Научная статья на тему 'ЛИЧНЫЕ КАЧЕСТВА ДИПЛОМАТОВ ПО ВЗГЛЯДАМ ОТЕЧЕСТВЕННЫХ И ЗАРУБЕЖНЫХ УЧЕННЫХ'

ЛИЧНЫЕ КАЧЕСТВА ДИПЛОМАТОВ ПО ВЗГЛЯДАМ ОТЕЧЕСТВЕННЫХ И ЗАРУБЕЖНЫХ УЧЕННЫХ Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
407
39
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДИПЛОМАТИЯ / АПОСТОЛ / ХАРАКТЕР / ОСОБЕННОСТЬ / ПИСЬМО / ПОСЛЫ / ДИПЛОМАТЫ

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Хусаинов Ахмаджон Курбонович

В статье рассмотрены проблемы отражение личние качества дипломатов в трудах мыслителей - ученых. Автор отмечает, что в любом историческом периоде дипломат считался официальное лицо, представляющее интерессы государства или полномочной международной организации. Таким образом, в трудах многочисленных отечественных и зарубежных мислителей и учёных показаны основные личние качества профессионального дипломата.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

PERSONAL QUALITIES OF DIPLOMATS ACCORDING TO THE POINT OF VIEWS OF NATIVE AND FOREIGN SCIENTISTS

The problems of reflecting the personal qualities of diplomats in the works of scientists are reviewed in this article. The author notes that in any historical period, a diplomat was considered an official person representing the interests of a state or a plenipotentiary of international organization. Thus, the main personal qualities of a professional diplomat are shown in the works of numerous native and foreign researchers and scientists.

Текст научной работы на тему «ЛИЧНЫЕ КАЧЕСТВА ДИПЛОМАТОВ ПО ВЗГЛЯДАМ ОТЕЧЕСТВЕННЫХ И ЗАРУБЕЖНЫХ УЧЕННЫХ»

4. Фардуст Хусайн. Зухур ва сукути салтанати Пахлави. (Хотирот). Техрон. Иттилоот. 1992. С.93-94

5. Хушанги МахдавИ Абдулризо. Торихи равобити хоричии Ирон аз ибтидои Сафавия то поёни Чднги Ч,ахонии дуюм. Техрон, Амири Кабир, 1998, С.235-246

6. Маърафии рохи охани Шимол. Пойгохи иттилоърасонии рохи охани Чумхурии Исломии Ирон. (харита)

7. СидикИ Паймон. Вараск - пули пирузИ. Фаслномаи паёми бахористон. Техрон. 2009

8. Fулом Ризо АдхамИ. Хдёт ва замони Шох. Донишгохи Калифорния. 2009. С.87-88

9. Ч,амъе аз навиштагони "Гузашга - чарога рохи ояндааст". Техрон. Интишороти Кдкнус. 1988. С.33-71

10. Рузномаи "Рисолати муаррих". 11.4.1390 - Техрон. 2011

ВТОРАЯ МИРОВАЯ ВОЙНА И ПОЗИЦИИ ИРАНА С ТОЧКИ ЗРЕНИЯ ЕГО ИСТОРИКОВ

Оценка выдаваемой иранскими публицистами и историками относительно привлечение нейтрального Ирана во второй мировой войне имеет весьма историческое значение. В данной статье приводятся мнение историков о причинах образования двух антагонистических лагеров и на этом основание разжигание мировых войн. Также говорится о печальных негативных последствиях наступление Англиийскими, Американскими и Совесткскими войсками Иранской земле в результате которого наступило страшные бедствия, голодания, убийство, воровство, бандитизм и прочие. По мнению иранских источников, именно Иран стал плацдармом победы Советских войск под Сталинградом и обуздание походов Германии по направлению на Востоке СССР.

Ключевые слова: Иран, Англия, Америка, Россия, Антанта (дружеское соглашение), Германия, Кабул, союзники, порты, мировая война, курс денег, экономика, пути, король Ирана, компенсация.

WORLD WAR II AND THE SITUATION OF IRAN FROM THE POINT OF VIEW OF HISTORIANS

The estimation of the chronologists of the Islamic Republic of Iran in the involvement of the neutral country in the World War II and becoming a begging country at last. This article describes the terms associated with the Second world war, the long-standing disagreement between two opposed blocks, the involvement of the neutral country and its devastating consequences for the people, socio-economic devastation and starvation of the people. Scientific source indicates, that in consequence of Iran Soviet Army defeated the Germans in the Stalingradfighting and prevented the subsequent movement of Germany to the East of the Soviet Union.

Keywords: Iran, England, America, Russia, Entente, Germany, Kabul, confederates, ports, world war, currency rate, economy, ways, king of Iran, compensation.

Сведения об авторе:

Давлатов Муллошо - доктор исторических наук, профессор кафедры отечественной истории и археологии, Худжандского государственного Университета имени академика Б. Гафурова.

About the author:

Davlatov Mullosho - Doctor of Historical Sciences, Professor of the Department of Russian History and Archeology, Khujand State University named after Academician B. Gafurov.

СИФАТХ,ОИ ШАХСИИ ДИПЛОМАТ^О АЗ НИГО^И МУ^АК^ЩОНИ ВАТАНИВУ ХОРИ^И

\усайнов А.К,.

