CC BY
11
5.9.6 (10 02 22) ЯЗЫКИ НАРОДОВ ЗАРУБЕЖНЫХ СТРАН (ИРАНСКИЕ ЯЗЫКИ) 5.9.6 ЗАБОНХРИ ХАЛКХОИ МАМОЛИКИ ХОРИ^Й (ЗАБОНХОИ ЭРОНЙ) 5.9.6 LANGUAGES OF THE PEOPLES OF FOREIGN COUNTRIES (IRANIAN
LANGUAGES)
УДК: 81
DOI 10.24412/2413-2004-2023-1-74-80
РОХХОИ ТАШАККУЛ ВА Исматуллозода Ширин, д. и. филол., профессора
УСУЛХОИ ТАХЩИКЦ кафедраа таъраха забон ва тапологаяа ДМТ; Хрмидова ИСТИЛОХОТ ВА НИЗОМИ Мехрангез Айюбцоновна докторанта PhD, курса 3-юма ИСТИЛОХОТ ДАР ЗАБОН кафедраа фалологаяа хорацаа факултета Осаё ва
Аврупоа ДМТДушанбе, Тоцакастон)
СПОСОБЫ ФОРМИРОВАНИЯ Исматуллозода Ширин, д-р фалол. наук, профессор И МЕТОДЫ ИССЛЕДОВАНИЯ кафедры астораа языка а тапологаа ТНУ; Хамидова ТЕРМИНОВ И Мехрангез, докторант PhD 3 курса кафедры ТЕРМИНОСИСТЕМЫ В ЯЗЫКЕ аностранной фалологаа факультета Азаа а Европы
ТНУ (Душанбе, Таджакастан)
Ismatullozoda Shirin, Dr. of Philology, Professor of the department of the history of languge and typology TNU; Homidova Mehrangez Ayubjonovna, applicant for doctor's degree PhD of the 3rd course offoreign philology department atteched to the faculty ofAsia and Europe under the TNU (Dushanbe, Tajikistan) E-MAIL: shirin. ismatullozoda@bk. ru
Рощоа ташаккул ва усулуоа тауцаца асталоуот ва назома асталоуот дар забон ба раштаа таулал кашада шудаанд. Рощоа ташаккула асталоуота ан ё он соуаа муайяна алму донаш, маъмулан бо роууоа ташаккула воцадцоа лугаваа забона маллй айнаят ва мувофацата том доранд. Аз як назома асталоуот ба дагар назома асталоуот ацтабос шудана асталоууо, аз цумла бо роуа метафора тагйар додана маъноа аввалаа асталоууо, дар чор шакл цараён мегарад: ацтабос кардана асталоуа цудогона; ацтабос кардана як цасма асталоуот, пурра ацтабос кардана як мацмуа асталощо; ацтабос кардана усула сохтана асталоуот ва назома асталоуот. Таъкад гардадааст, ка бароа он ка назома асталоуй ташаккул ёбад, бояд шароатуоа зеран вуцуд дошта бошанд: соуаа махсус, ка уудудаш ба тавра дацац муайян карда шудааст; назома мафуумуоа куллаа мансуб ба ан соуа; назараяа мукаммала алмае, ка ан соуаро тасвар карда, тамома назома мафуумуоа онро бо пуррагй фаро гарафтааст; забона муайяна маллй ва забона махсуса дар цолаба ан забона маллй ташаккулёфта. Дар омузашу тащаца таркаба назома асталоуй чанд усула муносабат бо мавзуъро астафода бурдан мумкан аст: усула муносабата мантацй, усула забоншаносй, усула асталоушаносй. Хулоса шудааст, ка назома асталоуй - як назома мураккабу серцабата буда, аз вожаву аборауое аборат аст, ка онуо вазафаа асталоууо - унсуруоа назома асталоуотаро ацро мекунанд.
