9DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-304-309
МЭЩЛ1К ЕЛ1М1ЗДЩ ЖАСТАРЫН ПАТРИОТТЬЩ РУХТА
ТЭРБИЕЛЕУ
Гулбану Жаркынбеккызы EcipKen
М.Эуезов атындагы Ощустж Казахстан университетi, Магистр,ага окытушы
Улжан Сабырханкызы Султанова
Орталык Азия инновациялык университетi, Магистр,окытушы
ulj an_1978kz@mail .ru
Назира Полаткызы Танкиш
М.Эуезов атындагы Ощустш Казахстан университетi, PhD, ага окытушы
tankish81 @mail .ru
Маколада келажак авлодларни тарбиялашда уларнинг ватанпарварлик онгини шакллантириш, Ватанга мухаббат хиссини уйготиш - инсоннинг узини шахс сифатида хис килиши, уз мамлакати билан фахрланишига таъсир киладиган ягона сабаб эканлиги куриб чикилади. Х,ар бир янги авлод учун сифатли таълим миллий контекстда тайерлаган таълимнинг намунасидир. Миллий таълим инсон хдётининг олтин ядросидир. Миллий тарбия умуминсоний маънавий кадриятларни инкор этмайди, уларни акс эттиради. Миллий менталитет кумилганкузга куринмас маънавий хазинадир. Халкнинг тили ва маданияти, урф - одатлари ва эътикодлари - буларнинг барчаси хдр бир халк учун кадрли ва жуда ноеб, бебахо бойлигимиз. Бундан ташкари, эътикод хдр бир халк хаётида алохида урин тутади. Миллий таълимни ривожлантириш ва шакллантиришга катта хдсса кушган Козогистон зиёлиларининг куплаб вакиллари бошка уз вактида сиесат курбони булишди ва таъкиб килинди. Бу миллий маданиятнинг усишига тускинлик килди.
Калит сузлар: миллий ватанпарварлик, миллий тарбия, маънавий тарбия, миллий менталитет, анъаналар
АННОТАЦИЯ
АННОТАЦИЯ
В статье рассмотрено, что в воспитании будущих поколений, формирование у них патриотического сознания,
April, 20231 ©
любовь к Родине - единственное, что влияет на то, чтобы человек чувствовал себя как личность, гордился своей страной. Значимое воспитание для каждого нового поколения является примером воспитания в национальном контексте. Национальное воспитание - золотой стержень человеческой жизни. Национальное воспитание не отрицает общечеловеческих духовных ценностей, оно перекликается с ними. Национальный менталитет - это зарытое духовное сокровище. Будь то язык и культура народа, традиции и верования - все это драгоценные и драгоценные духовные вещи для каждого народа. Тем более, что верования занимают разное место в жизни каждого народа. Многие представители интеллигенции Казахстана, внесшие большой вклад в развитие и становление национального образования, стали жертвами других культов и подверглись гонениям. Это привело к большой задержке роста национальной культуры.
Ключевые слова: национальный патриотизм, национальное воспитание, духовное воспитание, национальный менталитет, традиции.
ABSTRACT
The article considers that in the upbringing of future generations, the formation of their patriotic consciousness, love for the Motherland is the only thing that affects a person to feel like a person, be proud of his country. Meaningful parenting for each new generation is an example of parenting in a national context. National education is the golden rod of human life. National education does not deny universal spiritual values, it echoes them. The national mentality is a buried spiritual treasure. Whether it is the language and culture of the people, traditions and beliefs - all these are precious and precious spiritual things for every people. Moreover, beliefs occupy a different place in the life of every nation. Many representatives of the intelligentsia of Kazakhstan, who made a great contribution to the development and establishment of national education, became victims of other cults and were persecuted. This led to a great delay in the growth of national culture.
Keywords: national patriotism, national education, spiritual education, national mentality, traditions.
Адам баласынын, эркайсынын, ез eмiр жолы болатыны тэрiздi, кез-келген хальщтын,, когам мен мемлекеттщ ез тарихи г^мыры бар. Ол кене пршшк кешшде сан алуан кешпте кершш келе жаткан кYPделi процесс. Эр ^рпак езшщ б^рынгы ^рпактыц жалгасы
April, 2023
305
болганынан, ез дэуiршщ шьщырауына Yн косып, ез сокпагын iздейдi. Тэуелшз Казахстан жагдайында бiз патриоттык тэрбие берудi ^лттык тэрбие беру негiзiнде карастыруды тиiмдi деп есептеймiз.