Донишгохи давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С.Айни

Пеш аз он, ки сифатхои дипломатхоро тахдил намоем, албатта каме бошад хам ба таърихи пайдоиши он назар бояд кунем. Дипломатия аз вожаи юнонии (diploma - хуччат, катъкардашуда) гирифта шудааст. Дар Юнони Кддим тахтахои дукатшударо чунин ном мебурданд. Ин тахтачахо бо муми сафед руйпуш карда шуда, дар болои он матни салохияти сафирро менавиштанд ва онхоро болои хам мегузоштанд то матн осеб набинад. Дар асрхои XVI - XVII бо пайдоиши намояндагони доимии дипломатхо дар дарбори монарххо, фаъолияти харрузаи дипломатия ба вучуд омад. Дар низоми муассисахои давлатй вазифаи асосии дипломатия ин мукотиба ва нигох доштани алока миёни дорандагон, кабули хайати вакилони хоричй, сафирон ва гузаронидани гуфтушунид ба шумор мерафт. Масалан, дар Англия аввалин маротиба калимаи дипломатия соли 1645 истифода шудааст. Соли 1693 файласуфи машхури немис, математик ва забоншинос Г. Лейбнис асари худ «Ахбори хукуки дипломатй» - ро нашр кард, ки дар он калимаи лотинии «diplomatikus» истифода гардид ва аз

хамон вакт сар карда, чизеро ки ба муносибатхои байналхалкй алокаманд буд, дар бар мегирифт. Истилохи «дипломатия» - ро дар мафхуми хозиразамон бори аввал дипломати машхури Фаронса Франсуа де Кальер (сафири Людовики XIV, ки дар якчанд давлатхои Аврупо иштирокчии гуфтушунидхои мушкилтарин буд, ва гуфтушунидхо барои Фаронса бомуваффакият анчом ёфта буданд), дар китоби худ «Оиди гузаронидани гуфтушунид бо монарххо», ки соли 1716 нашр гардид, истифода кардаст.

Вакте, ки сухан дар бораи сифатхои дипломатхо меравад, чунин савол пеш меояд: Оё дипломат чи гуна сифат (хислат) дошта бошад? Директори Агентии Марказии Иктишофй (ЦРУ) А. Далес ба хусусият ва сифати разведчикхо такя намуда, диломатхоро чунин бахо медихад: «Вай бояд аз чониби одамон кабул карда шавад, онхоро фахмад, кодир бошад бо онхо хатто хангоми шароитхои душвор ва мураккаб кор карда тавонад, бояд фарки байни далел ва чизи бофта, вокей ва гайривокеиро дида тавонад, ихтироъкору эчодкор, ба чузъиётхо бодиккат бошад, возех, дакик ва мушаххас андешаву фикрхои худро ифода намояд, хамсухбати чолиб буда тавонад, хомуш истода тавонад, нуктаи назари каси дигарро бифахмад, аз тарзи рафтор ва тафаккури худ фарк мекунад».[12, с.38]

Дипломати англис Мак Деморт, ки солхои зиёд дар ин соха кору фаъолият доштааст, мегуяд, ки: «Дипломати касбй касест, ки хама бухрон ва монеахо, аз чумла нофахмиро аз чониби рохбарони худ, ба мисли духтуре, ки фавран тамоми дардхои беморро аз остона табобат кунад ва мушкилотеро ошкор кунад, ки бояд бо зехни сард ва солимаш хал карда шавад, хал намояд. [7, с.182] . У инчунин, илова мекунад, ки дипломатро зарур аст, дар оянда анъанахои англисиро фаромуш карда тавонанд ва таваччухашро на ба гузашта, балки ба рушди ояндаи чахони мутамарказ нигаронад.

Вай чунин мешуморад, ки сафир бояд дусти боэътимод ва мушовири хукумати худ бошад, ки ба он ваколатнома додааст: вазифаи дипломат имруз ва фардо мисли менечери як ширкати байналмиллалй ё узви бузургчуса хохад буд, ва ягона фаркияти ин тичорат дар он аст, ки аз ин тичорат у набояд ба манфиати шахсии худ ягон манфиате ба даст орад. Вазифаи дигари дипломатхо - кайд мекунад. Мак Дермотт - дили инсонхоро ба даст овардан, махсусан шахсиятхои бонуфузро, аз чумла шояд онхое низ бошанд, ки на он кадар ба мамлакати шумо мехрубонанд, мебошад. [7, с.182]

Аз нуктаи назари равоншиносон, ки онхо одатан хислатхои одамонро ба чор гурух таксим мекунанд - сангвиник, меланхолик, холерик ва флегматик - сифатхои дипломатхоро ба сифатхои холерик ва флегматик баробар медонанд.

Мичози холерикй чараёни босуръат ва шадиди равандхои рухй, харакатхои босуръат ва пурмасъули киёфахои ифодакунандаи имову ишора, хаячонбахшии баланди эхсосотй, тагйироти ногахонии гузаштан аз як рухия ба рухияи дигар, вале бо бартарй доштан, харакатхои чусту чолокона ва босуръат тавсиф карда мешавад. Мичози флегматикй бошад бо чараён ва харакатхои нарм ва оромонаи равандхои рухй, имою ишрахои камифоданок, кам шудани хаячони эмоционалй, устувории руххо дар тагйирёбии тадричй ва оромона фарк мекунад. [13, с.224-225]

Шояд барои фаъолияти дипломатхо беш аз хама шахси дорои мичози флегматикй дошта рост меояд. Дуруст аст, ки тасвири намудхо дар андозаи муайян абстраксияи илмй ба хисоб мераванд, зеро ки дар хаёти як гурухи одамон аломатхои як намуд нисбат ба дигараш бартарй доранд. Яъне, боз як намуди нисбати дигар - панчум - намуди омехта илова мегардад. Вай шояд барои дипломатхо нисбатан мувофик бошад.

