сарбастаи илми семантика бок! мондааст. йамин тавр, то аол ягон тавзеаи комили назарияи малоз ва таснифоти пурраи малоз вулуд надорад. Вазифаи мо коркарди аамин гуна назария ва коркарди аамин гуна таснифот аст» [10 с. 3].
Профессор ft. Малидов низ малозро яке аз усулаои муаими тавлиди лугав! номида чунин таъкид менамояд: «Усули малозии пайдоиши маъноаои лугавиро аз маънои малоз! бояд фарк кард. Дар ин маврид малоз аамчун воситаи бавулудоварандаи маъноаои лудогона, аамчун тарики пайдоиши ин ё ин маънои лугав! фаамида мешавад. Аз ин лост, ки мафауми маънои малоз! на ба навъи лудогонаи маънои лугав!, балки ба усули ташаккули он маъно далолат мекунад. Аз лониби дигар, малози лугав! аз анвои гуногуни малозот, ки аамчун санъати бадеии анъанав! шинохта шудаанд, бояд фарк кунад. Ба лумлаи маъноаои лугавии бо усули малоз ба вулуд омада на аама гуна малозот, балки чунин воситааои тасвири баде! дохил мешаванд, ки дар шакли калимаи алоаидае шах шуда монда ба аукми анъана даромадаанд» [7 с. 53].
Забоншиноси рус С.М. Мезенин мафауми малозро барои бунёди образао дар адабиёти баде! муаим шуморида, таъкид менамояд, ки он мансуб ба категорияаои лингвистист. Дар ин маврид у чунин мегуяд: «Вокеан, аел яке аз воаидаои забон - морфема, калима, ибора образнокиро доро нестанд. Муносибати онао ба зуауроти аакикати объектив! характери аломатро дорад. Образнок! мумкин аст, фард! ифодаи нотакрор, инъикоси хаёлангези объект бошад. Масалан калимаи заргуш аз руйи ифодаи маъноияш образнокиро худ ба худ (само по себе) доро нест. Вале ин калима дар аолатаои мушаххас метавонад образ созад. «Заргуш»: гуфта мо дар шакли образнок фикреро ифода менамоем (ин одам тарсу аст. Зургуш тарсончак аст, мантикан ин одам ба заргуш монанд аст)» [9 с. 50].
С.М. Мезенин ин мафаумро ба таври амик омухта, онро аадафи забон! (метаязык) барои илмаои психологию фалсаф!, назарияи адабиёту санъатшинос! ва семиотикаю забоншинос! номидааст.
В.А. Маслова маърифатиро х,амчун самти илм муайян мекунад, ки объекти омузиши он акл, тафаккури инсон ва он равандх,о ва х,олатх,ои рух,ии бо онх,о алокаманд мебошад. Ин илми дониш ва маърифат, дарки чах,он дар раванди фаъолияти инсон аст [10 c. 6). Дар замони муосир, илми маърифатй, пеш аз х,ама, х,амчун илми принсипх,ое, ки равандх,ои равониро идора мекунанд, дарк карда мешавад [5 с. 4].
Ч,ойгох,и асосиро дар забоншиносии маърифатй масъалаи гурух,бандии олами атроф ишгол мекунад. Дар ин чо малоз х,амчун зухури имкониятх,ои гуногуни акл накши мух,им мебозад. Х,амин тавр, Е.В. Будаев мегуяд, ки мачоз дар илми маърифатии муосир одатан х,амчун як амалиёти (асосй) равонй, х,амчун рох,и шинохт, гурух,бандй, консептуалия, арзёбй ва шарх,и олам муайян карда мешавад [1 с.16].
Дар замони муосир диккати зиёд ба чанбаи маърифатии малоз равона карда шудааст. Ин пеш аз х,ама ба он вобаста аст, ки дар охири асри ХХ дар забоншиносй аз марх,илаи тавсифй ба марх,илаи тавзех,отй гузашт.
