Научная статья на тему 'Мұхтар уезовтың "Абай жолы" эпопеясының тарихы'

Мұхтар уезовтың "Абай жолы" эпопеясының тарихы Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
286
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ұЛЫ АқЫН / ЗАңғАР ЖАЗУШЫ / ТАРИХИ ОқИғАЛАР / КөРКЕМДіК ЕРЕКШЕЛіК / АқЫНДЫқ БЕЙНЕ / ХАЛЫқ өМіРі / әДЕТ-ғұРЫПТАР / ЭПОПЕЯ / EPIC / ШЫғЫС әДЕБИЕТі / ORIENTAL LITERATURE / ОРЫС МәДЕНИЕТі / GREAT POET / GREAT WRITER / HISTORICAL EVENTS / ARTISTIC EXQUISITE / POETIC VIDEO / FOLK LIFE / CUSTOMS / RUSSIAN CULTURE

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Тамбай Жайнагуль

Бұл мақалада жазушы Мұхтар Әуезовтің «Абай жолы» романының жазылу тарихы туралы толыққанды мағлұмат беріледі. Автордың романды жазуды қолға алған кезден бастап, әр кітабында қандай дереккөздерін, және шығарманы өрбіту кезеңдері қалай жүзеге асқаны туралы айтылады. Қазақ әдебиетінде шоқтығы биік саналатын роман-эпопеяның мазмұн жағынан да, құрылымы жағынан да маңызы баса айтылып, қазақ халқының әлеуметтік жағдайы мен өмір салтын танытатын туындыда ұлы ақын Абай өмір сүрген заманның бет-бейнесі, Абайдың тікелей қатысуымен болатын әртүрлі ұлы істердің қазақ қоғамына тигізген әсері айқын әрі айшықты сомдалады. Абай жаңартқан реформаның қалай басталып, қандай дәрежеде дамығанын өз кезеңдерімен суреттеп, кейіпкерлерін сөйлету арқылы дәлел ұсынады. Білім мен ғылым шамшырағын ұстаған Абайдың ақылымен артынан ерген халық өмірін көрсете отырып, тұтас бір елдің ағартушылыққа бет алғанын көрсетеді. Мақалада роман-эпопеяның жазылу тарихына талдау жасай отырып, Мұхтар Әуезовтың көркем шығарманы шың биігіне көтерген тұлға екенін дәріптеу болып табылады.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article gives information about writing a history of Keene novel Matara Auezov "Abay's Way". Refers to how the writer began to collect archival documents, sources for the creation and development of events in the works. The novel is epic,which is considered a valuable rich heritage of the Kazakh literature, and covers a vast structure not only content, but also describes the social and domestic life,psychological, philosophical and ethicalmoral direction. By the time life and works of the great poet influenced the Way of Abai important role in the company. Describes the way of Abai Artistic and deep. Updated reform of the Abay, or from privetsvuetsya in the Kazakh society, if there are difficulties and difficulties, which preodolevat poet-fighter. With age develops a humanistic genius of Abai In each book level. Auezov events developing historical, scientific and education knowledge is calling his people. The article is an analysis of historicism writing a kinetic novel-epopee.

Текст научной работы на тему «Мұхтар уезовтың "Абай жолы" эпопеясының тарихы»

закололо. - У меня в сердце закололо. Глагол заколоть передает значение начинательного СГД в двусоставном личном и односоставном безличном предложениях.

Однако очень часто русским безличным предложениям в тюркских языках соответствуют личные. Поэтому осмысление значения личного глагола какого-либо СД в безличной форме и включение его в структуру односоставного безличного предложения для тюркских учащихся также нелегко. Например, русскому безличному предложению с глаголом начинательного СД «Опять закололо в груди» в тюркских языках соответствуют личные предложения: кирг. Кокурогум дагы сайышып баштады, казах. Тагы да журигим шаншып кетти (букв. перевод).

Таким образом, выражение одного и того же способа действия в сопоставляемых языках в простых предложениях различных типов не может не вызывать трудностей в оформлении мысли на русском языке у тюркоязычных студентов.