Саволе ба миён меояд, ки оё шахсе бо хислатхои муайян таваллуд мешавад ё ин натичаи тарбия аст? Нуктаи назари ягона оид ба ин масъала дар байни равоншиносон вучуд надорад. Акидаи маъмултарин дар бораи хислати шахс, ки ба он омилхои гуногун таъсир мерасонанд ин - ирсият, тарбия, тахсилот ва дар нихояти кор, вакте худи касб ба вучуд меояд, хамзамон инкишоф додани аломатхои муайяни хислат мебошад.

Масалан, тахаммулпазирй, ботамкинй махорати худро нигох доштан, табъу рухияи бади худро нишон надодан, агар, хатто шумо ин сифатхоро надошта бошед хам, онхо тадричан инкишоф меёбанд. «тахаммулпазирию ботамкинй - инхо сифатхои хатмии дипломатхое мебошанд, ки гуфтушунидхоро пеш мебаранд» [6, с.21] - гуфта буд Ж.Камбон.

Талейран ба дипломатхои чавон маслихат дода буд, ки «пеш аз хама аз кори онхо, ба хаячон наоянд».

Дипломат бояд фурутан, боадаб, хоксор ва мехрубон бошад, на ин ки баръакс, ки дигаронро аз худ дур созад. Калер ба дипломатхо чунин маслихат додааст: «У бояд бо шахсиятхои бонуфуз бо эхтиром, бо худ баробархо - мехрубон, бо аз худ пастхо -навозишкор, бо хама боадабона ва поквичдонона муносибат дошта бошад»». Дастовардхо аз худи дипломат ва аз фаъолияти у вобаста аст, аммо дар назди худ вазифа гузоштани он, ки

муваффакияти шaxcй аз xaмa боло бошад ва барои ноил шyдaн ба он хадафи асосй карор гирад, дуруст нaмeбошaд. [12, с.41]

Дипломaтxои амрикой, ки ба донишчyëн дар донишгоxи Ч,орчтауни ИМА таълим мeдиxaнд, кайд мeкyнaнд, ки мyвaффaкияти дипломaтxо «аз xиcлaтxои шaxcии дипломат вобастааст»,[15. С. 65] ки вай бояд барои рушду тaкомyли он кор кунад. Дар идомаи ин мавзуъ, оид ба дигар сифати дипломaтxо ба монанди шyxpaтпapacтй ë xaвобaлaндй cyxaн гyфтaн лозим мeояд. Г.Николсон дар ин бора чунин мeнaвиcaд: «шyxpaтпapacтй ба рушди aкидaxои cyбъeктивй мусоидат мeкyнaд. Ин амр дипломaтxоpо водор мeкyнaд, ки аз гaлaбaxои xyд магрур гардида, боиси бадбинии маглубшудагон гардад. Шyxpaтпapacтй мeтaвонaд, xaтто дар лaxзaи душвор боиси он гардад, ки y ба xyкyмaти xyд икрор шавад, ки тешгуи ва иттилоотxои y xaто буданд. Шyxpaтпapacтию такаббурй - рвшаи aмaлxои бeэxтиëтй ва бeтapaфй мeбошaд».[П, с.41]

Ва боз як иловаи дигар, вaлe xeлe мyxим. Ба дипломaтxо донистани андоза дар xaмa чиз мyxим аст: дар cyxaнxо, мypочиaтxо, xyччaтxо, дар амалу рафтор. Ба дипломaтxо (бидуни зарурати мутлак) аз xaд зиëд будани xиcлaт, суканони баланд бeгонa аст. Дар лугати дипломатии Дал cyxaнони дигарро дар ин мавзуъ ëфтaн мумкин аст: «Андозаи xyдpо xyд дон», «Нyшeд, аммо андозаро дожд», «Андоза корро зeб мeдиxaд», «Х,ар кадом дуругро дар xyд ca^e^», «Чeн кардан корро рангу бор мeдиxaд» ва монанди ищо.

Дар aдaбиëти форсу точик низ дар масоили cифaтxои шaxcии дипломaтxо (ки бeштap бо номxои фиристодагон ва расулон мaшxypaнд), cyxaнxои бeштape гуфта шудааст. «Шохнома»-и Абулкосим Фирдавсй якe аз намунахои бeхaмтои осори бaдeй ба xиcоб мepaвaд, ки дар он шоир дар баробари дигар масоили давлату давлатдорй, инчунин масоили сафорат ва сафиронро низ ба тасвир додааст. [5, с.248]

Фирдавсй дар шоxacapи xyд «Шоднома» чунин овардааст, ки фиристода (сафир) шaxce бошад, ки cyпоpишxои pоxбapй давлаташро, аз кабили расонидани нома ва дар xолaтxои чудогона тyxфxо ба шоxй кишварй дигар, мyxокимaи мacъaдaxои гуногун бо чониби дигар, чамъ овардани xaмa гуна axбоp дар бораи кишварй сафаркардааш ва гайра ба ичро мepacонд. Аз ин py, талаботи шоир нисбати фиристода дар ду мисраи он биcëp xyб тасвир ëфтaacт: Фиристода бояд ки доно бувад, Ба гуфтан далеру тавоно бувад.

