Научная статья на тему 'МАФҲУМ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ИҶТИМОӢ'

МАФҲУМ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ИҶТИМОӢ Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
972
22
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
социальные услуги / особенности услуг / законодательства Таджикистана / сфера сервиса / рынка социальных услуг / социальное обслуживание.

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Аблаева Мавлуда Ҳамрокуловна, Давлатова Махфират Ҳамроқуловна

В данной статье авторы рассматривают понятие, особенности и виды социальных услуг по законодательству Таджикистана и приходит к выводу, что социальные услуги – это комплексное понятие, объединяющее медицинские, образовательные, психологические, туристские, правовые, социально–экономические и другие услуги, отвечающие требованиям частноправовой услуги (то есть деятельность, требующая договорного режима), вне зависимости от условий их оказания и оплаты, осуществляемые в отношении лиц, находящихся в трудной жизненной ситуации, связанное с идеей минимального использования собственных средств граждан.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАФҲУМ ВА ХУСУСИЯТҲОИ ХИЗМАТРАСОНИҲОИ ИҶТИМОӢ»

МАФХ.УМ ВА ХУСУСИЯТХ.ОИ ХИЗМАТРАСОНИХОИ ИЧ.ТИМОЙ АБЛАЕВА МАВЛУДА ХАМРОКУЛОВНА ДАВЛАТОВА МАХФИРАТ ХДМРОКУЛОВНА

Фишурда Дар мацолаи мазкур муаллифон мафцум, хусусиящо ва навъцои хизматрасониищтимоиро тибци цонунгузории Тоцикистон баррасй намуда, ба хулосае меоянд, ки хизматрасонии щтимой мафцуми мураккабест, ки он мацмуи хизматрасонщои тиббй, таълимй, равонй, сайёцй, цуцуцй, щтимой-щтисодй ва гайраро, ки ба талаботи хизмати цуцуции хусуси чавобгуянд (яъне фаъолияте, ки рецаи шартномавиро талаб мекунад) дар бар мегирад, новобаста аз шарщои пешнщод ва пардохти ощо, ки нисбат ба шахсоне, ки дар цолатцои вазнини зиндагй бо идеяи минималииистифода бурданимаблагцоихудишацрвандон, амалй мегардад.

Калидвожа^о: хизмати щтимой, намудцои хизматрасонй, цонунгузории Тоцикистон, соцаи хизматрасонй, бозори хизматрасонии щтимой, хизматрасонии щтимой.

ПОНЯТИЕ И ОСОБЕННОСТИ СОЦИАЛЬНЫХ УСЛУГ

Аннотация В данной статье авторы рассматривают понятие, особенности и виды социальных услуг по законодательству Таджикистана и приходит к выводу, что социальные услуги - это комплексное понятие, объединяющее медицинские, образовательные, психологические, туристские, правовые, социально-экономические и другие услуги, отвечающие требованиям частноправовой услуги (то есть деятельность, требующая договорного режима), вне зависимости от условий их оказания и оплаты, осуществляемые в отношении лиц, находящихся в трудной жизненной ситуации, связанное с идеей минимального использования собственных средств граждан.

Ключевые слова: социальные услуги, особенности услуг, законодательства Таджикистана, сфера сервиса, рынка социальных услуг, социальное обслуживание.

Барои дар хама ч,о эътироф намудани хизмати алохдда хамчун категорияи илмй бояд тад;и;оти ами;и назариявй гузаронида шавад, ки дар доираи он предмети танзим, ма;садхо, вазифахо, ало;а бо амалия ва шаклхои инкишоф муайян карда мешавад. Мафхуми «хизмати ичтимой» аз ну;таи назари назариявй аз иборахои алохддаи «хизматрасонии ичтимой» ва «хизмати ичтимой» ташаккул ёфтааст. Дар асархои илмии олимони ватанй - х,у;ук;шиносон45 ва и;тисодчиён46 мафхуми хизматрасонии ичтимой ва хизмати ичтимой пешбинй карда нашудааст. Дар асархои

45 Кабутов Э.Д. Проблемы частноправового регулирования отношений по оказанию услуг трудоустройства в Республике Таджикистан: дис. ... канд. юрид. наук. - Душанбе, 2014. - 194 с.; Набиджанова З.К. Правовое регулирование предпринимательской деятельности на рынке медицинских услуг: дис. ... канд. юрид. наук. - Душанбе, 2014. - 204 с.; Хошимов Д.Д. Услуги как объект гражданских прав по законодательству Республики Таджикистан: дис. ... канд. юрид. наук. - Душанбе, 2012. - 182 с.

46 Абдурахмонов У.М. Формирование и развитие рынка образовательных услуг: на примере вузов Республики Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2012.- 182 с.; Ашуров К.Р. Региональные аспекты формирования и развития предпринимательской деятельности в сфере транспортных услуг: на материалах Республики Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2011. - 170 с.; Ашуров Г.Д. Развитие системы оказания страховых услуг в Республике Таджикистан: дис. . канд. эконом. наук. -Душанбе, 2007. - 150 с.; Джумъаев Б.М. Развитие торговли услугами в условиях вступления Республики Таджикистан во Всемирную торговую организацию: дис. ... канд. эконом. наук. - Душанбе, 2010. - 164 с.; Кадыров Д.Б. Развитие медицинских услуг в условиях переходной экономики. - Душанбе: Ирфон, 2007. -112 с.; Катаева З.А. Организационно-экономические основы формирования и развития рынка

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Сангинов Д.Ш. хизмати ичтимой ;исман дар ало;амандй бо хизматрасонии ичтимоию фарх,ангй тахди; шудааст47.

Дар баробари ин як зумра мух,а;к;ик;он, аз чумла Т.Н. Софин, ;айд мекунад, ки «тагйир ёфтани самтх,ои афзалиятноки тара;;иёти чамъият, бартарй доштани чузъи шахсй дар ташаккули базаи и;тисодй ва сарвати чамъиятй, афзудани на;ши ва х,иссаи назариявй, интеллектуалй, эчодй, маънавй, ташаккули он дар консепсияи равиши тамаддунй барои инкишофи сох,аи хизматрасонй замина мегузорад»48.

