Научная статья на тему 'ТАҲҚИҚ ВА ОМӮЗИШИ ИСТИЛОҲИ "КОНСЕПТ" ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР'

ТАҲҚИҚ ВА ОМӮЗИШИ ИСТИЛОҲИ "КОНСЕПТ" ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
26
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КОНСЕПТ / ИСТИЛОҲ / ЗАБОНШИНОСИИ МАЪРИФАТӢ / ЗАБОНШИНСОИИ ФАРҲАНГӢ / КОНСЕПТИ МАЪРИФАТӢ / КОНСЕПТИ ЛИНГВОКУЛТУРОЛОГӢ / МАФҲУМ / МАЪНО / СОХТ КОНСЕПТ / ШУУР / ТАФАККУР

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Умаров Довуд Аҳмадович

Дар мақолаи мазкур муаллиф дараҷаи таҳқиқ ва омӯзиши истилоҳиконсепт”-ро дар забоншиносии муосир дар асоси ақидаи забоншиносон таҳлилу баррасӣ намудааст. Инчунин, дар мақола шарҳи мафҳумиконсепт” аз тарафи муаллиф нишон дода шудааст. Дар муқаддима муаллиф оид ба мубрамият ва аҳамияти омӯзиши истилоҳиконсепт” маълумот дода, қайд менамояд, ки дар замони муосир диққати забоншиносон ба муайян кардани хусусиятҳои хоси тафаккур, ҷаҳонбинии халқиятҳо, арзишҳои фарҳангӣ ва хусусиятҳои хосу умумии онҳо дар дарки ҷаҳон равона гардидааст. Инчунин, муаллиф дар муқаддима мақсади мақолаи худро муайян намудааст. Дар қисмати асосии мақола муаллиф барои муайян кардани муҳтавои истилоҳиконсепт” фикру ақидаи забонишосонро таҳлил намудааст. Муайян гашт, ки ду самти забоншиносӣ, забоншиносии маърифатӣ ва фарҳангӣ ба таҳқиқу омӯзиши консепт равона шудааст. Дар забоншиносии маърифатӣ истилоҳиконсепти маърифатӣ” ва дар забоншиносии фарҳанги истилоҳиконсепти лингвокултурологӣ” барои ифодаи маҷмуи донишҳои дар шуури инсон таҷассумёбанда истифода мегардад. Миёни консепти маърифатӣ ва консепти лингвокултрологӣ тафоввут ҳам дар мазмун ва ҳам дар сохту таркиб ба назар мерасад, ки дар мақола баррасӣ гардидааст. Муайян гашт, ки консепти маърифатӣ дорои ҷанбаи когнитивӣ буда, консепти лингвокултурологӣ ҷанбаи фарҳангӣ дорад, яъне консепти лингвокултурологӣ донишҳои фарҳангии инсонро таҷассум менамояд. Дар қисмати хулоса, пас аз таҳлилу баррасии фикру ақидаи забоншиносони хориҷию ватанӣ муаллиф назарияҳои худро ҷамъбаст намудааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE RESEARCH AND THE STUDY OF THE TERM "CONCEPT" IN MODERN LINGUISTICS