Мухаккики амрикой Ч,. Чейнз ба омузиши масъалахои генезис ва эволютсияи шуури инсон машгул буд. Дар соли 1976, олим китоби «The Origin of Consciousness in the Breakdown of the Bicameral Mind» -ро ба табъ расонд. Дар он тамоми боб ба истиорахо бахшида шудааст. Ч. Чейнс раванди малозро тахкик карда, гуфт, ки эволютсияи шуур бо кобилияти малоз алокаманд аст. Вай инчунин боварй дошт, ки малоз василаи тавсеаи фахмиши чахон, шуури инсон аст [1 с. 16-17).
Бояд кайд кард, ки забоншиносии маърифатй ба малоз назари навро ифода мекунад. Маълум аст, ки якчанд намуди фахмиши раванди малоз'1 вучуд дорад: интераксионистй, прагматикй, мачозии мукоисавй, забонй, синергетикй, маърифатй.
Дар илми муосир 3 равиши асосй барои омузиши малоз "метафора" вучуд дорад. Назарияи системаи марказй, назарияи мукаммалтарин ва анъанавй мебошад. Вай малозро аз мавкеи системаи забон баррасй намуда, инчунин сохтори лингвистй ва табиати функсионалии малозро ошкор мекунад (Н.Д. Арутюнова, О.И. Глазунова, Ю.И. Левин, Г.Н. Скляревская, М.Блэр, Ф. Вилрайт) [13 c. 9].
Назарияи антропологии падидаи малозро аз мавкеи номинатор тарчумон баррасй мекунад (В.Н. Телия, И.В. Толочин, И.Я. Широва). Гайр аз ин, дар ин назария самтхои психолингвистй ва функсионалй-коммуникатсионй фарк карда мешаванд.
Дар доираи равиши психолингвистй маънои контекст дар ташаккули маънои метафора ва тафсири он баррасй карда мешавад. Коннотатсияхои метафорй хамчун усули таъсиррасонии прагматикй ба адресат ва хусусият, ки дар интиколи малозии марказй мебошад, хдмчун рохи ифодаи муносибати эмотсионалй-баходихй ва услубй-ишорашудаи байни мавзуи сухан ва вокеият баррасй карда мешаванд [12].
Дар равиши функсионалй-коммуникативй вазифаи асосй муайян кардани монандй ва фаркияти маънои мустаким ва маъное мебошад, ки муаллиф дар назар дорад. Ин аст он чизе, ки ба тахлили хусусиятхои фаъолияти малоз бо назардошти самти коммуникатсионии сухан мусоидат мекунад [13 c. 10].
Назарияи маърифатии малоз падидаи малозро на хамчун рошшо, балки хамчун воситаи асосии тафаккур шарх медихад. Дар ин назария равишхои сохторй ва этносентрии раванди малоз фарк карда мешаванд. Тарафдорони равиши сохторй маънои мачозиро бо мачмуи дигаргунихо дар системахои консептуалй, ки дониши инсон дар бораи чахон дар он чамъ мешавад, пайваст мекунанд (А.Н.Баранов, Ю.Н. Караулов, А.П. Чудинов). Тибки равиши этносентристй, онхо дар мачоз калиди фахмиши асосхои тафаккур ва равандхои эчоди биниши хоси миллии чахонро огоз карданд (Н.Д. Арутюнова). Дар асоси ин мукаррарот, мо метавонем хулоса барорем, ки малоз интиколдихандаи махсуси консептуалии стереотипхои этномаданй мебошад [13 с. 10-11).
Забоншиносии маърифатй як самти махсуси лингвистй мебошад, ки бо омузиши забон хамчун воситаи маърифатй - сохтори аломатхо сару кор мегирад, ки дар рамзгузорй ва тагир додани иттилоот накши калон дорад [4 с. 53]. Мо гуфта метавонем, ки масъалаи асосии забоншиносии маърифатй сохтани сохтори иртиботи лингвистй хамчун табодули иттилоот мебошад.
В.А. Маслова мегуяд, ки хадафхои асосии забоншиносии маърифатй фахмидани раванди татбики дарк, гурухбандй, тасниф ва дарки олами атроф, инчунин дарки равандхои чамъоварии дониш, омухтани системахои таъмин намудани намудхои гуногуни фаъолият ва иттилоот мебошанд. Мухаккик илова мекунад, ки илми маърифатй натичаи ташаккули фанни мухандисии марбут ба коркарди компютерии иттилоот мебошад [8 с. 17].
