CC BY
1МЭДЕНИЕТТАНУ САБАГЫНДА ИННОВАЦИЯЛЬЩ ЭД1СТЕРД1 ЦОЛДАНУ
ТУКЕНОВА К.Т.
Алматы технологиялык университетi
«Элеуметлк-гуманитарлык пэндер» кафедрасыныц мецгерушю кауымдастырылган профессоры., п.г.к.
АХАТАЕВА К.Б.
«Элеуметлк-гуманитарлык пэндер» кафедрасыныц ассистент-профессоры., п.г.к;
ИСМАИЛОВА Р.Б.
«Элеуметлк-гуманитарлык пэндер» кафедрасыныц ассистент-профессоры., п.г.к;
^Р Президентi ^.К.Токаев «Эдшетл ^азакстан: Зац мен тэртш, экономикалык eсiм, когамдык оптимизм» атты ^азакстан халкына арнаган Жолдауында:
«..^здщ когамда ецбеккорлык, кэсiбилiк сиякты касиеттер ете жогары багалануга тиiс. 0з кэсiбiн жетiк мецгерген мамандар улт сапасын арттырады» деп атап кeрсетедi [1].
Соган орай, когам iлгерi дамыган сайын сол когамды курып жаткан, оны iлгерi дамытатын адамдарга бiлiм, тэрбие беру, олардыц интеллектуалдык дэрежесiн арттыру мэселелерi барган сайын ерекше мацызга ие болатыны анык. БYгiнгi кYнi инновациялык эдiстермен окытудыц акпараттык технологияларын пайдалану аркылы бшм алушылардыц ойлау кабiлетiн арттырып, инновациялар непзшде iзденушiлiгiн дамытып, шынайы дерек кездершен мэлiметтердi жинактау ец непзп максат болып айкындалады.
Кэсiби бшм беретш бiлiм ордаларында бурын студенттщ белгiлi кeлемдегi бiлiм, бiлiк дагдыларымен каруландыру жеткiлiктi угым деп келсек, ендш жерде олар бiлiм алушылардыц кэаби мамандыкка деген жауапкершiлiкке баулып, eзiндiк дYниетанымын кецейтiп, шыгармашылыкпен жумыс жасайтындай мYмкiндiк беру кажет.
«Инновация» термиш «Жацалык», «Жацалык ендiру», реформалау деген угымдармен бiр магынада карастырады. Ал «педагогикалык инновация» бiлiм беру жYЙесiндегi, eзгерiстердi жацалыктарды камтиды. «Педагогикалык инновация» - дегенiмiз педагогикалык жацальщтарды ашатын, оны багалайтын, педагогикалык кауымдастьщтыц игеруiне усынатын жэне тэжiрибеге ендiретiн гылым. [2]
^арапайым тiлмен жетюзер болсак, инновация - адамныц ю-эрекетшде, ойлау кызметшде мацызды eзгерiстiц болуы жэне сол аркылы белгiлi бiр нэтижеге жеткiзетiн жацалык жасау, оны юке асыру.
Акпаратты технологияларды пайдалану аркылы жогары оку орнындагы сабактарды жацаша уйымдастыру, теориялык,гылыми-педагогикалык жэне психологиялык зерттеулерге CYЙене отырып, студенттердiц инновациялык окыту эдiстерi аркылы оларды iзгiлiкке, саналыкка, адамгершiлiкке, ецбексYЙгiштiкке тэрбиелеу екендЫ белгiлi. Соган орай, жогары оку орындарыныц гуманитарлык емес, техникалык мамандыкка багытталган «Мэдениеттану» пэнi бойынша инновациялык технологияларды тиiмдi колданудагы iс-тэжiрибелермен бeлiскен жeн. КYнделiктi сабактарда бiлiм беру жYЙесiн кайта курудыц устанымдарын-демократияландыру, гуманитарландыру жэне бiлiм алушыныц ой-eрiсiн дамытуды-Yнемi жетiлдiрiп, жYзеге асырып отырган дурыс. Соган орай, дэрiстер жинагыныц №5. «Казакстан кeшпелiлерiнiц мэдениетi» такырыбы бiлiм алушыларга арналган оку багдарламасында тэжiрибелiк тапсырма тYрлерi берiлген. Кейбiр бiлiм алушылардыц такырып мазмунына сай, Силлабустан тыс eздiгiнен орындау тапсырмаларын дайындаудагы танымдык кабiлеттерiн
байкаймыз. «Кешпелшк мэдениеттщ казак халкыныц eмiрiндегi рeлi» такырыбындагы эссе жумыстары дэлел болатындыгы акикат.
Эссе-окылган, eзiндiк жумыс Yшiн бершген такырыпка ез ойын, ез пшрш, кезкарасын жазбаша беру талаптарын орындау болмак /3/. Осы тургыдан «Есептеу техникасы жэне багдарламалык камтамасыз ету» мамандыгыныц 2-курс студентi Iбiкен Турардыц eздiгiнен аткарган эссе жумысында: « ... Кeшпелiлiк- ерте кезецде-ак, бiздщ заманымыздан бурынгы екiншi мыцжылдыкта калыптаса бастады. Бiр кызыгы табиги элеммен астасып жаткан тыныс-тiршiлiгi, дYниетанымы, рухани кундылыктарын сактаумен ерекшеленген. Эте келе кeшпелiлер мен отырыкшы мэдениет арасындагы eзара байланыс, сауда-саттык, мэдени алмасу жэне идеологиялык ыкпал аркылы жYзеге асып отырды» дей келш, eзiндiк тужырым бiлдiредi. Эрi карай, мэдени мэлiметтердi кодтаудыц формалары мен тэсiлдерi жeнiнде ауыз эдебиетiне мынадай пiкiр бiлдiредi:
«^обыланды батыр, Ер Таргын сынды эпостар кeшпелi казак халкыныц батырлык рухын, ерлiк пен мэртпкт дэрiптеп, урпактан-урпакка жеткiзiп отыруга себепкер болды. Эрине, мэлiметтер накты мэтiндiк жазбалар болмагандыктан ауызша таралып отырды. Ал, киiз YЙ оныц символикасы ^шпелшердщ eмiр салтын ^рсететш ерекше нысан болып табылады» /Студенттщ жазба жумысынан/.