Масалан, нaxycтин фиpиcтодe, ки дар "Шохнома" ном бурда мeшaвaд "Чандал" пайки Фаридун аст, ки барои xоcтгоpй аз дyxтapони Сарв шохи Яман ба ин кишвар мepaвaд. «Фаридуни бисерхуш» бо баргузидани Чандал ва мaдикaхоe, ки дар интиxоби у ба кор мeбapaд, дар хакикат, мaчмyaхоe аз вижагихои фиристода барои анчоми маъмурият дар бepyн аз хавзаи иктидори хукуматро ошкор мeкyнaд: Фаридун аз он номдорони хеш, Якеро гаронмоятар хонд пеш. Куцо номи у Цандали роубар, Ба уар кор дилсуз бар шоу-бар. [1, с. 128] Ки бедордил буду покизамагз, Забончарбу шоистаи кори нагз. [1, с.129]

Хycycиятxоe, ки Фаридун барои баргузидани фиристода бар онхо таъкид намудааст, дар тамоми даврахои «Шохнома» cифaтxои зикршуда ба унвони шароити интиxоби фиристода такрор мeшaвaнд, ки шароити аслй барои интиxоби сафир ба шумор омадаанд. Ба акидаи Фирдавсй, фиристода бояд дорои чунин xиcлaтxо бошад: гаронмоя, пypxyнap, дилсуз, бeдоpдил ва xиpaдмaнд, покизамагз ва бошарм, чахондида ва дaлep, чарбзабон ва cyxaнвap, боодоб, амонатдор ва монанди ищо. Фиристодае омад аз Файлацус, Хирадманду бедору бо нуъму бус. [2, с. 74] Ё ин ки дар чои дигар: Ки суи Фаридун фиристанд кас, Ба пузиш, куцо чора ин буд бас. Бицустанд з-он анцуман уарду он Яке покдил марди чиразабон. Бад-он марди борою боуушу шарм, Бигуфтанд бо лоба бисёр гарм. [1, с.180] Ё ин ки дар чои дигар: Ниуоданд бар нома-бар муури шоу, Саворе гузиданд аз он боргоу. Чунон чун бибоист чиразабон,

Цщондидаву гурду равшанравон. [3, с.391] Ва дар чои дигар:

Чу гашт аз навиштан нависанда сер, Нигщ кард цайсар саворе далер, Сухангуву равшандилу ёдгир, Хирадманду донову гурду дабир. [5, с.30]

Абу&лИ Xacaн ибни АлИ ибни Ихок;, ки бо унвони Низомулмулк мaшxyp acr, дap «Сиëcaтномa» - и xyA мaълyмоти зиëдe оид бa pacyлон додaacт. Аввaлин мaълyмотpо Низомулмулк дap "Сиëcaтномa" дap боpaи caфиpон дap фacли caввyм зикp нaмyдaacт. Ин фиpиcтодaи xaлифaи Бaгдод бa нaзди Яъкуби Лaйc мeбошaд. Xaнгомe ки Якуби Лaйc лaшкapи Хypоcонy И^крт чaмъ кapдa бa БaFдод pax^rop мeшaвaд, xaлифa pacyл мeфиpиcтaд, то бa БaFдод нaояд. Чунончи, му&олиф зикp нaмyдaacт:

"Xapчaнд ки xaлифa гуфт вa pacyл фиpиcтод, чaвоб xaмон бозмeдод. Хaлифa бap y бaдгyмон шуд, бyзypгони xaзpaтpо блонду гуфт: "Чунон гумон мeбapaм, ки Яъкуб ибни Лaйc cap aз чaнбapи тоaти мо бepyн бypдaacтy бa xиëнaт ин чо мeояд, ки ypо нaфapмyдaeм бa дapгоxи мо ояд вa мeфapмоям, ки бозгapдaд, бознaмeгapдaд." [10, c.18]

Дap чои дигapи xaмин мaтлaб мeовapaд: "чун Яъкуб номaи xaлифa бapxонд, xe4 гyнa дилaш нapм шшуд вa бap он кapдa пyшaймонИ нaxypд вa бифapмyд, то тapaвy пиëзy моxИ чaнд бap тaбaки чубин ниxодa, пeши вaй овapдaнд. Он гоx бифapмyд, то pacyлpо дapовapaндy бинишондaнд. nac, pyй бa pacyл кapдy гуфт: — Биpaв вa xaлифapо 6игуй, мaн мapдe pyигapзодaaм вa aз пaдap pyйгapИ омyxтaaм вa xypдaнии мaн нони чaвинy моxИ вa пдезу тapa бyдaacт. Ba ин подшоxию ганчу xоcтapо aз capи aйëpИ гиpифтaaм вa aз pоxи мapдИ бa дacт овapдaaм, нa aз пaдap мepоc ëфтa вa нa aз ту доpaм. Аз пой шнишишм, то capи тypо бa xa,n^ нaфиpиcтaм вa xонaводaи тypо вaйpон нaкyнaм! Ё он чИ гyфтaм бa чой овapaм, ë бap capи нони чaвинy моxИ вa пиëзy тapa шaвaм. Ba pacyли xaлифapо гyceл rap^. [10, c.20-21]

«Xapчaнд xaлифa коcидy номa фиpиcтод, aлбaтra, aз capи ин xaAHc дapнaгyзaшт. Ba y лaшкapxо гидо кapдy py cyи БaFдод ниxод». [10, c.21]

Xaмчyнонe ки aз бaëни мaтлaб мaълyм шуд, дap ин мaтн мyaллиф capкaшИ вa бeэxтиpомИ ниcбaт бa caфиp вa фиpиcтодaи xaлифapо зикp нaмyдaacт. Бо ин мaкcaд Низомулмулк фacли 21-уми "Сиëcaтномa", ки «Андap мaънии axволи pacyлон вa тapтиби коpи эшон» ном доpaд, пyppa бa ^py шaxcияти pacyлон бaxшидaacт.