Аввалин кушиши тавсифи пайвандхои ассотсиатсия бо забони англисй ба ЧЛакофф ва М. Чонсон тааллук дорад. Дар китоби "Малозхое, ки мо бо он зиндагй мекунем" (2008), мухаккикон мафхуми "мафхуми мачозй" -ро бо максади муайян кардани мафхумхое, ки метавонанд падидахои як навъро аз нигохи падидахои навъи дигар шарх диханд, ворид карданд. Инчунин, онхо боварй доранд, ки ин сохторхо метавонанд шумораи бемахдуди
изхороти мачозиро ташкил диханд. Х,амчун иборахои лингвистй, малозхо аз он сабаб баррасй карда мешаванд, ки онхо дар системаи консептуалии шахс мавчуданд [6].
Ч,. Лакофф ва М. Ч,онсон чунин мешуморанд, ки тезиси асосии назарияи маърифатии метафора ба гояи зерин кохиш ёфтааст: равандхои малоз ба расмиёти коркарди сохторхои дониш - фреймхо ва сенарияхо асос меёбанд. Донише, ки дар кадрхо ва сенарияхо амалй мешавад, тачрибаи умумии хамкории инсон бо чахони беруна - хам бо олами ашё ва хам бо чомеа мебошад [6 с. 9].
Дар ибтидо мафхумхои "мафхуми мачозй" ва "малозии консептуалй" дар илм хамчун якхела ворид карда шуданд [6].
Нуктаи назаре мавчуд аст, ки мувофики он дар замони муосир сохаи консептуалияи мачозй дар забоншиносии маърифатй хеле хуб рушд ёфтааст, маълумотхои охирин нишон медиханд, ки сохторхои консептуалй на танхо сохахои консептуалй, балки матнхои инфиродй низ [2 с. 181]. Матнхои гуногун (шеърй, хикоя, маколаи мачалла, маколаи илмй) метавонанд ба як малозии консептуалй ё ба гурухи малозхои консептуалй, ки манзараи мачозии муштарак доранд, асос ёбанд [2].
йамин тарик, малоз яке аз он мафшумшои мушимест, ки дар низоми илмшои гуногун мавриди истифода карор мегирад. йадафи асосии малоз барои ифодаи маъно равона шудааст. Яъне он воситаест, ки тавассути он аз калимашое, ки маънои лугав! доранд, маънои дигаре тавлид ёбад. Ин мафшум аз замоншои кадим таваллуши олимони сошашои гуногунро ба худ лалб намудааст. йануз аз даврони кадим олимони сошаи суханшинос! барои муайян кардани маънои калима ва хусусиятшои гуногуну серпашлуи он башсшо карда, тадкикотшои зиёди илм! ба анлом расонидаанд. Зеро ташаккули таърихии ламъият ба инсоният шароит фарошам месохт, ки барои ган! гардонидани маънавиёти худ ба элодкор! даст бизанад ва дар ин раванд образу тасвиршо ва фантазия (ё муболига)-шои зиёдеро тавассути забон баён кунад. Пеш аз шама, ифода ва ё баёншои гайривоке! боиси он мегардид, ки калимашо дорои тобиш ё лилошои нави маъно! гарданд.
Машз шамин масъала дар рисолашои гуногуни илм! мавриди башсу талош карор мегирифт. Пеш аз шама, таваллуши ашли илм ба он равона шуда буд, ки чаро баъзе калимашо дар баробари ифодаи маънои аслии худ боз барои ифодаи маънои дигар низ меоянд? Чунин гузориши масъала ду проблемаро ба вулуд оварда буд:
1) якум, гуруше аз калимашо, ки шаклан якхелаанд ва маъношои гуногунро ифода мекунанд. Ин гуруш калимашо минбаъд омоним номида шуданд, зеро байни маъношои оншо робитае вулуд надорад;
2) дуюм, калимашое, ки мисли омонимшо як хел навишта мешаванд, вале байни маъношои оншо робита ва алокаманд! аз ягон лишат вулуд дорад. Ин навъи калимашо минбаъд калимашои сермаъно номида шуданд.
Дар ин маврид ду масъалаи хеле мушим пеш меояд, ки чаро байни гуруши калимашои шамшакл чунин муносибат вулуд дорад?