In this article, the author analyzed and discussed the level of research and study of the term "concept" in modern linguistics based on the opinion of linguists. Also in the article the author shows the definition of "concept". In the introduction, the author gives information about the complexity and importance of studying the term "concept" and notes that at present the attention of linguists is focused on identifying the specific features of thinking, worldview of peoples, cultural values and their specific and common features in the understanding of the world. Also in the introduction, the author defined the purpose of his article. In the main part of the article, the author analyzed the opinions of linguists on the definition of the content of the term "concept". It became clear that two branches of linguistics, cognitive and linguoculturology, are aimed at researching and studying the concept. In cognitive linguistics, the term "cognitive concept", and in linguoculturology, the term "linguoculturological concept" is used to express the totality of knowledge embodied in the human mind...In this article, the author analyzed and discussed the level of research and study of the term "concept" in modern linguistics based on the opinion of linguists. Also in the article the author shows the definition of "concept". In the introduction, the author gives information about the complexity and importance of studying the term "concept" and notes that at present the attention of linguists is focused on identifying the specific features of thinking, worldview of peoples, cultural values and their specific and common features in the understanding of the world. Also in the introduction, the author defined the purpose of his article. In the main part of the article, the author analyzed the opinions of linguists on the definition of the content of the term "concept". It became clear that two branches of linguistics, cognitive and linguoculturology, are aimed at researching and studying the concept. In cognitive linguistics, the term "cognitive concept", and in linguoculturology, the term "linguoculturological concept" is used to express the totality of knowledge embodied in the human mind. There is a difference between the cognitive concept and the linguoculturological concept both in content and structure, which is discussed in the article. It is determined that the cognitive concept has a cognitive aspect, and the linguocultural concept has a cultural aspect, that is, the linguocultural concept embodies the cultural knowledge of a person. In conclusion, after analyzing and taking into account the opinions of linguists, the author summarizes his theories.

Текст научной работы на тему «ТАҲҚИҚ ВА ОМӮЗИШИ ИСТИЛОҲИ "КОНСЕПТ" ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР»

ТДУ 800/809

ТАХДИК ВА ОМУЗИШИ ИСТИЛОХИ «КОНСЕПТ» ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР

Умаров Д. А.

Донишкадаи давлатии забон^ои Тоцикистон ба номи Сотим Улугзода

Забон воситаи асосии дастрасй пайдо намудан ба шуури чамъиятии инсон мадсуб меёбад. Мадз дар забон хотираи таърихии халк, чадонбинии инсон ва хусусиятдои миллй инъикос ёфтаанд. Аз ин ру, тадлили водиддои лугавии забондо имкони дарки консептдои дар шуури инсон тачассумгардидаро фародам меорад. Дар замони муосир омузиш ва тадлили консептдо дар забондои гуногун мубрам ба дисоб меравад, зеро омузиши ондо имкон медидад, то ки хусусиятдои хоси тафаккур ва чадонбинии халкиятдо омухта шавад ва арзишдои фардангй ва хусусиятдои хосу умумии ин халкиятдо дар дарки чадон мукаррар карда шаванд.

Масъалаи омузиш ва баррасии консепт яке аз мавзуъдоест, ки солдои охир мавриди тадкики забоншиносон карор гирифтааст. Новобаста аз тадкикоти мавчуда мафдуми "консепт" то дол пурра ташред нагардида, модияти он тадкику мукаррар нашудааст. Максади маколаи мазкур аз шард додан ва муайян кардани мафдуми "консепт" дар асоси акидаи забоншиносони ватанию хоричй мебошад.

Истилоди «консепт» дар илми забоншиносй истилоди нав нест. Дар забоншиносии рус мафдуми истилоди «консепт»-ро С.А. Асколдов-Алексеев аввалин маротиба дар маколаи «Концепт и слово (Консепт ва калима)» дарч кардааст ва онро дамчун «эчоди тахайюлие, ки дар раванди фикрронй мачмуи номуайяни ашёи якхеларо дар тафаккури мо чой медидад», шард додааст [1, с. 269]. Х,акикатан, консепт ташаккули зеднй буда, он дар раванди фикронй як катор предметдои якхеларо дар шуури мо чой менамояд, ки ондо уммуй ва индивидуалй мебошанд.

Бояд кайд кард, ки маколаи С.А. Асколдов-Алексеев «Консепт ва калима» асос ва сарчашмаи бештари тадкикотдо дар самтдои забоншиносии маърифатй ва фардангй ба шумор меравад, ки ба омузиши истилоди "консепт" бахшида шудаанд. Бисёр олимону забоншиносон акидадои С.А. Асколдов-Алексеевро чонибдорй намуда, дар кордои худ истифода мебаранд.

