Научная статья на тему 'МАҲАЛЛАДА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯНИНГ ТРАНСФОРМАЦИЯСИ'

МАҲАЛЛАДА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯНИНГ ТРАНСФОРМАЦИЯСИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

219
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ижтимоий ҳимоя / Темир дафтар / саҳоват / енгил конструкция / Томорқа хизмати / дала дўконлар / маҳалла.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — М.Юнусова

Мақолада аҳолининг камбағал қисмини моддий-қўллаб-қувватлашнинг янги механизми бўлган ―темир дафтар‖ дафтарлар ҳақида фикр юритилади. Маҳаллада эҳтиѐжманд оилаларга ѐрдам беришнинг адолатли йўли ҳақида фалсафий мулоҳаза юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «МАҲАЛЛАДА ИЖТИМОИЙ ҲИМОЯНИНГ ТРАНСФОРМАЦИЯСИ»

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

МАХДЛЛАДА ИЖТИМОИЙ ХДМОЯНИНГ ТРАНСФОРМАЦИЯСИ

М.Юнусова

Андижон Давлат Университети тадкикотчиси

АННОТАЦИЯ

Маколада ахолининг KaM6aFan кисмини моддий-куллаб-кувватлашнинг янги механизми булган "темир дафтар" дафтарлар хакида фикр юритилади. Махаллада эхтиёжманд оилаларга ёрдам беришнинг адолатли йули хакида фалсафий мулохаза юритилади.

Калит сузлар: ижтимоий химоя, Темир дафтар, саховат, енгил конструкция, Томорка хизмати, дала дуконлар, махалла.

КИРИШ

Ахолини ёрдамга мухтож кисмини куллаб-кувватлаш ва уларнинг ижтимоий жихатдан химоя килиш давлат сиёсатининг мухим таркибий кисмидир. Ижтимоийлаштиришнинг ушбу йуналиши кенг камровли ва мураккаб жараён булиб, моддий ресурслар билан боFлик булганлиги сабабли сохада адолатни таъминлаш жуда кийин кечиши мумкин. Мазкур муаммони хал килиш учун Узбекистонда темир дафталар тизими жорий этилди.

«Темир дафтар» — ижтимоий ахволи ва турмуш шароити OFир хамда сектор рахбарлари томонидан алохида назоратга олинган оилаларни кайд этиш, муаммоларини аниклаш, бартараф этиш ва назоратини олиб бориш буйича маълумотлар базаси, хисобланиб бу узини узи бошкариш органлари томонидан юритиладиган руйхатни уз ичига олади. Нима учун руйхат? Сабаби оддий махаллага ажратилган моддий ёрдамларни максади ва манзилли сарфлаш учун. Айтайлик, битта махаллада 20 та ёрдамга мухтож хонадон бор. Уларнинг кай бири биринчи нафбатда ёрдамга мухтож, кайсилари моддий ёрдамга мухтож, лекин бу хакида мурожаат кила олмайди ёки мурожаат килишга уялади. Махаллада кайта кайта ёрдам олиб, бокимандалик кайфиятидаги оилалар хам борлиги эътиборга олсак, уларнинг катъий руйхатини шакллантириш хаётий заруратга айланганини тушуниб олишимиз осон булади.

Ушбу руйхатда катъий тартибда куйидагилар киритилиши белгиланди. кам таъминланган оила, деб эътироф этилган оилалар;

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

ижтимоий ёрдамга мухтож I ва II гурух ногиронлиги булган аъзолари мавжуд оилалар;

кам таъминланган якка-ёлFизлар ва кексалар; бокувчисини йукотган эхтиёжманд оилалар;

куп (4 ва ундан ортик) фарзандли моддий кумакка мухтож оилалар; мехнатга лаёкатли ишсиз аъзолари мавжуд эхтиёжманд оилалар; тиббий ёрдамга мухтож эхтиёжманд оилалар (сурункали ёки OFир ногиронликка олиб келувчи касалликка чалинган ва ногиронлик гурухи белгиланмаган аъзолари мавжуд етарли даромад манбаига эга булмаган оилалар);

нотурар жойларда истикомат килаётган, узи ёки биргаликда яшовчи оила аъзоларининг номида турар жой булмаган эхтиёжманд оилалар. [1]

Темир дафтарга киритилган оилаларга куйидаги йуналишларда давлатнинг кафолатланган ёрдам ажратилади.