Тагйироти куллй дар х,аёти ичтимоию и;тисодй ва сиёсии чомеа, ки баъди сох,ибисти;лолии Чумхурии Точикистон ба ву;уъ пайваст, боиси рушди босуръати хизматрасоних,ои гуногун дар сох,аи хизматрасонй гардида, доираи онх,оро хеле васеъ намуданд. Инкишофи х,амачонибаи системаи хизматрасонй сифатх,ои зарурии чамъияти муосир мебошад. Хукумати Чумхурии Точикистон инро дарк намуда, барои рушди пай дар пай ин низом як катор тадбирхо меандешад. Аз ташаккули системаи самарабахши хизматрасонй х,ам давлат ва х,ам чамъият нафъ мебинанд. Хддафи них,оии давлат дар ин масъала аз он иборат аст, ки хддамот бояд системаи нави арзишх,оро тах,ия намояд, ки ба яке аз вазифах,ои асосии давлат - сохтмони давлати ичтимой нигаронида мусоидат намояд.

Бунёди сохаи самараноки хизматрасонй дар тамоми сохахои хаёти чомеа ба пешравии умумии бо кор таъмин намудани ахолй тавассути баланд бардоштани суръати рушд ва такмили инфраструктураи он мусоидат мекунад. Вобаста ба ин, имруз омузиши танзими хукуки хусусии сохди хизматрасонй, дар мачмуъ ва аз чумла хизматрасонихои инфиродй зарур аст.

Чунон ки Ю.П. Свириденко зикр намудааст: «х,амчун объекти тад;и;оти илмй сох,аи хизматрасонй дар мачмуъ системаи муайяни сох,ах,о, зерсох,ах,о, корхонах,о ва ташкилотх,о мебошад, ки як ;атор хизматрасоних,ои гуногунро х,ам ба шахсони во;ей ва х,у;ук;й пешкаш мекунанд».49

Дар шароити муносибатх,ои бозаргонй таъмин намудани тара;;иёти муътадили ичтимоию и;тисодй, пай дар пай баланд шудани дарача ва сифати зиндагии ах,олй ба фаъолияти пурсамари механизмх,ои ичтимой ва босифати хизматрасонии ичтимой вобаста аст.50

образовательных услуг в Республике Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2006. - 200 с.; Раджабов Р.К. Региональные аспекты развития сферы платных услуг населению в условиях переходной экономики: монография. - Душанбе: Ирфон, 2013. - 196 с.; Сафарова Л.Д. Организационно-экономические особенности становления и развития государственно-частного партнерства в сфере услуг (на материалах Республики Таджикистан): дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2016. - 168 с.; Сфера услуг: проблемы и перспективы развития: монография. - Душанбе: Дониш, 2007. - 54 с.; Тагоев Б.С. Развитие рынка финансовых услуг в условиях переходной экономики Республики Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. -Душанбе, 2007. - 181 с.; Нурматов А.Х. Региональные проблемы развития сферы платных услуг в условиях рыночной экономики (На примере Республики Таджикистан): дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 1998. -174 с.; Хамроев Ф.М. Организационно-экономические основы функционирования и развития рынка транспортных услуг в Республике Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2007. - 159 с.; Фозилханов Д.О. Формирование и развитие рынка бытовых услуг в сельских территориях Таджикистана: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2009. - 160 с.; Шарипова Б.Б Экономические основы формирования и развития рынка медицинских услуг в Республике Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2004. 150 с.; Шодиева З.Н. Формирование и развитие рынка жилищно-коммунальных услуг в Республике Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2006. 147 с.; Шомахмадов А.К. Организация технического сервиса в сельском хозяйстве: на материалах предприятий Республики Таджикистан: дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2009. - 151 с. и др.

47 Сангинов Д.Ш. Предпринимательская деятельность по оказанию социально-культурных услуг: проблемы правового регулирования. Монография. - Душанбе: «Мехрона -2017», 2019. 424 с.

48 Софина Т.Н. Сфера услуг: трансформация в рыночной экономике. - СПб., 1999. - С. 8.

49 Сфера услуг: проблемы и перспективы развития. Т. 1 / под ред. Ю.П. Свириденко. - М., 2000. - С. 6.

50 Ахмадов Р.Р. Основы формирования и развития сферы социальных услуг в сельской местности (на материалах Республики Таджикистан): дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2017. - С. 5.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Калимаи «ичтимой» (аз лот. socialis) маънои «оммае, ки бо хаёт ва муносибатхои одамон дар чамъият алоцаманд аст».51 Дар давраи шуравй дар системаи таъминоти ичтимой дар муассисахои статсионарии давлатй: хонахои пиронсолон, хонахои кудакон, мактаб-интернатхо барои беморони асаби равонй ва гайрахо ба рох монда мешуданд. Дар мавриди хадаф ва мазмуни онхо гуфтан зарур аст, ки онхо ба кумак расонидан ба он категориями ахолй нигаронида шуда буданд, ки худашон зиндагй карда наметавонистанд, зеро ба худ хизмат карда наметавонистанд ва бисёрии онхо маъюб буданд. Дар ибтидои солхои 90-ум якбора афзудани шумораи одамони ниёзманд ба кумак ва дастгирии ичтимой, пайдоиши гуруххои нав дар сохтори ичтимоии чомеа: одамони камдаромад, гайриоддй, бесарпанох, цурбониёни хушунати хонаводагй ва г. нацши давлатро дар хизмати ичтимой дар хаёти инсон аз нав дида баромада, тамоми системаи таъмини онхоро тагйир дод. Дар натича давлат мачбур шуд, ки шабакаи муассисахои давлатиро бавучуд оварад, ки барои расонидани кумаки махсуси ичтимой пешбинй шудаанд, ки ин имкон дод, ки системаи мавчудаи хизматрасонии ичтимой ба ахолй ташаккул ёбад. Дар чомеаи муосир тахлили сотсиологии хизматрасонй дар системаи хидматрасонии ичтимой ахамияти бештар пайдо мекунад. Ин ба афзоиши босуръати талаботи ахолй ба хизмати сотсиалй, таъсири онхо ба динамикаи инкишофи сохти чамъият ва характери муносибатхои чамъиятй вобаста аст. Ин хидматхо аз доираи оила ва чомеаи чамоатхо берун рафта, омили асосии рушди ичтимоии кишвар, амортизатори тавоно гардида, оцибатхои вазнини бухрони ичтимоию ицтисодии ибтидои солхои 90-умро ба таври цобили мулохиза сабук намуда, ба рушди ичтимоию ицтисодии кишвар сахми назаррас гузоштанд. Имкониятхои чамъшудаи системаи хизмати маишй пурра истифода бурда намешаванд. Бахши тавонои ичтимой, ки бомуваффацият ба вучуд омадааст ва цодир аст, ки дар кори навсозии кишвар бомуваффацият сахм гузорад, барои рафъи зиддиятхои байни озодй ва беадолатии ичтимой нисбат ба табацахои камдаромад, хамвор кардани тафрицаи ичтимой аз хизматрасонихои ичтимой бад истифода мебарад, ахолй мувофици дарачаи ресурсхои гирифташуда ва бехтар шудани дарачаи зиндагонй. Талаботи воцеии амалия ва сатхи кунунии тахлили илмии хизматрасонй дар системаи хизматрасонии ичтимой ба ахолй дар сохаи навсозии сохаи ичтимой, фахмиши назариявй ва методологии масъалахои тахияи моделхо ва технологияхои онхоро инъикос намекунад. таъминот, хусусиятхои таъсири тагйирот дар парадигмахои назариявй ва амалии хизматрасонии ичтимой ба ахолй бо мацсади тагйир додани вазифахои онхо.52