Забоншиносони точик низ ба тадкики мафдуми "консепт" диккати махсус додаанд. Олимони забоншиноси точик СД. Матробиён, З. Ч,. Мирзоева, С. С. Радимй, З. Гулова, М. Мамедова, М. А. Мадмудзода, Д. Азиззода, Ш. К. Фозилова, Д.Х. Ахмедова, С. С. Радимй, Н. К. Бойматова, Н. И. Каримова, Х.Х. ^урбонова, Н. Б. Радмонова, М. М. Имомзода ва дигарон ба тадкику тадлили консептдо пардохта, дар рисоладои илмиашон консептдои гуногунро тадкик кардаанд, ки ба рушди забоншиносии маърифатй ва фардангй точик мусоидат намуд. Аз чумла, Мадмудзода М.А. доир ба консепти "дил", Д. Азиззода "мудаббат", З. Мирзоева "нон", М. Имомзода "оила", Н. Радмонова "туй", Х. ^урбонова "сабр", Н. Каримова "фазо", Н. Бойматова "зебой", С. Радимй "хиёнат", Д. Ахмедова "хурок" ва Ш. Фозилова "боигарй" рисоладои номзадй ва докторй дифоъ намудаанд.

Консепт мафдумест, ки на тандо дар илми забоншиносй, балки мантик, фалсафа, математика ва гайра низ маъмул ва дар истифода аст. Аслан истилоди «консепт» аз илмдои мантик ва фалсафа иктибос шуда, ба илми забоншиносй ворид гардидааст. Доир ба мазмуну модияту маънои калимаи "консепт" ва чойгоди он дар илми забошиносии муосир назари олимон мухталиф мебошад.

Дар илми фалсафа файласуф А.Шопенгауэр консепт (сопсер^-ро дамчун хулосаи назарй муайян намудааст, ки бо дарки беихтиёронаи ашё ба миён меояд [12, с. 45]. Файласуф Г. Фреге бошад, яке аз аввалиндо мебошад, ки «консепт»-ро дамчун маъно шард додааст. Дар маколааш «Маъно ва денотат» Г. Фреге «маъно» ва «мафдум»-ро аз дам чудо намудааст [11, с. 68]. Ба акидаи у «мафдум» дамеша бо маънои заминавии калима алокаманд аст. «Маъно» бошад, аз матн ва мушодидакорй вобастагй дорад. Бояд кайд кард, ки дар илми фалсафа истилоди "мафдум" зиёд истифода мегардад ва он аз истилоди "консепт", ки дар

илми забоншиносй истифода мегардад, ба куллй фарк мекyнад. Тафоввyте, ки миёни "консепт" ва "мафхум" вучуд дорад, аз тарафи забошиноси точик С. ^ Матробиён муайян карда шудааст. СД. Матробиён дар маколаи худ кайд менамояд, ки мафхум ин истилохи илмхои фалсафа ва мантик мебошад, аммо консепт бошад, он истилохи мантики математикй, фархангшиносй ва забоншиносй, аз чумла забоншиносии маърифатй (когнитивй) ва забоншиносии фархангй мебошад. Консепт натичаи фаъолияти шуури инсон ба хисоб меравад, мафхум бошад натичаи тафаккур мебошад [б]. Аз ин чо бар меояд, ки дар илмхои фалсафа ва мантик истилохи мафхум ва дар мантики математикй, фархангшиносй ва забоншиносй, аз чумла забоншиносии маърифатй (когнитивй) ва забоншносии фархангй истилохи консепт истифода мегардад. Консепт мачмуи хама гуна донишхо, тасаввурот, акидахои амалй ва назариявии хамарузаи фард ё халк буда, мафхум мачмуи донишхои мантикан даркгардида мебошад. Инчунин, консепт ин натичаи дарки олам тавассути шуур ва мафхум бошад, тавассути тафаккур мебошад.

Дар забоншиносй мафхуми "консепт" аз тарафи забоншиносон гуногун шарх дода шудааст. Аслан, дар забонишиносй бештар ду самт, забоншиносии маърифатй ва забоншиносии фархангй ба тахкику баррасии консепт машгул аст, ки онро гуногун шарх медихад.

