Научная статья на тему 'ЛОГИСТИК КОМПАНИЯЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ БЎЙИЧА НАЗАРИЙ ҚАРАШЛАР'

ЛОГИСТИК КОМПАНИЯЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ БЎЙИЧА НАЗАРИЙ ҚАРАШЛАР Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
269
45
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
логистика / логистик тизим / логистик элементлар / логистик занжир / логистик хаблар / инфратузилма / лизинг / молиялаштириш / кредитлаш. / логистика / логистическая система / логистические элементы / логистическая цепь / логистические узлы / инфраструктура / лизинг / финансирование / кредитование.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Махмудов Самариддин Бахриддинович

Ушбу мақолада логистика инфратузилмалари соҳасидаги компаниялар фаолиятини молиялашти­ ришни таҳлил қилиш, миллий иқтисодиётда логистик занжирни узвий боғлиқни таъминлаш ва унда логистик элементларнинг қўллашни ҳамда режалаштиришни такомиллаштириш, логистик компани­ яларни молиялаштириш бўйича иқтисодий қарашлар келтирилган. Шунингдек логистик компания­ лар фаолиятининг молиялаштириш манбалари ва усуллари, узоқ муддатли стратегияларни амалга оширишда молиявий ресурсларга бўлган талабни қондириш, улардаги мавжуд муаммолар ҳамда уларни бартараф этиш бўйича муаллиф ёндашувлари ва таклифлари келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по экономике и бизнесу , автор научной работы — Махмудов Самариддин Бахриддинович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ВЗГЛЯДЫ ПО ФИНАНСИРОВАНИЮ ЛОГИСТИЧЕСКИХ КОМПАНИЙ

В данной статье представлен анализ финансирования компаний в сфере логистической инфра­ структуры, обеспечения экономической интеграции логистической цепи в народное хозяйство и совершенствования использования и планирования элементов логистики, экономические взгляды на финансирование логистических компаний. Также приведены источники и способы финансиро­ вания деятельности логистических компаний, авторские подходы и предложения по удовлетворе­ нию потребности в финансовых ресурсах при реализации долгосрочных стратегий, существующие проблемы и пути их решения.

Текст научной работы на тему «ЛОГИСТИК КОМПАНИЯЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ БЎЙИЧА НАЗАРИЙ ҚАРАШЛАР»

Махмудов Самариддин Бахриддинович,

Тошкент давлат иктисодиёт университети х,узуридаги "Узбекистон иктисодиётини ривожлантиришнинг илмий асослари ва муаммолари" Илмий-текшириш марказининг таянч докторанти

ЛОГИСТИК КОМПАНИЯЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ БУЙИЧА НАЗАРИЙ КАРАШЛАР

УУК: 658.078

МАХМУДОВ С.Б. ЛОГИСТИК КОМПАНИЯЛАРНИ МОЛИЯЛАШТИРИШ БУЙИЧА НАЗАРИЙ КАРАШЛАР

Ушбу маколада логистика инфратузилмалари сох,асидаги компаниялар фаолиятини молиялашти-ришни тах,лил килиш, миллий иктисодиётда логистик занжирни узвий боFликни таъминлаш ва унда логистик элементларнинг куллашни х,амда режалаштиришни такомиллаштириш, логистик компани-яларни молиялаштириш буйича иктисодий карашлар келтирилган. Шунингдек логистик компаниялар фаолиятининг молиялаштириш манбалари ва усуллари, узок муддатли стратегияларни амалга оширишда молиявий ресурсларга булган талабни кондириш, улардаги мавжуд муаммолар х,амда уларни бартараф этиш буйича муаллиф ёндашувлари ва таклифлари келтирилган.

Калит сузлар: логистика, логистик тизим, логистик элементлар, логистик занжир, логистик хаблар, инфратузилма, лизинг, молиялаштириш, кредитлаш.