Масъалаи мазкур шалли худро дар он ёфт, ки чунин хусусияти гуногунпашлуи калима аз зарурати иктисод! ва эстетик! ба вулуд омадааст.
Яъне кам будани микдори калимашо нисбат ба ашёшо ва мафшумшои олам боиси он гардид, ки калимашои шаклан якхелталаффузшаванда (омоним) дар забон пайдо шаванд, ки ин зарурати иктисод! ё илтимоии забон аст. Дар раванди инкишофи забон калимашои алошида тасодуфан бо шам аз лишати шаклу талаффуз монанд мешаванд, ки байни худ ягон гуна робитаи маъно! надоранд. Агар ба этимологияи оншо низ назар кунем, дармеёбем, ки оншо калимашоеанд, ки аз решашои гуногун пайдо шудаанд. Дар мавриди дигар, малоз бо таносуби сухан сару кор дорад, дар омоним ин масъала мушошида намешавад. йамчунин малоз дар ташакули сермаъноии калимашо накши мушим дорад, омоним аз ин хусусият ор! аст.
Дар баробари ин зарурати эстетик! ва шунар! боиси он гардидааст, ки калимашо барои
ифодаи лаззобу дилкаш ба маънои гайриасл! оянд ва суханро муассир намоянд. Пас, байни ин ду мафаум робита ва фаркияти лиддие мушоаида мешавад. Дар ин маврид малоз дар ифодаи маънои дуюм мавкеи муаим дорад.
Назарияи маърифатии малоз ба он акида асос ёфтааст, ки асосхои малоз'1 равандхои коркарди сохторхои дониш - сенарияхо ва фреймхо мебошанд. Махз донише, ки дар сенарияхо ва кадрхо амалй мешавад, тачрибаи хамкории инсон ва чахони атроф (бо чомеа ва олами ашё) мебошад. Х,амин тавр, накши махсус ба тачрибаи хамкорй бо чахони моддй тааллук дорад, ки дар сатхи забоншиносй, алахусус дар шакли ташбех инъикос ёфтааст [6 с.9].
Мо гуфта метавонем, ки вазифаи пешрафт барои малозии консептуалй хос нест; он дар матн хамчун принсипи сохторсозй, заминаи консептуалй, ки нияти муаллиф ва гояи асосии матнро рамзгузорй мекунад, ба назар мерасад. Гайр аз он, малозии консептуалй бевосита бо гояи матн алокаманд аст, бинобар ин онро метавон яке аз воситахои амалй намудани вазифаи прагматикии рафтори нут; номид [3 с.183].
Ч. Лакофф ва М. Ч,онсон чунин мешуморанд, ки системаи маърифатй малоз аст, аз ин ру мачоз дар хаёти харрузаи мо пайдо мешавад, он на танхо дар забон, балки дар тафаккур, рафтор, фаъолият, дарк низ мавчуд аст. Х,амин тарик, малозро падидаи рухй номидан мумкин аст [6 с. 37].
З. Ковеч мегуяд, ки ташбех дар сохахои гуногуни олами атроф вучуд дорад (илм, санъат, варзиш, сиёсат). Х,амин тавр, мо гуфта метавонем, ки мачозхо на танхо дар забон, балки дар фарханг низ вучуд доранд. З. Ковеч инчунин тахкикоти психолингвистии метафораи Р. Гибсро баррасй кардааст. Дар асархои худ Р.Гиббс гуфтааст, ки ташбеххои консептуалй дар шуури инсон мавчуданд [14 с. 58].
Нуктаи назари мухаккикон вучуд дорад, ки боварй доранд, ки мачозхо на танхо дар забон, балки дар хама чизхое, ки одамро ихота мекунанд, вучуд доранд. Дар ин чо бояд кайд кард, ки забон механизми сохтории системаи равонии шахс мебошад [11 c. 140]
Бояд гуфт, ки мафхумхои мачозй падидахои системавй мебошанд, онхо дар алохидагй вучуд надоранд. Пас, омузиши мафхумхои мачозй, пеш аз хама, баркарорсозии робитахо ва фаркияти онхоро пешбинй мекунад.
