Научная статья на тему 'ЭЛИТАИ ДИПЛОМАТЙ: МАФҲУМ ВА МОҲИЯТИ ОН'

ЭЛИТАИ ДИПЛОМАТЙ: МАФҲУМ ВА МОҲИЯТИ ОН Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
148
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЭЛИТАИ СИЁСӢ / ЭЛИТАИ ДИПЛОМАТӢ / СИЁСАТИ ХОРИҷӢ / МЕЪЁРҲО / МУЗОКИРОТ / ДАВЛАТ

Аннотация научной статьи по политологическим наукам, автор научной работы — Давлатов Умедҷон Назирович

Мафҳум ва моҳияти элитаи дипломатӣ мавриди баррасӣ ва омӯзиш қарор дода шудааст. Элитаи дипломатӣ ҳамчун қисмати муҳимми элитаи сиёсӣ шинохта шуда, ҷиҳатҳои хосаи он мавриди таҳлил қарор дода шудааст. Нақши элитаи дипломатӣ дар таҳия ва амалӣ намудани сиёсати хориҷӣ муҳим шуморида шудааст.Якчанд дидгоҳҳо оид ба мафҳум ва моҳияти элитаи дипломатӣ мавриди таҳлил қарор гирифтааст. Таваҷҷуҳи хоса ба меъёрҳои ташаккулёбии элитаи дипломатӣ карда шудааст. Донишмандӣ, меъёри ахлоқӣ, суханварӣ, маҳорати муҳокимаронӣ ва бурдани музокирот, вафодорӣ ба манфиатҳои миллату давлати хеш ва принсипҳои дипломатия ҷиҳатҳое эътироф гардидаанд, ки новобаста аз макон ва замон барои ташаккули элитаи дипломатӣ муҳимманд. Тагйирпазирии меъёрҳо ва талабот ба элитаи дипломатӣ зикр шудааст. Изҳори ақида шудааст, ки вобаста ба замон ва макон сифату маҳорати дипломатӣ низ тагйир мепазирад. Хусусан дар шароити имрӯза доштани дониши муосири технологӣ, иқтисодӣ ва сиёсӣ барои дипломат тавсия мешавад. Ба меъёрҳои муқарраршудаи дохилӣ ва байналхалқӣ ҷавобгӯ будани ташаккули элитаи дипломатӣ зарур маҳсуб гардидааст. Хусусан бохабар будани дипломатҳо аз самтгирии раванди ҷаҳонишавӣ ва ҷараёнҳои нави рушди иқтисодӣ муҳим дониста шудааст. Ташкили дурусти элитаи дипломатӣ кафолати самаранокӣ дар сиёсати хориҷӣ ва дохилии давлат арзёбӣ гардидааст.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DIPLOMATIC ELITE: NOTION AND ESSENCE

The article examines the notion and essence of diplomatic elite. The diplomatic elite is regarded as a part of political elite; therefore, its special aspects are considered. The role of diplomatic elite is considered as important in formation and implementation offoreign policy of a state. The author analyzed some approaches towards notion and essence of diplomatic elite. Particular importance is given to the criteria of a formation of diplomatic elite. Distinguished origin, high moral criteria, eloquence, skills of organizing discussions and negotiations, loyalty to the interests of nation, state, as well to the principles of diplomacy are considered as important aspects offormation of diplomatic elite regardless ofplace and time. The author also emphasizes the variability of criteria and requirements to diplomatic elite. From the author’s point of view in the context of time and place the signs and skills of diplomacy also can change. Especially under modern conditions diplomats are advised to possess knowledge of latest technologies, economics and politics. The author considers important that the formation of diplomatic elite should conform both with internal and international criteria. Especially awareness of diplomats in the tendencies of globalization process and economic development is considered to be utterly significant. A correct formation of diplomatic elite is assessed as a guaranty of the effectiveness of the state’s domestic and foreign policy.