МАХМУДОВ С.Б. ТЕОРЕТИЧЕСКИЕ ВЗГЛЯДЫ ПО ФИНАНСИРОВАНИЮ ЛОГИСТИЧЕСКИХ КОМПАНИЙ

В данной статье представлен анализ финансирования компаний в сфере логистической инфраструктуры, обеспечения экономической интеграции логистической цепи в народное хозяйство и совершенствования использования и планирования элементов логистики, экономические взгляды на финансирование логистических компаний. Также приведены источники и способы финансирования деятельности логистических компаний, авторские подходы и предложения по удовлетворению потребности в финансовых ресурсах при реализации долгосрочных стратегий, существующие проблемы и пути их решения.

Ключевые слова: логистика, логистическая система, логистические элементы, логистическая цепь, логистические узлы, инфраструктура, лизинг, финансирование, кредитование.

MAKHMUDOV S.B. THE ORETICAL VIEWS OF LOGISTICS COMPANIES' FINANCING

In the article is analyzed some aspects of logistics infrastructure companies' financing, and the issues of logistics elements use and planning improvement, integral connection of the logistics chain in the national economy, and direct impact to the local economy, theoretical views on the logistics companies' financing. There is also provided the author's approaches to logistics companies financing sources and methods, as well suggestions to meet the demand for financial resources in the implementation of long-term strategies, the existing problems and their solutions.

Key words: Logistics, logistics system, logistics elements, supply chain, logistics hubs, infrastructure, leasing, financing, crediting

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

Кириш. Мамлакат миллий ик,тисодиёти шаро-итида логистик компанияларнинг тараккий этиш хусусиятини халкаро бозор имкониятлари ривож-ланиш даражасига туртки булмокда. Унинг асо-сини мамлакат экспорт салохиятида хусусий кор-хоналарнинг бир- бири билан узаро муносабатла-рига хизмат курсатиш жараёнида махсулот етка-зиш сифатини оширишда ва махсулотни энг кам харажатлар билан етказиб боришда уз аксини топмокда. Хусусан, кейинги ривожланиш боскичи махсулотлар бозорида ракобатбардошлиликни оширишнинг мустахкам усули сифатида логистика компаниялар имкониятларидан фойдала-ниш такомиллашиб бормокда.

Маълумки, халкаро иктисодиётда асосий уринни эгалловчи давлатлар тажрибасида, глобал ракобатбардошлиликка эришиш ва дунё бозор-ларига чикиш, биринчи навбатда, иктисодиётни изчил ривожлантириш ва таркибий жихатдан узгартиришларнинг барчаси логистик инфратузил-малар бозорининг ривожланиши билан боFлик.

Кейинги йилларда республикамизда логистика фаолиятини тубдан модернизациялаш ва экспортга йуналтирилган ишлаб чикаришни ривожлантиришга каратилган мухим тадбирлар амалга оширилди. Мамлакатимиз Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга 2017 йил 25 декабрдаги Мурожаатномасида республикамизда миллий юк ташувчиларни куллаб-кувватлаш, тадбиркорларга кушимча шароитлар яратиш максадида "Миллий логистика портали"ни, сифатли хизмат курсатиш имконини берадиган замонавий инфратузилмалар барпо этиш орк,али автомобиль йуллари ва темир йул йуналишларида йирик транзит хабларини ташкил этиш лозимлиги, 2018 йилда янги йуллар барпо этиш, транспорт-логистика инфратузилмасини янада ривожлантириш, курсатилаётган хизматлар сифатини оши-риш буйича ишларни режалаштирганлиги таъ-кидланган.

Махсулот таннархидаги логистик харажатлари улушини камайтириш энг мухим вазифалардан биридир, чунки саноат махсулотининг таннар-хида логистик харажатларининг ошиши мамлакатимиз товарларининг рак,обатбардошлилигига туFридан-туFри таъсир курсатмокда [11].

Бинобарин бугунги кунда ишлаб чикарилган махсулот таннархида логистик харажатларнинг хиссаси 40 фоизни ташкил этиб келмокда [4].

