CC BY
18SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022 ISSN: 2181-1601
LIVAN DAVLATI TARAQQIYOTI UCHUN DINIY HAMKORLIK
AHAMIYATI
Diyora Shavkat qizi Sharofova
TDSHU Magistratura 1-kurs talabasi diyorasharofova3 3 @gmail .com
ANNOTATSIYA
Livan davlati taraqqiyoti uchun diniy hamkorlik ahamiyati deb nomlangan maqola davlat taraqqiyotida jamolar birlashuvi va diniy ahamiyatni ochib beradi. Diniy erkinlik siyosatining o'tmishdagi hamda hozirgi kundagi natijalari, aholi o'rtasida diniy hamkorlik jihatlarini shakllantirishning amaliy bosqichlariga ham urg'u beradi. Davlat va jamiyat rivojida turli dinga e'tiqod qiluvchi fuqarolarning o'rni hamda hamkroligiga asosiy masala sifatida qaraydi.
Kalit so'zlar: musulmon jamoasi, xristian jamoasi, diniy siyosat, ijtimoiy tenglik, diniy hamkorlik, xalq manfaatlari.
Livandagi din jamiyatning barcha sohalarida katta rol o'ynaydi. Hatto respublikaning siyosiy tuzilishi ham jamiyatni diniy jamoalarga bo'linishiga muvofiq davlat hokimiyatini tashkil etishni nazarda tutuvchi konfessionalizmga asoslangan.Livan diniy xilma -xilligi bilan ajralib turadi. Bu boshchiligidagi yagona arab davlati, Konstitutsiyaga ko'ra, nasroniy (maronit). Bosh vazir sunniy musulmon. Parlament raisi musulmon shia.Livanda turli diniy jamoalar mavjud. Ularning orasidagi bo'linish va raqobat kamida 15 asrga borib taqaladi va bugungi kunda juda muhim omil bo'lib qolmoqda. VII asrdan beri tinch -totuv yashash tamoyillari deyarli o'zgarmadi, lekin etnik tozalash holatlari oxirgi marta Livan fuqarolik urushi davrida sodir bo'ldi, bu esa mamlakatning siyosiy xaritasida jiddiy o'zgarishlarga olib keldi.1
1970-yil 17-avgustda parlament S. Franjyeni prezidentlikka sayladi. Soyib Salom hukumat rahbari bo'ldi. Livanning yangi hukumati betaraflik siyosatini ilgari surdi va milliy iqtisodiyotni mustahkamlashga, mehnatkashlarning turmush darajasini yaxshilashga va'da berdi, biroq va'dani bajarish o'rniga demokratik huquq va erkinliklarni cheklashga harakat qildi; bu hol ish tashlash va namoyishlar boshlanishiga sabab bo'ldi. 1975-yil apreldan Livanda keskin siyosiy tanglik vujudga keldi. 1975—76 yil Livandagi xristian va musulmon qo'shinlari o'rtasida qurollir mojaro boshlandi. O'ng xristian kuchlar Livanda turgan Falastin qarshilik harakati askarlari bilan, so'ngra musulmonlar bilan qurolli to'qnashuv chiqardilar. Mamlakat ikkiga bo'linib qoldi. Arablararo kuchlar (salkam 35 ming askar) Livanga kiritilgandan keyin urush
1 https://en.wikipedia.org/wiki/Religious_discrimination#In_Asia
2 H. Kichkilov, M Fayfuzllayeva - " Eng Yangi Tarix ( 1945-2010 - yillar) T.:"Yangi Nashr" 2011- 520 bet.
SCIENTIFIC PROGRESS
VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022 ISSN: 2181-1601
harakatlari to'xtadi. 1978-yil Isroil qo'shinlari Livanga bostirib kirdi. BMT Xavfsizlik Kengashining 425-qaroriga binoan, BMT Muvaqqat kuchlari mamlakat janubga kiritildi. Shu asosda 1992 va 1996-yillarda parlament saylovi o'tkazildi. Tashqi siyosatda Livan ijobiy betaraflik, bloklarga qo'shilmaslik siyosatiga amal qiladi.