Забоншиносони самти забоншиносии маърифатй консептро ба гурухи падидахои зехнй ворид намуда, онро натичаи маърифатии инсон мешуморанд. Дар забоншиносии маърифатй мафхуми "консепт" хамчун "вохиди амалкунанда ва пурмазмуни хотира, таркиби лугавии зехнй, низоми консептуалй ва "забони акл" (Lingua mentalis), хамаи тасвирхои чахоние, ки дар тафаккури инсон инъикос ёфтаанд" шарх ёфтааст [ВОшибка! Источник ссылки не найден., с. 90]. Аз нуктаи назари забоншиносии маърифатй консепт дар шуур мавкеъ гирифта, вохиди номуттасили шуур мебошанд ва инсон тавассути консепт раванди фикрониро амалй мегардад.

Забоншинос В.Н. Телия низ консептро вохиди шуур дониста, онро хамчун донише шарх додааст, ки дар як чорчуба тархрезй шудааст [10, с. б].

Аз ин гуфтахо бармеояд, ки консепт на танхо аломатхои вокеии ашёро инъикос менамояд, балки хамаи он аломатхое, ки дар як гурухи забонй бо дониш доир ба вокеият пур мешавад. Аз гуфтахои В.Н. Телия бар меояд, ки консепт ин махсули шуур, яъне натичаи дарки мантикй ва таассуроти амик, инчунин, тасаввур ва баррасии мухити атроф аз тарафи инсон мебошад.

Бинобар акидаи Бабушкин А.П. «консепт вохиди номутассили тафаккури чамъиятист, ки ашёи дунёи вокей ё хаёлиро тачассум менамояд ва дар хотираи миллии сохибзабонон хамчун мабдаи шифохан ифодаёфта хифз мегардад» [2, с. 95]. Ба акидаи А.П. Бабушкин розй шуда наметавон, зеро кайд кардан чоиз аст, ба гайр аз он консептхое, ки дар забон ифода ёфтаанд, дар шуури инсон, инчунин консептхое мавчуд хастанд, ки ифодаи забонй наёфтаанд, яъне на хама консептхо дар забон ифода меёбанд.

Забоншиносон З. Д. Попова ва И. А. Стернин бар он акидаанд, ки консепт натичаи номуттасили зехниест, ки вохиди асосии рамзи фикр ба шумор рафта, дорои таркиби нисбатан ба низом даровардашуда мебошад [В, с. 24]. Х,акикатан, консепт ифодакунандаи фаъолияти маърифатии фард ё чомеа буда, он маълумоти пурра ва энсиклопедии падидаю ашёхои инъикосшавандаро дар бар дорад. Консептхо дониши мухимро доир ба чахон дар бар гирифта, онро дар шуури инсон тачассум менамояд. Чй тавре ки забоншинос М.В. Пименова кайд менамояд «Консепт хусусиятхои дарачабандй ва мухими дониш доир ба як кисмати чахон бударо инъикос менамояд. Дар таркиби консепт аломатхое, ки барои фарханги муносиб аз нигохи вазифа мухиманд, тачассум меёбанд» [7, с. 10].

Х,амин тавр, барои намояндагони забоншиносии маърифатй консепт вохиди асосии шуур ба хисоб рафта, он тачассумгари дониши инсонй оид ба мухити атроф мебошад.

Барои намояндагони забоншиносии фархангй бошад, консепт вохиди фарханг буда, маълумоти мушаххаси миллиро тачассум менамояд. «Консепт - ин мисли печидагихои фархангй дар акли инсон аст; дар он шакле, ки фарханг ба чахони равонии инсонй дохил мешавад. Аз чониби дигар, консепт - ин воситаест, ки тарики он шахс мустакилона ба фарханг дохил мешавад ва дар баъзе холатхо ба он таъсир хам мерасонад [4, с. 40]. Консепт дар забоншиносии маърифати донишхои фархангиеро ифода менамояд, ки дар шуури

маpдyмони фаpдангy тамаддyни алодида тачассум ёфта, вобаста ба оину фаpдангy тамаддyни маpдyмон аз дамдигаp фаpк менамояд.