Биринчидан, иш билан таъминлаш ва ишга жойлаштиришдаги имтиёзлар; Иккинчидан, томоркадан фойдаланишдаги имтиёзлар; "Саховат" фондидан бир марталик ёрдам олиш хукуки билан боFлик имтиёзлар.

Иш билан таъминлаш сохасидаги имтиёзлар нимадан иборат? туман (шахар)лар хокимликлари томонидан инвестиция булимлари, ахоли бандлигига кумаклашиш марказлари, тижорат банклари билан хамкорликда тармок ва худудий инвестиция дастурларига киритилган лойихаларда яратилаётган янги иш уринларига ишга жойлаштириш;

туман (шахар)лар хокимликлари томонидан ахоли бандлигига кумаклашиш марказлари билан биргаликда мавжуд вакансия ва захира (квота) иш уринларига ишга жойлаштириш хамда хак туланадиган жамоат ишларига жалб килиш;

туман (шахар)лар хокимликлари томонидан кишлок хужалиги булимлари билан биргаликда кооперативларга жалб этиш, Fалладан бушаган ерларда такрорий экин экиш ва оборотдан чикиб кетган ерларни узлаштириш хисобига бандликни таъминлаш ва бошкалар.[2]

Утган йиллар давомида давлатнинг ижтимоий ёрдами "кам таъминланган" деб аталган анча ноаник ва мавхум катламга йуналтирилди. Ушбу ёрдамлар маиший коррупция ва таниш билишчилик доирасида узини узи бошкариш органлари фаоллари томонидан таркатилган ва ахолининг жиддий

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

эътирозларига сабаб булиб келган. Айникса, бундай нафакаларни ажратишдаги низомларнинг номукаммаллиги, аник бир руйхатнинг йуклиги натижасида камбаFал оилалар узок йиллар давомида ижтимоий хаётини узгартира олмаган. Бу эса жамиятда камбаFаллар синфининг кегайишига, уларнинг ижтимоий капиталадан манфаат курмаслигига ва окибатда деструктив FOялар таъсирига тушишига сабаб булган. Бундан ташкари кам таъминланган оилалар учун ажратилган маблаFни талон-тарож килганлик учун катор махалла фаоллари жавобгарликка тортилгани хам маълум.[3]

Эндиликда "темир дафтар"га киритилган оилалар давлатдан маълум бир микдордаги нафакани эмас, балки уларни ижтимоий хаётга кайтарадиган - иш билан таъминлаш, соFлинини тиклаш, таълим муассасаларида укишига шароит яратиш каби масалаларни кутиши мумкин. Бу эса уз узидан ахолининг камбаFал катлами орасида ижтимоий фаолликни оширишга хизмат килади ва узок йиллар давомида шаклланган бокимандалик кайфиятини илдизи билан йукотишга хизмат килиши мумкин.

"Темир дафтар"га киритилган оилаларга давлат томонидан эътиборнинг яна бир йуналиши уларни томорка ишларига кайтадан жалб килишдир. К,ишлок хужалиги иктисодиётнинг сердаромад ва кенг куламли тармоFи булиб колаверади. Глобал иктисодиётнинг катта суръатиларда ривожланиши, жахон савдоси ва инсон саломатли буйича курсаткичларнинг яхшиланиши хамда дунё ахолсининг муттасил купайиши натижасида озик-овкат махсулотлари, хусусан кишлок хужалиги махсулотларига булган талаб кенгайиб бормокда. КамбаFал оилалар кишлок хужалигининг интенсив йуналишлари - иссикхоналар, паррандачилик ва куёнчилик, балик ва бедана бокиш каби йуналишларида фаолиято олиб бориш учун дастлабки сармояга эга эмас. Шунинг учун хам бундай оилаларга куйидаги ёрдамлар курсатиладиган булди: енгил конструкцияли иссикхоналар урнатиш; парранда, асалари, куён, балик ва бедана бокишни йулга куйиш; «Томорка хизмати» ташкилотлари ва «Дала дуконлари»ни ташкил этиш. К,ишлок хужалигининг ушбу сердаромад сохаларига инвестиция киритиш оркали хукумат аввламбор - камбаFал оилаларнинг иктисодий ахволини яхшиласа, иккинчидан озик-овкат хавфсизлигини билан боFлик вазиятни хам яхшилашга эришади. К,ишлок хужалиги, хусусан томоркасида банд булган оилалар хаётида иктсиодий фаровонлик ва тукин-сочинлик, оила аъзолари уртасида хамжихатлик, махалладаги ташаббускорлик ва ижтимоий масъулият