Низомулмулк мeнaвиcaд, ки «подшоxон xaмeшa xypмaти якдига/p дошaaнд вa pacyлонpо aзиз гиpифтa, ки бaд-он кaдpy чоx эшонpо зиëдaт шyдaacт» Ba xaтrо дap вaктe, ки миëни подшоxон мyxолифaтe вa вaxшaтe бyдaacт вa pacyлон, ки бapои ичpои pиcолaти xyA омaдaaнд «xapгиз эшонpо нaëзypдaaнд вa aз нeкyдошт xe4 одaтe ^м нaкapдaaнд».[10, c.80]

Бa aндeшaи Низомулмулк caфиppо бояд xaмa чо «шку доpaндy бa xyшнyдй гyceл кушнд вa нeкy бaд xaмчyнон бошaд, ки бa ин подшоx кapдa бошaд, ки ypо фиpиcтодa бошaд». Рacyлон дap бapобapи вaзифaxои acоcии xyд боз вaзифaи дигape низ доpaнд. У дap ин мacъaлa чунин гyфтaacт: '^^ap, бибояд донист, ки подшох,он, ки бa якдaгиp pacyл фиpиcтaнд нa мaкcyд xaмa он номa бошaд, ки бapмaло изxоp кyнaд, ки caд мaкcyдy cиp пeш бошaд вa aз ин гyфтaи Низомулмулк бapмeояд, ки pacyлон бояд зиpaкy доно, доpои xофизaи xyб бошaнд, то xaмa мaълyмотpо тaвонaнд дap мaйнaaшон чой дихднд.

Рacyлон бояд xe4 гох, бa шитобзaдaгй pоx mA^a^A, чунки ин cифот бa кacби онх,о xe4 мyвофикaт нaмeкyнaд, мeгyяд Низомулмулк. «Шитобзaдaгй коpи дeв acт вa диpaнги коpи Худой вa ^px^ нокapдapо тaвон кapдaн, вaлeкин кapдapо нaтaвон ëфтaн». «Шитобзaдaгй aз caбyкcоpй бошaд вa xap, ки шитобзaдa бошaд, пaйвacтa пyшaймонy гaмнок бошaд. Ba шитобзaдa xaмeшa aндap capзaниш бошaд вa xap зaмон тaвбa мeкyнaдy yзp мexоxaд вa мaломaт мeшyнaвaд».[10, c.104]

Бояд дap нaзap дошт, ки дap зaмони Низомулмулк caфиpони доими нaбyдaнд, фaкaт тaвaccyтй caфapxо вaколaтй xyдpо ичpо мeкapдaнд.

Хдмин тapик Низомулмулк xиcлaтxои pacyлонpо дap "Сиëcaтномa"- и xyд чунин бa тacвиp додaacт: «...pacyлиpо мapдe шояд, ки y xидмaти подшохон кapдa бошaд вa бa cyxaн гyфтaн дaлep вa caфapи биcëp кapдa вa aз xap донишe бaxpae ëфтa вa хофизу тешбин вa xym^Any нeкyмaнзap. Ba arap мapдe вa caвоpe пиpy олим бошaд, бexтap вa aгap нaдимepо фиpиcтaнд, бaд - ин шугл, эътимод зиëдтap бyвaд. Ba arap мapдepо бa pacyли фиpиcтaнд, ки ypо дaлepй бошaд вa мapдонaю бо aдaб вa cилоxy caвоpй нeк донaд вa мyбоpиз бошaд, бexтap бошaд, то бaд - эшон нaмyдa бошaд, ки мapдyмони мо xaмa чунин бошaд. Ba arap ин pacyл мapди шapиф бyвaд xaм, нeк бошaд, ки aз бaxpи шapaф xypмaти зтеди кyнaнд вa бо y бaди нaтaвонaнд кapд. Ba aгap ^ce бyвaд, ки шapобxоpa нaбошaд вa мозyxy кимоp вa биcëpгyю мaxкyл, бexтap бyвaд. Ba биcëp вaкт подшоxон pacyл фиpиcтодaaнд, бо xaдя вa тapоифи биcëp

ва аз xeштaн axзy нармгардани намуда ва бад-ин гурур бар асари расул лашкар cоxтa ва мардони кор фиристода ва xacмpо шикастаанд».