Текст научной работы на тему «ЭЛИТАИ ДИПЛОМАТЙ: МАФҲУМ ВА МОҲИЯТИ ОН»

УДК 327 ББК 66.49

ЭЛИТАИДИПЛОМАТИ: Давлатов Умедцон Назирович, ассистенти

МАФХУМВА кафедраи муносибатуои байналхалции ДДХрСТ МОЩЯТИ ОН (Тоцикистон, Хуцанд)

ДИПЛОМАТИЧЕСКАЯ Давлатов Умеджон Назирович, ассистент ЭЛИТА: ПОНЯТИЕ кафедры международных отношений ТГУПБП И СУЩНОСТЬ (Таджикистан, Худжанд)

DIPLOMATIC Davlatov Umedjon Nazirovich, assistant of Internatuonal ELITE: NOTION AND Relations Chair under TSULBP (Tajikistan, Khujand) ESSENCE E-MAIL: davlatov_umedjon@mail.ru

Калидвожа^о: элитаи сиёсй, элитаи дипломатй, дипломатия, сиёсати хорицй, дипломатия, сиёсати хорицй,меъёруо, музокирот, давлат

Мафуум ва моуияти элитаи дипломатй мавриди баррасй ва омузиш царор дода шудааст. Элитаи дипломатй уамчун цисмати мууимми элитаи сиёсй шинохта шуда, цщатуои хосаи он мавриди тащил царор дода шудааст. Нацши элитаи дипломатй дар тауия ва амалй намудани сиёсати хорицй мууим шуморида шудааст.Якчанд дидгоууо оид ба мафуум ва моуияти элитаи дипломатй мавриди таулил царор гирифтааст. Таваццууи хоса ба меъёруои ташаккулёбии элитаи дипломатй карда шудааст. Донишмандй, меъёри ахлоцй, суханварй, мауорати мууокимаронй ва бурдани музокирот, вафодорй ба манфиатуои миллату давлати хеш ва принсищои дипломатия цщатуое эътироф гардидаанд, ки новобаста аз макон ва замон барои ташаккули элитаи дипломатй мууимманд. Тагйирпазирии меъёруо ва талабот ба элитаи дипломатй зикр шудааст. Изуори ацида шудааст, ки вобаста ба замон ва макон сифату мауорати дипломатй низ тагйир мепазирад. Хусусан дар шароити имруза доштани дониши муосири технологй, ицтисодй ва сиёсй барои дипломат тавсия мешавад. Ба меъёруои муцарраршудаи дохилй ва байналхалцй цавобгу будани ташаккули элитаи дипломатй зарур маусуб гардидааст. Хусусан бохабар будани дипломатуо аз самтгирии раванди цауонишавй ва цараёнуои нави рушди ицтисодй мууим дониста шудааст. Ташкили дурусти элитаи дипломатй кафолати самаранокй дар сиёсати хорицй ва дохилии давлат арзёбй гардидааст.

Ключевые слова: политическая элита, дипломатическая элита, дипломатия, внешняя политика, навыки, критерии, переговоры, государство

Рассматриваются понятие и сущность дипломатической элиты. Дипломатическая элита считается частью политической элиты, поэтому рассматриваются её особенные стороны. Роль дипломатической элиты считается важной при формировании и осуществлении внешней политики государства. Анализируются некоторые взгляды на понятие и сущность дипломатической элиты. Особое значение придается критериям формирования дипломатической элиты. Важными сторонами в формировании дипломатической элиты считаются: знатное происхождение, высокие моральные критерии, красноречие, навыки по организации дискуссий и переговоров, преданность интересам нации и государства, а также принципам дипломатии, вне зависимости от места и времени. Также подчеркивается изменяемость критериев и требований к

дипломатической элите. Представлена точка зрения, что в контексте времени и места признаки и навыки дипломатии тоже могут меняться. В современных условиях дипломатам особенно рекомедуется владение новейшими технологиями, экономикой и политикой. Считается важным соответствие формирования дипломатической элиты внутренним и междунароным критериям. Очень важна осведомленность дипломатов в тенденциях глобализации и в развитии экономики. Правильное формирование дипломатической элиты оценивается как гарант эффективности внутренней и внешней политики государства.

Key-words: political elite, diplomatic elite, diplomacy, foreign policy, skills, criteria,

negotiations, state

The article examines the notion and essence of diplomatic elite. The diplomatic elite is regarded as a part of political elite; therefore, its special aspects are considered. The role of diplomatic elite is considered as important in formation and implementation offoreign policy of a state. The author analyzed some approaches towards notion and essence of diplomatic elite. Particular importance is given to the criteria of a formation of diplomatic elite. Distinguished origin, high moral criteria, eloquence, skills of organizing discussions and negotiations, loyalty to the interests of nation, state, as well to the principles of diplomacy are considered as important aspects offormation of diplomatic elite regardless ofplace and time. The author also emphasizes the variability of criteria and requirements to diplomatic elite. From the author's point of view in the context of time and place the signs and skills of diplomacy also can change. Especially under modern conditions diplomats are advised to possess knowledge of latest technologies, economics and politics. The author considers important that the formation of diplomatic elite should conform both with internal and international criteria. Especially awareness of diplomats in the tendencies of globalization process and economic development is considered to be utterly significant. A correct formation of diplomatic elite is assessed as a guaranty of the effectiveness of the state's domestic and foreign policy.