Республикамиз миллий иктисодиётининг мухим сохаларидан бири хисобланган логистика фаолияти, мамлакатимиздаги ишлаб чик,арилган махсулотлар ва хизматлар экспортида логистик салохиятини оширишга ва валюта маблаFларини ишлаб топишга имкон яратади. Узбекистан Респу-бликасининг кишлок хужалик махсулотлари, тукимачилик саноати хамда боFдорчилик махсулотларини экспорт килиш борасидаги салохиятини тахлил килиш, истикболда республикамиз экспорт салохияти учун юкори сифат ва рак,обатбардошлик курсаткичларига эга булган махсулотлар ва хизматларни етказиб берувчи йирик экспортёр давлатга айлантириш лозим.

Илмий муаммонинг к,уйилиши.

Логистика ва унинг фаолияти буйича куплаб илмий ишлар к,илинган, китоблар ёзилган ва таъ-рифлар берилган. Европалик ик,тисодчи олимлар-дан бири А. Голц транспорт логистикасини ривожланиш к,онуниятларини урганиб, унинг ривожланиши, иктисодиётнинг бошка тармоклари учун хам ривожланишнинг мухим курсаткичи эканли-гини далиллар билан келтириб утган.

Шунингдек, Т.В. Косареванинг "Транспортная логистика" номли укув кулланмасида келтири-шича: "Логистика - бу талабларни тулик, к,ондириш максадида хомашё, материаллар, тугатилмаган ишлаб чикариш, тайёр махсулот, хизмат, молия ва истеъмол жойигача (кабул килиш, жунатиш, ташки ва ички узгаришларни камраб олган) вужудга келадиган ок,имдан хабардор к,иладиган илова килинган ахборотлар окимларини етарли даражада ва самарали (харажат ва вакт нуктаи назаридан) бошкариш жараёнидир дея таъкид-лаб утишган [1].

Ушбу тарифни тахлил к,илсак логистик хизматлар хилма-хиллиги бу тармок ташкилотларнинг имкониятларини сезиларли даражада кенгайти-риш имконини беради. Логистик фаолиятнинг ривожланиши авваламбор, транспорт логисти-каси, омборхона логистика ва ишлаб чикариш логистикаси ривожланган тизими, уларнинг самарали фаолияти ишлаб чик,аришдаги умумий хара-жатларини камайтиришнинг мухим шарти ва омили хисобланади.

Таникли россиялик иктисодчи олимлар-дан бири И.Г. Смирновнинг фикрича: "Логистика - бу режалаштириш, транспортда ташиш, сак,лаш ва бошка материалларни ва номатериал харакатларини бошкариш ва назорат килиш,

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

ишлаб чикариш корхонасигача материал ва хома-шёлар харакатланиш жараёнларини ривожлан-тириш, корхоналар ичида хомашё, материал ва ярим фабрикатларни кайта ишлаш, тайёр махсулотларни охирги талаблар ва манфаат-лар мезонлари буйича истеъмолчиларга етка-зиб бериш хамда тегишли ишлов бериш, етка-зиб беришдир" деб таъриф берган [2].

Ушбу тарифни тахлил килсак логистик фаоли-ятни йулга куйишда йуналиш, юк ташиш усуллари, махсулот хажми ёки ташувчилар таклиф этилаёт-ган логистика узгаришларининг молиявий таъ-сирини тахлил килиш, логистикани мижозлар савдоси, буюртмаларни бошкариш, молиявий хисоби ёки юк ташиш каби бизнес тизимлари ёки жараёнлари билан бирлаштириш учун бошка туFридан-туFри келадиган ёки чикадиган логистика операциялари, масалан, транспорт, омбор фаолияти, хавфсизлик курсаткичлари, логистика сифатини бошкариш хамда таъминот занжирига асосланган ишлашни улчаш тизимларини яратиш ёки мониторинг килишни уз ичига олади.