Калидвожахо: аслоуот, назома асталоуот, ацтабосоварй, усула муносабата мантацй, усула забоншаносй, усула асталоушаносй, калама
Аналазаруются способы формарованая а методы асследованая терманов а терманосастемы в языке. Отмечается, что способы образованая терманов той ала
WA YS OF FORMATION AND METHODS OF RESEARCH OF TERMS AND TERMINOLOGICAL SYSTEMS IN THE LANGUAGE
иной области науки и знаний обычно имеют назначение и полную совместимость со способами образования лексических единиц национального языка. Цитирование терминов из одной терминосистемы в другую, в том числе изменение исходного значения терминов посредством метафоры, происходит в четырех формах: цитирование отдельных терминов; цитирование части терминов, цитирование всего набора терминов; цитирование способа создания терминов и терминологической системы. Утверждается, что для формирования терминосистемы необходимо наличие следующих условий: особое поле, территория которого точно определена; система общих понятий, относящихся к этой области; сформированная научная теория, описывающая эту область и полностью охватывающая всю систему ее понятий; определенный национальный язык и особый язык, сформированный по образцу этого национального языка. При исследовании состава терминосистемы можно использовать несколько методов работы с предметом: метод логического подхода, лингвистический метод, терминологический метод. Сделан вывод, что терминосистема представляет собой сложную и многослойную систему, состоящую из слов и словосочетаний, выполняющих функцию терминов - элементов терминосистемы.
Ключевые слова: термин, терминологическая система, цитирование, метод логического
подхода, лингвистический метод, терминологический метод, слово
The article dwells on the ways of formation and methods of research of terms and terminological systems in the language. It is noted that the methods of formation of terms of particular field of science and knowledge usually have purpose and full compatibility with the methods of formation of lexical units of the national language. Citation of terms from one term system to another, including changing the original meaning of terms through metaphor occurs in four forms: citation of individual terms; citation of a part of terms, citation of the entire set of terms; citation of the way terms creation and the terminological system. It is argued that the following conditions are necessary for the formation of terminological system: special field, the territory of which is precisely defined; the system of general concepts related to the relevant area; well-formed scientific theory that describes this area and fully covers the entire system of its concepts; particular national language and specific language modeled after that national language. While studying the terminology system composition, several methods of working with the subject can be used: logical approach method, linguistic method, terminological method. It is concluded that the term system is a complex and multi-layered system consisting of words and phrases that perform the function of terms - elements of the term system.
Keywords: term, terminological system, citation, metod of logical approach, linguistic method,
terminological method, word
Масъалаи забони илм дар хар як забони зиндаи муосир вучуд дошта, хануз дар ибтидои пайдоиши чахонбиниву афкори фалсафй фикри мутафаккиронро ба худ чалб намудааст. Намунахои хеле зиёди андешахои мантщиро рочеъ ба ин масъала, алалхусус дар осори файласуфони бостонй ва асримиёнагй пайдо карда метавонем. Бояд таъкид кард, ки дар ин самт, яъне эх,ё ва эчоди забони илм сахми хакимон ва мутафаккирони асримиёнагии форсу точик хеле бузург ва добили эътироф аст.
Хдлли масъалаи забони илм, сарфи назар аз маънои махдуд ё номахдуди ин мафхумро дар назар доштани мо, тах^и^у баррасии хаматарафаи таърих ва фалсафаи рушди забонро талаб мекунад. Хдмчунин фаромуш набояд кард, ки забон хамеша аз чумлаи мухимтарин унсурхо ё рукнхои хастии хар як миллат буд ва мебошад. Дар мархилаи муосири
чахоншумулият ва инкишофи босуръати илму техника, дар баробари масъалаи рушди забони миллй масъалаи эхе ва эчоди забони илм низ ба яке аз мухимтарин масъалахои сарнавиштсози хар як миллат табдил ёфта истодааст. Бинобар ин, хангоми тахдиду баррасии масъалаи забони илм мо бояд хатман робитаи зичу ногусастании ин масъаларо бо кулли арзишхои милливу сиёсй ба назари эътибор гирем.
Ташаккул ва инкишофи истилохоти ин ё он соха бо роххои ташаккули вохддхои лугавии забон айният ва мувофидати том доранд.
Х,аммаъной. Ифодаи муштараки гурухи объектхои аз чихати мавзуь бо хам алодаманд ва аломатхои онхо бо раванди дар забон маьмули гуруххои лугавию маьной (лексикй - семантики) мувофидат доранд ва аз дарачаи истеъмол ба хам наздиканд. Чун: бемор - дардманд; бохирад -донишманд - ахли илм; дорой - сарват - бойигарй; гунахкор - чабрдида - чафокаш; мазлум -бечора - чабрдида - ситамдида; фадир - бенаво - камбагал - нодор ва гайра.
