Научная статья на тему 'НАМУДҲОИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ ТИБҚИ ҚОНУНГУЗОРИИ ТОҶИКИСТОН'

НАМУДҲОИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ ТИБҚИ ҚОНУНГУЗОРИИ ТОҶИКИСТОН Текст научной статьи по специальности «Право»

CC BY
72
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Endless light in science
Область наук
Ключевые слова
социальные услуги / виды услуг / законодательства Таджикистана / сфера сервиса / рынка социальных услуг / социальное обслуживание

Аннотация научной статьи по праву, автор научной работы — Аблаева Мавлуда Ҳамрокуловна, Давлатова Махфират Ҳамроқуловна

В данной статье авторы рассматривают понятие, особенности и виды социальных услуг по законодательству Таджикистана и приходит к выводу, что социальные услуги – это комплексное понятие, объединяющее медицинские, образовательные, психологические, туристские, правовые, социально–экономические и другие услуги, отвечающие требованиям частноправовой услуги (то есть деятельность, требующая договорного режима), вне зависимости от условий их оказания и оплаты, осуществляемые в отношении лиц, находящихся в трудной жизненной ситуации, связанное с идеей минимального использования собственных средств граждан.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «НАМУДҲОИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИҶТИМОӢ ТИБҚИ ҚОНУНГУЗОРИИ ТОҶИКИСТОН»

НАМУДХОИ ХИЗМАТРАСОНИИ ИЧТИМОЙ ТИБЦИ ЦОНУНГУЗОРИИ

ТОЧ.ИКИСТОН

АБЛАЕВА МАВЛУДА ХАМРОКУЛОВНА ДАВЛАТОВА МАХФИРАТ ХАМРОКУЛОВНА

Фишурда Дар мацолаи мазкур муаллифон мафцум, хусусиящо ва навъцои хизматрасониищтимоиро тибци цонунгузории Тоцикистон баррасй намуда, ба хулосае меоянд, ки хизматрасонии щтимой мафцуми мураккабест, ки он мацмуи хизматрасонщои тиббй, таълимй, равонй, сайёцй, цуцуцй, щтимой--щтисодй ва гайраро, ки ба талаботи хизмати цуцуции хусуси чавобгуянд (яъне фаъолияте, ки рецаи шартномавиро талаб мекунад) дар бар мегирад, новобаста аз шарщои пешнщод ва пардохти ощо, ки нисбат ба шахсоне, ки дар цолатцои вазнини зиндагй бо идеяи минималииистифода бурданимаблагцоихудишацрвандон, амалй мегардад.

Калидвожацо: хизмати щтимой, намудцои хизматрасонй, цонунгузории Тоцикистон, соцаи хизматрасонй, бозори хизматрасонии щтимой, хизматрасонии щтимой.

ВИДЫ СОЦИАЛЬНЫХ УСЛУГ ПО ЗАКОНОДАТЕЛЬСТВУ ТАДЖИКИСТАНА

Аннотация В данной статье авторы рассматривают понятие, особенности и виды социальных услуг по законодательству Таджикистана и приходит к выводу, что социальные услуги - это комплексное понятие, объединяющее медицинские, образовательные, психологические, туристские, правовые, социально-экономические и другие услуги, отвечающие требованиям частноправовой услуги (то есть деятельность, требующая договорного режима), вне зависимости от условий их оказания и оплаты, осуществляемые в отношении лиц, находящихся в трудной жизненной ситуации, связанное с идеей минимального использования собственных средств граждан.

Ключевые слова: социальные услуги, виды услуг, законодательства Таджикистана, сфера сервиса, рынка социальных услуг, социальное обслуживание.

Хидматх,ои метимой хусусияти чамъиятии ху;ук;х,ои шахсе, ки барои ин хддамот муроч,иат мекунанд, бинобар робитаи зич байни хизматрасоних,о ва хук;ук;х,ои ичтимой пешбинй мекунанд. Хук;ук;х,ои ичтимой х,амчун хук;ук;х,ои «насли дуюм» он даъвох,ое мебошанд, ки на ба шахсони алохдда ва созмонх,о, балки ба чомеа ва давлат х,амчун шакли муташаккили он пешних,од карда мешаванд.