Казакстан - эрi батыс, эрi шыгыс елi, ерекше ортада т^рган кеп ^лтты мемлекет болгандыктан, оныц езiне тэн ^лттык, когамдык еркешелiктерi бар. Сондыктан Казакстандык патриотизмдi елiмiздiц эрбiр азаматтарыныц санасына сщдру - кезек кYттiрмейтiн мэселе.
Патриотизм дегенiмiз - Отанга деген сушспеншшк, эрбiр азаматтыц мемлекет алдындагы борышын жанкиярлыкпен орындау. Ал казакстандык патриотизм Казакстан азаматыныц езiн осы елдщ тел баласы, нагыз азаматы ретшде сезiнгенде, Казакстанды езiнiц туган ел^ Отаны деп есептеген жагдайда гана калыптасады дей келе, Казакстанныц патриоты кандай болу керек екенiн белгшесек, онда оныц ерекшелiктерi мынада:
1. Казакстанда 130-дан астам ^лт екiлдерi тирады, кеп ^лтты мемлекет. Барлыгы Казакстан Республикасыныц мемлекеттiк рэмiздерше ерекше к^рметпен карайды, шын ниетiмен кадiрлейдi. Казакстан азаматыныц Конститутциялык к^кыгын сактайды. Эрбiр ^лттыц Казакстанды ортак Yйiмiз деп санай бiлуi.
2. Казакстанда т^ратын барлык халыктардыц ^лтына карамай, Отанды коргауга дайын болуы. Казакстан халыктары Ассамблеясында кабылданган барлык шешiмдердiц iске асуына ез септiгiн типзуг
3. Б^л эрбiр азаматтыц тек езшщ конституциялык борышын етеуi гана емес, сонымен бiрге оныц т^лгалык сапаларыныц калыптасуы.
4.Казакстан халыктарын ^лы державалык патриоттык сезiмге ^мтылдыру максатында казакстандык гажайыпка сендiру, оны мактаныш еткiзу.
5. Казакстан Республикасыныц азаматыныц Отанын коргауга деген оц кезкарасын калыптастырып, Казакстан Республикасыныц карулы куштершщ эскер катарында болатынына ^лттык патриоттык мактаныш сезiмiн тудыру.
6. Казакстан Республикасыныц эскери доктринасына сай Казакстан халкыныц мYДдесiн кездеуде патриоттык сезiмдерiн ояту.
Эрбiр жаца ^рпак ушш мэндi тэрбие - ^лттык т^ргыдагы тэрбие Yлгiсi болып табылады. ¥лттык тэрбие - адам емiрiнiц алтын аркауы. ¥лттык тэрбие жалпыадамзаттык рухани к^ВДылыктарды жокка шыгармайды, кайта солармен ундесш жатады. Б^лар бiр-бiрiн байытып, к^нарландырып отырады. ¥лттык тэрбиеден терецдеп нэр алган адам -рухани бай адам. Ондай адам жалпыадамзаттык т^ргыдан
April, 2023
306
мэдени жэне рухани к^вдьшьщтарды бойына тезiрек сiцiредi, сейтш, толык эрi кэмш адам дэрежесше тезiрек жетедi.
¥лттык патриотизмдi калыптастыруда салт-дэстYрлердiц аткаратын орны ерекше. ¥лттык патриотизм дегенiмiз - ец алдымен, белгiлi бiр улттыц екiлiне сушспеншшкпен карау, оныц урпактан урпакка Yзiлмей жалгасып келе жаткан кундылыктарын бойына сщру. Терецiрек пайымдасак, муныц езi улттарды улылауга багытталып, iлгерiде журпзшген керегар улт саясатыныц кесiрiнен умтылып калган дэстYрлердiц жацгыруы аркылы эрбiр адамныц патриотизмiн кYшейте тYсiру болып табылады.