Специфика любого национального языка наиболее ярко проявляется в его фразеологии. Глаголы многих способов действия входят в состав фразеологических единиц русского языка, которым часто нет эквивалента в родных языках студентов, например, перебирать - перебрать в уме, позолотить пилюлю, подрезать крылья, напускать - напустить туману, ничего не попишешь и др.

Поэтому изучение русской фразеологии также связано с глаголами, выражающими способы действия.

Среди глаголов всех способов действия, кроме нейтральных, есть и стилистически маркированные. Иногда даже разные значения одного и того же префиксального глагола имеют разную стилистическую характеристику. Например, глагол «похватать» в значении «хватать некоторое время, схватить несколько раз» является словом нейтрального стиля и выражает ограничительный способ действия.

К этому же способу принадлежит и другое значение данного глагола «схватить несколько, в каком-либо количестве», имеющее в БАС пометку «просторечное».

В третьем значении «схватить все или многое, всех или многих» глагол относится к распределительному способу действия и имеет стилистическую пометку «разговорное».

Иностранным студентам чрезвычайно сложно определить место глаголов со значением способов

действия в стилистической системе русского языка. Выработка навыков стилистической характеристики глаголов, выражающих способы действия, требует большого внимания и немалого времени.

Изложенные семантические и структурные особенности русских глаголов, указывающих на способы действия, специфические особенности способов действия в тюркских языках и вытекающие из них трудности для нерусских студентов свидетельствуют о необходимости разработки рациональной системы обучения сложным лексико-грам-матическим разрядам способов глагольного действия, играющим важную роль в русском языке. Ведь именно способы действия, как тонко подметил А.В. Исаченко, «придают славянскому глаголу ту многогранность и гибкость, которая в кругу европейских языков не имеет параллелей».

Список литературы:

1. Теленкова М. А. К вопросу о лексических и грамматических значениях глагольных приставок в современном русском языке. В кн.: Ученые записки. Современный русский язык (морфология и синтаксис). - М., 1964, с. 222.

2. Виноградов В.В. Русский язык (грамматическое учение о слове). 2-е изд. - М.: Высшая школа, 1972, с. 339.

3. Словарь современного русского литературного языка (17 тт.). - М. - Л.: АН СССР, Т. IX, 1960, с. 213. Том II, 1961, с. 325.

4. Шанский Н. М. Очерки по русскому словообразованию и лексикологии. М., 1950, с. 6.

5. Исаченко А.В. Грамматический строй русского языка в сопоставлении со словацким. Морфология. Ч. 2. - Братислава, 1960, с. 300.

6. Баранникова А. А. Орфографическая и лек-сико-грамматическая работа по тексту художественного произведения на уроках русского языка в национальной аудитории: Метод. разраб. и рекомендации. - М.: МГПИ, 1981, 56 стр.

7. Баскаков H.A. Историко-типологическая характеристика структуры тюркских языков: Структура слова и механизм агглютинации / H.A. Баскаков. -М.: КомКнига, 2006 - 273 с.

8. http://www.tilachar.biz/ru/grammar/3 0 -grammar

9. http://www.kaz-tili.kz/deeprich.htm

10. https ://elibrary. ru/item. asp?id=28351113

_МУХТАР ЭУЕЗОВТЫЦ «АБАЙ ЖОЛЫ» ЭПОПЕЯСЫНЫЦ ТАРИХЫ

Тамбай Жайнагуль

Магистрант 2-курса ФГБОУ ВО «Горно-Алтайский государственный университет»

г.Горно-Алтайск Факультет алтаистики и тюркологии

АННОТАЦИЯ:

Б^л макалада жазушы М^хтар Эуезовтщ «Абай жолы» романыньщ жазылу тарихы туралы толыкканды магл^мат бершедг Автордыц романды жазуды колга алган кезден бастап, эр штабында кандай