Истилохи шабакаи мачозй ба ЧЛакофф ва М.Чонсон тааллук дорад, ки дар онхо онхо ташаккулёбии муайян, моделхои малозии ташкили дониши шартан фархангиро мефахмиданд.
Мафхумхои мачозй ва майдонхои мачозй аз хамдигар бо хачм ва табиати чузъхои худ фарк мекунанд. Дар бораи тасвири мачозии чахон сухан ронда, бояд кайд кард, ки он як намуди дарки чахон, тасвири нафсонии падидахои табий, хаёти чомеа аст [13 с. 2-13]. Дар ин тахкикот ба муайян, тахлили малозии консептуалй, татбики он дар матнхои англисизабон таваччухи махсус дода шудааст.
АДАБИЁТ
1. Будаев, Э.В. Становление когнитивной теории метафоры. Лингвоку ль турология [Текст] / Э.В. Бу даев. - Вып.1. Екатеринбург , 2007.С.16-32.
2. Беляевская, Е.Г . Концепту альная метафора как фактор смысловой и структурной организации текста [Текст]: Германистика: состояние и перспективы развития. Мат-лы Междунар. к онф. 24-25 мая 2004 / Е.Г . Беляевская - М.: МГ ЛУ , 2005. С.36-44.
3. Беляевская, Е.Г . Применимо ли понятие к онцепту ализации к тексту? [Текст]: Горизонты современной лингвистики: Традиции и новаторство: Сб. в честь Е.С. К у бряк овой / Е.Г . Беляевская - М.: Языки славянских культур, 2009. С.178-186.
4. Кубряк ова, Е.С., Демьянк ов, В.З., Панкрац, Ю.Г ., Лузина, Л.Г. Краткий словарь когнитивных терминов [Текст] / Под общей ред. Е.С. Кубряковой. М.: ИПО «Лев Толстой», 1996. - 248 с.
5. Кубрякова, Е.С. Проблемы представления знаний в современной науке и роль лингвистики в решении этих проблем [Текст] // Язык и структура представления знаний / Е.С. К у бряк ова. М.: ИНИОР Р АН, 1992. С.4-38.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
6. Лакофф, Дж., Джонсон, М. Метафоры, которыми мы живем [Текст]. Пер. с англ. \ Под ред. и с предисл. А.Н. Баранова. Изд.2-е. / Дж. Лакофф, М. Джонсон. М.: Издательство ЛКИ, 2008. - 256 с.
7. Малидов ft. Забони адабии муосири толик. Лугатшинос!. / ft. Малидов.-Душанбе: Деваштич, лилди 1, 2007. - 255 с.
8. Маслова, В.А. Введение в когнитивную лингвистику: учеб. Пособие [Текст]. - 4-е изд. / В.А. Маслова. М.: Флинта: Наука, 2008. - 296 с. 30. Маслова В,А. Лингвистический анализ экспрессивности художественного текста. - Минск: Вышейшая школа, 1997. - С.67-93.
9. Мезенин, С.М. Образность как лингвистическая категория / С.М. Мезенин//Вопросы языкознании, 1983, №6.-С. 48-57.
10. Москвин, В.П. Русская метафора. Очерк семиотической теории / В.П. Москвин. - М.: Издательство ЛКИ, 2007.-184 с.
11. Петров, В.В. Метафора: от семантических представлений к когнитивному анализу / В.В. Петров // Вопросы языкознания. - 1990. -№3.-С.135-146.
12. Телия, В.Н. Метафоризация и ее роль в создании языковой картины мира / В.Н. Телия // Роль человеческого фактора в языке: Язык и картина мира / Б.А. Серебренников, Е.С. Кубрякова, В.И. Постовалова и др. - М.: Наука, 1988. - С. 173-204.
13. Эртнер, Д.Е. Метафорический концепт в поэтических текстах Роберта Бернса и их русских переводах [Текст]: Автореф. дис. ... канд. филол. наук / Д.Е. Эртнер. Тюмень, 2004. - 26 с.
14. Gibbs, R. Psycholinguistic Studies on the Conceptual Basis of Idiomacy / / R. Gibbs // Cognitive Linguistics. №1,1990. - Pp. 417 - 451.
15. Gibbs, R. The Poetics of Mind. London / R. Gibbs. - Cambridge: Cambridge University Press, 1994. - 527 p.