Мушкилии ташаккули модели хуцуции бозори хизматрасонии ичтимой як цатор сабабхоро дорад. Якум, тагйироти ба накша гирифташуда дар сиёсати ичтимой, аз як тараф, ба хифзи ичтимой аз таъсири сахти бозории табакахои осебпазири ахолй, аз чониби дигар, хавасмандгардонии фаъолияти иктисодй ва кобилияти мутобик шудан ба шароити зиндагии онхо нигаронида шудааст. бозор, пурра ба назар гирифта намешаванд. Дар айни замон вектори сифатан нави инкишофи сиёсати ичтимой — «сиёсати тарацциёти чамъият» эълон карда шудааст, ки бо пайдоиши субъекти нав — гражданин, ки пеш танхо объекти он буд, алоцаманд аст. Дар чунин шароит мафхуми танзими хуцуции бозори хизматрасонихои ичтимой ба андешахои нав, ки дар консепсияи модели муосири хуцуции хизматрасонихои ичтимой дар асоси идеологияи патернализми давлатй нестанд, сахт эхтиёч дорад. Аммо идеологияи танзими хуцуции бозори хизматрасонии ичтимой, ки ба имруз мувофиц бошад, ба саломатии миллат таъсири фалокатовар расонад, вучуд надорад. Сониян, барои бозори хизматрасонихои ичтимой

51 Погудина Т.Э. Гражданско-правовая защита сторон договора оказания туристских услуг: дис. ... канд. юрид. наук. - М., 2009. - С. 19; Словарь иностранных слов. - Изд. 7-е, перераб. - М.: Русский язык, 1979. -С. 476.

52 Малофеев И.В. Указ. соч. - С. 4.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

заминаи х,ук;ук;й вучуд надорад, зеро цонунгузории амалкунанда дар бораи хизматрасонии ичтимой ;обили ;абул нест. Дар он камбудй ва зиддиятхои зиёд мавчуданд, нишондихандахои ани;и нормативии мазмуну хачм, сифат ва бехатарии хиз-матхои ичтимой, кафолату усулхои расондани онхо, чавобгарй барои риоя накардани талабот мавчуд нестанд. Имконияти воситахои ху;у;ии шахрвандй барои танзими муносибатхо дар сохаи хизматрасонии ичтимой талабот нест, ки ин ба рушди цонунгузории ин соха таъсири нихоят манфй мерасонад, ки ба ислохоти чиддй ниёз дорад. Сеюм, муассисахои ичтимоии давлатй дар бозори хизматрасонии ичтимой бартарй доранд. Тамоюлхои рушди институти хукукии ташкилотхои гайридавлатй хамчун алтернатива ба субъектхои давлатй дар бозори хизматрасонии ичтимой ба таври кофй омухта нашудаанд. Чахорум, объекти муносибатхои хизматрасонй дар сохаи хизматрасонии ичтимой неъматхои моддие мебошанд, ки табиати хукукии онхо то хол мавзуи бахси илмй мебошад. Мушкилии халли масъала дар он аст, ки ба акидаи баъзе мухаккикон хизмати ичтимоиро хамчун категорияи мубодилаи бозории молхо эътироф кардан мумкин нест. Дар баробари ин имкони-яти халли мухимтарин вазифаи давлатй — ташкили бозори хиз-матрасонии ичтимой инкор карда мешавад, ки ин аз ягонагии а;идахои олимон оид ба консепсияи танзими х,ук;ук; ии он шаходат медихдд. Хамин тари;, ташаккули консепсияи илмии муосири танзими ху;ук;ии бозори хизматрасонихои ичтимой як масъалаи тезутунди х,у;ук;й мебошад, ки халли он асосан муваффа;ияти тамоми дигаргунихои ичтимоию и;тисодии давлатро муайян мекунад.53

Мафхумхои хизматрасонии ичтимоиро вобаста ба намудхои хизматрасоние, ки олимон пешниход кардаанд, метавон ба намудхои зерин гурухбанд кард:

1. Хамчун органхои идоракунии давлатй ва ташкилотхои чамъиятй, органхои мудофиа ва тартиботи чамъиятй, муассисахои кредитию сугурта, ташкилотхои иттифокхои касаба;54

2. Хдмчун амалхои мушаххасе, ки вазифахои конеъ гардонидани талаботи ичтимоии ахолй, таъмини такрористехсол ва чамъоварии сармояи инсонй, таъмини тарзи хаёти мутаносиб дар хама гуна шароити мавчудиятро доранд.55

3. Хамчун минта;ае, ки дар он ин хидматхо пешниход карда мешаванд. Инхо нигахдории тандурустй, маданият, маориф, илм мебошанд, ки худ аз худ самти умумии мухими худро нишон дода, онхоро бо хизмати маишй дар як саф мегузорад.56

Баъзе муаллифон хидматхои ичтимоиро синоними хидматхои ичтимой медонанд. Хамин тавр, И.В. Малофеев ;айд мекунад, ки «хизматрасонии ичтимой хамчун як муассисаи ичтимой мачмуи меъёрхо ва ;оидахои танзимкунандаи муносибатхои ин соха, инчунин шабакаи муассисахои дорои захирахои моддй мебошад, ки ба шахси мушаххас барои ;онеъ кардани ниёзхои у ба хизматрасонихои ичтимой, таъмини маблагхо ба мавчудият ва инкишоф додани захирахои дохилй. Хидматрасонии ичтимой роли амоки ичтимоиро мебозад, сохаи ичтимоиро хамчун фазои бозеозии чамъиятии шахсият, гурух, чамъият дар шароити навсозии он бой ва инкишоф медихад. Хидмати ичтимой хамчун раванд мачмуи амалхо ва таъсири мута;обила барои тагир додани холати объекти

53 Барков А.В. Рынок социальных услуг: проблемы правового регулирования: дис. ... д-ра юрид. наук. -М., 2008. - С. 4-6.

