Научная статья на тему 'АҲОЛИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАРГА ДАХЛДОРЛИК ҲИССИНИ КУЧАЙТИРИШ'

АҲОЛИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАРГА ДАХЛДОРЛИК ҲИССИНИ КУЧАЙТИРИШ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
23
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук
Ключевые слова
Миллий

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Дуланов Ботир Эрқулович

Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг қамровли ислоҳотлар ва бунёдкорлик ишлари натижасида халқимизнинг онгу тафаккури, дунёқараши ўзгармоқда. Юртимизда ҳуқуқий давлат, фуқаролик жамиятини барпо этишда “Миллий тикланишдан — миллий юксалиш сари” деган ҳаётбахш ғоянинг аҳамияти тобора ортиб бормоқда. Бу борада олиб борилаётган муҳим ишларга қарамасдан, ижтимоий, иқтисодий ва сиёсий соҳалардаги янгиланишлар жараёнида маънавий-маърифий ислоҳотларнинг самарадорлигига тўсиқ бўлаётган қатор тизимли муаммолар сақланиб қолмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «АҲОЛИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛОҲОТЛАРГА ДАХЛДОРЛИК ҲИССИНИ КУЧАЙТИРИШ»

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

АЩЛИДА АМАЛГА ОШИРИЛАЁТГАН ИСЛО^ОТЛАРГА ДАХЛДОРЛИК

^ИССИНИ КУЧАЙТИРИШ Дуланов Ботир Эркулович

Узбекистон Республикаси Президенти хузуридаги Давлат бошкаруви Академияси

мустакил изланувчиси https://doi.org/10.5281/zenodo.10144206 Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг камровли ислохотлар ва бунёдкорлик ишлари натижасида халкимизнинг онгу тафаккури, дунёкараши узгармокда. Юртимизда хукукий давлат, фукаролик жамиятини барпо этишда "Миллий тикланишдан — миллий юксалиш сари" деган хаётбахш гоянинг ахамияти тобора ортиб бормокда. Бу борада олиб борилаётган мухим ишларга карамасдан, ижтимоий, иктисодий ва сиёсий сохалардаги янгиланишлар жараёнида маънавий-маърифий ислохотларнинг самарадорлигига тусик булаётган катор тизимли муаммолар сакланиб колмокда.

Ушбу муаммоларни бартараф этиш максадида мамлакатимизда бир катор ишлар амалга оширилмокда. Хусусан, жойларда маънавий-маърифий ишларни йулга куйишнинг хукукий асослари яратилган булиб, уларда ушбу йуналишда амалга оширилиши лозим булган барча устувор вазифалар белгилаб куйилган. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 26 мартдаги "Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-5040-сонли карорида маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштиришнинг устувор йуналишлари белгилаб берилган. Хусусан, эзгулик ва инсонпарварлик тамойилига асосланган «Миллий тикланишдан — миллий юксалиш сари» гоясини кенг таргиб этиш оркали жамиятда соглом дунёкараш ва бунёдкорликни умуммиллий харакатга айлантириш устувор вазифа килиб белгиланган.

Худудларда амалга оширилаётган маънавий-маърифий ишлар сифати ва самараси куп жихатдан давлат бошкаруви органларининг фаолият натижадаорлигига боглик. Худудларда юзага келган маънавий мухитдан етарли даражада хабардор булиш, бу борадаги муаммоларни чукур урганиш ва уларни уз вактида бартараф этиш чораларини куриш долзарб вазифлардан бири хисобланади. Масалан, туман ва шахарлардгиа Маънавият ва маърифат масканлари ишини тугри ташкил этиш худудлардаги ижтимоий-маънавий мухитни баркарорлаштириш, маънавий-маърифий ишлар сифатини ошириш, худуддаги маънавий мухитни урганиб, тахлил килиб бориш имконини беради. Бунинг учун ижодкор зиёлиларни уша масканга жамлаб, уларнинг фаолиятини хамкорликда ташкил килиш мухим вазифалардан бири хисобланади.