Абулфазл Мухаммад ибни Хусайни Байхакй, ки аз тамоми масъалахои rnëcarâ доxилй ва xоpичии давлати Faзнaвиëн боxaбap буд, тамоми хуччатхои мухими давлатй, аз чумла, дипломатй, мукотибаи рамзии мaxфй ба сафирон аз дасти у мeгyзaшт, ба хама гуна иттилои мaxфию ошкоро дастрасии мустаким дошт ва дар дeвони «Рисолат ë расоил» кору фаъолият ва мyддaтe pоxбapии онро низ ба yxдa дошт дар асари таършии xyд «Тaъpиxи Масъудй» чунин овардааст, ки: "тамоми чapaëни истикбол, пазирой, гуссл, навиштани нома, акди карордод ва дигар коpxои xоpичии давлатиро дeвони «Рисолат ë рисола» дар якчоягй бо дapгоxy дeвони вазир xaдлy фасл мeкapдaнд". Бaйxaкй, ки чандин сол дар ин дeвон кору фаъолият намудааст, cифaтxои шaxcонepо, ки ба ин дeвон ба кор кабул мeнaмyдaнд, чунин тасвир намудааст: «Paëcara дeвони рисолат ба касс супорида мeшyд, ки аз одобу xиpaд ва тарикати cиëcaтy xaттотй огоxии комил дошта бошад».[14, с.104 - 105]

Бaйxaкй донистани зaбонxои гуногунро барои сафирон таъкид намудааст. Дар xолaти надонистани забони xоpичй xaнгоми рохандозии равобити бepyнa ва боздиду ташрифоти расмии сафирон ва дигар намояндахои корпуси дипломатй тарчумонхо низ ба дсвони рисолат чалб мeгaштaнд. Байхакй аз ду тарчумон, якс Бахром ва дигарб Тилак ном мeбapaд, ки аз дсвони рисолат мохона мeгиpифтaнд. [15, с. 106]

Мухаммади Faззолй дар "Насихат-ул-мулук" фармудааст: «ободонй ва вайронии чахон аз сарварон аст, ки агар сарвар одилу aдолaтпeшa бошад, аввал чахон ободон ва xaлк эмин бошад, чунон ки ба вакти Apдaшep ва Фариддун ва Бахроми Гур... Ва чун сарвар ситамгар бувад, чахон вайрон шавад, чунон ки ба Заххок, Афросдаб ва монанди ищо. Халк сарвари ситамгарро дуст надорад. Инро бояд фаромуш шсозсм, ки гармию сардии чомea аз сарвар вобастагии калон дорад. [8, с.953]

Faззолй xиcлaтxои зиëнкоpии расулонро таъкид намуда чунин оварадааст, ки мали^ро пурсиданд, ки «Аз ношоистагон кадом зданкортар?» Гуфт: «Онон, ки ба русулй раванду аз бaxpи максуди xeш xиëнaт кунанд ва xaмa вайронии мамлакат аз эшон xeзaд, чунон, ки Apдaшep гуфт: «Чанд xyнxо ки биpexтaaнд ва чанд лaшкapxо, ки xaзимaт кардаанд ва чанд а^и xapaм, ки пардаи эшон даридаанд ва чанд xоcтa, ки горат кардаанд ва чанд савганд, ки он ба дуруг кардаанд ба xиëнaтxои расулону ношоистагии эшон».[9, с. 101-102]

Дар xикояти фиристодани Искандар расули xyдpо ба назди Доро низ Faззолй ин xиcлaти ношоистаи расулонро нишон додааст.У чунин кайд мскушд, ки: «Искандар pacyлe фиристод ба наздики Доро ва чавоб боз оварад. Искандар дар як с^ан ба шак афтод ва бар расул бигирифт. Расул гуфт: «Эй Худованд, ман ин cyxaн аз y бо дуг уши xeш шунидам». Сикандар бифармуд то лафз набиштанд ва ба дасти кате дигар ба Дорой ибни Доро фиристод ва бар y арза карданд. Чун нома б^онд, кордс биxоcт ва он лафзро аз мдан бибурид ва ба Сикандар фиристод ва нома набишт ва гуфт: «Бужди мулкбар шкуии офариниши малик асту ростии табъи y ва бужди кори малик ба ростзабониву гуфтори расулон аст, зсро ки расул он чй гуяд, аз забони малик гуяду чавоби он ба гуши малик оварад. Акнун ин cyxaнpо бибуридам, cyxara ман набуд ва pоx нaëфтaм ба забон буридани расули ту».

Расул боз ома два Искандар нома б^онд ва расули гошинро овоз до два гуфт: «туро бар он кй дошт, ки ба як с^ан мулксро тaбоx кунй?». Расул икрор шу два гуфт: «Эшон дар кори ман таксир карданд, ман аз он озурда шудам».

Сикандар гуфт: « Эй cyбxонaллоx, ту пиндоштй, ки мо туро аз бaxpи он фиристодсм, то caдоxи кори xeш созиву кори мо зосъ бигузорй ва дар xyни мардумон сайъ кунй». Он rox бифармуд то забонаш 6срун кашиданд. [9, с.102 - 103]

Дамчунон, ки xaнyз дар xaзоpcолaи I -и гош аз мслодй мутафакири Динди Кадим Ману гуфта буд, ки: «Сyлx ва чанг аз сафирон вобастагии калон дорад ва факат ощо мeтaвонaнд иттифок;чиëнpо ба xaм му-п^ид созанд, ë ин ки чанг андозанд. Дар дасти онxо коpxоe мeбошaд, ки аз барои он байни подшоxон cyдx пойдор мeмонaд, ë ин ки чанг бар мexeзaд». [17, с.31] Ба акидаи Ману сарвари давлатро мс6ояд дар интиxоби дипломaтxо аз интиxоби вaceъ, мyшоxидaxо ва омyзишxои тулонй ватеъ истифода намояд. Дипломат бояд шaxce бошад, ки ба сину соли кобили эxтиpом расида бошад, ба вазифааш содик бошад, бовичдон, моxиp, cоxиби xотиpa ва зexни xyб, :maxce бошад, ки давлати xyдpо муаррифй карда тавонад, нотарс, часур, xyшгyфтоp, «чой ва мавк^и cyxaн гуфтанашро донад», аз тачрибаи корй истифода бурда тавонад.