Дар хар давру замон дар рушду инкишофи як чомеа ва чигунагии шаклгирии умури идории он гурухи идоракунанда, ки дар илми сиёсй хамчун элитаи сиёсй ном бурда мешавад на^ши муайянкунанда дорад. Элитаи сиёсй хамчун субъекти мухимми хаёти сиёсии чомеа дар умури идоракунй на^ши мухимро ичро мекунад ва голибан рушду инкишофи як кишвар аз хосиятхо ва тамоюли шаклгирй ва фаъолияти нухбагони сиёсии он бастагй дорад. Элитаи сиёсй хамчун гурухи интихобшуда, баргузида, дорои ма^оми олй буда, на^ши муайянкунанда дошта дар хаёти сиёсии чомеа дониста мешавад. Ч,онибдорони дидгохи элитарй дар сиёсат ва идоракунй М. Вебер, В. Парето, Г. Моска, Р. Михелс чунин иддао мекунанд, ки идоракунй дар як чомеа хамеша хосияти элитарй дорад ва на^ши элитаи сиёсй дар хаёти сиёсии чомеа хеле назаррас аст. Аз ин ру, барои дарки дурусти сиёсат ва идоракунй дар чомеа чонибдорони дидгохи элитарй омухтани хосиятхо ва тамоюлхои рушди элитаи сиёсиро мухим медонанд. Албатта, дар хама холат сатхи донишу тачриба, шууру чахонбинй, фархангй сиёсй, рафтору амал ва дигар хосиятхои нафарони дар элитаи сиёсй шомилбуда ба шаклгирй ва амалигардии идоракунй дар як чомеа таъсиргузор аст. Элитаи сиёсй хам дар сиёсати дохилй ва хам дар сиёсати хоричии як кишвар метавонад таъсири муайянкунанда дошта бошад. Барои дарки мохияти элитаи сиёсй то ба имруз чихатхои мухталифи он мавриди омузиш ^арор дода шудаанд. Хусусан барои дарки пахлухои мухталифи фаъолияти элитаи сиёсй мухавдщион таркиббандии элитаи сиёсиро ба рох мондаанд. Барои мисол мухавди^ Ализода Н. А. дар

TapKu6u эпнтан cuecH эпнтан onH Ba эпнтан caixu MueHapo ^ygo HaMygaacT [4, c.14-39]. B. napeTO gap acapu xem «TpaHc^apMarcuau geMoKparua» oug 6a HaBtxou эпнгaн cuecH, a3 oh ^yMna эпнтaн cuecuu xyKMpoH Ba aKcyronura cyx6ar KapgaacT [11, c.7-21]. ^aMnyHHH gap mhchh gugroxxou эпнтapнн cuecar 6a Mactanau HuryHarau э.пнтaxoн H^TucogH, ^apxaHraro MatHaBH Ba xap6H TaBa^^yxu xoca goga mygaacT. MatMynaH gugroxxou эпнтapн 6a xocuaTxou эпнгaн cuecH gap ugopau aK ^oMea TaBa^yx HaMyga, to aK aHgo3a HmyHarau ^atonus™ эпнтaн cuecH gap MyHocu6aTxou xopu^uu gaBnar Maggu Ha3ap ramTaacT. XycycaH 6a oh ^uxar TaBa^yxu xoca Kapga HamygaacT, ku эпнтaн cuecuu gap xopu^ aManKyHaHga Ba 6o эпнтaн cuecuu gurap KumBapxo MyHocu6ar gomTa nu xocuaTxo gomTa 6omag. Ea aHgemau mo gap TapKu6u эпнтaн cuecH 6a эпнтaн gunnoMara Ba xocuaTxou TamaKKy. Ba ^atonuaTu oh TaBa^yxu xoca 3oxup HamygaacT. 3uKp HaMygaH 6aMaBpug acT, ku omKop HaMygaHu xocuaTxou эпнтaн gunnoMara 6apou gapKu nyppau эпнтaн cuecH MyxuM Me6omag. A3 uh py, mo TacMuM rupu^TeM, ku эпнтaн gunnoMaTupo xaMnyH kucmu тapкн6нн эпнтaн cuecuu aK KumBap MaBpugu 6appacH Kapop goga 6omeM. OmKop HaMygaHu ^uxarxou xocau эпнтaн gunnoMara 6apou gapKu 6exrapu эпнтaн cuecH Ba xocuaTxpu pymgu cuecara xopu^H 3aMuHa Mery3opag. XycycaH gap mapoura to^ukuctoh, ku nac a3 cox^ucraKnonH 6a Taxuau Ba Tai^^u MycTaKunoHau cuecara xopu^uu xem mypyt HaMygaacT gapKu MoxuaTu эпнтaн gunnoMara Ba xocuaTxou pymgu oh MyxuM acT. A3 uh py, Mopo 3apyp acT, ku MoxuaT Ba xocuaTu эпнтaн gunnoMara Ba MyxuMMuaTu oHpo gap TapKu6u эпнтaн cuecuu KumBap gapK HaMyga 6omeM.