Хориж амалиётидан маълумки логистика тизимида ноаник бозор талаби, янги махсулот сифати ва микдори аста-секинлик билан камайиб бориши натижасида, логистик аутсорсинг билан янги махсулотларни етказиб бериш оркали таъминот занжирининг учта аъзоси, шу жумладан 3PL (учинчи томон логистика) провайдерининг транспорт тулови учун макбул карорларни кабул килишда вужудга келди [10].

Узбекистонлик олим А.Назаровнинг фикрича логистика махсулот ва хизматларнинг ишлаб чикарувчидан истеъмолчигача булган жараё-нини окилона бошкариш тизими булиб, унинг тури хам, вазифаси хам куп киррали, шу боис у ишлаб чикариш, савдо-сотик, таксимот-таъминот, молия, хизмат курсатиш, омбор, ахборот каби унлаб устувор йуналишларга булинадики, улар орасида логистика фаолиятида етакчи уринни эгаллайди.

Юкорида келтирилган тадкикотларни ино-батга олган холда, логистика инфратузилмалари сохасидаги компаниялар фаолиятини молиялаш-тириш борасида, ушбу жараённи илмий асосланган тахлил к,илиш, миллий ик,тисодиётда логистик занжирни узвий боFлигини таъминлаш ва унда логистик элементларнинг куллашни ва режа-лаштириш борасида х,али катор х,ал килинмаган илмий муаммолар мавжуд.

Тадк,ик,от методологияси. Тадк,ик,отда илмий абстракциялаш, гурух,лаш, киёслаш, ретроспектив ва истикболли, эмпирик тах,лил ва бошка услублардан фойдаланилди. Маколада илмий абстракциялаш усули ёрдамида логистик компа-нияларнинг молиялаштиришнинг назарий таш-килий х,укукий асосларини такомиллаштириш-нинг илмий ва амалий ах,амияти келтириб утилди. Шунингдек, к,иёсий так,кослаш усулида жах^он ама-лиётида ва тараккий этган мамлакатларда логистика фаолиятини молиялаштириш усулларининг ташкилий-хук,ук,ий асосларини мамлакатимиздаги мавжуд амалиёт билан таккослаб тегишли хуло-салар шакллантирилди.

Та^лил ва натижалар. Давлатмиз макроиктисодий курсаткичларини ривожлани-шида унинг кон томири булган логистика тизи-мининг ахамияти ошиб бормокда. Логистика фаолиятини тараккий этишда транспорт-географик нокулай жойлашган ва энг арзон транспорт тури булган денгиз портларига туFридан-туFри, хатто чегарадош давлатлар оркали хам чикиш имко-ниятига эга булмаган бизнинг мамлакатда дол-зарблилиги ортиб бормокда [11].

Логистика компаниялар фаолиятини молиялаштириш оркали бозор иктисодиёти шароитида энергия ресурсларни тежаш, транспорт мухити, транспорт тирбандлиги ва тирбандликни хисобга олган холда илFор ахборот тизимларини куллаб-кувватлаш учун хусусий компаниялар томонидан шахарларда транспорт логистика фаолиятини тулик такомиллаштириш ва ташкил этиш жараё-нини амалга ошириш мумкин.

Таъкидлаш жоизки, транспорт хизматлари хажмининг усиши, биринчи навбатда, логистик хизматларида талабнинг ошиши билан боFлик булиб, бу уз навбатида логистик фаолиятнинг жадал ривожланиши, савдо тармоFининг кен-гайиши, курилиш лойихаларини амалга ошириш, бино ва иншоотларни реконструкция килиш, шунингдек, транспорт ва логистика инфратузил-масини ривожлантириш билан боFлик.