дереккездерш, жэне шыгарманы ep6iTy кезендерi калай жYзеге асканы туралы айтылады. Казак эдебиепнде шоктыгы биiк саналатын роман-эпопеяныц мазмун жагынан да, курылымы жагынан да мацызы баса айтылып, казак халкыньщ элеyметгiк жагдайы мен eMip салтын танытатын туындыда улы акын Абай eMip сурген заманнын бет-бейнесi, Абайдыц тiкелей катысуымен болатын эртYрлi улы iстердiн казак когамына тигiзген эсеpi айкын эpi айшыкты сомдалады. Абай жацарткан реформаныц калай басталып, кандай дэрежеде дамыганын ез кезендеpiмен суреттеп, кейiпкеpлеpiн сейлету аркылы дэлел усынады. Бiлiм мен гылым шамшырагын устаган Абайдыц акылымен артынан ерген халык eмipiн керсете отырып, тутас бip елдiц агартушылыкка бет алганын керсетедг Макалада роман-эпопеяныц жазылу тарихына талдау жасай отырып, Мухтар Эуезовтыц керкем шыгарманы шыц биiгiне кетерген тулга екенiн дэpiптеy болып табылады.

ABSTRACT:

This article gives information about writing a history of Keene novel Matara Auezov "Abay's Way". Refers to how the writer began to collect archival documents, sources for the creation and development of events in the works. The novel is epic,which is considered a valuable rich heritage of the Kazakh literature, and covers a vast structure not only content, but also describes the social and domestic life,psychological, philosophical and ethical-moral direction. By the time life and works of the great poet influenced the Way of Abai important role in the company. Describes the way of Abai Artistic and deep. Updated reform of the Abay, or from privetsvuetsya in the Kazakh society, if there are difficulties and difficulties, which preodolevat poet-fighter. With age develops a humanistic genius of Abai In each book level. Auezov events developing historical, scientific and education knowledge is calling his people. The article is an analysis of historicism writing a kinetic novel-epopee.

Клт свздер: улы акын, зацгар жазушы, тарихи окигалар, керкемдш ерекшелж, акындык бейне, халык eмipi, эдет-гурыптар, эпопея, шыгыс эдебиеп, орыс мэдениетг

Key words: great poet, great writer, historical events, artistic exquisite, poetic video, folk life, customs, epic, Oriental literature, Russian culture.

Казак халкыныц ардак тутатын «Абай жолы» романы Мухтар Эуезовтыц eмip жолында ерекше орын алады. Жазушыныц алдыцгы калам тарткан кептеген шыгармаларыныц негiзi улы акын Абай Кунанбайулы туралы романныц жазылуына дайындык юпетп тYpткi болды. Аталмыш роман жазушы eмipiнiц мазмунына айналды.

Роман-эпопея еш кiтаптан турады. Олардыц эркайсысы тагы екi кiтапка бeлiнедi. Бipiншi кiтап 1942 жылы жарык керсе, екiншi кiтап 1956 жылы шыкты. Негiзi Мухтар Эуезов казак халкыныц eмipiн баяндайтын Yлкен романдар сериясын жасауды кездеген. «Абай» романы осы серияныц алгашкысы болып табылады. Элемдш эдебиетте мундай шыгармашылык жоспар мен тэжipибенi iске асыру кептеп кездеседг Мундай сериялы романдардыц эркайсысы езшше ерекше, онда белгiлi бip уакытты камтыган улы туындылар, халык тарихы сомдалады.

Мухтар Эуезовтыц шыгармашылык жацалыгы, ол - Орта Азияда бipiншi боп тутас халыктыц жартыгасырлык eмipiн зеpттеyшi pетiнде дараланды. ХХ гасыр карсацындагы казак когамында орын алган патриархалдык-адамгеpшiлiк мэселелер тещрепнде кец эpi жан-жакты каузай отырып, окырман кауымга керкемдж куатын асыра жеткiздi.

«Абай жолы» эпопеясы — казак эдебиетiнiц бойтумары. Атакты казак галымы Каныш Сэтпаев бул романды Х1Х гасырдыц екiншi жартысындагы казак халкыныц eмip мен тагдырын суреттеген шыгарма деп жогары багалады. Кepкемдiк еpекшелiгi мен окигаларды толыкканды эpi накты сипаттауда бул шыгармага тец тYсеp туынды жок.