ho3um 6a egoBapucT, ku congou oxup 6at3e a3 MyxaKKuKoH gap Kopxou unMuu xem Ma^xyMu «onuTau gunnoMaTH»-po ucra^oga HaMyga ucrogaaHg. XycycaH MyxaKKuKoH AmuH r.K., Hogap MocaKu, fluaHa fluron, ToH3ane3 E., Сэp EacK Ma^xyMu эпнтaн gunnoMarapo MaBpugu ucra^oga Kapop gogaaHg. A3 MyxraBou Kopxou ohxo gap uh caMT 6apMeoag, ku ohxo эпнтaн gunnoMarapo xaMHyH kucmu MyxuMu эпнтaн cuecH MemyMopaHg, ku xycycuaTxo xoca Ba ^apKKymHgau xygpo gopo acT. Ea aHgemau mo ucTu^ogau Ma^xyMu «эпнтaн gunnoMara» gypycT Ba MyBo^uKu MaKcag acT, ku 6apou gapKu 6ex,Tapu эпнтaн cuecuu aK KumBap Ba xocuaT^ou pymgu cuecara xopu^uu oh MyxuM Me6omag. MyxaKKuKoH gap 6appacuu эпнтaн gunnoMaTH 6a ^u^ar^ou MyxTanu^u oh TaBa^^yx, 3oxup HaMygaaHg. Eapou muco. MyxaKKuK AmuH r.K. xaHroMu 6appacuu Ma^xyMu «onuTau gunnoMaTH» 6emTap 6a MaxopaTy goHumu TaxaccycH, axnoK, ucTetgogu maxcH TaBa^yx KapgaacT. A3 oh ^yMna r. AmuH gap MaBpugau gunnoMaTua Myocup Ba TamaKKyn gogaHu эпнтaн gunnoMaTH 3uKp MeHaMoaHg, ku gap mapomu Myocup, 6anaHg 6apgomTaHu cu^aTu xu3Mara gunnoMaTH axaMuaTu Maxcyc gopag. Y nyHuH MemyMopag, ku aKnaHg poxxou 6anaHg 6apgomTaHu cu^aTu xu3MaTu gunnoMara MaB^ygaHg, aMMo gy poxu ohxo a3 xaMa MyxuM acT. nem a3 xaMa, TaKMuny TamaKKyn gogaHu эпнтaн gunnoMaTuu MaB^yg6yga Ba cohuhh, 6anaHg 6apgomTaHu HaKm Ba cu^ara TaxcunoTu gunnoMaTxo MyxuM acT [6, c.3]. fly caMTu HoM6apmyga 6apou TamaKKynu эпнтaн gunnoMaTuu xap aK KumBap Ba a3 oh ^yMna KumBapu mo hu3 axaMuaTu KanoH gomTa MeTaBoHag, 3epo oaHgau эпнтaн gunnoMaTH, ku cuecaTu xopu^uu KumBappo gap MyHocu6aTxou 6aннa.xa.кH Myappu^H MeHaMoaHg, Max3 a3 paBaHgu ннгнxo6нaмygaн gaBnar 6apou тamaккyпe6нн эпнтaн gunnoMaTuu oh Bo6acTaruu KanoH gopag.