Мамлакатимиз учун логистика фаолиятини ташкил килиш жуда хам мухим, кишлок хужалиги махсулотларини етиштириш истеъмолчиларга шахарлардаги бозорлар, супермаркетлар, кишлок хужалиги махсулотларини кайта ишлаш кор-хоналари булиши мумкин. Ишлаб чикарилган махсулотларни охирги харидорга етиб боргунига кадар маълум вакт мавжуддир. Шу вакт ичида

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

1-расм. Логистик корхоналар тармомда амалга оширилаётган узгаришлар1.

логистик компанияларни молиялаштиришни ривожпантиришда ицтисодиётни модеринизациялашнинг устувор йуналишларидан бири сифатпда таъминлаш

логистик компаниялар,логистик марказлари ва ТИР - парклар тармогини молиялаштиришни тубдан ривожлаитириш, автотранспорт воситалари ва х,аво кемалари иаркини кенгайтириш хдмда уларни сифатли ёнилги мойлаш материаллари билан уз вактида ва тулик хджмда таъминлаш

логистик компаниялар молиялаштириш орцали махсулотлар ва хдзматлар экспорти ривожлантиришда илгор хориж тажрибасиии татбик этилиши

логистика хизматлари курсатишга мулжалланган, белгиланган тартибда тасдикланадиган руйхатлар буйича олиб кириладиган омборхона ускуналари, юк ортиш-тушириш техникаси,агрегатлар,эхтиёт кисмлар ва бопща товарлар учун божхона туловлари (кушилгаи кпймат солиги ва божхона расмийлаштируви йигимларидан танщари) тулашдан озод килинганлиги

логистик компаниялар молиялаштириш натижасида ма^сулотларни сакдаш ва кдйта ишлаш хамда уларнинг экспортида йирик давлат дастурларининг амалга оширилаётганлиги

хосилни йиFиб олиш, к,адок,лаш, транспорт воси-тасига юклаб, харидорга етказишда логистик зан-жирнинг бирор-бир нук,тасида муаммо пайдо булиши фойданинг камайишига ва х,атто тадбир-корнинг зарарга киришга сабаб булиши мумкин. Куйида логистик компаниялар фаолияти буйича амалга оширалаётган узгаришларни куришимиз мумкин.

Хозирги кунда логистик компаниялари томо-нидан махсулотлар ва хизматлар таъминот зан-жирларини амалга оширишига мамлакатимиз-даги давлат томонидан алохида эътибор бери-либ, логистика тармоFи иктисодий муносабат-ларда давлатнинг урни сезилиб турмокда. Бозор муносабатлари шаклланиши шароитида логистика тармотидаги иктисодий жараёнларида унинг харакатлантирувчи кучининг асосини логистика марказлари ташкил этади.

Компанияларни молиялаштиришда венчурли молиялаштириш амалиёти кенг кириб келмокда. Венчурли молиялаштириш бу-бир компаниянинг капиталини бошка компанияга тутридан-тутри ёки

1 Муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

венчур капитали фонди оркали такдим этишидир. У одатда венчур капиталга мухтож булган компания фаолияти ёки унинг бозорлари туFрисида маълумот олиш ёки ушбу компанияни эгаллаб олишга тайёргарлик куриш учун амалга ошири-лади [5]. Венчурли молиялаштиришда купинча зарур тажриба орттириш ва кадрларни кайта тай-ёрлаш оркали янги бозорга чикишнинг иктисодий жихатдан самарали усули вужудга келади. Ишлаб чикариш билан боFлик саноат корхоналари уз фаолиятини молиявий ресурслар билан таъмин-лаши зарурати ортиб боради. Айникса корхона-ларнинг молиявий натижалари саноат корхона-ларида иктисодий фаолияти манбаларнинг тар-киби ва тузилишига боFликдир.