54 Раджабов Р.К. Региональные аспекты развития сферы платных услуг населению в условиях переходной экономики: монография. - Душанбе: Ирфон, 2013. - С. 36.

55 Ахмадов Р.Р. Основы формирования и развития сферы социальных услуг в сельской местности (на материалах Республики Таджикистан): дис. ... канд. экон. наук. - Душанбе, 2017. - С. 19; Малофеев И.В. Услуги в системе социального обслуживания населения в условиях модернизации социальной сферы: дис. ... д-ра социол. наук. - М., 2012. - С. 29.

56 Терещенко Л.К. Услуги: государственные, публичные, социальные // Журнал российского права. - 2004. - № 10. - С. 17; Субботин Г.В. Социальные услуги: теоретико-правовой аспект: дис. ... канд. юрид. наук. -М., 2011. - С. 143.

ичтимой дар як ва;т ва фазой муайян, ;онеъ кардани ниёзхо ва мусоидат ба рушди фард, гурух ва чомеа мебошад. Мазмуни системаи хидматрасонии ичтимой хидматхое мебошад, ки бехтар шудани сифати зиндагй ва барохатии ичтимоии шахсро таъмин мекунанд. Хусусиятхои хизматрасоние, ки дар низоми хизматрасонии ичтимой пешниход мешаванд, дар он аст, ки онхо дар натичаи раванди ичтимой амал мекунанд ва натичаи амалисозии хамкории ичтимоии субъектхои хизматрасонии ичтимой мебошанд, ки ба бехбуди хаёти субъект, халли мушкилоти у нигаронида шудаанд. проблемахо ё ;онеъ гардондани эчтиёчоти худро мувофи;и ташкили чамъияти ва фазои зисташ; вохидхои андозагирии дарачаи кумак ва худкумак дар раванди хамкории ичтимоии истеъмолкунанда ва ичрокунанда дар раванди хизматрасонии ичтимой; воситахои нигох доштани кобилияти хаётбахши одам, субъективияти индивидуалии вай. Хизматрасонй дар низоми хизматрасонии ичтимой амале мебошад, ки ба манфиати муштарии инфиродй ё гурухй (оила) бо ма;сади ;онеъ гардонидани талаботи у оид ба бар;арор намудани фаъолияти хаётии худ ва рушди неруи шахсй анчом дода мешавад.57 Аммо бо ин а;ида розй шудан душвор аст, зеро хардуи ин мафхумхо бо тамоми шабохатхои худ хануз аз хам фар; мекунанд. Илова бар ин, агар хизматрасонй новобаста аз дарачаи эхтиёчот пешниход карда шавад, хизматрасонй бо эхтиёчоти ичтимой (эхтиёчот) алокдманд аст. Мувофи;и он «хизматрасонии ичтимой» аз тарафи чамъияти эхтиёчманд (шахрвандоне, ки чизи аз хама зарурй надоранд) бепул ё дар асоси нопурра таъмин карда мешаванд.58 Дар адабиёти ху;у;й мохияти и;тисодии хидматрасонии ичтимой дар асоси мураккабй ва хусусияти бисёр омили ин падида шарх дода мешавад. Тафовут, фикру мулохизахои мавчударо дар бораи мохияти мехнат ва хусусиятхои сохаи хизматрасонй тахлил намуда, Я. М. Фогель дуруст мешуморад, ки «муносибатхои иктисодиро дар ин чо хамчун як навъ муносибатхои модди хисоб кардан мумкин аст ва аз ин ру, онхо бешубха на танхо ба иктисодиёт, балки ба тамоми чихатхои дигари хаёти ичтимой ва чамъиятии чамъият низ таъсир мерасонанд».59 Дар баробари категорияи и;тисодй, хизматрасонихои ичтимой категорияи мухими ху;у;й мебошанд. Бинобар ин ба вай кафолатхои мушаххас дода мешавад: ;онунхое, ки ба гирифтани ху;у; ба хизмати ичтимой нигаронида шудаанд; оинномахое, ки шароит, воситахо ва хифз и кафолатхои дар ;онун пешбинишударо пешбини менамоянд; мавчуд будани амалияи устувори кори органхои давлатй оид ба таъмини ху;у; хои ;онунан му;арраршудаи таъминоти ичтимой, хифз и ин ху;у;хо. Дар адабиёти ху;у;й мафхуми хизматрасонии ичтимой аксар ва;т бо пешниходи намудхои гуногуни хизматрасонй аз чониби давлат танхо ба пиронсолон ва маъюбон муайян карда мешавад.

Аз чумла, Я.М. Фогел хидматрасонии ичтимоиро хамчун "системаи муста;иле медонад, ки барои ;онеъ кардани хидматхои гуногуни марбут ба ниёзхои мушаххаси ;ишрхои осебпазири чомеа бо ма;сади бар;арор ва баланд бардоштани ;обилияти корй, нигохдорй ва рушди ичтимой, мехнатй, маишй ва гайра пешбинй шудааст. муносибатхо ва алокахо бо чамъият».60

А.Н. Егоров.низ ба ин мав;еъ пойбанд аст. Ба а;идаи у, «хизматрасонии ичтимоии пиронсолон ва маъюбон гайр аз офиятбахшии ичтимоию мехнатии онхо чизе беш нест, ки тавассути он у татби;и мачмуи тадбирхоеро мефахмад, ки дар он муносибатхои ич тимоии танзимшавандаи байни маъюбон ва пиронсолон ба миён меоянд, дар навбати аввал. ма;омоти ваколатдори давлатй бошад, аз тарафи дигар, вазъи тиббй, касбй, мехнатй ва ичтимоии онхоро баркарор кардан (ё дар сатхи зарурй нигох доштан),

57 Малофеев И.В. Указ. соч. - С. 12.

58 Ожегов С.И. Словарь русского языка. - М., 1984. - С. 370.

59 Фогель Я.М. Социальное обслуживание инвалидов и лиц пенсионного возраста. - М., 1980. - С. 31.

60 Фогель Я.М. Указ. соч. - С. 31.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

инчунин бо кор таъмин намудани онхоро таъмин намуда, ба онхо ёрии дигар расонанд».61

М.Л. Захаров ва Е Г. Тучкова дуруст мешуморад, ки «хизматрасонии ичтимоиро танхо ба хизматрасонии ичтимой ба пиронсолон ва маъюбон кам кардан мумкин нест, зеро ин мафхум бештар тавонотар буда, доираи васеи ашхоси пешбининамудаи ;онунро (аз чумла кудакон) фаро мегирад».62

Ба маънои махдуди ин калима хизмати ичтимой аксар вакт чун «хизматрасонии ичтимой ба категорияхои алохидаи шахрвандоне, ки дар ;онун нишон дода шудаанд: ёрй дар пешбурди хочагй, хуроки бепул, хобгох дар муассисахо хифзи ичтимой ва гайра фахмида мешавад. маънои васеъ, хидматхои ичтимой хама намудхои дигари таъминоти ичтимоиро, ба истиснои пардохтхои на;дй дар бар мегиранд.63

Хизматрасонии ичтимой, ба гуфтаи М. Буяноваро бояд фахмид, ки «яке аз намудхои таъминоти ичтимой, ки ба шахрвандон бо хизматхои гуногуни моддй ройгон ё ;исман ба ма;омоти махсуси давлатй (ё дигар ма;омоти ваколатдори он) бо ма;сади пешгирии пайдоиш ё кам кардани окибатхои манфии корхои ичтимоии давомдошта бо ма;сади пурзур намудани онхо хифз и ичтимой. Хизматрасонии ичтимой фаъолияти ташкилотхои махсус оид ба пешниходи хизматрасонихои гуногуни ичтимой ба таври ройгон ё гайриму;аррарй (мувофи;и стандартхои му;арраршудаи давлатй) оид ба мутоби;созии ичтимой ва офиятбахшии шахсоне мебошад, ки бо холатхои аз онхо новобаста вайрон кардани мухити зисти онхо, наметавонанд муста;илона (ё бо кумаки онхое, ки ;онунан онхоро дастгирй мекунанд) бартараф карда наметавонанд.64

Хидматрасонии ичтимоиро барои ахолй метавон «технологияи ичтимойе, ки ба шумо имкон медихад ба шахрвандон дар вазъияти душвори зиндаги кумаки зарури расонад, яъне вазъияте, ки зиндагии шахрвандонро халалдор мекунад (маъюбият, худхизматрасони бо сабаби пирй, беморй, ятимй ва гайра).65

Таърифи хадамоти ичтимой хамчун як ниходи ичтимой итминони асосии онро тамом намекунад, балки як ;исми мухими хислатхо ва шаклхои онро тавсиф мекунад.66 Нишонахои институти ичтимой - хусусияти доимии такроршавандаи мавчудият; мавчудияти меъёру ;оидахое, ки фаъолият ва рафтори одамонро дар он муайян мекунанд; мавчудияти ташкилотхое, ки вазифахои он тавассути онхо амалй карда мешаванд; мавчудияти мутахассисони сохибихтисос барои ичрои ин фаъолият. Ин аломатхои институти ичтимоиро дар фаъолияти хадамоти ичтимой дидан мумкин аст.

Дар масъалаи мавриди баррасй унсури баробари мухими ин бозор объектхои он -хизматрасонии ичтимой мебошад. Аммо, ба гуфтаи Э.Г. Шаблова, «Хизматрасонии ичтимоиро хамчун категорияи мубодилаи бозории молхо эътироф кардан мумкин нест».67 Ба ин муносибат вай имконияти халли мухимтарин вазифаи давлатиро инкор мекунад. Ин, ба андешаи вай, «ахамияти масъалаеро муайян мекунад, ки «хизмати ичтимой» чиро бояд фахмид ва мохияти ху;у;ии он чист. Хусусияти самти тад;и;оти минбаъда дар сохаи ташаккули асосхои бозори хизматрасонии ичтимой хамчун объекти танзими ху;у;й аз чавоб ба ин саволхо вобаста аст. Аз ну;таи назари бозори хизматрасонй хамчун як бахши бозори мол, яъне аз ну;таи назари ху;у;и шахрвандй, мачмуи муносибатхои ху;у;ии гражданй дар сохаи хизматрасонй, дуруст ба назар

61 Егоров А.Н. Социально-трудовая реабилитация инвалидов и престарелых (правовой аспект). - М., 1985. - С. 19.

62 Захаров М.Л., Тучкова Э.Г. Право социального обеспечения России: учебник. - М., 2001. - С. 494.

63 Захаров М.Л., Тучкова Э.Г. Указ. соч. - С. 155.

64 Буянова М.О. Социальное обслуживание граждан России в условиях рыночной экономики. Теоретико-правовой аспект: дис. ... д-ра юрид. наук. - М., 2003. - С. 16.

65 Жуков В.И. Реформы в России. - М.: Союз, 1997. - С. 253.

66 Малофеев И.В. Указ. соч. - С. 42.

67 Шаблова Е.Г. Указ. соч. - С. 13.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

мерасад, ки хизматрасонй хамчун як бахши бозори мол, объекти муносибатхои бозорй, ^амчун объекти ху;у; хои гражданй.68

Ба гуфтаи С.В. Эгизарова, «меъёри чудо кардани хизматрасонихои ичтимой (ба фар; аз хадамоти давлатй) на доираи субъектхои пешниходкунандаи онхо, балки сохае мебошад, ки онхо дар он татби; мешаванд». Хизматрасонихои ичтимой метавонанд аз чониби шахсони ху;у;й ва чамъиятй (муассисахои тандурустии давлатй ва мунисипалй) пешниход карда шаванд ва аллакай пешниход карда мешаванд. Аз ин ру, дар сохаи тандурустй метавон хидматхои ичтимоии гайридавлатй ва давлатиро фар; кард. Фаркияти байни онхоро инчунин аз руи меъёри «пулакакй» ё «бепул» барои бемор (истеъмолкунанда)-и хидматрасонй муайян кардан мумкин аст. Чун коидаи умумй, хизматрасонии «бепул» ба бемор аз чониби субъектхои хукуки чамъиятй расонида мешавад. Вай хизматрасонихои тиббиро ба категорияи хадамоти ичтимой, яъне онхое, ки «фаъолияти дорои ахамияти умумиро таъмин мекунанд; дорои доираи номахдуди субъектхои истифода аз онхо; аз чониби ма;омоти давлатй ё гайридавлатй амалй карда мешавад; чи ба моликияти давлатй ва чи ба моликияти шахсй асос ёфтааст.69

Э.Д. Шешенин ;айд мекунад, ки «сохаи хизматрасонй фаъолияти ташкилотхоро фаро мегирад, ки ба ;онеъ гардондани тамоми талаботи маънавию моддии шахрвандон нигаронида шудааст».70 У ;айд мекунад, ки «дар сохаи хизматрасонй робитахои гуногуни и;тисодй вучуд доранд: манзили ичора, инти;оли мусофирон ва гайра». Бо ин ну;таи назар А.А. Пушкин,71 А.Е. Шерстобитов72 и Й.С. Белых.73

Бояд гуфт, ки олимон бо вучуди он ки масъалахои хизматрасониро хамчун объекти хукукхои шахрвандй муфассал омухта бошанд хам, мохияти хукукии хизматрасонии ичтимоиро наомухтаанд. Сабаб он аст, ки хизмати ичтимоиро чун анъана олимони сохаи хукуки таъминоти ичтимой тахкик мекунанд, ки дар байни онхо В. Андреева, М. Буянов, К.Н. Гусова, Р.И. Иванов, Е Г. Тучков ва як катор дигарон. Ба а;идаи онхо хизмати ич тимоиро метавон «хизматест, ки бепул ё бо арзиши нопурраи бозор, яъне пурра ё ;исман аз хисоби ахолй расонида мешавад. Хидмате, ки ба сифати мол фурухта мешавад, хидмати ичтимой нест, хатто агар шахрвандон дар шароити душвори зиндагй аз он истифода кунанд».74

Бо ин равиш, хидматрасонии ичтимой ба гурухбандй мувофи;ат намекунад, зеро онхо режими дигари танзими ху;у;иро талаб мекунанд. Дар мачмуъ, номутоби;атии мавзеъгирии олимон дар он аст, ки онхо пешниход мекунанд, ки "хизмати давлатй" хамчун "вазифахои давлат" ва "хизматрасонии ичтимой" хамчун кумаки ичтимой фахманд, ки онро низ ислох кардан лозим аст, зеро ин масъаларо мушкил мекунад, риояи ин шартхо.

Мав;еи Т.Жукова дурусттар ба назар мерасад, ки «дар чараёни ;оидасозй ва фаъолияти амалй амали ма;омоти ичроияро дар ичрои вазифахое, ки давлат ба онхо вогузор кардааст, ба таври возех фар; кардан лозим аст. , бо муносибатхои ху;у;й оид

68 Барков А.В. Указ. соч. - С. 55.

69 Егизарова С.В. Компенсация морального вреда, причиненного при оказании медицинских услуг: теоретический и практический аспект: дис. ... канд. юрид. наук. - М., 2007. - С. 45.

70 Шешенин Е.Д. Классификация гражданско-правовых обязательств по оказанию услуг // Гражданское право и сфера обслуживания. - Свердловск, 1984. - С. 41-42.

71 Пушкин А.А. Гражданское право и сфера обслуживания. - Свердловск, 1984. - С. 66.

72 Шерстобитов А.Е. Указ. соч. - С. 28.

73 Белых B.C. Гражданско-правовое обеспечение качества продукции, работ и услуг: дис. ... д-ра юрид. наук. - Екатеринбург, 1994. - С. 200-201.

74 Право социального обеспечения России: учебник / М.О. Буянова, К.Н. Гусов и др.; под ред. К.Н. Гусова. - М., 2004. - С. 397.

ба хизматрасонй дар доираи муносибатхои ху;у;ии хусусй.75 Дар баробари ин, кушиши аз хад зиёд васеъ кардани доираи истифодабарии хизматрасонихои ичтимоиро аз тарафи муаллифони машхури сохахо, аз ;абили нигахдории тандурустй, маданият, маориф, илм, ба хамаи намудхои хизматрасонй дар татби;и вазифахои ичтимой сарфи назар кардан мумкин нест. ху;у;хо. Ин вазъиятест, ки хаёти гражданинро объективона халалдор мекунад (маъюбй, бинобар пирй, беморй ва гайра ба худхизматрасонй набаромадан) ва вай худаш аз он баромада наметавонад. Х,амин тари;, меъёри халкунандаи хизматрасонихои ичтимой танхо таркиби субъектй мебошад, яъне доираи истеъмолкунандагони хизматрасонихои ичтимой аз он вобаста нест, ки кй ин хидматро пешниход мекунад ё пардохт мекунад. Аммо шояд хусусияти хизматрасонихои ичтимой аз хусусияти хидматрасонии давлатй фар; карда, замина барои чудо кардани онхо фарохам оварда бошад?

Руйхати хизматрасонихои ичтимоиеро, ки дар хона барои пиронсолон ва маъюбон, ки бинобар ;исман гум кардани ;обилияти худпарастй ба кумак ниёз доранд, баррасй кунед. Масалан, ба хизматрасонихои хурокворй, маишй ва фарогати хизматрасонихои ичтимой, аз ;абили харид ва расонидани хуроки худсохт, хуроки гарм, кумак ба пухтупаз, инти;оли об, гарм кардани плитахо, чомашуй, тозакунии химиявй, таъмир ва баргардонидан ба гирандаи хизматрасониро дар бар мегирад, ёрй дар навиштани мактубхо ва дигар хизматхои ба ин монанд. Аён аст, ки дар адои хизмати ичтимой тафовути калон дида намешавад, вале дар усулдои пардохт тафовут мавчуд аст. Чунин ба назар мерасад, ки ё пардохткунандаи ;онунй ё пардохткунандаи шартнома барои хидмати ичтимой пардохт мекунад. Мутоби;и ;онун пардохткунанда ташкилоти бучети давлатй ё сугуртакунанда мебошад, зеро ин усули чамъиятию ху;у;ии чамъ овардани маблаг барои минбаъд ба муомилоти гражданй ворид намудани онхо тиб;и ;онун му;аррар карда мешавад. Дар ин холат таносуби пардохти хизматрасонй аз меъёрхои ху;у;и молиявй вобаста аст, ки аз чониби мутахассисони таъминоти ичтимой ба таври возех эътироф карда мешаванд.76 Баъди гирифтани хизматрасонихои ичтимой, ки арзиши он тиб;и ;онун аз чониби пардохткунанда ба гиранда пардохта мешавад, онхо ройгон, дар дигар холатхо пулакй эътироф карда мешаванд.77