Дар назди хидмати ичтимоии Г.В. Субботин таклиф мекунад, ки «х,амаи намудх,ои хизматрасонй барои амалй гардондани ху;ук;х,ои ичтимой, ки пардохти онх,о пурра ё ;исман аз х,исоби маблагх,ои бучет ё маблагх,ои фондх,ои гайрибучетии давлатй сурат мегирад. Дар он намудх,ои зерини хизматрасонии ичтимой муайян карда шудаанд: 1) хизмати аввалаи бепул ба тамоми ах,олй (масалан, маълумоти умумй, ёрии таъчилии тиббй); 2) барои категориями алохддаи ах,олй ройгон (масалан, тах,силоти олй дар асоси озмун, ки бори аввал гирифта шудааст); 3) ;исман музднок (масалан, сафар бо рохи охан, бо дору таъмин намудани категорияхои имтиёзнок)».85 Ба а;идаи у, хизмати ичтимой тамоми вазифах,ои хизмати давлатиро дорад ва характери оммави дорад. Меъёри фар; кардани ин намуди хизматрасонй аз х,ачми умумии хизматрасоних,ои давлатй (ба фар; аз хддамоти давлатй) на доираи шахсони пешних,одкунандаи онх,о, балки самтх,ои

85 Субботин Г.В. Социальные услуги: теоретико-правовой аспект: дис. ... канд. юрид. наук. - М., 2011. - С. 143.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

пешниходи онхо ва тарзи императивии хизматрасонй мебошад. Хидматхои ичтимой ба хидматхои давлатй хамчун цисм ва пурра алоцаманданд. Онхо метавонанд аз чониби сохторхои давлатй ва мунисипалй ва ташкилотхои гайридавлатй (тичоратй ва гайритичоратй) пешниход карда шаванд. Илова бар ин, хидматрасонии ичтимой хамчун хадамоти давлатй бояд ба меъёри универсалй мувофицат кунад. Яке аз мушкилоте, ки бо ислохоти сохаи ичтимой алокаманд аст, аз он иборат аст, ки муносибати байни шакли ташкилию хукукии шахси хукукии хизматрасонй ва мохияти ичтимоии ин хизматхоро аниктар муайян кардан зарур аст: а) хизматрасонихои ичтимой бо роххои акик муайян карда мешаванд. муассисахои давлатй ё шахрй; б) ташкилотхои хама гуна шакли ташкилию хуцуцй метавонанд аз номи давлат бо шартхои махсуси молиявй ва дигар шароитхо хизматрасонии ихтимой пешниход намоянд.86 Ба фикри мо, фикри Г В. Субботин беасос аст, зеро намудхои хизмати ичтимоие, ки у номбар кардааст, ба гражданинхо дар асоси шартномахои хизматрасонй дода мешаванд.

Мо ба фикри А.В. Барков, ки «хизматрасонии ичтимой ба таври конунй мусодира ва дар муомилот махдуд карда намешавад ва агар хизматрасонй ба муомилот чалб карда шавад, он гох объекти хукуки гражданй ва категорияи муомилоти бозорй мебошад, ки низоми хукукии граждании танзимро талаб мекунад, новобаста аз он, ки он пулакй ё бепул эътироф карда мешавад, новобаста аз он ки ташкилоти давлатй ё хусусй пешниход кардааст».87 Хдмин тариц, хадамоти ичтимой объекти танзими хуцуции хусусй мебошад.