Логистик корхоналарни молиялаштиришда корхонанинг молиявий ресурслари компания тасарруфидаги молиявий даромадлар ва тушум-лари, молиявий мажбуриятларни бажариш, кор-хонада оддий ва кенгайтирилган такрор ишлаб чик,ариш ва иктисодий раFбатлантириш харажат-ларини амалга оширишдир. Логистик компани-яларнинг нормал фаолият курсатиши учун асос

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

булиб, хозирда ва келажакда ривожланишнинг ундаги мавжуд эхтиёжларни кондириш имкони-ятини таъминлаш учун етарли микдордаги моли-явий ресурслар зарурдир.

Россиялик иктисодчи олимлар Б.А. Райзберг, Л.Ш. Лозовскийларнинг фикрича молиялаштириш мамлакатнинг бутун иктисодиёти, минтакалари, корхоналари, тадбиркорлари, фукаролари учун зарур молиявий ресурслар билан таъминлаш, шунингдек турли хил иктисодий дастурлар ва иктисодий фаолият турларидир шунингдек кор-хонани молиялаштириш узимизнинг, ички манба-ларимиз ва ташки манбаларимиз хисобидан бюд-жетдан ажратмалар, кредитлар, хорижий ёрдам, бошка шахсларнинг бадаллари шаклида амалга оширилади деб таъкидлаб утгандилар [6].

Иктисодиётни трансформациялаш шарои-тида корхоналарни молиялаштиришда инвести-цияларни жалб килиш яъни пул маблаFларини бериш, сарфлаш тизими ва уларнинг максадли хамда самарали ишлатилишини назорат килиш тизимидир. Тижорат корхоналарида молиявий ресурслар ва молиявий муносабатлар корхона-нинг бизнес-режасида акс этади.

Мамлакат худудларининг узаро иктисодий алокалари, турли мулкчилик шаклидаги хужаликлар, шу жумладан уй хужалиги, хусусий тадбиркорлик ривожи, давлат эхтиёжлари учун пул маблаFларини жалб этиш айнан молиялаштириш воситасида амалга оширилади [12].

Шунингдек, компаниянинг молиявий ресурс-лари, моддий ва мехнат ресурсларидан фаркли уларок, узаро алмашувчанлиги ва инфляция ва девальвацияга мойиллиги билан ажралиб туради.

Логистик компанияларнинг молиялаштириш манбалари корхонани умумий максадларига эришишини таъминлашга йуналтирувчи тизим-дир. Молиялаштириш манбалари бир томондан, узининг хусусиятлари ва маълум конуниятларга эга булган бошкариладиган тизимдир, иккинчи томондан эса, корхонани молиявий бошкариш умумий тизимининг мухим таркибий кисми сифа-тида бошкарув тизимидир. Компанияни молиялаштириш тизим сифатида, молиявий соликлар, бахо, мехнатга хак тулаш, инвестиция сиё-сати, фоиз ставкалари ва давлатнинг тартибга солиш тадбирлари оркали турли хил бошкарув карорлари таъсирига берилувчан булади [7].

Логистик компанияларнинг молиявий манбалари ва усулларининг туплами турлича акс этади.

Уз навбатида, логистик компанияларни молия-лаштиришнинг узок муддатли стратегияларни амалга оширишда, яъни молиявий ресурсларга эхтиёжлари белгиланиб, пул окимлари режаси тузилади. Молиялаштиришнинг куйидаги манба-ларини куриб чикамиз:

Логистик компанияларни молиялаштириш реал активлар окими компания кимматли коFозлари ва пул окимлари харакатини синхронлаштириш учун воситалар туплами булиб, улардаги логистик моддий ахборот ва молиявий ресурсларнинг харакатини режалаштириш, бошкариш, назорат килиш хамда компания молиявий бошкаришнинг комбинациясида савдо муносабатларининг икки томонининг манфаатларини мувофиклаштиришга ёрдам беради.

Логистик компаниялар фаолиятида туловни кечиктириш, мижозлар сонининг усиши, сотиш географиясининг кенгайиши, бозор улушининг усиши, харидлар, логистика ва саклаш харажатла-рини камайтириш, етказиб берувчилар уртасидаги тулов жараёнларидаги муаммолар юзага келади.