Муомилот метавонад танхо дар асоси ;онун махдуд карда шавад. Хидматрасонихои ичтимой ба таври ;онунй бозхонда нашудаанд ё дар муомилот махдуд карда намешаванд ва агар хизматрасонй ба муомилот чалб карда шавад, он ба ;онунгузории гражданй ва категорияи муомилоти бозорй дохил мешавад, ки низоми ху;у;и гражданиро та;озо мекунад, новобаста аз он ки он пулакй ё ройгон эътироф шудааст, аз чониби ташкилоти давлатй ё хусусй. Аз ин ру, масъалаи имконияти эътирофи хизмати ичтимой хамчун объекти ху;у; и граждани ва меъёри мубодилаи бозории мол бояд ба таври мусбат хал карда шавад. Хозир барои асоснок кардани ин хулоса ва аз нав дида баромадани а;идаи мавчуда дар доирахои илмй асосхои асосй мавчуданд. Бояд гуфт, ки рушди низоми ху;у;й ва ;онунгузории ватанй, аз чумла ;онунгузории шахрвандй, равандхои хамгирой ва тафри;авй хос аст.

Раванди тафрикаи танзими хукукй, пеш аз хама, дар таксимоти худи низоми хукук ба сохахо, зерсохахо, муассисахо ва зерниходхо зухур мегардад. Хамин тавр, дар ибтидои асри 20 дар рохи хифзи ху;у;хои мехнаткашон аз ху;у;и граждани чудо кардани ху;у;и

75 Жукова Т.В. К вопросу о понятии и содержании правовой категории «государственные услуги»: взгляд цивилиста // Публичные услуги: правовое регулирование (российский и зарубежный опыт): сборник / под общ. ред. Е.В. Гриценко, Н.А. Шевелевой. - М.: Волтерс Клувер, 2007. - С. 45-46.

76 Право социального обеспечения России / М.О. Буянова, К.Н. Гусов и др.; под ред. К.Н. Гусова. - М., 2004. - С. 34.

77 Тихомиров А.В. Организационные начала публичного регулирования рынка медицинских услуг. - М., 2001. - С. 66.

завод (мехнат) буд. Бартарии минбаъдаи равандхои дифференсионй боиси ташаккули чунин як сохаи муста;или ху;у; ба монанди ху;у;и таъминоти ичтимой гардид, ки дар навбати худ аз ху;у;и мехнат чудо карда шуд. Имруз гузариш ба бозор бо хамгироии афзояндаи танзими хукукй дар натичаи эхёи гояи хукуки оммавй ва хусусй78 дар назария ва амалияи конунсозй сурат мегирад. Ин раванди хамгирой бо афзоиши унсурхои шартномавии гражданй дар ;онуни таъмини ичтимой тавсиф мешавад, ки ба рушди муносибатхо дар сохаи хизматрасонии ичтимой таъсири назаррас мерасонад.

Ба гуфтаи Е.Г. Шаблова, — мафхуми зуд-зуд истифодашавандаи «хизматрасонии ич тимой»-ро равшан кардан лозим аст, ки категорияи муомилоти бозор нест. Талаботи он инхоянд:

1. Хидматрасоние, ки ба ахолй дар доираи сиёсати ичтимоии давлатй ва татби;и барномахои ичтимой.

2. Тамоюли хадафхо (он ;ишрхои ахолй, ки ба кумак ниёз доранд).

3. Руйхати пушидаи аз чихати меъёрй танзимшавандаи ин хизматрасонихо.

4. Маблаггузории харочоти вобаста ба хизматрасонии ичтимой асосан аз хисоби маблагхои бучетй ва гайрибучетй амалй карда мешавад. Агар ёрдампулии ;исман аз хисоби гирандаи хизматрасонй мавчуд бошад, он гох андозаи он танзим карда мешавад ва асосан бо арзиши асосй - "музди зиндагй" мувофи;ат мекунад.

5. Субъектхои хизматрасонй асосан муассисахои давлатй ва коммуналии хизматрасонии ичтимой мебошанд.

6. Хачм, тартиб, шароит ва сифати чунин хизматрасониро стандартхои давлатии хизматрасонии ичтимой му;аррар мекунанд.79

Тараккиёти фондхои чамъиятии истеъмол умуман дар характер ва структураи истеъмоли хиз-матхои бепул ва имтиёзнок тагйироти калон ба амал овард, ки ин дифференциалии куллиро дар сатхи таъмини онхо суст кард. Аммо дар вактхои охир норозигй аз та;симот дар ин соха беш аз пеш аён мегардад. Сабаби ин низоми мукарраршуда ва конунй гардонидашуда мебошад, ки он бешахсй ва беназорат кашида гирифтани арзиши изофа (ва кисми зарурй), таксим ва истифодаи минбаъдаи онро дар назар дорад.80

А.В. Барков муносибатхои ичтимоиро дар сохаи ичтимой баррасй намуда, пешниход менамояд, ки мафхуми аслии дастгирии ичтимой хамчун асоси ху;у;ии бозори хизматрасонии ичтимой истифода шавад. Ин олим хамчун унсурхои асосии консепсияи боло пешниход менамояд, ки кумаки ичтимой ва дастгирии ичтимой чудо карда шавад, ки зарурати чорй намудани онхо аз гуногунрангии низомхои танзими ху;у;й, муносибатхои хизматрасонии ичтимой ба миён омадааст. Бо назардошти он, ки чунин консепсия алтернативаи системаи хозираи давлатии хизмати ичтимой ба ахолй хохад буд, А.В. Барков гурухи муносибатхоро хамчун кумаки ичтимой барои конеъ гардонидани эхтиёчоти амволй ба хизматрасонии ичтимой мешуморад, ки танзими хукукии он ба принсипхои салохият асос ёфта, бо сафарбар намудани неруи дохилии шахс дар рафъи вазъиятхои душвори хаётй, вакте ки хизматрасонии ичтимой объекти ху;у;хои гражданй буда, режими ху;у; ии шартномавиро талаб мекунад. Дар мавриди дастгирии ичтимой бошад, A.V. Барков чунин мешуморад, ки «гурухи муносибатхоеро, ки бинобар хусусияти хоси худ бо воситаи ху;у; и хусусй танзим кардан мумкин нест ва васеъ намудани режими та;симоти хатмиро ба таъминоти ичтимой тавассути нафа;а ва кумакхои ичтимой, амалигардонии пардохтхои компенсация, додани ёрдампулй ва расондани ёрии моддй ба одамоне, ки дар вазъияти душвори зиндагй, ки худашон аз ухдаи худ баромада наметавонанд». Вазъи бозори хизматрасонии ичтимоиро тахлил намуда, А.В. Барков дуруст ;айд мекунад, ки «имруз и;тидори ху;у;и граждании

78 Мороз С.П. Частное и публичное в предпринимательском праве// Зацгер.-2013. № 1. - С.28-35.