Эпопеяныц барлык кiтабы тутас алганда казак халкыныц жартыгасырлык гумырын камтыса, ал жекелей эр кiтап окигалардыц epбyi мен кepкемдiк

курылымына карай Абайдыц рухани-адамгершшк тургыда калыптасу кезещн кepсетедi.

Жазушыныц барлык терт кггабыныц негiзгi ойы Абайдыц акындык бейнесшщ жаца кырынан танылуы мен бipкeздi, зулым Кунанбайдыц жетегiне ерген есш кезкарас арасындагы кYpес.

Эпопеяныц дуниеге келyiне автор узак жылдар дайындалды. Шыгарма халыктыц ыстык ыкыласына белендг Мухтар Эуезов жас кезiнде улы акынныц бipкатаp замандастарымен, оныц шщде романыныц болашак кейiпкеpлеpi:Абайдыц эйелдеpi - Дшда мен Эйгеpiм, экесi Кунанбайдыц Rrni эйелi - Нурганыммен, Кекбай акынмен кездестi. Атасы Эуез де Абайды жаксы таныган замандасы болган, ез кезегiнде немеpесiне акынныц eмipбаянына катысты кеп кызыкты мэлiметтеpдi айтып берген. [1]. Бipак, ец непзп деpеккeзi pетiнде Абайдыц eлендеpiнiц peлi зор.

Эпопеяныц негiзгi такырыбы - орта гасырдан бастап карацгылыктан жарык кYн мен гYлденyге умтылган казак халкыныц жолы. Шыгарма беттервде философия, сулулык, халык eмipiнiц бейнесi, салт-дэстYpлеp мен эдет-гурыптар, акындык енер, конакжайлылык, эдiлдiк - жалпы алганда табиги калпында, тарихи дамуы мен барлык элеуметпк жагдайларымен бipге байкалады.

¥лттык мшездщ еpекшелiгiн бойына сiцipген шынайы тарихи тулганы басты кейiпкеp pетiнде ала отырып,халык eмipiмен байланысты негiзгi окигалардыц тарихи дамуыныц каншалыкты киын да ауыр epбiгенiн кepсетедi.

Абай бейнеа - казак эдебиетiндегi ец кYpделi бейне. ¥лы акын халыкпен де, когаммен де жан-жакты байланыста бейнеленген. Ол сол заманныц карама-кайшылыкты алацында болады. Романныц ец бойында ез кейiпкеpiн шебер сомдайды. ЖYpегi нэзiк жасeспipiм, гашык жiгiт, отагасы, жастардыц

Евразийский Союз Ученых (ЕСУ) # 4 (49), 2018 ¥стазы эрi тэлiмгерi, халык досы жэне акын-кYрескер - осынын бэрi бiр Абай. Басты кейiпкердiн шыгармашылык т^лга болтаны да аса мацызды . Жарты гасырда Абай вмiрiнде куаныш пен кайгыны да, саткындык пен адамдардыц алдауын да басынан вткердi, жакындарын жогалтты, к¥рметке ие болды, халык iшiнде данкка бвлендi. Бiрак, ол квп уакыт бойы экесiн дос квре алмай, жауласып,кYрестi. К^нанбай Абайды тым карапайым, сенгiш, ацгал екенш айтып, орыстарга жакындыгын алга тартып, оны ит пен к¥с лайлайтын жайдак суга тенейдi. Б^ган жауап репнде Абай: бэрiне пайдалы болгысы келетiнiн, киындыктарын бiрге квтерiсетiн адамныц артынан халыктын еретiнiн, ен бастысы - бiлiм мен жарык екенш, ал б^л кымбат дYниелер орыстын колында екенiн айтады. «Акын CYЙiп окыган Yш Yлкен кайнар квз: халык ауыз эдебиетi, шыгыс эдебиеп, орыс эдебиетi. Абай жастайынан окудан кол Yзбейдi, казактын мэдениетiн, араб, парсы,шагатай тiлдерiн YЙренедi.ШыFыс эдебиетiнiн алыптары Низами, Хожа Хафиз, Науаи, Фирдоуси т.б. акындарынын влендерiн жаттап вседЬ». [2] Абай шыгыс эдебиетiнiн вкiлдерiмен жакын таныса отырып, бiлiм квкжиеп, вленге деген талабы ¥штала тYседi.