Bugungi kun Livanda, bir necha diniy jamolar faoliyat yuritadi, musulmon, xristian, druz, yahudiy kabi diniy jamolar shular jumlasidandir. Davlat hududida 18ta davlat tominidan tan olinadigan diniy guruhlar mavjud. Shu sababli ham Livan davlati O'rta Osiyo huudida eng diniy jihatdan turfa xil hisoblanadigan mamlkatdir.
Livan arab mamlakatlaridan kelgan xristian aholisining eng katta foiziga ega. Livandagi nasroniylik ham, islom dini ham turli mazhablar ko'rinishida ifodalanadi. Eng yirik jamoalar: sunniylar, shialar va maronitlar. Har qanday statistika juda ziddiyatli, chunki har bir diniy hamjamiyat o'z tarafdorlari sonini oshirib yuborishdan manfaatdor. Konfessiyalarning foiziga oid bahslarga qaramay, diniy rahbarlar mazhablararo nizolarning yangi bosqichiga olib kelishi mumkinligidan qo'rqib, aholini yangi umumiy ro'yxatga olishdan qochishadi. Oxirgi rasmiy ro'yxatga olish 1932 yilda o'tkazilgan.
Din an'anaviy ravishda Livan aholisining bo'linishida asosiy omil bo'lib kelgan. Davlat hokimiyatini jamoalar o'rtasida taqsimlash va diniy idoralarga sud hokimiyatini berish Livan Usmonli imperiyasi tarkibida bo'lgan paytlarga to'g'ri keladi. Bu amaliyot Fransiya mandati davrida, xristian jamoalariga imtiyozlar berilganda ham davom etdi. Bu boshqaruv tizimi, murosaga kelgan bo'lsa -da, Livan siyosatida doimo keskinlikni keltirib chiqargan.
1930 -yillarning oxiridan xristian aholisi deb ishoniladi. Livanda ko'pchilikka ega emas, lekin respublika rahbarlari siyosiy kuchlar muvozanatini o'zgartirishni xohlamaydilar. Musulmon jamoalari rahbarlari hukumatda o'z vakolatlarini ko'paytirishni talab qilmoqdalar, bu esa doimiy mazhablararo ziddiyatlarni keltirib chiqaradi, bu 1958 yilda zo'ravon mojaroga (Amerika harbiy aralashuvi ortidan) va 1975-1990 yillarda uzoq davom etgan fuqarolar urushiga olib keldi.4
Quvvat muvozanati 1943 yildagi Milliy pakt bilan biroz o'zgartirildi, bunda siyosiy hokimiyat 1932 yildagi aholini ro'yxatga olishga muvofiq diniy jamoalar o'rtasida taqsimlandi. Bu vaqtga kelib, sunniylar elitasi yanada nufuzli bo'la boshladi, lekin Maronit xristianlari boshqaruv tizimida hukmronlikni davom ettirdilar. Keyinchalik hokimiyatdagi dinlararo muvozanat yana musulmonlar foydasiga o'zgartirildi. Shia musulmonlari (hozirda eng katta jamoa) keyinchalik davlat apparatida o'z vakolatlarini ko'paytirdilar va parlamentdagi xristian-musulmonlarning majburiy vakolatxonasi 6: 5dan 1: 1ga o'zgartirildi.5
3 M. Lafasov, U. Jo'rayev - "Jahon Tarixi" - T.: «Turn-Iqbol» nashriyoti, 2005—368
4 M. Lafasov, U. Jo'rayev - "Jahon Tarixi" - T.: «Turn-Iqbol» nashriyoti, 2005—368
5 https://culturalatlas.sbs.com.au/lebanese-culture/lebanese-culture-religion
SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 3 I ISSUE 4 I 2022 _ISSN: 2181-1601
REFERENCES
1. H. Kichkilov, M Fayfuzllayeva - "Eng Yangi Tarix ( 1945-2010 - yillar) T.:"Yangi Nashr" 2011- 520 bet.
2. M. Lafasov, U. Jo'rayev - "Jahon Tarixi" - T.: «Turn-Iqbol» nashriyoti, 2005—368
3. https://culturalatlas.sbs.com.au/lebanese-culture/lebanese-culture-religion
4. https://en.wikipedia.org/wiki/Religious discrimination#In Asia