Тахлиллар ва урганишлар асосида шуни таъкидлаш лозимки, ахоли уртасида локайдлик, ижтимоий ва сиёсий пассивлик, бокимандалик каби кайфиятларнинг ошиб кетишини уз вактида бахолаш, уларнинг миллий узлигини англаши буйича таргибот ва ташвикот ишлари етарли даржада олиб борилмаётган худудларни куришимиз мумкин. ^олаверса, жойларда огир тоифадаги ахолини куллаб-кувватлаш борасидаги ишларимиз хам изчил стратегияга асосланмаган. Асосий максадни унинг бирламчи эхтиёжини кондиришга йуналтирган холда, маънавий дунёкарашини шакллантиришни эсдан чикаряпмиз. Аслида хар бир курсатилган ёрдам уша фукаронинг оёкка туриб олишига, келажагини куриши учун узи харакат килиши лозимлигига йуналтирилган булиши лозим. Бошкача айтганда, биз оч одамга балик эмас, балки кармок беришимиз лозим.

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

Таргибот ишларини ташкил этишда эътибор каратиладиган яна бир мухим жихат бор. Бу таргибот материаллари бевосита йуналтирилаётган аудитория, яъни ахолининг кайси ижтимоий гурухи билан купрок ишлаш лозимлигини англаб ололмаётганлигимизда акс этади. Бизнингча, асосий таргибот ишларини 30 ёшгача булган катламга йуналтириш, улар билан тизимли ишлашни йулга куйишимиз лозим. Чунки, хар бир инсоннинг мустакил дунёкараши ва фикри 30 ёшгача шаклланиб улгуради. Бу ёшдан юкори катламнинг уз фикри, уз кадриятлари ва карашлари булади.

Бундан ташкари, ёшлар нафакат келажак, балки "бугуннинг рух,и" булиб, улар келажак мазмуни ва характерини белгилаб беришини, "янги замон рух,и"ни олиб киришини чукур англашимиз зарур. "Авлодлар назарияси"ни урганган америкалик олимлар Нейл Хоув ва Уильям Штрауснинг фикрича, инсон характери ва дунёкараши 1214 ёшгача узи яшаган мухит ва тарбияланган шароитига боглик булади. Чунки, айнан шу ёшда хар бир индивиднинг инсоний кадриятлари ва дунёкараши шаклланади ва улар бутун умри давомида узгармайди.

Бизнинг замонамизда хам ёшлар муаммолари тобора чукурлашиб бормокда. Ёшлар орасида устувор максад ва карашлар узгармокда. Бугунги ёш авлодда токатли, халол, ватанпарвар булиш, оила ва келажак хакида уйлаш урнига, тобора купрок карамлик, зуравонлик ва узини бошкалардан устун куйиш оркали ажралиб туриш стереотипи кучайиб бормокда. Бу эса уз навбатида давлат ва жамият олдига ушбу муаммоларга ечим топиш, ёшлар онгига мех,р-окибат, ватанпарварлик ва инсонийликни сингдириш каби мух,им вазифаларни куяди.

Тах,лиллар шуни курсатмокдаки, мураккаб мафкуравий тенденциялар шароитида соглом дунёкарашли ёшлар катламини шакллантиришга тусик булаётган 7 та энг мух,им муаммолар мавжуд булиб, улар куйидагилардир:

- Ижтимоий тармокларга карамлик;

- Ахлоксизлик (хулк-атворнинг узгариши);

- Х,аётий кадриятларни алмаштириш;

- Авлодларни нотугри тушуниш;

- Тенгдошлар босими (камситилиш)

- Алкоголизм ва гиёх,ванд моддаларга ружу куйиш;

- Жиноят йулига кириш ёки уз жонига касд килиш (суицид).

Мазкур иллатларга карши х,удудларда х,ар бир сектор ра^бари уларнинг келиб чикиш сабабларини аниклаб, манзилли ва тизимли ишларни ташкил этмаса, соглом дунёкарашли ёшлар катламини шакллантириш кийин кечади. Албатта, бу ишлар билан шугулланиш ва натижага эришиш учун битта сектор рах,барининг саъй-^аракати ва кучи етарли булмайди. Бунинг учун худудлардаги барча ижтимоий комплексни, махдллаларни ва жамоатчилик вакилларини ушбу масалаларга сафарбар килиш лозим булади.