Сол сиякты «ТОП» мамандыгыныц 2-курс студент А. Хамитованыц Мэдениеттану пэнiнен «Сурак-жауап» дайындау барысындагы eзiндiк жумысы студенттердщ белсендi катысудагы умтылыстарын оята бiлдi:
Сауал 1. ^шпелтш мэдениеттщ негiзгi сипаттамаларын атацыздыр..
Жауабы: Еркiн тiршiлiк: кeшпелi eмiр салты казак халкына ерекше тршшк ету мYмкiндiгiн бердi.Олар табигатпен тыгыз байланыста болды. Жайылымдар мен су ^здерт iздеп, жер бетiнде еркт козгалды.
^онакжайлылык: Кeшпелi eмiр салты казак халкында конакжайлылыкты дамытты. Жаца жерге келген кез-келген адамды конак ретiнде кабылдап, оларга тамак пен баспана беру эдетке айналды.
Сауал 2. ^шпелтш мэдениеттщ негiзгi сипаттамалары:
Жауабы: ¥жымшылдык: Кeшпелi eмiр салты казак халкыныц ужымшылдыгын арттырды. Олар бiр-бiрiне кeмектесiп, ауыр жумыстарды бiрге аткарды.
Тeзiмдiлiк: ^азак халкы ыстык шeлдiц астында да, суык кыстыц аязында да eмiр CYPуге бейiмделген. Олардыц тeзiмдiлiгi мен табигатка бейiмделу кабшет жогары болды.
Сауал 3.Кeшпелi мэдениеттщ казак eмiрiндегi рeлi:
Шаруашылык:Кeшпелi eмiр салты казак халкыныц негiзгi шаруашылыгын, ягни мал шаруашылыгын калыптастырды. Мал багу, CYт eнiмдерiн дайындау, ет eцдеу-казак халкыныц дэстYрлi шаруашылыгыныц негiзi болды.
Киiм-кешек: Кeшпелi eмiр салты казак халкыныц улттык киiмiн калыптастырды. Олардыц киiмдерi табиги материалдардан жасалган, тeзiмдi жэне ыцгайлы болды.
Мэдениеттану пэнтен бiлiм алушыныц eздiк жумыстарыныц бiрi-глоссарий тек, термин сeздер, тустт, зердесiне токып алу мацызды екендш белгiлi. Оган дэлел келтiрген жeн:
Парадигма-болмыстыц мэндi белгiлерiн угымдар жYЙесiнде жYзеге аскан гылыми теория.
Мораль- мшез-кулыктар, нормалар, адамныц турмыстагы , когамдагы эрекеттерiн дагдылар аркылы нормативтi реттеу;
Менталь- акыл -ойдыц, сенiмнiц жиынтыгы;
Феномен- бiр нэрсенiц негiзiн бiлдiретiн кубылыс;
Семиотика - белгiлер мен тацбалар жYЙесi.
Осы сeздердiц угымдарын жете тYсiнiп, эрi карай сeз жумбак, ой жумбак курастырудагы бшм алушылардыц iзденiс жумыстары сабактыц тшмдшпн арттыратыны сeзсiз жэне eзара бэсекелеспкте бiлiмнiц шыцына жетуге болатынын тэжiрибеден байкаймыз.
Бшм алушылар Мэдениеттану пэншен тек кана теориялык бiлiм алып кана коймай, эстетикалык, эдеп-инабат эсерiн санасына сiцiрiп, миына токуга дагдыланады. «Инсерт» эдiсi», «Соцгы сeздi мен айтайыншы», «Авторлык орындык», электронды окулыкпен жумыс жYргiзу, терминологиялык iзденiс тагы да баска инновациялык технологияларды шеберлшпен колдану негiзiнде бшм сапасы арта бередi.
БYгiнгi жаhандану ана тiлiцдi, улттык болмысыцды, тeл мэдениетiцдi жогалтпай, сактап калу, оларды калпына келтiрiп, урпактан-урпакка жеткiзiп отырудыц мацызы улан-Fайыр.Себебi жогары бiлiмдi маман иесi-келешектiц жалгасы.
1. Токаев ^.К. «Эдiлеттi ^азакстан: зац мен тэртш, экономикалык eсiм, когамдык оптимизм» атты ^азакстан халкына арнаган Жолдауы/ Алматы акшамы,3.09.2024ж. 3-5бб.
2. Элкожаева Н.С. Педагогикалык менеджмент. Алматы: ^азак университетi 2009ж.
3. Ахатаева К.Б. Кредитпк оку жYЙесi бойынша болашак мамандарга койылатын талаптар. Оку-эдiстемелiк курал. Абай атындагы ^аз¥ПУ, «Асыл ютап» баспасы 2011ж.
4. Коломиец О.М. Развитие деятельностного мышления у субьекта образовательного процесса.Учебное пособие,Москва 2020г.
ЦОЛДАНЫЛГАН ЭДЕБИЕТТЕР:
