Научная статья на тему 'МАҲАЛЛАЛАРДА ЁШЛАР СИЁСИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФАЛСАФИЙ ТАФАККУРНИНГ РОЛИ'

МАҲАЛЛАЛАРДА ЁШЛАР СИЁСИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФАЛСАФИЙ ТАФАККУРНИНГ РОЛИ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
16
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
давлат / жамият / ёшлар / бошқарув / сиёсий фаоллик / сиёсий тафаккур / сиёсий маданият / ташаббус / таълим / маҳалла / государство / общество / молодежь / управление / политическая активность / политическое мышление / политическая культура / инициатива / воспитание / махалля

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Ғайбуллаева Лайло Сафарбоевна

Ушбу мақолада Янги Ўзбекистон ислоҳотларида муҳим саналадиган маҳалла тизимидаги ёшлар сиёсий фаоллигининг ижтимоий-фалсафий моҳияти давр билан боғлиқ ҳолда тадқиқ этилган. Маҳаллада ёшлар сиёсий фаоллигини ошириш янгича фалсафий тафаккур ва фикр ривожига хизмат қилиши, замонавий ёш авлод сиёсий онгини шакллантиришда илм-фаннинг ютуқларига таяниш долзарблиги масалалари очиб берилган

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE ROLE OF PHILOSOPHICAL THINKING IN INCREASING YOUTH POLITICAL ACTIVITY IN NEIGHBORHOODS

В данной статье исследуется социально-философский характер политической активности молодежи в системе махалли, что считается важным в реформах Нового Узбекистана

Текст научной работы на тему «МАҲАЛЛАЛАРДА ЁШЛАР СИЁСИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФАЛСАФИЙ ТАФАККУРНИНГ РОЛИ»

МА^АЛЛАЛАРДА ЁШЛАР СИЁСИЙ ФАОЛЛИГИНИ ОШИРИШДА ФАЛСАФИЙ

ТАФАККУРНИНГ РОЛИ

Л.С. Гайбуллаева -

СамДЧТИ, мустацил изланувчиси

d https ://doi. org/10.24412/2181 -7294-2023 -2-126-13 0

Янги Узбекистоннинг ислохотлари хар бир сохада узининг самарали ютуклари билан ёш алводнинг фалсафий онгига миллий гурур билан кириб бормокда. Жамиятдаги янгиланишлар оркали ёшлар узларининг вокеликка сиёсий фаоллиги билан ёндашиб, халкнинг тарихан шаклланган юксак фалсафий тафаккурини теран англаб етди. Мана шундай сиёсий фаол ёшлар юртимизнинг барча махаллаларида етакчилик ва лидерлик фаолияти билан ижтимоий, иктисодий, маънавий, хукукий ва бошка сохаларнинг ривожига хисса кушаётганлиги кувонарли холдир. Кундан-кунда жахон ёшлари билан теппа-тенг инновацион гоялар асосида узининг ишбилармонлиги, тадбиркорлиги, ташаббускорлиги асосида жамиятда ютукларга эришаётган фарзандларимиз илм-фанга асосланиб фаолият олиб бормокда. Бугун жамиятда "ёшларни кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликка кенг жалб этиш, замонавий касб-хунарлар, ракамли иктисодиёт куникмаларини пухта эгаллашлари учун кушимча шарт-шароитлар яратиш, уларни иш билан таъминлаш жараёнларига кумаклашишни янги боскичга кутаришга эришиш"[1] давлатимизнинг бош максадига айланди. Уларнинг фаол катлам сифатидаги изланишларини доимий рагбатлантириб бориш, сиёсий фаоллигини ошириш узига хос мачадлар йулида хизмат кила бошлади.

Мамлакатимизда кейинги йилларда ёшларнинг сиёсий-хукукий, иктисодий, маънавий хаётида бир катор ижтимоий узгаришлари руй берди. "Х,озирги замон шароитида ёшларнинг маънавий дунёсини шакллантириш ёшлар билан ишлашнинг энг мухим йуналиши, уларнинг жамиятни ижтимоий-сиёсий фаол кисми сифатида тарбиялашнинг бош омили булиб колди"[2]. Жамият ижтимоий сохасида ёшларнинг таълим-тарбиясига катта ахамият берилиб, уларнинг сиёсий фаолигини оширишда бевосита зарур меъёрий хужжатлар кайтадан ишлаб чикилди. Бунда ёшлар сиёсий фаоллигини ошириш истикболлари, йулларига доир чора-тадбирлар ва илм-фан сохасини ривожлантиришга алохида эътибор каратилди. Ёшларнинг жамиятдаги ролини ошириш учун куйидалар мухим хисобланади:

биринчидан, таълимнинг барча бугинларида янгича услубларга асосланган укитиш тизимини ривожлантириш оркали махаллаларда ёшлар сиёсий фаоллигини кучайтириш хамда уларнинг янгича ёндашувлар, замонавий касб сохаси эгалари булишларига зарур шарт-шароитларни яратиш имкониятлари кенгайди;

иккинчидан, ёшлар "аклли махалла" тизими оркали жамиятдаги янгиланишларда сиёсий фаол катламга айланиши, узларининг ташаббус ва иктидорларини кенг микёсда амалга оширишлари учун илм-фан ютуклари, инновациялардан фойдаланишларига шарт-шароитлар яратилди;

учинчидан, махаллада хар бир ёш узининг ижтимоий тажрибасини орттириб, сиёсий фаол фукарога айланиши булаётган узгаришларда кенг куламда интеллектуал маънавий киёфани шакллантириб, уларнинг жамият ишлаб чикариши ва ижтимоий, сиёсий, маданий, маърифий хаётида фаол ва муваффакиятли иштирокини таъминлашга каратилган харакатлар йигиндисида акс эта бошлади;

туртинчидан, махалла жамиятнинг мухим бугини булиб, уз багрида ёшларни улгайтирар экан, мухим ижтимоий институт сифатида табиат ва жамият хаётининг нозик кирраларини ёшлар сиёсий онг ва фаоллигини ифодалай бошлади.

Юртимиздаги ислохотлар натижасида замонга жавоб бера оладиган кучли билим ва малакага эга булган, сиёсий фаол ёш кадрларни тайёрлаш барча сохалар ривожи учун зарур саналади. "Махаллалардаги тинч ва осойишта хаётни таъминлаш, оилаларни мустахкамлаш

чора-тадбирларини куриш, етимлар ва ёлгиз колган фукароларга мехр-мухаббат курсатиш, фукароларнинг узини узи бошкаришга доир интилишларини кондириш каби серкирра жамоавий бошкарув хам махалла фукаролар йигинлари фаолиятининг асосий йуналишини ташкил этмокда"[3]. Шунинг учун хам ёш авлоднинг хам жисмоний, хам рухий жихатдан етук килиб вояга етишида махалладаги ижтимиой мухит ва сиёсий хаёьга фукароларнинг кизикишлари долзарб масалага айланди.

Бугун юртимизда Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январдаги ПФ-60-сон "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги Фармони кабул килиниб, амалиётга тадбик этилмокда. Мазкур кенг куламли комплекс тадбирларни амалга оширишни кузда тутадиган фармон хеч кимдан кам булмаган навкирон ёш авлоднинг хар томонлама соглом, юксак маънавиятли булиб камол топиши, сиёсиё фаол катлам булиб вояга етиши йулидаги мухим жужжат саналади. Унда болаларнинг мактабгача таълим тизимига камараб олиниши, уларнинг мактабга тайёрлаш даражасини тубдан яхшилаш, таълим-тарбия жараёнига замонавий таълим дастурларини татбик этиш, болаларни хар томонлама интеллектуал, ахлокий, эстетик ва жисмоний ривожлантириш учун зарур шарт-шароитлар яратиш белгиланган.

Жамиятни ислох килишнинг хозирги шароитида ёшларнинг сиёсий фаоллиги ва уз билимларини мустакил ошириши, уз хаётини давлат бошкаруви билан йулга куйиш, узгарувчан ахборот тизимида профессионализм ва билимдонликни мустахкамлаши долзарб масалага айланди.

Жамиятда ёшларнинг сиёсий фаоллиги ошириш, маънавий-маърифий ва ахлокий-рухий дунёси тубдан узгарди. Уларда ташки сиёсат, дунёвийлик ва динлараро маданиятларга муносабатлар уйгунлиги кучайди. Бу жараён ёшларнинг сиёсий фаоллигини ривожланишига ижобий таъсир курсатмокда:

- инсоннинг дунёга келганидан бошлаб шахс сифатида ривожланиши учун жамиятимизда барча сиёсий ва хукукий имкониятлар мавжуд булиб, ёшлар улардан самарали фойдалана бошлади;

- ёшлар ва уларнинг сиёсий фаоллиги, саъй-харакатлари учун барча шарт-шароитларнинг конун доирасида белгилаб берилди;

- ёшларда мехнатга булган муносабатда янгича ижтимоий мухитнинг шаклланганлиги натижасида сиёсий жараёнларда хам фаоллашди;

- махаллаларда миллий кадриятларнинг тикланиши натижасида ёшларнинг хаётга нисбатан янгича сиёсий фаоллиги ва дунёкараши шаклланди[4]. Вахоланки, ёшлар сиёсий фаоллиги махалла билан узвий ривожланганлиги боис уларнинг инновацион тафаккур тарзини устиришда, ижобий харакатлар амалга ошириб ижтимоий мотивация шакллана бошлади.

Бугунги ёшлар маънавий кадриятларни саклаган холда жахон хамжамияти билан хамнафас булиши, узларининг сиёсий фаол фукаролик позициясига эга булиши, мавжуд имконият ва шароитлардан тулик уз вактида фойдалана олиши, халол мехнат, тадбиркорлик кобилиятларини ривожлантириш хамда купчилик манфаатини устун куя олиш хислатларига эга булишлари зарур. Бу жихатлар Янги Узбекистондаги ёшларнинг ижтимоий-сиёсий фаоллиги, мамлакатнинг иктисодий ривожланишида, жамиятдаги баркарорликни таъминлаш ва сиёсий мувозанатнинг мухим омилларидан бири булиб колади.

Кейинги йилларда усиб келаётан онгида давлат сиёсати мустахкамланиб, сиёсий фаол ёшлар нафакат узлари яшаётган махалаларда, балки республика буйича уз карашларини намоён этиб келмокдалар. Бугунги кунда махаллаларда ёшлар етакчилари ва хоким ёрдамчилари лавозимлари жорий этилиб, уларда асосан ёшлар фаолият олиб бораётганлигни кувонарли холдир. Айни пайтда Олий Мажлис ^онунчилик палатаси депутати сифатида 9 нафар йигит-кизлар сиёсий фаол булиб ишлаётганлиги хам алохида ахамият касб этади. Чунки, мамлакатимизда ёш рахбарларга эътибор каратилаётганлиги, уларнинг лаёкатига мос

лавозимларни таклиф этадиган самарали механизм шаклланаётганли учун хамма сохаларда ёшлар сиёсий фаоллигини ошириш долзарб масалага айланган.

Махаллаларда ёшларнинг онгини устириш, уларнинг дунёвийликка муносабатини кучайтириш, турли сиёсий жараёнларда фаоллигини оширишда миллий узликни англаш даражасини янгилаб бориш мухим саналади. "Ёшларни мамлакат ва умумхалк манфаатларига зид максадларни амалга оширишга харакат киладиган сиёсий ва ижтимоий харакатларга нисбатан мустакил карашларининг шаклланишига хамда уларни бартараф этишда фаоллик курсатишга ундайди"[5]. Бу эса, жамиятда сиёсий тафаккур киладиган, жамиятнинг эртанги истикболи учун, узи яшаётган махалланинг такдири учун бефарк булмаган ё ш авлоднинг камол топишига хизмат килади.

Аслида ёшларнинг интеллектуал салохияти махаллада мавжуд маънавий мухит ва оксоколларнинг тарбияси, ундаги таълим масканлари оркали амалга ошиб, келажакда фан-илм, санъат ва адабиёт ривожланишига, сиёсий жараёнларда фаол авлоднинг шаклланишига олиб келади. Х,ар бир йигит-кизнинг калбида миллий гурур ва ватанпарварлик туйгулари шу махалланинг фаолиятида ва амалий ишларда куринади. Бугунги кунда жамиятда халк хаётида тарихий-сиёсий бурилишлар содир булаётган бир даврда янги инновациялар ва истикболли режалар доимо зарур хисобланади. Шу боис, махалладаги ижтимоий мухитда ёшларнинг тафаккури, дунёкараши ва маънавий оламини узгартириш даврнинг такозосидир. Ёшларнинг "ижтимоий фаоллиги ижтимоий мухитнинг бу фаолликни "хазм килиш" даражасига боглик".[6] Махалла мухитида тарбияланаётган фарзандларимизнинг уз эътикоди ва жамоа манфаатларига сиёсий фаол булиб кириб бориши бевосита жамият учун юксак ижтимоий масъулият хиссини карор топтиради.