Президентимиз шундай шароит яратиб бердиларки, хокимлар ва сектор рахбарларида кишлок хужалиги ишлари билан боглик масъулияти бундан етти йил олдинги вактдагидек эмас. Бу ишлар билан шугулланувчи алохида тизим жорий килинган. Бундан максад хокимлар ва сектор рахбарларини асосий эътиборини ижтимоий муаммоларни бартараф этишга каратиш булиб, астойдил шугулланса, махаллаларда соглом дунёкараш хам шаклланади, ахолининг ислохотларга дахлдорлик туйгуси юксалади. Зеро, буюк юнон мутафаккири Платон шундай дейди: "хокимлар килиши лозим булган энг мухим вазифалардан

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

бири бу - ахоли, айникса, ёшларни идрокли булишларига кумаклашиш, шарт-шароит яратиш. ^айси хоким шу ишни килишда етакчи булса, уша худудда ислохотларга дахлдорлик хисси кучаяди, жамиятда соглом дунёкараш мухити юзага келади. Ва, албатта, халк хокимдан рози булади".

Уз навбатида халкимиз хам уз бахти, фаровон хаёт куриш имконияти уз кулида эканлигини англамаса, онгу тафаккурини юксалтириш, чин инсоний узлигини англаш сари шахдам кадамлар ташламаса, "Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари" юра олмаймиз, колаверса, жамиятда соглом дунёкараш ва бунёдкорликни умуммиллий харакатга айлантириш жараёни хам кийин кечади.

Амир Темур бошкаруви фалсафасида асосий эътибор рахбарларнинг легитимлигини таъминлашга каратилган. Рахбарнинг легитимлиги качон таъминланади? ^ачонки, рахбар худуд ахолиси билан юзма-юз мулокот урнатса, юксак маънавияти ва билим доираси билан ахолига калбига йул топа олсагина унинг обруси ва мартабаси юксалади, унга нисбатан ишонч пайдо булади. Шу маънода, хокимлар ва сектор рахбарлари уз имкониятидан келиб чикиб, камида икки хафтада бир маротаба худуддаги кузга куринган, ахолига таъсир кучига эга булган, утмиш хаёти билан ахолига, хусусан ёшларга ибрат була оладиган, зиёлилар катлами билан учрашишни йулга куйса, давлат ва халк уртасидаги ишонч аста-секин ортиб боради. ^олаверса, бундай сухбатлар давомида Президентимиз бошчилигида амалга оширилаётган ислохотлар, худуддаги килинаётган ва килиниши лозим булган келгуси режа ва вазифалар хусусида фикр алмашилса, халк хокимлар ва сектор рахбарларини маъмурий шахс сифатида эмас, махалладош, дардкаш сифатида курса, "бизни хурмат килди, биз хам хурмат киламиз, биз билан маслахатлашди, биз хам эргашамиз" формуласи ишга тушади ва худудда амалга оширилаётган ишларга туганок булаётган айрим тусиклар чекинади.

Энди эса бевосита махалла фукаролар йиFинларида сектор рахбарлари томонидан эътибор каратилиши лозим булган вазифаларни санаб утсак:

1. Х,ар бир сектор рахбари узига бириктирилган махаллаларда амалга оширилаётган маънавий-маърифий ишларни мувофиклаштириш тизимини йулга куйиши керак. Бугунги кунда куйи тизимда ва махаллаларда амалга оширилаётган маънавий-маърифий ишлар таркок холатда. Махалла бешлиги, таълим муассасалари ва худуддаги корхона ва ташкилотларда ташкил этилаётган тадбирлар, амалга оширилаётган лойихаларнинг барчасини мувофиклаштирувчи тизим яратилмаган. Вахоланки, бу борада ишлар кетаяпти.

Х,ар бир сектор рахбари уз худудидаги маънавий-маърифий ишларни мувофиклаштиришга масъул ходим бириктиради. Бир ойда бир маротаба амалга оширилган ишлар юзасидан сектор кенгаш йигилишини утказади. (Хрр чоракда бир маротаба кенгаш раиси-^оким томонидан туман, шауар кенгаши йигилиши ташкил цилинади). Кенгаш йигилишида амалга оширилган ишлар мухокама килиниб, рагбат ва жазо чораларини куллаш усули жорий этилади.