Саволи дигар ба миён меояд: танзими хуцуции хусусии хадамоти ичтимой чй гуна сурат мегирад? Танзими хуцуции хусусй бо ду восита амалй карда мешавад: диспозитивй ва шартномавй. Воситахои истифодашаванда барои субъектхои хуцуц шароит фарохам меоранд, ки тибци он онхо хуцуц доранд бо назардошти холатхои мушаххас цоидахои дар меъёрхои диспозитивии хуцуц муцарраршударо тагйир диханд, царори хуцуции худ цабул кунанд. Меъёрхои хуцуции махаллй (корпоративй) натичаи цонунбарории махаллй буда, дар алохидагй амал намекунанд, балки дар системаи хуцуци хусусй ба таври органикй ба институтхо ва сохахои он дохил мешаванд ва вазъи хуцуции иштирокчиёни муносибатхои хуцуции хусусиро бештар муайян мекунанд. Имруз ахамияти меъёрхои махаллй (корпоративй) дар хуцуци хусусй ба таври назаррас меафзояд. Танзими инфиродй-шартномавй сатхи мушаххаси танзими хуцуции хусусй мебошад, зеро он цариб пурра бо иродаи субъектхо муайян карда мешавад ва дар муцоиса бо дигар намудхои танзими хуцуцй ба андозаи бештар бо худтанзимкунии хуцуцй алоцаманд буда, ифодакунандаи самти диспозитивии хуцуци хусусй. Шартнома, ки як падидаи мураккаби хуцуцй буда, мураккаб аст. Хусусияти асосии хуцуции шартномаи инфиродй хамчун воситаи танзими хуцуции хусусй, ки онро аз дигар воситахои хуцуцй фарц мекунад, дар он аст, ки шартнома меъёри рафтори имконпазир ва дурусти тарафхоро бо созиши онхо муцаррар мекунад. Истифодаи шакли шартномавии танзим дар хуцуц и хусусй имкон медихад, ки манфиатхои сершумори иштирокчиёни муносибатхои хуцуции хусусй бо назардошти холатхои мушаххаси хаётй амалй карда, ба хар як тараф кафолатхои хуцуцй дода шавад.88 Биёед ин воситахоро дар асоси цонунгузории чорй баррасй кунем. Мутобици Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи хизматрасонихои ичтимой» аз 5 январи соли 2008, № 359 «Хизматрасонии ичтимой» бояд «намудхои фаъолият, корхое, ки ба цонеъ гардонидани талаботи шахрвандон нигаронида шудаанд, ба манфиати онхо анчом дода мешаванд» фахмида мешавад. Чунин ба назар мерасад, ки азбаски сухан дар бораи кумак меравад, ин бояд барои эътироф намудани афзалияти низоми хуцуции оммавии танзими хуцуцй асос бахшад, зеро ёрии давлатй хусусияти маъмурй дорад. Аммо ин хулоса хеле руякй аст.

86 Субботин Г.В. Там же.

87 Барков А.В. Указ. соч. - С. 63.

88 Шарифуллин В.Р. Частноправовое регулирование: дис. ... канд. юрид. наук. - Казань, 2006. - C. 8-9.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

Тахлили амицтари цонунгузории чорй ба мо имкон медихад, ки ба холати зерин диццат дихем.

Мутобици Крнуни мазкур хизматрасонии ичтимой «мачмуи хизматрасонихои ичтимой мебошад, ки ба фаъолияти хадамоти ичтимой оид ба дастгирии ичтимой, расонидани хизматхои ичтимой, ичтимой, тиббй, психологй, педагогй, ичтимой-хуцуцй, дигар хизматрасонихои моддй, мутобицсозй ва барцарорсозии шахрвандон дар вазъиятхои душвори хаёт. Мувофици моддаи. Моддаи 18-и Конуни Чумхурии Точикистон «Дар бораи хизматрасонии ичтимой» хизматрасонии ичтимой метавонад аз чониби хадамоти ичтимой ройгон ва пулакй расонида шавад. Хидматрасонии ичтимоии бепул ин хизматрасонии ичтимой бе чалби маблагхои шахсии шахрвандон мебошад, ки аз хисоби маблагхои бучети давлати сурат мегирад. Хизматрасонии пулакии ичтимой дар хизматрасонихои давлатии ичтимой бо тартиби муцаррарнамудаи Хукумати Чумхурии Точикистон амалй карда мешавад. Дар асоси мафхуми хукукй ва татбики коидахо ва меъёрхои дар боло зикршуда хизмати ичтимой мафхуми умумиест, ки ду мачмуи муносибатхоро дар бар мегирад: расонидани дастгирии ичтимой ва кумак (масалан, моддй); цонеъ гардондани эчтиёчоти гражданинхое, ки ба хизмати ичтимой эхтиёч доранд.