Консепт - маълумоти доpои аpзиши муайяне мебошад, ки даp шyypи шахси алодида ё шyypи чамъиятй тачассум ёфтааст. Mадз мавчудияти аpзишдо консептpо аз дигаp водиддои зеднй чудо менамояд. Консепт тачассyмгаpи он таpкиби шyypест, ки даp он аpзишдои миллии чамъият yстyвоp гаpдидаанд. Чузъи аpзишии консепт, консепти забонй - фаpдангиpо аз консепти маъpифатй фаpк мекунонад.

Aзбаски ду самти забоншиносй, маъpифатй ва фаpдангй ба таджики мафдуми "консепт" pавона шудааст, даp илм ду истилод, консепти маъpифатй ва консепти лингвокyлтypологй пайдо шудааст ва солдои ох^ тамоюли чудо каpдани ин ду консепт аз дам ба назаp меpасад. Г.Г. Слишкин чунин тафовyтдоpо бо тавpи зайл гypyдбандй намудааст:

-даp забоншиносии маъpифатй баpои як консепт як водиди забонй мувофик аст, аммо даp забоншиносии фаpдангй як консепт бояд бо як ^TOp водиддои забонй амалй шавад;

^p забоншиносии маъpифатй ба даp як калима консепти худ мувофик аст, аммо даp забоншиносии фаpдангй номдои консептдо шyмоpаи маддуди водиддои пypмаънии забонй ба дисоб меpаванд [9, с. 22].

Ба акидаи забоншинос Г. Г. Слишкин наметавон пyppа pозй шуд, зеpо дам даp забоншиносии маъpифатй ва дам даp забоншиносии фаpдангй консептдо метавонанд бо водиддои гуногуни забонй ифода ёбанд. Даpч каpдан заpyp аст, ки на дама консептдои даp шyypи инсон тачассум ёфта, даp забон ифодаи хyдpо меёбанд.

Е. В. Бабаева кайд менамояд, ки консепти лингвокyлтypологй дамон таpкиби шyypест, ки даp он аpзишдои халк yстyвоpанд. Даp маpкази консепти лингвокyлтypалогй аpзишдо мавкеи мудим доpанд, аммо даp забоншиносии маъpифатй бошад, диккати асосй ба намуддои консепт, таъсиси низомй ва pобитаи мутакобилаи ондо pавона каpда мешавад. Забоншиносии фаpдангй кушиш ба хаpч медидад, то аpзишдои чамъиятpо баpкаpоp намояд [2, c. llO-lll].

Aкидаи Е.В. Бабаеваpо метавон пайpавй намуд, зеpо дакикатан чавдаpи консепти лингвокyлтypологй аpзишдо ба дисоб меёбанд. Шмояндагони забоншиносии фаpдангй даp баpобаpи омузиш ва тадкики консептдои гуногун кушиш ба хаpч медиданд, то аpзишдои миллии даp як халкиятpо даp таpкиби консепт муайян намуда, муносибати мутакобилаи забон, фаpданг ва шyypи чамъиятиpо мyкаppаp намоянд ва pаванди воpид гаштани фаpдангpо даp шyypи инсон нишон диданд. №мояндагони забоншиносии маъpифатй бошанд, кушиш ба хаpч медиданд, то даp шyypи инсон pаванди аз худ намудани донишу маълумотдо ва ташаккули консептдои тадкик шуда, муносибати мутакобилаи забон ва шyyppо муайян намоянд.

С. Г. Воpкачев даp ин хусус чунин издоpи акида намудааст: «Тадкикотдои лингвокогнитологй доpои хусусияти типологй буда, ба ошкоp каpдани конуниятдо даp ташкили тасаввypоти зеднй pавона шудааст. Омузиши хоси таpкиби водиддои зеднй, тасв^и захиpавй ва таснифии хусусиятдои фаpккyнандаи консептдои муайяни фаpдангй чолиби диккати лингвокогнивистон гаштааст» [4, c. 43-44].