Хусайн Воъизи Кошифй оид ба ин масъала метуяд - рохбар бояд дорои чихил сифати сутуда ва писандида бошад: бохaë, покдоман, боадаб, баландхиммат, боирода, устувору одил, нармдил, мсхру6он, бошафкат, caxй, мухсин, фурутан, вафодор, росткор, хочатбарор, сабур, машваратчиву сохиби тадбир, дypaндeш, шучоатнок, богайрат, бовикор дар кори мамлакат

бедору огох аз холи халк, зираку доно, роздон, некном, риоякунандаи хукуки падару модар, пайваста бо ахли илму дониш сухбат кардан ва тарбияи зердастон. Ба фикри Кошифй, агар рохбар дорои он чихил сифат бошад, дар кору давлатдории у заволе руй намедихад. [16, с.319] Ахмади Дониш, дар китоби худ "Наводир -ул -вакоеъ" барои пешбарИ намудан ба рисолати сафирИ чунин дастурот медихад. Масалан, агар куввати такрир ва идрок додаанд, ба сафорат ва рисолат номзад гардонад. Ва агар куввати шучоат ва шахомат додаанд, барои дафъи душман бардорад. Ва агар куввати зарофат ва шухИ дорад ба мунодамат, агар куввати инсоф ва диёнат дорад, казои хавоичи халк бад-у рочеъ дорад... Пас, агар ин моя муроот накунад, хама умур муаттал монад, ба саранчом нарасад. [18, с.49]

Ва хар сафир, ки ба мамлакати бегона гусел медорад, ратб-ул-лисон ва азбул-баён (ширинзабону хушбаён) бояд, мулоимхуй ва муносибгуй ва ба истилох ва миллати он гурух вукуфдор бошад; чи сафирон ба манзалаи забони подшоханд; мулоимати забон мучиби мулоимати дил гардад. [18, с. 53]

Ба акидаи Ахмади Дониш сафирон бояд шахсони босавод, аз сиёсат бохабар, бомаънй ва бомаърифат бошанд.Дар ин замина у таъкид мекунад, ки хайати сафорати Бухороро ба Русия шахсони камсавод, аз сиёсат дур, бемаърифат ва монанди инхо рохбаладй менамуданд.

Дониш таъкид бар он мекунад, ки яке аз вазифахои асосии давлат ин аст, ки шахсони бомаърифату бофарханг, забондон, нотарсу далер, зираку хушёрро ба мансаби сафирй таъйин намояд. Ва вакти бозгашт аз Русия Амир Насрулло аз Дониш натичаи сафарро мепурсад, у мегуяд, ки «ЭлчИ коре ба тарики касду амд накардааст, ки хилофи чонсупорИ ва давлатхохй бошад. Илло он чИ гуфт ва кард, бамавкеъ набуд ва дар ин боб гунахкор нест. Гунохи у бар зиммаи давлат аст, ки дар аввал чунин касонро бар сари маносиб ва аъмол бардоштааст». Вазирони русИ, Козимбеки тарчумон бо хайрат аз Дониш пурсидаанд, ки «Магар дар мамлакати шумо чуз хамин кисм одами дигаре пайдо намешавад? Ва дар хар мартабаи сонавИ бадтар аз аввал аст. Ё амири шумо бисер беимтиёз аст, ки окилу чохилро имтиёз наметавонад кардан?».

Хамин тавр, сифатхои шахсие, ки дар боло оварда шуданд, заминаи хубест барои омухтан, шинохтан ва дарк кардани сифатхои касбии дипломатхо дар хар давру замон.

АДАБИЁТ

1. Абулкосим ФирдавсИ. Шохнома. Ч. 1. - Душанбе, 2007.

2. Абулкосим ФирдавсИ. Шохнома. Ч. 7. - Душанбе, 2009.

3. Абулкосим ФирдавсИ. Шохнома. Ч. 8. - Душанбе, 2009.

4. Абулкосим ФирдавсИ. Шохнома. Ч. 10. - Душанбе, 2010.

5. Дипломатияи Точикистон: дируз ва имруз. Чилди I. - Душанбе, 2009.

6. Камбон Ж. Дипломат.- М, 1945.

7. Мак Дермот Г. Дипломатия нав ва дастгохи он. - L., 1973.

8. Мухаммад Абухомид Еаззолй Кимиёи саодат. Кисми 1 .-Душанбе, 2008.

9. Мухаммади Еаззолй. «Насихат - ул - мулук». - Душанбе, 2011.

10. Низомулмулки ТусИ. Сиёсатнома. - Душанбе, 1989.

11. Николсон Г. Дипломатическое искуство. - М, 1962.

12. Папов В.И. .Современная дипломатия: теория и практикка. - М, 2004.