Махаллада ёшларнинг сиёсий фаоллигини таъминлаш оркали хар бир ислохотни амалга оширишда инновацияларнинг яратилишига сабаб булиш мумкин. Махалладаги сиёсий фаоллик мазмун-мохиятига кура доимо уз харакат таректорияси доирасини кенгайтириб, ташки мухит йуналишларига нисбатан муайян йуналишлар нисбий мустакиллигини шакллантиради. Шу нуктаи назардан, нисбатан умумий булган ёшларнинг сиёсий фаоллиги жамиятда туб ислохотларни утказишда, демократик-хукукий давлатнинг замонавий имиджини вужудга келтиришда, фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнидаги турли уюшмаларга, нодавлат нотижорат жамиятларга уюшиши ва бу тузилмалар ёрдамида жамиятни сиёсий тузилмаларини шакллантиришда уз таъсир кучига эгадир. Улар сиёсий фаоллиги билан давлат томонидан берилган имтиёзлар ва кафолатлардан фойдаланиш учун шарт-шароитлар яратилишини хамда инсонларнинг хукуки ва жамиятдаги ролини оширишга хизмат киладиган карорларнинг бажарилишини таъминлашдаги иштирокини жамиятда акс эттиради.

Махалла институти оркали ёшларнинг ахлокий ва эстетик эхтиёжларини аниклаш, бунга мос равишда сиёсий онгни ривожлантириш сохасида юзага келаётган шарт-шароитларнинг урни каттадир. Жамиятнинг инновацион ривожланиши, ахлокий-эстетик тамойилларга асосланган ижтимоий муносабатлар ва соглос турмуш тарзининг баркарорлашуви асосида ёшларимизнинг сиёсий фаоллиги ривожланиб бормокда. Уларнинг онгли ва сиёсий фаол катлам сифатида махалланинг ривожига, ижтимоий муносабатларига, ишлаб чикариш жараёнларига таъсир этишлари бевосита маънавий онгнинг юксалишига куп жихатдан богликдир.

Бугун юртимизда хар бир махаллада амалга оширилаётган туб иктисодий-сиёсий, ижтимоий-маънавий ислохотлар ёшларнинг вокеликка муносабатида жиддий узгаришлар булишини такозо этмокда. Янги Узбекистоннинг сиёсий ривожланиш стратегияси, миллий хамда умуминсоний ахлокий кадриятларга асосланганлиги, жамиятдаги сиёсий истеъмол маданиятини шакллантирди. Айнан махаллалардаги ёшларнинг сисий кизикишини камраб олувчи, сиёсий фаоллик траекториясининг кулами янги технологиялар билан чамбарчас богланган булиб, бу кизикиш ушбу технологияларни шакл ва мазмун жихатдан бойишига,

шаклланиб келаётган ёш авлоднинг жисмоний, хукукий ва сиёсий ривожланишига хизмат килиши керак булади.

Шундай килиб, биринчидан, ёшлар сиёсий фаоллигини тарбиялашда ишлаб чикарилаётган махалладаги ижтимоий мухит, ундаги яшашга кулай инфратузилма, кийматга эга сиёсий хаёт булиши асосий мезон сифатида хизмат килади.

иккинчидан, махаллада жойлашган ишлаб чикариш жараёнларида ёшларнинг махсулот, буюмлар яратишдаги фаоллиги, бегараз сиёсий фаол катламга айланиб, уз худудида ихчам, чидамли, куркам, тежамкор сифатга эга прагматик хаётни яратишлари ижобий ахамият касб этади.

учинчидан, ёшлар сиёсий фаоллиги махалладаги узгаришларга бевосита таъсир килмаса-да, билвосита таъсир курсатиб, ёшлар сёсий фаоллигининг йуналиши, сифати ва самарадорлигини таъминлайди. Ёшлар эътикодли, виждонли, принципиал фукаро сифатида оддийлик, хушмуомалалик, мехр-окибатлилик, олижаноблик, мехнатсеварлик, тугрисузлик сингари фазилатлари билан уз сиёсий фаолиятини яратиб боради.