Aз тадлилдо баp меояд, ки мадз чидати аpзишии консепти фаpдангй онpо аз консепти когнитивй чудо менамояд. Забоншиносии фаpдангй кушиш ба хаpч медидад, то намуддои консепт — таpд, дудуд, накша ва Fайpаpо ошкоp намояд. Штичаи тадкикотдои лингвокyлтypологй на лyFатдои калимавй, балки консептдо мебошанд, ки асоси аpзиши фаpдангй мегаpданд. Инчунин, фаpкиятдо даp таpкиби консептдои маъpифатй ва лингвокyлтypологй мушодида мегаpдад. Даp тадкикотдои когнитивй тамсилаи сатдии консептдо маъмул аст, ки мувофики он консепт аз кисмати маpказй - кабатдои пpотитипй, тасвиpдои маъмyлтаpи асосй ва кисмати Fайpимаpказй - аломатдои аба^а^й; сатди тафсиpй - хулосадо аз аломатдои когнитивии гуногун ибоpат мебошад.

Консепт на ба сифати чузъи асосии шyypи забонии фаpд баpомад менамояд, балки ифодакунандаи хусусиятдои фаpдангии халк мебошад, ки пеш аз дама, даp тасвиpи забонии чадон мавpиди омузиш каpоp гиpифтааст. Таpкиби консепт аз дониш, андеша, фи^у мулодиза, тахмин ва тасаввypоти обеъктдои чадон ибоpат мебошад. Байни консепт ва мафдум фаpкиятдо ба назаp меpасанд. Aгаp мафдум аломатдои асосй ва мудими объектpо даp баp гиpад, пас консепт ба чузъ аз мачмуи аломатдои объект, инчунин, тасаввypот ва диссиётеpо фаpогиp мебошад, ки бо он алокаманд аст. Консепт натичаи фаъолияти шyypи инсон ба дисоб меpавад, мафдум бошад натичаи тафаккyp аст.

Х,амин тавp, пас аз тадилили фи^у акидаи забоншиносон pочyъ ба истилоди "консепт" метавон ба хулосадои зеpин омад:

- консепти истилохест, ки дар забоншиносй барои ифодаи мачмуи донишхое мебошад, ки инсон дар тули хаёт ба даст овардааст;

- консепт барои забоншиносй мафхуми нав нест. Он аз таарфи як катор олимону забоншиносони ватанию хоричй тахкик гаштааст;

- ба омузиши консепт ду самти забоншиносй, забоншиносии маърифатй ва фархангй равона шудааст, аз ин ру, дар забоншиносии муосир ду истилох, консепти маърифатй" ва "консепти лингвокултурологй" ба назар мерасад;

- дар забоншиносии маърифатй истилохи "консепти маърифатй" ва дар забоншиносии фарханги истилохи "консепти лингвокултурологй" барои ифодаи мачмуи донишхои дар шуури инсон тачассумёбанда истифода мегардад;

- миёни консепти маърифатй ва консепти лингвокултрологй тафоввут хам дар мазмун ва хам дар сохту таркиб ба назар мерасад;

- консепти маърифатй дорои чанбаи когнитивй буда, консепти лингвокултурологй чанбаи фархангй дорад, яъне консепти лингвокултурологй донишхои фархангии инсонро тачассум менамояд.

Адабиёт

1. Аскольдов, С. А. Концепт и слово //Русская словесность: Антология / под ред. В. П. Нерознака / С. А. Аскольдов -М.: Academia, 1997. - С. 30-43.

2. Бабаева, Е. В. Лингвокультурологические характеристики русской и немецкой аксиологических картин мира : дис. ... д-ра филол. наук /Е. В. Бабаева. - Волгоград, 2004. - 438 с.

3. Бабушкин, А.П. Сослагательное наклонение как «окно» в возможные миры/А.П. Бабушкин // Вестник ВГУ. Лингвистика и межкультурная коммуникация. - 2001. - №1. - С. 16-22.

4. Воркачев, С. Г. Лингвокультурология, языковая личность: становление антропоцентрической парадигмы в языкознании / С. Г. Воркачев // Филологические науки. - М., 2001. - №1. - С. 64-72.