¥лттык менталитет - тунып турган рухани казына. Халыктыц тш мен мэдениетi болсын, салт-дэстYрi мен наным-сенiмi болсын - муныц бэрi де эрбiр халы; Yшiн асыл да кымбатты рухани дуниелер. Эшресе, наным-сенiмнiц эрбiр халыктыц емiрiнде алатын орны езгеше. ¥лттык тэлiм-тэрбиенiц дамуы мен калыптасуына улкен улес коскан казактыц кептеген зиялы окымыстылары жеке баска табынудыц курбаны болды, кудалауга тYCтi. Муныц езi улт мэдениетшщ есуiн улкен тежелуге экелiп соктырды. ¥лттык салт-дэстYрлердi дэрiптеу, емiрге енпзу санадагы ескiнiц саркыншагы деп багаланды. Халыктык дэстурлер езiнiц когамдык мэнш жойып, отбасылык мэнге гана ие болды. Оныц езi бертiн келе, мектеп, жогары оку орындарыныц тэрбие жумыстарыныц негiздерiне кiрдi.
Казак - к^дыреттшп, имандылыгы, адамгершiлiгi кезiнен, журегшен керiнiп турган, патриоттыгы iшiнде уйып жаткан кец халык. БYкiл бшм беру жYйесi аркылы осыларды сыртка шыгару, жогаргы дэрежеге кетеру кажет, ол Yшiн сапалы патриоттык тэрбие керек. Бул - сырттан гана келетш эсер емес, ол штен шыгатын, дамитын, калыптасатын ерекше касиет. Ол - казак менталитетiнiц гасырлар бойы калыптасып келе жаткан халыкка тэн санамен келген ойлау нэтижесг Кайта жацгырган улттык тэрбиенiц мацызды бiр белiгi рухани мурадагы тэлiм-тэрбиелiк ой пiкiрлер, патриоттык сана-сезiм, оган деген гылыми кезкарас болып табылады.
«Казакстан - 2030» стратегиялык багдарламасында Республика Президентi елiмiздiц улттык каушшздтн, тэуелсiздiк пен егемендiгiн танытатын мемлекетiмiздiц узак уакытты дамуын аныктады. Бшм беру мен тэрбиенщ негiзгi мщдет - ез елiнiц азаматы, патриотын тэрбиелеу болса, осыган сэйкес «казакстандык патриотизм мен улттык патриотизм» студенттердщ тэрбиелiк децгейiн багалудагы керсеткiш болып карастырылады. Республиканыц
April, 2023
307
элеуметпк-экономикалык дамуын жеделдетуге, кргамнын, саяси жэне рухани eMÎpi саласындагы м1ндеттерд1 кайта жацартуга багытталган идеялык-тэрбие ж^мыстары мемлекеттiц стратегиялык багдарымен аныкталды. Елiмiздiц тэуелшздж алып, егемендшке жетуi казак халкыныц жэне республикада т^ратын баска да халыктардыц ^лттык ДYние танымыныц eсуiне жагдай жасады. Казакстанныц жогаргы оку орындарында студенттерге казак халкыныц этностык ерекшелiктерiн, тарихы мен мэдениетiн, сондай-ак халыктыц батыр ^л-кыздарыныц ерлiк iстерiн дэрiптеу жастарга патриоттык тэрбие берудiц жэне оны казiргi жагдайда зерттеудiц кажеттiлiгiн арттыра тYседi.
Атакты грек философы Аристотель барлык адамдарга мемлекет тарапынан тэрбие берудi жактап, дене, акыл-ой, адамгершшк тэрбиенiц байланысын, когамдык жэне отбасы тэрбиесiнiц сабактастыгын кeздейдi. Грек галымы Платон «¥лды тэрбиелеп отырып, жер иесш тэрбиелеймiз» деп тегiн айтпаган. Бала бойындагы тeрбиенiц бастауын ата-ана калыптастырса, мектептегi тэрбие кeзiн жетюзуш^ эрине, тэрбиешiсi м¥Fалiм болып табылады. ¥рпакка берiлiп жаткан адамгершiлiк дене, экономикалык, экологиялык, акыл-ой тэрбиешмен катар ^лттык патриоттык тэрбие ерекше орын алады.