2. Махаллалар ва мехнат жамоаларида "Янги Узбекистон ислохотлари" рукни остида таргибот тадбирлари утказиш. Мазкур рукнда сухбатларни ташкил этилиши махалла ахолисида Узбикистонда амалга оширилаётган янги ислохатлар, кабул килинаётган конунлар, эришилаётган ютуклар ва бошка куплаб янгиликлардан жонли хабардор булади. Бу эса ахолида секин-аста ислохотларга нисбатан дахлдорлик туйгусини шаклланишига хизмат килади. ^ар ойда 2 маротаба махаллалар ва мехнат жамоаларида худудий маънавият таргиботчиларни жалб килган холда "Янги Узбекистон ислохотлари" рукни

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

остида таргибот тадбирлари утказилади. Туман Маънавият ва маърифат булинмаси томонидан "Янги Узбекистон ислох,отлари" таргибот тадбирларининг бир йиллик мавзулар банки шакллантирилади ва сектор рахбари томонидан тасдикланади. Мазкур тадбирларни ташкил килишга махалла раиси ва ёшлар етакчиси масъул булади.

3. Махаллада китобхонликни кенг таргиб килиш тадбирларни ташкил этиш. Президентимиз Ш. Мирзиёев томонидан илгари сурилган 5та мухум ташаббуснинг 4-йуналиши "Ёшлар маънавиятини юксалтириш, улар уртасида китобхонликни кенг тарFиб килиш" булиб, бу сиёсатдан максад Президентимиз айтган "Нажот таълимда, нажот билимда" шиорини амалда ижросини таъминлашга каратилган. Ушбу лойихани амалга ошириш учун хар 15 кунда ёшлар уртасида, хар 30 кунда ахоли уртасида онлайн китохонлик викториналари утказилади. Бу борада Бувайда тумани тажрибасини куллаш намуна сифатида таклиф этилади. (Давлатнинг худудий маъмурий идоралари, корхона ва ташкилотларида, маиший хизмат курсатиш уйларида, мехнат жамолари, бозорларда, гавжум ва фаол жойларда кичик ва кулай китоб жавонлари ташкил этиш, хокимлик йигилишларида, маърифат соатларида. Айнан уша жавонлардаги китобларнинг кискача мазмуни хакида фикр мулохазалар суралади.

4. Махаллада радикал кайфиятдаги ва ёт гоялар таъсирига тушиб колган фукаролар билан психо-реабилитацион сух,батлар утказиш. Сектор рахбарлари томонидан махаллаларда ахолини соглом дунёкарашини шакллантириш, уларда ислохотларга дахлдорлик туйгусини юксалтиришга каратилган тадбирларнинг натижаси махаллада радикал кайфиятни келтириб чикараётган вазиятлар билан тизимли ишлашни ташкил килинишига бевосита богликдир. Керак булса, махаллада радикализм таъсирига тушган битта одам, у хох диний ёки сиёсий булсин, барча эзгу ишларни йукка чикариши, одамлар билан давлат уртасидаги муносабатларга, уртадаги ишонч ришталарига путур етказиши мумкин. Сектор рахбарлари махалладаги мавжуд вазиятдан доимий хабардор булиши, тахлилий урганишларни амалга ошириши мухим хисобланади. Х,ар ойнинг учинчи хафтасида экспертлар иштирокида радикал кайфиятдаги ва ёт гоялар таъсирига тушиб колган махалла фукаролар билан психо-реабилитацион сухбатлар ташкил этилади. Радикал кайфиятдаги одамларни согломлаштириш максадида махалла хамкорлигида маънавий-маърифий тадбирларга тез-тез жалб килиш уларни жамиятга ижтимоий мослашишларига амалий ёрдам беради.

5. Махаллаларда (мщалла еттилиги билан) фидоий, ватанпарвар авлодни тарбиялашга каратилган тадбирларни ташкил этиш. Президентимиз Ш.Мирзиёевнинг "Ёшларнинг буш вакти душманнинг иш пайти" деган, хикматли иборасидан келиб чиккан холда махалладаги ёшлар билан тизимли ишларни ташкил этиш мухим хисобланади. Х,афтанинг хар жума окшомида сектор рахбарлари махаллаларда (мах,алла еттилиги билан) фидоий, ватанпарвар ва соглом дунё карашли ёшлар авлодни тарбиялашга каратилган гулхан атрофида "Маърифат кечалари" лойихаси ташкил этилади. Ушбу тадбир ёшлар онгига юмшок сингдириладиган кунгил очар дастурлар, китобхонлик кечалари, мушоира ва "Уч авлод" учрашувлари ташкил этилади.