5. Маумудзода, М. А. Муцоисаи консепти "дил" дар забонуои тоцикй ва англисй" : рисола барои дарёфти дарацаи илмии доктори фалсафа (PhD)-доктор азруйи ихтисос: 6D021300 /М.А. Маумудзода. - Душанбе, 2019. - 160 с.

6. Матробиён, С. Ц. Андешае чанд доир ба муносибати "Консепт" бо "Мафуум" /С.Ц. Матробиён, М.А., Маумудзода. - Паёми ДМТ, бахши илмуои филологй. - 2019. - №2. - С. 31-33.

7. Пименова, М. В. Душа и дух: особенности концептуализации /М.В. Пименова. - Кемерово, 2004 - 368 с.

8. Попова, З.Д., Стернин, И. А. Когнитивная лингвистика. / З.Д. Попова, И. А. Стернин - М. : ACT : Восток - Запад, 2007. - 314 с.

9. Слышкин, Г. Г. Лингвокультурные концепты и метаконцепты : дис. ... д-ра филол. наук/Г. Г. Слышкин. - Волгоград, 2004. - 260 с.

10. Телия, В.Н. Русская фразеология. Семантический, прагматический и лингвокультурный аспекты / В.Н. Телия. - М., 1996. - 96 с.

11. Фреге, Г. Смысл и денотат /Г. Фреге // Семиотика и информатика: Вып. 35. - М., 1997. - 68 с.

12. Шопенгауэр, А. Мир как воля и представление/А. Шопенгауэр. - М., 1993. - Т. 1 - 672 с.

ТАХКИК ВА ОМУЗИШИ ИСТИЛОХИ «КОНСЕПТ» ДАР ЗАБОНШИНОСИИ МУОСИР

Дар маколаи мазкур муаллиф дарачаи тахкик ва омузиши истилохи "консепт"-ро дар забоншиносии муосир дар асоси акидаи забоншиносон тахлилу баррасй намудааст. Инчунин, дар макола шархи мафхуми "консепт" аз тарафи муаллиф нишон дода шудааст. Дар мукаддима муаллиф оид ба мубрамият ва ахамияти омузиши истилохи "консепт" маълумот дода, кайд менамояд, ки дар замони муосир диккати забоншиносон ба муайян катани хусусиятхои хоси тафаккур, чахонбинии халкиятхо, арзишхои фархангй ва хусусиятхои хосу умумии онхо дар дарки чахон равона гардидааст. Инчунин, муаллиф дар мукаддима максади маколаи худро муайян намудааст. Дар кисмати асосии макола муаллиф барои муайян кардани мухтавои истилохи "консепт" фикру акидаи забонишосонро тахлил намудааст. Муайян гашт, ки ду самти забоншиносй, забоншиносии маърифатй ва фархангй ба тахкику омузиши консепт равона шудааст. Дар забоншиносии маърифатй истилохи "консепти маърифатй" ва дар забоншиносии фарханги истилохи "консепти лингвокултурологй" барои ифодаи мачмуи донишхои дар шуури инсон тачассумёбанда истифода мегардад. Миёни консепти маърифатй ва консепти лингвокултрологй тафоввут хам дар мазмун ва хам дар сохту таркиб ба назар мерасад, ки дар макола баррасй гардидааст. Муайян гашт, ки консепти маърифатй дорои чанбаи когнитивй буда, консепти лингвокултурологй чанбаи фархангй дорад, яъне консепти лингвокултурологй донишхои фархангии инсонро тачассум менамояд. Дар кисмати хулоса, пас аз тахлилу баррасии фикру акидаи забоншиносони хоричию ватанй муаллиф назарияхои худро чамъбаст намудааст.

Калидвожахо: консепт, истилох, забоншиносии маърифатй, забоншинсоии фархангй, консепти маърифатй, консепти лингвокултурологй, мафхум, маъно, сохт консепт, шуур, тафаккур.

ИССЛЕДОВАНИЕ И ИЗУЧЕНИЕ ТЕРМИНА «КОНЦЕПТ» В СОВРЕМЕННОЙ ЛИНГВИСТИКЕ

В данной статье автор проанализировал и обсудил уровень исследования и изучения термина «концепт» в современной лингвистике на основе мнения языковедов. Также в статье автором показано определение понятия «концепт». Во введении автор дает информацию о сложности и важности изучения термина «концепт» и отмечает, что в настоящее время внимание языковедов сосредоточено на выявлении специфических особенностей мышления, мировоззрения народов, культурных ценностей и их специфические и общие черты в познании мира. Также во введении автор определил цель своей статьи. В основной части статьи автор проанализировал мнения лингвистов по определению содержания термина «концепт». Стало ясно, что два направления языкознания, когнитивная и лингвокультурология, направлены на исследование и изучение концепта. В когнитивной лингвистике термин «когнитивный концепт», а в лингвокультурологии термин «лингвокультурологический концепт» используется для выражения совокупности знаний, воплощенных в сознании человека. Между когнитивным концептом и лингвокультурологическим концептом есть отличие как в содержании, так и в структуре, о чем идет речь в статье. Определено, что когнитивный концепт имеет когнитивный аспект, а лингвокультурологический концепт имеет культурологический аспект, то есть лингвокультурологический концепт воплощает в себе культурные знания человека. В заключении, проанализировав и учитывая мнения зарубежных и отечественных лингвистов, автор обобщает свои теории.

Ключевые слова: концепт, термин, когнитивная лингвистика, лингвокультурология, когнитивный концепт, лингвокультурологический концепт, понятие, значение, структура концепта, сознание.

THE RESEARCH AND THE STUDY OF THE TERM "CONCEPT" IN MODERN LINGUISTICS

In this article, the author analyzed and discussed the level of research and study of the term "concept" in modern linguistics based on the opinion of linguists. Also in the article the author shows the definition of "concept". In the introduction, the author gives information about the complexity and importance of studying the term "concept" and notes that at present the attention of linguists is focused on identifying the specific features of thinking, worldview of peoples, cultural values and their specific and common features in the understanding of the world. Also in the introduction, the author defined the purpose of his article. In the main part of the article, the author analyzed the opinions of linguists on the definition of the content of the term "concept". It became clear that two branches of linguistics, cognitive and linguoculturology, are aimed at researching and studying the concept. In cognitive linguistics, the term "cognitive concept", and in linguoculturology, the term "linguoculturological concept" is used to express the totality of knowledge embodied in the human mind. There is a difference between the cognitive concept and the linguoculturological concept both in content and structure, which is discussed in the article. It is determined that the cognitive concept has a cognitive aspect, and the linguocultural concept has a cultural aspect, that is, the linguocultural concept embodies the cultural knowledge of a person. In conclusion, after analyzing and taking into account the opinions of linguists, the author summarizes his theories.

Keywords: concept, term, cognitive linguistics, linguoculturology, cognitive concept, linguoculturological concept, notion, meaning, concept structure, consciousness.

Дар бораи муаллиф

Умаров Довуд Ахмадович Докторант аз руи ихтисос (PhD) Донишкадаи давлатии забон^ои Точикистон ба номи С. Улугзода

734019, Чумхурии Точикистон, ш. Душанбе, к. Му^аммадиев, 17/6 Тел.: (+992) 92 825 07 97 E-mail: umarovdovud97@gmail.com

Об авторе

Умаров Довуд Ахмедович Докторант по специальности (PhD) Таджикский государственный институт языков имени С. Улугзода

734019, Республика Таджикистан, г. Душанбе, ул. Мухаммадиева, 17/6 Тел.: (+992) 92 825 07 97 E-mail: umarovdovud97@gmail.com

About the author

Umarov Dovud Ahmadovich

Doctoral student (PhD)

Tajik State Institute of Languages named after

S. Ulughzoda

734025, Republic of Tajikistan, Dushanbe, Muhammadiev st., 17/6 Ph.: (+992) 92 825 07 97 E-mail: umarovdovud97@gmail.com

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.