Махалла институтида ёшлар уз фаолиятини илгор фикрлар, карашлар асосида ташкил этиши ижобий ахамият касб этади. Уларда эркин фикрлашнинг шаклланиши, аввало, оила института билан боглик булса-да, аммо унинг кейинги давомийлигини айнан махалла билан богликдир. Ёшларнинг жамиятга кириб боришларида махалла узига хос равишда "ижтимоий лифт" вазифасини бажариб беради. Х,ар бир ёш авлод кайси касб эгаси булмасин, у албатта, махаллада вояга етади ва хаётининг асосий кисми унда утади.

Хулоса килиб айтганда, жамиятда махалла институти фаолиятини янада такомиллаштириш, ундаги мавжуд камчиликларнинг олдини олишда ёшларнинг сиёсий фаоллигидан фойдаланиш мухим саналади. Бунда махалла институти ахоли уртасида, айникса, ёшлар орасида турли дебатлар ташкил этишлари, уларнинг фаолиятларидаги кизикишларини мониторинг килиб боришлар мухим ахамият касб этади. Чунки, хар кандай кучли жамият, давлатлар уз тараккиёти замини сифатида миллий бойликлари билан эмас, балки, шу жамиятнинг келажагини таъминлаб берувчи, уни химоя килувчи, ёш авлодларнинг маънавий, сиёсий фаол билимларини етуклик даражаси билан боглашгани тарихдан маълум. Бу жараёнлар ёшлар уртасидаги амалга оширилаётган сиёсий сохадаги ислохотларга хизмат килади.

АДАБИЁТЛАР:

1. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. -Тошкент: O'zbekiston, 2021. -Б. 261.

2. ^одирова З. ва бошкалар. Ёшлар ижтимоий фаоллиги ва толерантлигини юксалтиришнинг ижтимоий-фалсафий масалалари. -Тошкент: Фалсафа ва хукук нашриёти. 2006. -Б.65.

3. ^иргизбоев М. Фукаролик жамияти: генезиси, шаклланиши ва ривожланиши. -Тошкент: Ozbekiston, 2010. -Б. 206.

4. Гайбуллаев О., Х,акимова Д. Фукаролик жамиятида ёшлар ижтимоий фаоллигини оширишнинг фалсафий омиллари. "Фукаролик жамиятини ривожлантириш жараёнида ёшлар ижтимоий фаоллигини ошириш омиллари". Республика илмий-амалий анжумани материаллари. - Самарканд: СамДЧТИ, 2018. - Б 269.

5. Отамуротов С. Ёшлар сиёсий маданиятини ривожлантириш омиллари/ / -Тошкент: O'zbekiston, 2015. -Б. 68.

6. Одилкориев Х.Т., Раззоков Д.Х. Сиёсатшунослик. -Тошкент: Узбекистон файласуфлари миллий жамияти, 2009. -Б. 339.

7. Муминов А.Г. Makhalla as the Center and the Conductor of Socio-political Development in Uzbekistan. Журнал: ISJ Theoretical & Applied Science, 2017, №48, Р. 103-107.

РЕЗЮМЕ:

Ушбу маколада Янги Узбекистон ислохотларида мухим саналадиган махалла тизимидаги ёшлар сиёсий фаоллигининг ижтимоий-фалсафий мохияти давр билан боглик

х,олда таджик этилган. Махдллада ёшлар сиёсий фаоллигини ошириш янгича фалсафий тафаккур ва фикр ривожига хизмат килиши, замонавий ёш авлод сиёсий онгини шакллантиришда илм-фаннинг ютукларига таяниш долзарблиги масалалари очиб берилган.

Калит сузлар: давлат, жамият, ёшлар, бошкарув, сиёсий фаоллик, сиёсий тафаккур, сиёсий маданият, ташаббус, таълим, махдлла.

РЕЗЮМЕ:

В данной статье исследуется социально-философский характер политической активности молодежи в системе махалли, что считается важным в реформах Нового Узбекистана.

Ключевые слова: государство, общество, молодежь, управление, политическая активность, политическое мышление, политическая культура, инициатива, воспитание, махалля.

RESUME:

In this article, the socio-philosophical nature of youth political activity in the neighborhood system, which is considered important in the reforms of New Uzbekistan.

Key words: state, society, youth, management, political activity, political thinking, political culture, initiative, education, neighborhood.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.