6. Махалаларда бокимандалик кайфиятига тушиб колган ахоли уртасида "камбаFаллик психологияси" стереотипига карши маънавий-профилактик таъсир этувчи таргибот тадбирларни ташкил этиш. Бугунги кунда махаллаларда бокимандалик кайфиятига тушиб, "Берсанг ейман, урсанг уламан" кабилида барча маиший муаммоларини давлат хал килиб беради деган, оилалар учраб туради. Афсуски, ахоли

0 n 0 Q IMPROVING UZBEKISTAN'S POSITION IN INTERNATIONAL RATINGS L U L O AND INDEXES: THEORY, PRACTICE, AND STRATEGY

айникса ёшлар орасида бирёклама стереотип шаклланиб бормокда. Амалга ошириш

механизма:_Махалаларда бокимандалик кайфиятига тушиб колган ахолини

согломлаштириш, ушбу иллатларнинг ривожланишини олдини олиш сектор рахбарларига осон булмайди.

Аммо курашмаса хам булмайди. Бу иллатга карши курашиш учун икки томонлама харакатлар амалга оширилиши лозим булади.

Биринчидан, Республика микёсидаги ташкилотлар (Маданият вазирлиги, Узбеккино агентлиги, Республика Маънавият ва маърифат маркази) ахолида камбагаллик ва бокимандалик кайфиятларини согломлаштириш, бунёдкор максадга йуналтириш учун инсон онги ва калбига самарали таъсир этадиган таргибот воситалари, жумладан, хаётий вокеликка асосланган спектакллар, бадиий ва хужжатли фильмлар суратга олиниши, ижтимоий тармокларни 3-5 минутлик роликлар билан бойитиш талаб этилади.

Иккинчидан, Жиззах шахар тажрибаси асосида, имконияти чекланган, аммо уз хаёт йулини муваффакиятли курган ватандошларимиз хакида 5-10 дакикалик мотивацион роликларни суратга олиш ва роликларни туманда яшаётган ёшлар орасида кенг намойиш этиш ишларини ташкил этиш ва улар билан жонли мулокотларни йулга куйиш.

7 Мах,аллаларда маънавият туризмини ташкил этиш. Бу лойихани амалга оширишдан максад мукаддас кадамжолар, зиёратгохлар, маданий мерос объектларига ташрифи оркали ёшлар онгига ватанга мухаббат, садокат ва ватанпарвалик туйгуларини сингдириш оркали уларда соглом этикодни шакллантириш хисобланади. Сектор рахбарлари туман, шахар туризм ва Маънавият ва маърифат булинмалари, ёшлар ишлари агентлиги шунингдек, нуронийлар вакиллари билан биргаликда "Маънавият туризми"ни ташкил этади.

8. Мех,нат мигрантлари ва уларнинг оилалари билан ишлаш. мигрантлар уз оилаларига нафакат иктисодий манфаат, балки менталитетимиз учун ёт булган, айрим холларда тажовузкорлик ва бузгунчиликка йуналтирилган гояларни хам олиб киришмокда. махаллада мавжуд мехнат мигрантларининг руйхатини шакллантириш, мехнат мигрантлари билан алока урнатишга интилиш, уларнинг оиласи холидан мунтазам хабар олиб туриш, муайян муаммоларини ечишда кумаклашиш яхши самара бериши шубхасиз. Бундан ташкари мехнат миграциясидан кайтиб келган ёшларни махалланинг ижтимоий хаётига фаол жалб этиш ижтимоий маънавий мухитни баркарорлигини таъминлашга хизмат килади.

REFERENCES

1. Махаллабай ишлаш тизимини янада кучайтириш юзасидан укув-амалий кулланма. Тошкент. "Адолат" миллий хукукий ахборот маркази, 2023 йил. - 138 б.

2. Платон: Государство ; Издательство • АСТ, 2022 г. ; Серия • Эксклюзивная классика ; ISBN • 978-5-17-098343-8; Страниц 448

3. Мирзиёев Ш. М. «Миллий тикланишдан - миллий юксалиш сари» 4-жилд. -Т.Узбекистон, 2020. 442 б.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.