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

ортишини кузатиш мумкин. Чунки, иктисодий ва ижтимоий жихатдан эътироф этилган хар бир инсон худду шундай шакл ва мазмунда жамият аъзоларига муносабатда булиши табиий холдир.

Республика буйича «Темир дафтар»нинг юритилиши СХЕМАСИ [4]

Боскичлар Амалга ошириладиган тадбирлар Муддатлар Масъуллар

1-боскич 1. Уйма-уй юришни ташкил килиш буйича эхтиёжманд оилаларни урганиш суровномаси ^орaк;aлпоFистон Республикаси Вазирлар Кенгаши Раиси, вилоятлар ва Тошкент шахар хокимликлари томонидан туман (шахар) хокимликларига етказилади. 2. Х,окимликлар томонидан эхтиёжманд оилаларни урганиш суровномаси секторларга такдим килинади. 3. Секторлар томонидан махалла фукаролар йиFинигa ва бошкарув офисига таркатилади. Белгиланган муддатда 1 кун муддатда 3 кун муддатда ^орaкaлпоFистон Республикаси Вазирлар Кенгаши, Тошкент шахар ва вилоятлар, туман (шахар)лар хокимликлари, бошкарув офиси, фукаролар йетинлари ходимлари ва фаоллари

2-боскич 1. Оилаларнинг муаммолари, эхтиёжлари ва кизикишлари уйма-уй юриб урганилади. 2. Оилаларнинг мурожаатлари куриб чикилади. 3. Оилаларнинг муаммолари суровнома оркали аникланади. Х,ар ойда Доимий Бошкарув офиси, фукаролар йетинлари ходимлари, доимий вакиллар ва махалла фаоллари

3-боскич 1. Аникланган муаммолар оилаларнинг жамланма руйхатига киритилади. 2. Жамланма руйхат сектор рахбарига такдим этилади. 3. Жамланма руйхат куриб чикилиши ташкил килинади. 4. Анкета маълумотлари идора ва 3 кундан ошмаган муддатда 1 кун муддатда 1 кун муддатда 3 кундан Бошкарув офиси, фукаролар йетинлари ходимлари, доимий вакиллар ва махалла фаоллари

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

ташкилотларнинг маълумотлари билан солиштирилади хамда оилаларнинг ижтимоий химояга мухтожлик даражаси (тоифаси) аникланади.

ошмаган муддатда

4-боскич «Темир дафтар»га киритиладиган оилаларнинг руйхатлари хамда уларнинг муаммоларини бартараф этишга каратилган «Йул харитаси» лойихаси халк депутатлари туман (шахар) кенгашига тасдиклаш учун киритилади. 7 кундан ошмаган муддатда Секторлар рахбари, Бошкарув офиси

5-боскич «Темир дафтар»га киритиладиган оилаларнинг руйхатлари ва «Йул харитаси» тасдикланади хамда ижрога йуналтирилади. Белгиланган тартибда Халк депутатлари туман (шахар) Кенгашлари, Секторлар рахбари, Бошкарув офиси

6-боскич Халк депутатлари туман (шахар) Кенгашида тасдикланган руйхатлар «saxovat.argos.uz» ахборот тизимига киритилади. 3 кундан ошмаган муддатда Сектор рахбари, сектор штаби котиби