Ушбу холатда логистик компанияларни молиялаштиришда киска муддатли кредит, лизинг ва факторинг амалиётларини амалга ошириш вужудга келади.

Хозирги кунда хориж амалиётида логистик компанияларни молиялаштиришда корпоратив облигациялардан кенг кулланилиб келинмокда. Муваффакиятли индивидуал корпоратив обли-гациялар таъсис облигацияларини сотиб олиш вактида куйидаги индивидуал корпоратив обли-гацияларни сотиб олиши мумкин хамда тегишли эмитент томонидан чикарилган булиб колган тулов муддати 5 йил ёки ундан кам булиши ва тегишли сотувчи томонидан сотилганини ифо-далайди [9].

Логистик компанияларнинг молиявий ресурс-лари даромадлари ва тушумлари булиб, молиявий мажбуриятларни бажариш, амалга ошириш учун мулжалланган [8]. Корхоналарни молиялаштиришда, турли даражадаги молиявий манбалар, бюджетдан ташкари фондлар, хусусий инвестор-лар ва бошка манбалар хисобидан амалга оширилади. Молиялаштириш микдори режалашти-рилган харажатлар ва уларни куллаб-кувватлаш манбалари асосида белгиланади.

Молиялаштириш усуллари корхонанинг фаолият юритишидаги маълум бир шартларга, унинг ривожланиш йуналишидаги узгаришларга

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

2-расм. Логистик компаниялар молиялаштириш манбалари1.

Жамгарплган пул маблаглари;

Хорцжий пнвестпииялар;

Е^арз маблатлари (кредит, лизинг, облпгацпялар, векселлар);

Аралаш (мураюсаб, бнрлашган) молиялаштириш;

Компания кпмматли когозларни фонд базорнга савдога чикариш (оддий ва имшёзли акциялар)

фонд бозорларпда савдога чикариш (фючерс шартномаларп, опцион, варрант, форвард)

к

и я

Г.

5 и И

ю ас И в И к

5 и &

С 3 55 Я р ч

Й В в

5 В з

Ч в! В Г О Й

боFлик. Улар асосий воситаларни кайта ишлаб чикиш хамда иктисодий ривожланишнинг у ёки бу боскичида молиялаштириш манбалари хусу-сиятлари билан белгиланади.

Хулоса ва таклифлар.

Хозирги кунда мамлакат миллий иктисодиётининг экспорт амалиётида озик-овкат саноати, боFдорчилик, чарм саноати, тукимачилик саноати, пахтачилик, ва бошка ишлаб чикарувчи корхоналар рахбарлари эътиборидаги энг мухим масалалардан бири логистик жараёнлари муам-моси асосий уринни эгаллайди.

Шунингдек, ишлаб чикарувчи томонидан транспорт-логистика хизматига халкаро андоза-ларига хилоф равишда купрок харажат килишига олиб келмокда. Шуни алохида таъкидлаш лозимки, логистика тизими хамда тегишли инфра-тузилманинг ривожланиш даражаси жахон стан-дартларидан ортда колмокда.

1 Муаллиф томонидан ишлаб чиилган.

Факторинг

Краудфандпнг

Юкоридаги тахлиллардан келиб чикиб куйидаги таклифларни амалга ошириш тавсия этилади:

Миллий иктисодиётда логистика фаолиятининг барча элементлари жумладан юк ташувчиларни куллаб-кувватлаш, саклаш, кадоклаш ва ишлаб чикариш логистикасида тадбиркорлик субъект-ларига кушимча шароитлар яратиш максадида "Миллий логистика портали"ни ташкил этишни молиялаштиришда хориж амалиётини куллаш.