Сермаъной (полисемия) аслан хоси истилохот нест, аммо дар дохили як сохаи муайян истилохот метавонад ба сермаъной дучор шавад. Масалан, дар сохаи кишоварзй истилохи хоцаги ба якчанд маъно истифода бурда мешавад: сохаи истехсолот (хоцагии цишлоц); навъи ташкилот (хоцагии децкрни); тарзи ташкили мехнат (идораи ощлонаи хоцаги) ва гайра.
Х,амгуна (омонимия)-и семантикй ё калимахои хамшакл, дар сохаи муайян истилох шуда метавонанд. масалан, истилохи сохаи санъатшиносй консерт: навъи асари мусидй барои солист ва оркестр; ташкили баромади гурухи сарояндагону навозандагон чихати дилхушии одамон ва гайра.
Зидмаъной ( антонимия). Чунон ки олими рус дар тахдидоти хеш тазоди байни мафхумхоро тазоднокии контрарй ё хулф (дар истилохоти зидмаъно инъикос меёбад) номидааст, дар байни мафхумхои истилохи сохахои муайян вомехуранд. Инчунин, тазоди контрадикторй (тазоди шифохй ё сунъй, ки барои ифодаи матлаб дар байни истилохот аз тариди мудобилгузорй эчод карда мешавад), тазоднокии комплементарй ва тазоднокии векторй (8, с.91-100) мавриди назари олим аст. Ба адидаи бисёр мухаддидон, антонимия дар истилохот, дар мудоиса бо холати ин ходиса дар гуруххои гайриистилохии лугавй хеле бештар мушохида мешавад (5, с.79). Яке аз омилхои асосии рушду густариши антонимия хамин аст, ки ин ходиса барои харчи дадидтар ифода кардани тазодхо, аз чумла тазоди байни мавзуъ ва инкори он, мусоидат менамояд (5, с.116), масалан: гипертония -гипотония, кутоудастй - забардасти, ороми- ноороми ва гайра.
Аз як низоми истилохотй ба дигар низоми истилохотй идтибос шудани истилоххо, тагйир додани маънои аввалаи истилоххо, дар шаклхову мафхумхои гуногун чараён мегирад, ки баъзеи онро меорем:
- идтибос кардани истилохи чудогона, масалан, истилохи фраксия ба низоми истилохотии илмхои чамъиятй аз истилохоти кимиёй идтибос карда шудааст;
- идтибос кардани як дисми истилохот, масалан, анвои фондхо ва дастабандй кардани онхо (сохаи китобдорй), анвои фондхои иттилоотй - мухобиравй ва дастабандй кардани онхо (информатика): фонди китобуо, фонди мацаллауо - фонди иттилоотиву ахбори; дастабандии пурраи фонди иттилоотиву ахбори ва г.;
- пурра идтибос кардани як мачмуи истилохот чун кино, театр, драма, филм, актёр, актриса, артист, кинотеатр ва гайра.
- раванди амидшавй ва афзоиши дарачаи илму маърифат боиси пайдоиши истилохоти нав мешавад, чун дар сохаи худуд: худуд (истилохи нишондихандаи чинс) - худуди башар, худуди табий, худуди шахрвандй, худуд ба мерос, худуди сохибкорй, худуд дар идтисодиёт ва г.
- дар натичаи пешравии илму техника, иктисодиёт ва такмили дониши назариявиву амалии инсоният: компютор, ноутбук, автомобили боркаш- автомобили сабукрав - автомобили электронй ва гайра.
- дар натичаи инкилоби илмй - куллан тагйир ёфтани акидахо дар сохахои илм ва фаъолият. Тахти таъсири инкилобхои илмй кисматхои чудогонаи арзишманди назарияхои пешина хамрох бо истилохоташон ба назарияи нав мекучад ва гайра.
Дарвокеъ, омузиши усулхои тахдил ва такмили чихщхои гуногуни истилохоти сохавй барои илми забоншиносй ва назарияи истилохшиносй хеле мухим мебошад. Крнуииятхои ташаккули чунин истилохот дар бисёр тадкикотхои илмй, аз чумла асархои илмии як зумра олимони забоншиноси рус ва точик тахкик карда шудаанд. Тавре ки аз мазмуни ин асархо бармеояд, аксари олимони русу точик танхо бо зикри мафхумхои махсуси сохавй ва баршумурдани навъхои гуногуни сохтори шаклии истилоххо иктифо намудаанд. Аммо дар баъзе корхо, масалан, дар асархои олимони забоншиноси точик М. Н. Крсимова ва М. Б. Султонов як талаботи мухимми назариявй ба миён гузошта шудааст, ки он бо мушкилоти дар забони махсуси сохавй вучуд доштан ва истифода шудани мачмуъхои номукаммал ва бетартиби истилохотй алокаманд мебошад (4; 6). Мантикан, гузориши чунин талаботи назариявй такозо менамояд, ки мачмуъхои номураттаби истилохоти сохавй бояд ба низоми мукаммали истилохотй табдил дода шаванд.
Хднгоми тахлил ё матрах намудани низоми истилохй аз усули муносибати низомманд бо мавзуъ истифода бурдан лозим аст. Ин усулро «назарияи умумии низом» низ меноманд. Мафхумхои асоситарини усули муносибати низомманд бо мавзуъ инхо мебошанд: а) унсур (кисмат); б) сохтор (тарзи ташкилии низом ва накшаи муносибатхое, ки дар миёни унсурхои низом вучуд доранд); робитаи баръакс ва ба низоми хурд таксим кардани низоми бузург (усули иерархияи сохторй). Истифодаи усули мазкур дар тахлили низоми истилохй нишон медихад, ки сохахои махсуси дониш ва фаъолияти инсонй тавассути низоми мафхумие тархрезй карда мешаванд, ки онхо, аз як тараф, ба сифати унсурхои ин ё он назарияи сохавй хизмат менамоянд, аз тарафи дигар, дар ду мачмуъ шарху тафсир дода мешаванд - дар мачмуи таърифхо ва дар мачмуи истилоххо. Хдрдуи ин мачмуъхо то он андоза низомманд шуда метавонанд, ки мусовии андозаи низоми мафхумхо бошад. Низоми мафхумхои илмй, инчунин нишондихандаи дарачаи нихоии низоммандии назарияхои илмй низ мебошанд.
Низоми мафхумхо дар якчоягй (бо низоми таърифи мафхумхо) мантики яке аз сохахои махсуси илм ё фаъолият, низоми истилохотй бошад - амсилаи забонии он соха мебошанд. Низоми истилохотй хамчун амсилаи забонии сохаи муайяни илм ё фаъолият замоне пайдо мешавад, ки агар сохаи мазкур назарияи хусусй ё мавкеи назарии худро пайдо карда, аз мавкеи худ мавзуъхои асосии худ ва алокаи байни онхоро ошкор ва муайян намуда бошад. Дар ин бора олими рус Н. Г. Чернишевский таъкид мекунад, агар мо вазъи ин ё он сохаи илм ё фаъолиятро, дарачаи пешрафт ё инкирози онро донистан хохем, барои чавоби конеъкунанда пайдо кардан ба ин саволхо, факат таваччух карданамон ба вазъи истилохоти он соха басанда аст [7, 78].
Барои он ки низоми истилохй ташаккул ёбад, бояд шароитхои зерин вучуд дошта бошанд:
- сохаи махсус, ки худудаш ба таври дакик муайян карда шудааст;
- низоми мафхумхои куллии мансуб ба ин соха;
- назарияи мукаммали илмие, ки ин сохаро тасвир карда, тамоми низоми мафхумхои онро бо пуррагй фаро гирифтааст;
- забони муайяни миллй (табий) ва забони махсуси дар долаби ин забони миллй ташаккулёфта, ки вохидхои лугавияш мафхумхои махсуси сохаи мазкури илм ё фаъолият ва инчунин, аломатхои ин мафхумхоро ифода карда метавонанд [5, с.119] .
Низоми истилохот як датор аломатхои умуминизомй, мантидй, забонй ва амсиласоз дорад. Аломатхои умуминизомй - аломатхое мебошанд, ки хамаи унсурхои сохаи махсус ё дисми бештари он унсурхоро фаро мегиранд. Масалан, дар як тадвим ё солномаи одй номхои дувоздах унсур (моххои сол)-и мансуб ба як низом (сол ё солнома) ифода карда шудаанд. Аз хамин сабаб, хамин як тадвими одй баёнгари як низоми томи мафхумхо ва истилохоти онхоро ифодакунанда мебошад. Махаки дигари низомнокии низоми истилохотй- мутобидати хачми чузъхо бо кулл мебошад. Масалан, барои пурра ва дадид тасвир кардани сохтори мошин, бояд ки тамоми истилоххои номхои дисмхои мошинро ифодакунанда дар якчоягй сохтори мошинхоро пурра тасвир карда тавонанд. Низоми истилохотй, инчунин аломати суботнокии нисбй низ дорад, яъне низоми адидахоеро ифода мекунад, ки дар мархилаи муайяни таърихй ба вучуд омада, ба таври собит вучуд доштанашон мумкин нест. Аз тарафи дигар, низоми истилохотй низоми меъёрхои асосиеро ифода мекунад, ки онхо мухимтарин мавзуъхо ва аломатхову алодахои байни ин мавзуъхоро инъикос менамоянд. Барои хамин, низоми истилохот ё бархе аз унсурхои он муддати тулонй бетагйир бодй монданашон мумкин аст. Танхо пайдоиши маълумот ва донишхои нав барои хачман афзудану рушд кардани низоми истилохот мусоидат менамояд. Аломати мантидии низоми истилохот - сохторнокии он мебошад. Аз руйи ин аломат дар байни низоми истилохот баъзе тафовут вучуд доранд. Танхо як дисми ками низоми истилохот сохтори якдабата доранд (масалан, номхои хафта - якшанбе, душанбе ...), сохтори бештарини онхо сердабата (иерархй) мебошад, ки дар чунин сохтор як гурух навъхо дар чинс муттахид карда шудаанд, номхои чузвхо бошанд бо номи кулл мувофидат менамоянд. Масалан, низоми истилохотии мавзуъхои биологй дорои чунин сохтори мураккаб буда, дар он дабатхои синфхо, оилахо, чинсхо ва навъхои хайвоноту наботот нишон дода шудаанд.
Хднгоми ташаккули истилоххо - вожахои сохтаву мураккаб дар заминаи вожахои аслй (масалан, гарм - гармй - гармафзо), хангоми антонимия (дар фашизм - антифашизм), дарачабандй (метр - детсиметр - сантиметр - километр), истифода бурдани истилоххои чинсй дар таркиби истилоххои навъи суд - суди олй, суди конститутсионй, суди вилоятй, суди шахрй татбид меёбад.
Дар низоми истилох чихатхои гуногуни низоммандй - забонй, мантидй, умуминизомй ба назар мерасанд. Ба адидаи М. В. Антонова сохтори консептуалии истилох низоми забониро бо сохаи муайяни мафхумхо мепайвандад. Вазифаи функсионалии сохтори консептуалй, аз нуктаи назари олими номбурда, - намойиш додани ягонагии низоми забониву мантидй мебошад, ки ин барои муайян кардани хусусиятхои лугавии истилох хеле зарур аст [1, 13].
Вале ин сухан маънои онро надорад, ки низоми истилохотй гуё як навъ ифодаи содаи амсилаи мантидй ё иттилоотии ягон сохаи илм ё фаъолият бошад. Дар холати нишондодашуда, низоми истилохотй хамчун як низоме тафсир шудааст, ки низоми хадидии мафхумхои илмиву техникй сохаи мушаххаси мавзеиро инъикос менамояд.
Низоми истилохии аксарияти сохахои илм ва фаъолият сохтори мураккаб доранд. Дар таркиби ин низом гуруххои мухталифи истилоххо мавчуданд, ки аз руйи мафхумхои ифодакунандаашон, аз руйи сохтори шаклй ва мадомашон дар низоми истилохотй аз хам фард мекунанд.
Дар омузишу тахдиди таркиби низоми истилох чанд усули муносибат бо мавзеъро истифода бурдан мумкин аст: усули муносибати мантидй, усули забоншиносй, усули истилохшиносй. Муносибати мантидй бо низоми истилохй хамчун бо мавзуи тахдидшаванда имконият медихад, ки дар ин низом мафхумхои асосй, мураккаб ва сохта, инчунин, вохидхои ифодагари дарачахои гуногуни тачридии мафхумхо аз хам чудо ва фард кунонида шаванд. Дар натичаи истифода бурдани ин усул - аз мафхумхо ба истилохот, аз низоми мафхумхо ба низоми истилохот - надшаи робитаи мутадобилаи мафхумхо сохта мешавад, ки дар он истилоххои ифодакунандаи ин мафхумхо нишон дода шудаанд.