7-боскич Вактинчалик тартибда белгиланган хизматлар курсатилади. Белгиланган муддатларда Бошкарув офиси

8-боскич «Темир дафтар»дан чикариш юзасидан таклифлар халк депутатлари туман (шахар) Кенгашлари мухокамасига киритилади. Заруратга кура Секторлар рахбари, бошкарув офиси

9-боскич «Темир дафтар»дан чикариш буйича тегишли карор кабул килинади. Заруратга кура Халк депутатлари туман (шахар) Кенгашлари

10-боскич Халк депутатлари туман (шахар) Кенгашининг карори асосида «Темир дафтар»дан чикарилган оилалар т^рисидаги маълумотлар «saxovat.argos.uz» ахборот тизимига киритилади. 3 кундан ошмаган муддатда Сектор рахбари, сектор штаби котиби

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

11-боскич «Темир дафтар»дан чикарилган оилалар бу хакида хабардор килинади. ^арор кабул килинганидан сунг 5 кун ичида Сектор штаби котиби, махалла фукаролар йетини

12-боскич «Saxovat.argos.uz» ахборот тизимида«Темир дафтар»ни юритиш билан боFлик масалалар тулик акс эттириб борилиши таъминланади. Мунтазам равишда Сектор рахбари, сектор штаби котиби

13-боскич «Темир дафтар» га киритилган хар бир оиланинг аникланган муаммоларининг бартараф этилганлиги хакида хисоботлар ахборот тизимига киритиб борилади. Х,ар куни соат 18.00 гача Сектор рахбари, бошкарув офиси сектор штаби котиби

14-боскич «Темир дафтар»га киритилган оилаларни куллаб-кувватлаш буйича амалга оширилган ишлар юзасидан жойига чиккан холда мониторинг олиб борилади. Х,ар ойда Сектор рахбари, туман(шахар) хокимликлари, масъул ташкилотлар ходимлари

15-боскич 1. «Темир дафтар»га киритилган оилаларнинг муаммоларини бартараф этишга каратилган «Йул харитаси» ижроси мухокама килинади. 2. Махаллий Кенгашлар сессияларида муаммоларни хал килишга масъул булган секторлар, идора ва ташкилотлар рахбарларининг хисоботлари эшитиб борилади. Х,ар чоракда камида бир марта Сектор рахбари, бошкарув офиси, туман(шахар) хокимликлари

Юкоридаги жадвалдан куриниб турибдики, оиланинг муаммоси хал булганидан кейин, у албатта руйхатдан чикарилади. Бу эса узок йиллар давомида бокиманджалик кайфиятини шаклланишига муносиб тусик вазифасини утайди.

Academic Research in Educational Sciences VOLUME 2 | ISSUE 10 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 Directory Indexing of International Research Journals-CiteFactor 2020-21: 0.89

DOI: 10.24412/2181-1385-2021-10-274-280

REFERENCES

1. https://lex.uz/docs/5319768#5320130 - Кам таъминланган оилаларни «Ижтимоий химоя ягона реестри» ахборот тизими оркали аниклаш хамда уларга ижтимоий нафака ва моддий ёрдам тайинлаш ва тулаш тартиби тyFрисида НИЗОМ

2. https://lex.uz/docs/5319768#5320130 - Кам таъминланган оилаларни «Ижтимоий химоя ягона реестри» ахборот тизими оркали аниклаш хамда уларга ижтимоий нафака ва моддий ёрдам тайинлаш ва тулаш тартиби тyFрисида НИЗОМ

3. https://www.xabar.uz/jamiyat/mahalla-raisi-nafaqaga-muhtoj-bolmaganlarga

4. https://lex.uz/docs/5319768#5320130 - Кам таъминланган оилаларни «Ижтимоий химоя ягона реестри» ахборот тизими оркали аниклаш хамда уларга ижтимоий нафака ва моддий ёрдам тайинлаш ва тулаш тартиби тyFрисида НИЗОМ

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.