Логистик занжирларни узвий ботланишида юк ташувчиларнинг транспортлари хакида маъ-лумотларни "онлайн" режимида тезкор олиши ва буюртма бериш имконияти яратилиши, халкаро логистика компаниялари билан хамкорликни йулга куйиш оркали ушбу портал имкониятла-рини кенгайтириш, тизимдаги логистик элемент-ларни узвий айланиши учун барча логистик кор-хона ва ташкилотларни молиявий манбалар билан таъминлаш инструментларини амалга ошириш.

Республикамизда логистик компания-ларни молиялаштиришда, эркин иктисодий ва

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

кичик саноат зоналарини ривожлантиришда, иктисодиётнинг реал сектори махсулотларининг экспорт хажмлари ,амда географиясини кенгайти-риш, худудларнинг экспорт салохиятини ошириш билан боFлик молиявий масалаларни хал этишда тижорат банкларидан имтиёзли кредит ажратма-лари амалга ошириш.

Ташки савдо фаолиятини амалга ошириш тартибини белгилаш, шу жумладан, микдорий чекловлар урнатиш ,амда товарларнинг айрим турлари экспорт ва импорт килинишида логистик

занжирни узвийлигини оширишда молиялашти-риш манбаларини жорий килиш.

Шундай килиб, логистика корхоналар фаолиятини молиялаштиришни такомиллаштириш логистик корхоналар ривожланиши ва бу оркали мамлакатимизда экспорт салохиятини оширишга, логистика элементларини жорий этишда, ЯИМ даражасини оширишга, давлат бюджет даромад-ларини усишига, иш уринлари ва а,оли дарома-дини купайтиришга олиб келади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Косарева Т. В. Транспортная логистика: Учебное пособие. - К.: Центр учебной литературы, 2008. - 234 с.

2. Смирнов А. Логистика складирования. Учебная литература. 2019.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

3. Кондратьева М.Н., Баландина Е.В. Экономика предприятия. Учебное пособие. 2011. - 174 с.

4. Узбекистан Президентининг 2017 йил 2 декабрдаги "2018-2022 йилларда транспорт инфратузилмасини такомиллаштириш ва юк ташишнинг ташки савдо йуналишларини диверсификациялаш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-3422-сон карори. - https://lex.uz/ docs/3436209

5. Батлер Б., Джонсон Б., Сидуэлл Г., Вуд Э.. Финансы: Оксфордский толковый словарь, 2003.

6. Райзберг Б. А., Лозовский Л. Ш., Стародубцева Е. Б. Современный экономический словарь. 5-е изд., перераб. и доп. — М.: ИНФРА-М, 2007. — 495 с. — (Б-ка словарей «ИНФРА-М»). Carla Martinez-Climent, Ricardo Costa-Climent "Sustainable Financing through Crowdfunding". February 2019 www.mdpi.com/journal/sustainability

7. Armstrong J. The syndicated Loan Market: Dewelopments is in the North American Context.// Bank of Kanada Working Paper 2003-15, June 2003. www.bankofcanada.ca/wp-content

8. Mahyar Kargar, Benjamin Lester, David Lindsay, Shuo Liu, Pierre-Olivier Weill, Diego Zuniga: "Corporate Bond Liquidity during the COVID-19 Crisis." 21 May 2021. www.academic.oup.com

9. Bo Yan,Gaodi Liu,Zhenyu Zhang,Chang Yan: "Optimal financing and operation strategy of fresh agricultural supply chain" 26 March 2020. www.onlinelibrary.wiley.com

10. Sharaf Al Kheder Dana Naif Dana Musaed Shoug Al Shrekah Munira Al Rshaid Nada Al. Anzi Isra'a Baqer: "Maritime Transport Management in Kuwait www.Toward an Automated Port Logistical City" 24 January 2022. www.sciencedirect.com/science/article/pii

11. Файзуллаев Ж.С: "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон жур-нали. № 6, ноябрь-декабрь, 2017 йил.

12. Каримов Н.Г., Боймуродова М.Т.: "Иктисодиёт ва инновацион технологиялар" илмий электрон журнали. № 2, март-апрель, 2016 йил.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2022, 1(149)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.