13. Психология /Под ред. К.Н. Корнилова и др. - М., 1941.

14. Сайфуллохи Муллочон. "Таърихи Масъудй"-и Абулфазли Байхакй. - Душанбе, 2013.

15. Симпсон С. Учебные программа: и курсы по дипломатической практике / Пер. с англ. В.М. Матвеева. - М., 1989.

16. Хусайн Воизи КошифИ Футувватномаи султонИ. Ахлоки МухсинИ. Рисолаи Хотамия. - Душанбе, 1991

17. Хусайнов А.К., Мирзоев Ф., Ч,онмуродов Ш., Шахлои Ш. Таърихи дипломатия. Китоби дарсй. -Душанбе, 2019.

18. Энсиклопедияи насри точику форс. - Душанбе, 2010.

ЛИЧНЫЕ КАЧЕСТВА ДИПЛОМАТОВ ПО ВЗГЛЯДАМ ОТЕЧЕСТВЕННЫХ И ЗАРУБЕЖНЫХ УЧЕННЫХ

В статье рассмотрены проблемы отражение личние качества дипломатов в трудах мыслителей - ученых. Автор отмечает, что в любом историческом периоде дипломат считался официальное лицо, представляющее интерессы государства или полномочной международной организации. Таким образом, в трудах многочисленных отечественных и зарубежных мислителей и учёных показаны основные личние качества профессионального дипломата.

Ключевие слова: Дипломатия, дипломаты. послы, апостол, характер, особенность, письмо. PERSONAL QUALITIES OF DIPLOMATS ACCORDING TO

THE POINT OF VIEWS OF NATIVE AND FOREIGN SCIENTISTS

The problems of reflecting the personal qualities of diplomats in the works of scientists are reviewed in this article. The author notes that in any historical period, a diplomat was considered an official person representing the interests of a state or a plenipotentiary of international organization. Thus, the main personal qualities of a professional diplomat are shown in the works of numerous native and foreign researchers and scientists.

Keywords: diplomacy, diplomats, ambassadors, apostle, character, feature, letter.

Сведение об авторе:

Хусаинов Ахмаджон Курбонович - доктор исторических наук, доцент, заведующий кафедрой права Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни.

About the autor:

Khusainov Ahmadjon Qurbonovich - Doctor of Historical Sciences, Associate Professor, Head of the Department of Law, Tajik State Pedagogical University named after S. Ayni.

ПЕРЕОСМЫСЛЕНИЕ ИБН РУШДОМ РЯДА ФУНКЦИЙ ВЫПОЛНЯЕМЫХ АКТИВНЫМ ИНТЕЛЛЕКТОМ

Давлатов Р. Л.

Таджикский государственный педагогический университет им. С.Айни

Ибн Рушд переосмыслил ряд функций, выполняемых активным интеллектом (ал-'акл ал-фа'ал). Как было указано раннее, по сравнению с ним Ибн Сино не признавал роль активного интеллекта в рождении подлунных существ и представил активный интеллект как исходящий из самого себя, через процесс эманации, материального субстрата всего подлунного мира и всех, или практически всех природных форм в подлунном мире. Также как было отмечено, что Ибн Рушд исключает эманацию исходной материи подлунного мира. Обрисовывая процесс транслунного истечения, он не признает причину существования тел сфер и в том же ключе утверждает, что действенная причина подлунной материи и подлунного мира невообразима. Действенная причина (ал-'иллат ал-фа'ил), или изначальная причина производит вещь, предоставляя ей вещество, через которое он является тем, что он есть, другими словами, предоставляя ему форму.

Однако, сама по себе первичная материя сублунного мира не имеет формы, благодаря которой она могла бы иметь эффективную причину. Более того, первичная материя не может иметь иной материи, из которой она вылеплена, ибо она сама является первой материей. Всё, что не сделано из предшествующей материи, вообще не сделано, первичная материя не сделана из предшествующей материи, следовательно, первичная материя не может иметь эффективной причиной. Материя, в некотором смысле, имеет формальную и окончательную причину. Прежде всего, поскольку формы четырех элементов вкладывают в материю неопределённую материю с детерминированным свойством, и поскольку материя существует для того, чтобы позволить элементам возникнуть, формы элементов являются непосредственной, формальной и конечной причиной существования первичной материи.

Ибн Рушд, критикуя некоего философа-натуралиста, отмечал, что именно естественный философ объясняет материальные и эффективные причины движимого вещества. Формальные и конечные причины находятся вне его власти, но именно специалист в этой науке объясняет причину движимого вещества, которое описывается как формальное и конечное, ибо он знает, что движущий принцип, существование которого было продемонстрировано в естественной философии, - это принцип разумной субстанции как формы и конечной причины. Именно с этой точки зрения специалист в этой науке ищет элементы разумной субстанции, которые являются элементами бытия [3, с.161].

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Поскольку небесные тела порождают элементарные формы в первичной материи, небесные тела могут рассматриваться как конечная формальная и конечная причина существования первичной материи. Ведь понятие «материя» основано на транслунной и подлунной материи в одном из нескольких положений «предшествующее и последующее». «Предшествующее» в любом слое может считаться «причиной существования последующего», и «поэтому материя небесных тел тоже в этом смысле является причиной существования подлунной материи». Таким образом, подлунная материя не имеет истинной деятельной причины, хотя она может быть описана как имеющая причину в различных свободных смыслах.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.