«Мен келешектiн иешмш» деген ^рпактыц бойында бiлiм, бшк, адамгершiлiк, ар-намыспен катар Отанды CYЮге деген касиеттер болады. Баланыц eз Отанын CYюi немесе OFан тусшбеушшкпен карауы оныц ес бiлгелi ^рген тэрбиесiне байланысты. Казак халкы ата-бабамыздыц ^лы байтак жерiн т^мсыкты^ шокыттырмай, канаттыFа кактырмай ^стап аман - сау жетюзушщ eзi, бесiктегi нэрестеш адамгершiлiкке Fана тэрбиелемей отансYйгiштiкке, елш, жерiн корFауFа тэрбиелеуiнiц негiзгi дэлелг
«Отан - от басынан басталады» дейдi халык даналыFы. Демек, бала тэрбиес -Отан мен ел мYДдесi. Эрбiр бала бiр Fана отбасыныц Fана емес, кYллi KOFамнын келешеп, кeктемi, бYршiк атар гYлi екеш жадымыздан эсте шыкпаFаны абзал.
Бiр сэт «Ел боламын десец, бесiгiндi тYзе» деген даналык сeздiц мэнше Yцiлсек, бала тэрбиесiне балалык шагынан-ак кeцiл бeлу мiндетi т¥PFанын а^ару киын емес.
Дана акын, рухани адамгершшк касиеттерш талдап жеткiзген халыктыц ырысы "^¥тты бшктщ" негiзiн калаушы Ж.БаласаF¥н - адамныц мшез-^лкы мен оныц коFамдаFы орнына ерекше токталады. Адам дYниеге конак, сондыктан ол артына ылFи да жаксы шз бен жаксы iсiн калдырып отыруы кажет. Ол Yшiн эр кез жаман
April, 2023
308
DOI: 10.24412/2181-1385-2023-2-304-309
кылыктан сактанып, адалдыккпен жYрш-т¥руы тшс деген ойлары жаксы мэлiм. Ендеше, окушыларды рухани-адамгершiлiк тэрбиеш аркылы толыкканды жетiлген азамат етш тэрбиелеу -когамымыздыц басты максаты. Рухани тэрбие бшм беру адам дамуыныц рухани Yйлеciмдшктерш тYсiнудi камтамасыз етедг Рухани тэрбиенiц адамныц iзгiлiк устанымдарын тэрбиелеп, акыл-ой мен ic-эрекеттерш iзгiлiк мураттарга багыттап, рухани кезкарасын калыптастыратындыгын естен шыгаруга болмайтын сиякты.
Корытындылай келе жас урпакты тэрбиелеу ж^мысы казiргi бiлiм жYЙеciнiц кажетл компонентi болып табылады. Тэрбиенiц кYPделi процеciнiц мацызды бiр кыры жастардыц патриоттылыкка багдарланган тулгасын тэрбиелеу болуы тиic. Жастарды патриоттык рухта тэрбиелеу тек когам мен мемлекеттiц сураныстарына гана емес, эрбiр келешек урпактыц дара т^лгалык дамуына багытталган. Эйткеш отанга CYиicпеншшк адамныц езiн т^лга ретiнде cезiнуiне, ез елiн мактан тугуына эсер етедi.
REFERENCES
1. М^кажанова А. Казакстан халкыныц патриотизмьултаралык карым-катынас мэдениетiнiц негiзi // Акикат. 2010. № 6. б.12-16.
2. Казакстан Республикасы азаматтарына патриоттык тэрбие берудеп 20062008 жылдарга арналган мемлекеттiк багдарламасын icке асыру женщдеп ю-шаралар жоспары // Тэрбие куралы. 2007.№4.б.3-8.
3. Бергалиева С. Патриоттык тэрбие беру // Тэрбие к^ралы. М^гаимдер мен ата-аналар y^^ 2007. №2 . б.15-17.
4. Шарипова О. ¥лттык тэрбие-патриоттык cезiмнiц негiзi // Бастауыш мектеп. 2007.№ 4. б.15-17.
5. Мецлiбаев Т. Патриотизм жэне ултаралык катынас мэдениет // Акикат.2001. № 2.б 33-35.
6. Эбсаттар^лы Ф. ¥лттык патриотизм // Жалын. 2011.№5. б.2-4.
7. Кудебаева З. Тэрбие непзь Казакстандык патриотизм // Бастауыш мектеп.2007.№9.б.31-33.
April, 2023