«Орыстын г^1лымы, внерi - дуниенщ кiлтi, оны бiлгенге дYние арзанырак тYседi» [3] деп орысша окуды колдап, вмiрге деген квзкарасы,бшм квкжиеп кенейедг

М^хтар Эуезов ХХ гасырдын 30-жылдардын ортасында «Абай жолы» эпопеясын жазуды бастайды. Автордын шыгарманы гылыми-танымдык т^рг^вда квркем бейнелер аркылы Казакстаннын вткенiн зерттеу окырман Yшiн манызды дерекквз ретiнде Yлкен Yлес косты.

Эпопеянын бастауы XIX гасырдын ортасында Орта жузде хан билш жойылып, Шынгыс ¥рпактары саналатын с^лтандар баскарган уакытка т^спа-т^с келедi. Эпопея сол кездеп атакты тобыкты тайпасынын билерi, феодал руларынын рвлi мен манызын сезiнуге ^м^ндт бередi. К^нанбай ^¡р^ызбай руынын вкiлi, жiгiтек руынын биi Бвжей, квпбак; руынын жетекшс Байсал, бвкеншi руынын баскарушысы СYЙiндiк, квкше руынын бастыгы Каратай, торгай руынан К^лыншак.

Айта кетерлiгi, аталган тобыкты руларынын билерi мен романнын басым квпшiлiк кейiпкерлерi - шынайы тарихи т^лгалар.Олардын К¥нанбаймен тобыкты тайпасынын билт Yшiн кYресi архив дерекквздершен табылган.

Эпопеяда феодалдык рулардын вкiлдерi гана би бола алады, олардын билiгi ¥рпактан-¥рпакка берiлiп от^1рган.Мысал^1, Бвжейдщ аргы бабасы жiгiтек Кенгiрбай би, ал К^нанбайдын бабасы -ыргызбайдын рубасы Ыргызбай би болган.

Эпопея тарихы эйелдер карым-катынасын ашумен кврiнедi. Романда суреттелетiн патриархалдык-феодалдык вмiр салтында эйелдер к¥к^1гы шектеулi «Калын мал», «эменгерлт» тагы баска казак салттары мiндеттелдi. Патриархалдык отбасы басшысы эйелдерi мен балаларына билiк

жYргiздi. Кызды экесi не ата-анасы кYЙеу жагымен келiсе отырып сатып алу, вз ерк1нен тыс баска руга ^штеп т¥рмыска беру, жеср калу сиякты эйел тагдырлары кврсетiледi, Б¥л патриархалдык-рулык г¥рыптар вз ^шш Абай заманында да жоймады.

Эпопея окырмандары алдында

патриархалдык-феодалдык отбасынын эдет-г¥рыптык к¥кыктарына к¥рбандыкка шалынган эйелдер тагдырларынын толык галереясы втедi. Б¥л жас Абай мен Тогжаннын, Кврiмбала мен Оралбайдын, Yмiтей мен Эмiренiн касiретi. Б¥л жерде М^хтар Эуезов отбасылык-некелш к¥кыкта эйел тендiгi кYресiнiн такырыбын квтередi. Суреттеп от^1рган кыска акпараттары аркылы жазушы дала вмiрiнiн касiретiн, феодалдык негiздегi эйел тениздтн, жастардын жеке вмiрiне бостандыгын аякка таптауын терен аша бiлдi. М¥ндай деректер автордын бастамасымен жиналып, сол дэуiрдiн тарихи шындыгын кврсете бвдг Казак дала зандарынын каукарсыздыгына карсы Оралбай мен КврiмбалаFа колдау танытып, орыс зандарымен корFалу Yшiн калаFа кашуына кенес бередi. Абайдын жаксы таныс F¥мырнамасында вз бостандыны Yшiн кYрескен казак эйелдерiне колдау танытатын жаркын мысал Yлгiлерiн квптеп кврсетуге болады.