Яъне худи конунгузорй ба шахрвандон хизматрасонии пулакии ичтимоиро пешбинй намуда, ин хадамотро ба объекти танзими хукуки хусусй мансуб менамояд. Аз руи ин масъала дуруст цайд мекунад А В. Барков, ки «асоси тезис дар бораи хусусияти хуцуц ии хусусии хизмати ичтимой, ки режими шартномавии танзими хуцуц иро талаб мекунад, ба мо имкон медихад, ки ба мархилаи навбатии ташаккули консепсияи танзими хуцуц ии бозори хизматрасонихои ичтимой биравем ва зарурати баррасии масъалаи имкониятхои воситахои хуцуци гражданиро дар механизми танзими хуцуции он ба миён меорад».89

Танзими инфиродй-шартномавии хизматрасонии ичтимой дар асоси боби 37 Кодекси граждании Чумхурии Точикистон (Хизматрасонии пулакй) амалй карда мешавад. Мувофици моддаи. Моддаи 797-и Кодекси граждании Чумхурии Точикистон «Тибки шартномаи хизматрасонй ба таври пулакй пудратчй ухдадор мешавад, ки бо супориши фармоишгар хизматрасониро (ичро кардани амалхои муайян ё анчом додани фаъолияти алохида) ба зимма дорад, ки ба шакли моддй надошта бошад ва фармоишгар ухдадор мешавад, ки хацци хидмати зикршударо пардохт кунад».

Дар асоси гуфтахои боло, ба андешаи мо, хадамоти ичтимой мафхуми мураккабест, ки хизматрасонихои тиббй, таълимй, психологй, сайёхй, хуцуцй, ичтимой-ицтисодй ва дигар хизматрасонихоро дар бар мегирад, ки ба талаботи хадамоти хуцуции хусусй чавобгу мебошанд (яъне фаъолияте, ки режими шартномавй), сарфи назар аз шартхои таъмин ва пардохти онхо, нисбат ба шахсоне, ки дар вазъияти душвори хаётй царор доранд, ки бо идеяи хадди ацалли истифодаи маблагхои худи шахрвандон алоцаманданд, амалй карда мешаванд. Хадафхои пешниходи хизматрасонии ичтимой аз инхо иборатанд: мусоидат ба фарохам овардани имкониятхои баробар барои хамаи аъзоёни чомеа, ки ба тахкими вахдати ичтимой ва пешгирии чудошавии ичтимой нигаронида шудааст; таъмини имконияти зиндагии шоиста ва бехатар хангоми иштирок дар корхои чамъият; ёрй ба шахрвандон дар рафъи вазъияти душвори хаётие, ки онхо бо воситаю имкониятхои мавчудаи худ хал карда наметавонанд; фаъол гардонидани саъю кушиши худи шахрвандон ва оилахо, фарохам овардани шароит барои халли мустацилонаи онхо проблемахои ба миёномада; пешгирии вазъиятхои душвори хаёт. Ичрокунандагони хизматрасонии пулакии ичтимой сохибкорон, шахсони хуцуции давлатй ва гайридавлатии шаклхои гуногуни хуцуцй, новобаста аз шакли моликият, ки ин

89 Барков А.В. Указ. соч. - С. 73.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

хизматрасонихоро пешниход мекунанд, мебошанд. Хидматрасонии ичтимой вобаста ба таъиноташон ба навъхои асосии зерин таксим мешавад: ичтимой ва маишй, ки ба таъмини фаъолияти хаётии шахрвандон дар хаёти харруза нигаронида шудааст; ичтимою тиббй, ки ба нигахдорн ва бехтар намудани саломатии шахрвандон нигаронида шудааст; тахсилоти ичтимой-таълимй, ки ба муассисаи таълимй имкони гирифтани тахсилот нигаронида шудааст, ки натичаи он ба даст овардани шахрвандон ба сатхи муайяни тахсилот ва тайёрй мебошад; ичтимой-психологй, ки ислохи холати равонии шахрвандонро барои мутобикшавии онхо дар мухити (чомеа) таъмин менамояд; ичтимоию педагогй, ки ба пешгирй намудани инфиродй дар рафтор ва аномалия дар инкишофи шахсии кабулкунандагони хизматрасонй, ташаккули манфиатхои мусбати онхо, мусоидат ба тарбияи оилавии кудакон нигаронида шудааст; ичтимой-иктисодй, ки ба нигох доштан ва бехтар намудани сатхи зиндагонй нигаронида шудааст; ичтимой-туризм, ки ба ташкили фарогат тавассути сафар ва будубоши мувакдатии вобаста ба он берун аз чои истикомати доимй нигаронида шудааст;90 ичтимоию хукукй, ки ба расондани ёрии хукукй, хифзи хукуку манфиатхои конунии шахрвандон нигаронида шудааст.

90 Сангинов Д.Ш. Хукуки сайёхии (туристии) Ч,умхурии Точикистон: васоити таълимй. - Душанбе: Эр-граф, 2012. - С. 429.

ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.