Усули забоншиносии муносибат бо низоми истилохй имкон медихад, ки бо кадом вохидхои лугавй (аз нуктаи назари маъно ва шакл) ифода шудани вохидхои низоми истилох анид карда шавад. Аз ин нуктаи назар, чунин аён мегардад, ки дисми бештари истилоххо бо исмхо ифода карда мешаванд, дигар хиссахои номии нутд (сифатхо, сифатхои феълй, феълхо ва зарфхо) танхо дар холатхои чудогона барои ифода кардани баъзе истилоххо ва унсурхои истилох истифода бурда мешаванд.
Усули истилохшиносии тахдиди низоми истилохй муносибати истилохро бо низоми истилохот, мадоми хар як вохид ва унсури таркибиро дар низоми истилохй муайян менамояд. Мувофиди нуктаи назари истилохшиносй, дар аксарияти низоми истилохии сохавй хафт гурухи истилоххо вучуд доранд: истилоххои асосй, истилоххои сохта, истилоххои мураккаб, истилоххои захиравй, истилоххои чалбшуда, истилоххои умумиилмиву умумитехникй ва истилоххои дорои семантикаи васеъ [3, с. 40-41].
Храмин тарид, дар асоси он хама адидахои дар боло зикргардида метавон гуфт, ки низоми истилохй - як низоми мураккабу сердабата буда, аз вожаву иборахое иборат аст, ки онхо вазифаи истилоххо - унсурхои низоми истилохотиро ичро мекунанд. Хар як истилохи низоми истилох дар холати чудогона вохиди лугавии як забони махсуси илмй, ё умуман, забони илм мебошад. Ин вохидхои лугавй ба таври сунъй, бо истифода аз усули мантидй тахлилу таркиб, дабат ба дабат дар зинахои иерархияи низоми истилохот гузошта мешаванд. Ба ибораи дигар, низоми истилохот - як низоми махлути табииву сунъй мебошад, маводаш табий буда, имораташ ба таври сунъй сохта шудааст. Яъне, низоми истилохот натичаи фаъолияти низомноки эчодиву маърифатии худи инсонхост. Яъне, низоми истилохии забони илмии точикй, дабл аз хама, бояд аз захираи истилохоти сохавии забони точикй интихоб ва сафарбар карда шавад.
ПАЙНАВИШТ:
1. Антонова М.В. Концептуальная структура отраслевой терминологии// Научно-техническая терминология, 1985, вып.10.- С. 9-13.
2. Даниленко В. П. Русская терминология: Опыт лингвистического описания. -Москва: Наука, 1977. - С.246.
3. Интеграция наук и унификация научно-технических терминов // Вестник АН СССР. - 1980.- № 8. - С.40-41.
4. Цосимова М. Н. Мухтасар оид ба истилохоти забоншиносии пешини тоцик. -Душанбе, 2003 -С.112.
5. Лейчик В. М. Терминоведение: Предмет, методы, структура. -Москва: Либроком, 2009. - 256 с.
6. Султон Мирзо Хасан. Вожаву истилохоти илми нуцум дар «Ат-тафхим»-и Абурай^они Беруни //Адаб. - 1998. - № 1-3. - С. 19-20.
7. Чернышевский Н. Г. Полн. собр. соч. - T.IX.. -М. : ОГИЗ, 1949. - 787с.
8. Федорченко Е. А. Становление и развитие терминологической лексики таможенного дела в русском языке. - Москва: МГОУ, 2004. -С. 247
REFERENCES:
1. Antonova M.V. Conceptual structure of terminology branch // Scientifico-technical Terminology, 1985, 10th edition. - P. 9-13.
2. Danilenko V.P. Russian terminology: The experience of linguistic description. - M.: Nauka, 1977. - P. 246.
3. Science integration and unification of scientifico-technical terms // Bulletin of Academy of Sciences of the USSR, 1980, № 8. P. 40-41.
4. Kosimova M.N. Brief of old Tajik linguistic terms. - Dushanbe, 2003. - P.112.
5. Leichik V.M. Science of terminology: subject, methods, structure. - P. 256.
6. Sulton Mirzo Hasan. Words and terms of astronomy sciences in "At-Tafhim " of Aburayhon Beruni // Adab, 1998, №1-3. - P.19-20.
7. Chernyshevsky N.G. Full collection of essays. - V.IX. - M. : OGIZ, 1949. - 787p.
8. Fedorchenko E.A. Making and development of terminological words of customs affair in Russian language. - M. : SMEI, 2004. - P. 247