Романда шариFат ережесше сай занды тYрде р¥ксат етшетш тврт эйел алу жайы да свз болады. «Алды^ы катарда бес кшз YЙ т¥р. Б¥л -К¥нанбайдын ек1 кiшi эйелдерi - ¥лжан мен АЙFыздын YЙi. Yлкен бэйбiшесi КYHке баска ауылда т¥PFан.» Он алты жастаFы Н¥PFаным есiмдi твртiншi эйелiн К¥нанбай егде жасында YЙiне экеледi. Роман эйел бакталастардын взара кYPделi карым-катынас элемiн енпзеда. ¥лжан мен АЙFыздын араздыFы кезiнде ек1 кектенген ауыл бiр-бiрiмен ¥рыска дайындай кврiнетiн,алайда жоFары феодал квсемшщ эйелi болFандыктан, оFан деген ерекше к¥рмет пен терен мэндi мэртебе кврсетiлген. Осындай жалпыхалыктык к¥рметке тобыкты тайпасында К¥нанбайдын анасы Зере бвлендг

«Абай жолы» романынын тарихи манызы Х1Х Fасырдын екiншi жартысындагы казак этнографиясын зерттеуге бай материалды камтиды. Казак халкынын революцияFа дешнп ауыл вмiрiнiн салты толыкканды жайылымдык квшпендi мал шаруашылыFына багынышты болды. Эуезов халыктын эдеп-F¥рыптарын, той рэамдерш, баланын туылуына катысты халык мейрамдарын, поэзияFа деген CYЙiспеншiлiк, рухани жан дуние бейнесiн айкын кврсете алатын жастардын айлы тYнде алтыбакан касында эн-кYЙмен тербелiп, сыршыл жYректердiн лYпiлiн жетк1зе бiлген ерекше сэттердi эсерлi суреттейдi.

Автордын ¥лылыFы мен кереметпп «Абай жолы» романындаFы эртYрлi ок^а желiстерiн бiр арнага тоFыстырып бiрт¥тас толык ансамбль к¥ра бiлуiнде. Б¥л сюжеттер вмiрдiн терен кабаттарын суреттейдг Квптеген роман кейiпкерлерi казак халкы, онын киын таFдыры, биiк адамгершшк-рухани к¥ндылыктары туралы квзкарас туындатады. Б¥л iрi шыFарма романистика

жанрыныц психологиялык, отбасылык-турмыстык, элеуметпк, философиялык еpекшелiктеpiн камтиды. Керкем бейнелеpдiц аукымдылыгы мен эмбебаптылыгы, болып жаткан окигалардыц эpтYpлiлiгi сол Абай eмip CYpген, Абай жасаган заманнныц кYpделiгiн жан-жакты тipiлтедi. Алаш Орда екш Элихан Бекейханов: «Мэдениетп калыптастыруды бiз Ресей аркылы, орыстардыц кeмегiмен ала аламыз».[4] Казак зиялыларыныц бастаушысы pетiнде Абай да орыстармен достасу негiзiнде жогары бiлiмдi болу, гылымга зор кызыгушылык таныту, тарихка iзгi катынас орнату болашак кепш екенiн угынды. Абай айткан ойды кеп жылдар еткеннен кейiн Шыцгыс Айтматов козгады: «»Егер бiз орыс агартушылык багытын сактап калмасак, кеп нэрседен айрыламыз. Катар жуpетiн еш Ypдiс бар: бip жагынан кайталанбас,шынайы eзiмiздiц табигатымызда улттык мэдениет пен тiлiмiздi дамыту, ал екiншi жагынан - жалпы танымдык казipгi дэyipде орыс мэдениетi мен орыс тш калу керек».

Шыцгыс Айтматовтыц Мухтар Эуезовка катысты мына пiкipi ете орынды айтылган: «Ол ез талантымен, бiлiмiмен, сез колдана бiлy шеберлтмен кабiлетiн танытты». Бул шебеpлiк карапайымдылыгы мен eзiндiк еpекшелелiгiмен астасып жатыр. Оныц улы «Абай жолы» эпопеясы, пьеса мен эцгiмелеpi, повестеpi - жогары децгейдеп улы мура. Мухтар Эуезов кец аукымда, кою канык бояумен, шын жYpектен жазды. Мухтар

Евразийский Союз Ученых (ЕСУ) #4 (49), 2018 Эуезов бYгiнгi танда еткеш мен келешегiн карама-кайшылыксыз,езгерюаз, тарихсыз, мэн-магынасыз елестетуге болмайтын элем.

Корыта келе айтарымыз, романда жазушы басты кейiпкердi салыстыратын манызды поэтикалык белгi бар.Бул белгi - тасты жерге есiп шыFып,езiнiн бутактарынын тагдырын сурагандай, узак емiр CYPудiн мэтне каныккысы келгендей аспан кегiн багындырган алып Шынар агашы. Мухтар Эуэзов езшщ бiр Абай туралы макаласында улы акынды казак эдебиетiнiн карагашы екенiн айтып, кептеген кейiнгi казак жазушылары онын кулашынын саясында отырып шабыт тапкандарын баса айтты. Бiздщ ойымызша, Мухтар Эуезов ен талантты жэне халык есiнде улы Абайдын емiрбаяншысы ретiнде сол карагаштын саясында отыргандардын бiрi.

^олданылFан эдебиеттер:

1. Мухтар Ауэзов. Мысли разных лет. — Алма-ата, 1961. с. 56.

2. http://abai-inst.kz/?p=1853

3. Абай. Кара сездерi. - Алматы: 9нер,2010. - 124 бет.

4. Букейханов А. Абай (Ибрагим) Кунанбаев (Некролог) // Абай и архив - Алматы, 1995. - С. 138.

5. Айтматов Ч.Т. Об общности идей и культур // Известия. - 1994. - 30 ноября

«ЖАС» КОНЦЕПТЮНЩ КАЗАК, ЭДЕБИЕТ1НДЕ КОЛДАНЫЛУЫ THE APPLICATION OF THE CONCEPT OF "AGE" IN THE KAZAKH _LITERATURE_

Тамбай Анаргуль

Магистрант 2-курса ФГБОУ ВО «Горно-Алтайский государственный университет»

г.Горно-Алтайск Факультет алтаистики и тюркологии Tambai Anargul Master student 2 year Gorno-Altaisk State University Gorno-Altaisk Faculty of altaistics and turkology

АННОТАЦИЯ:

Аталмыш макалада казак эдебиетшщ поэзиялык жэне керкем шыгармаларында колданылган темпоралдылыктыц тYpлеpi мен еpекшелiктеpi карастырылган. Белгш казак галымдарыныц зерттеулершде «темпоральдылык категориясы» кездеседi. Аталмыш такырыпта бiзге ец басты нысанда: «жас» концептiсiнiц зерттелу аймагы, оныц кундылык паpаметpлеpiн жэне улттык--мэдени еpекшелiктеpiн аныктау максаты койылган. Сондай-ак тiл мазмуныныц аспектiсiнде темпоральдылык угымыныц лексикалык бipлiктеpi мен eлшемдеpiнiц образдык бейнелеpi айкындалады.

ABSTRACT:

In this article forms and features of temporality in the Kazakh literature, used poetic and works of art are considered. The term "category of temporality" is found in the studies of Kazakh well-known scientists. In this topic, we need to focus on three key points: the study of "age" concepts, the identification of their value parameters and the definition of national and cultural characteristics. The article analyzes the meaning of the category of temporality, the problems of temporal process in the integral linguistic content aspect.

Кшт сездер: темпоральдылык, жас елшемдер^ кезец, лексикалык бipлiктеp, балалык, жастык шак, кэршк, хронологиялык жас, образдык колданыс, курылымдык- семантикалык категория.

Key words: temperality, age units, period, lexical units, childhood, youth, old age, chronological age, imaginative actions, structural - semantic category

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.