79 Шаблова Е.Г. Указ. соч. - С. 29-31.

80 Матюшонок В. Ищем панацею? // Коммунист. - 1990. - № 12. - С. 67-68.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

воситахои танзими муносибатхо дар сохаи хизматрасонии ичтимой талаб карда намешавад. Ин ба вазъи ин соха таъсири нихоят манфй мерасонад, ки дар навбати худ ислохи чиддии ;онунгузориро та;озо мекунад».81

Бозори хизматрасонии ичтимой хамчун объекти танзими ху;у;й мачмуи муносибатхои бозорй барои ;онеъ гардонидани эхтиёчоти молумулкй ба неъматхои моддии кумаки ичтимой дар рафъи вазъи душвори хаётй дар асоси ройгон ё дар асоси мута;обилаи намояндагии моликият мебошад, ки ба мо имконият медихад се чузъи ба хам ало;амандро муайян мекунанд: а) мафхуми кумаки ичтимой, ки асоси ху;у;ии бозори хизматрасонихои ичтимой мебошад, ки фаъолияти давлати корхонахо ва шахсони во;еиро оид ба пешниходи хизматрасонихои ичтимоии марбут ба татби;и идеяи хадди аксар истифода бурдани захирахои дохилии шахс дар вазъияти душвор; б) объектхо - хизматрасонихои ичтимой, ки мафхуми умумие хисобида мешаванд, ки мачмуи неъматхои ичтимоию тиббй, ичтимой ва маишй, ичтимой-психологй, ичтимоию хукукй, сугуртаи ичтимой ва дигар неъматхои моддиеро, ки ба талаботи хизматрасонии шахрвандй- хукукй чавобгу мебошанд, ифода мекунад, яъне намудхои фаъолият ё амалхое, ки режими шартномавиро та;озо мекунанд, новобаста аз шартхои пешниход ва пардохти он, бо ма;сади кумаки ичтимой ба шахс дар рафъи вазъияти душвори зиндагй; в)гирандагони хизматрасонй (шахсони дар вазъияти вазнинии зиндагй) ва тахвилкунандагони хизматрасонихо (сохибкорон, шахсони ху;у;ии шаклхои гуногуни ху;у; и, вале пеш аз хама, мувофи;и хусусиятхои ташкилотхои гайритичоратй, ки хизматрасонихои ичтимоиро пешкаш менамоянд ва дар бозор на ба ма;сади фоида фаъолият мекунанд; балки ичрои вазифахои уставй оид ба ёрии ичтимой ба истеъмолкунандагони ин хизматрасонй.

Дар санадхои меъёрии ху;у;ие, ки кафолатхои ху;у; ба хизматрасонихои ичтимоиро му;аррар менамоянд, мафхумхои гуногун барои ифодаи роххои муайяни хизматрасонии ичтимой ба шахс истифода мешаванд. Агар хизмати ичтимой ба шахрванд аз чониби давлат ройгон расонида шавад, он гох он «кумаки ичтимоии давлатй», «хизматрасонии ичтимоии давлатй», «химояи ичтимоии давлатй» номида мешавад, ки бо мафхуми умумии «таъминоти ичтимой»82 ва объекти танзими ху;у;и оммавй мебошад. Ва агар хизмати ичтимой пулакй бошад ва аз чониби сохибкор ба шахс расонида шавад, он гох объекти танзими ху;у;ии хусусй мебошад. Бояд ;айд кард, ки сарфи назар аз омузиши хеле фаъоли хизматрасонй хамчун объекти танзими ху;у;и хусусй, табиати ху;у;ии хизматрасонии ичтимой аз чониби шахрвандон пурра омухта нашудааст, зеро хадамоти ичтимой одатан аз чониби олимон ва коршиносони сохаи ху;у;шиносй омухта мешаванд, амнияти ичтимой. Аз ну;таи назари расмй хизмати пулакй ичтимой нест ва муносибатхои хизматрасонй дар асоси пардохти пурраи онхо бояд ба предмети ху;у;и гражданй дохил карда шаванд. Муносибатхои чамъиятй оид ба хизматрасонии ройгон ё аз арзиши бозории онхо камтар ба мавзуи ;онуни таъминоти ичтимой дохил мешаванд.83 Дар робита ба ин, бархе аз мухаккикон кушиш мекунанд, ки байни хизматрасонихои ичтимоии пулакй ва бепул фарк гузоранд, мафхуми «хизматрасонии ичтимой»-ро барои хизматрасонии пулакй ворид мекунанд.84 Аммо дар айни замон ташаккули хизматрасонихои ичтимой на, балки хизматрасонии ичтимой зарур аст, ки ахамияти асоснок кардани имконияти потенсиалии

81 Барков А.В. Указ. соч. - С. 11-12.

82 Сангинов Д.Ш., Шонасридинов Н. Х,ук,ук,и таъминоти ичтимоии Ч,умдурии Точикистон: китоби дарсй / зери назари н.ид., дотсент Шонасридинов Н. - Душанбе: ЭР-граф, 2010. - С. 11.

83 Право социального обеспечения России: учебник / М.О. Буянова, К.Н. Гусов и др.; под ред. К.Н. Гусова. - М., 2004. - С. 397-389.

84 Гражданское право: учебник: в 2 т. / отв. ред. Е.А. Суханов. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: Изд-во БЕК, 2002. - Т. 1. - С. 14.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

хидматрасонии ичтимоиро хамчун объекти мубодилаи бозории мол муайян мекунад ё ба ибораи дигар объекти танзими ху;у;и хусусй.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.