MyxaKKuK fluaHa fluron gap TaxKuKoTu xem Mactanau 3yxypu эпнтaн gunnoMaTupo gap KumBapxou nacoKoMMyHucTuu ABnyno 6appacH Kapga, 6a TpaHc^opMaTcuau эпнтaxo gap ^a3ou nac a3 mypaBH Ba oMunxou Tatcupry3op 6a TamaKKynu эпнтaн gunnoMaTH TaBa^yx HaMygaacT. Y Ma^xyMu эпнтaн gunnoMaTupo Huc6aT 6a gunnoMaTxoe, ku gap MaHca6xou 6anaHgu ca^opaT Ba Ba3opara Kopxou xopu^H ^atonuaT gomTapo, ku aK kucmu эпнтaн cuecH Me6omaHg, MaBpugu

истифода дарор додааст [1, с.3-15]. Мухаддиди гурчй Н. Мосаки низ дар тахдидоти хеш «Ташаккули элитаи дипломатии Гурчистон» мафхуми элитаи дипломатиро дар маънии нафарони воломадоми сиёсати хоричии як давлат мавриди истифода дарор додааст. У надши президент, вазири корхои хоричй, дипломатхо ва намояндагони кишварро дар созмонхои байналхалдй дар ташаккули элитаи дипломатии Гурчистон мухим донистааст. Хусусан у ба чихати тахсилотй ва тахассусии элитаи дипломатии Гурчистон таваччух кардааст. Ба андешаи у самтгирии сиёсати хоричии Гурчистон ба чониби кишвархои гарбй аз элитаи дипломатй ва хусусан аз тахсили онхо дар кишвархои гарбй пайванд дошт. Н. Мосаки ёдовар мешавад, ки хайати баландмадоми дипломатй дар пешбурди сиёсати хоричии давлат надши мухим мебозанд ва онро дар хоричи кишвар амалй менамоянд [10, с. 145-162].

Ба андешаи Н. Мосаки ташаккули элитаи дипломатй вобаста ба кишвар бо роххои гуногун амалй карда мешаванд. Омузиши хусусиятхои сифатии хайати дипломатй, инчунин тахлили чанбахои гуногуни таълим ва ротатсияи элитаи дипломатй барои ташаккули манзараи куллии тахия ва татбиди самти сиёсати хоричии як давлати муайян метавонад ахамияти принсипй дошта бошад [10, с.141-162].

Аз мухтавои дидгоххои баррасишуда чунин бармеояд, ки аксари мухаддидон элитаи дипломатиро хамчун дисми таркибии элитаи сиёсй медонанд, ки дар зинахои баланди тахия, барохмонй ва татбиди сиёсати хоричии як кишвар сахм мегузоранд. Ба андешаи мо низ элитаи дипломатй он дисмати элитаи сиёсй мебошад, ки ба масъалахои тахия ва барохмонии сиёсати хоричй сару кор дорад. Элитаи дипломатй фарогири нафарони зинахои болоии фаъолияти сиёсати хоричии як давлат мебошад. Ба андешаи мо он мансабдорони зинаи болой, ки дар муносибат бо субъектхои берунй дарор мегиранд ва дар тахияву татбиди сиёсати хоричии кишвар надши мухим ва муайянкунанда доранд ба элитаи дипломатй мансуб хастанд. Албатта як хатти дадидеро барои муайянкунии доираи элитаи дипломатй мударрар намудан мушкил аст. Ба хар сурат то сатхи муайяне мо метавонем элитаи дипломатии як кишварро таркиббандй намоем. Ба андешаи мо ба элитаи дипломатии як кишвар пеш аз хама раиси чумхури он, сарвазир, раиси хукумат, вазири корхои хоричй, муовинои у, сафирон, дипломатхои ботачриба, намояндахои кишвар дар назди созмонхои байналхалдй, консулхо, рохбарони миссияхои махсус дохиланд. Дар фахми васеътари мафхуми элитаи дипломатй мо метавонем вазирони сохавии як кишварро низ ворид намоем. Чунки онхо низ дар баъзе мавридро дар доираи сохаи худ дар муносибат бо хамтоёни хеш дар хорич дарор мегиранд.

Чи тавре ки дар боло зикр карда шуд элитаи дипломатй дисмати таркибии элитаи сиёсии як кишвар аст. Новобаста аз дисмати элитаи сиёсй будан элитаи дипломатй хосиятхои махсуси худро доро аст. Агарчанде дар адабиётхои сиёсй ва фалсафй мафхуми элитаи дипломатй ба таври васеъ истифода нашудааст, аммо ин холат чунин маъно надорад, ки оид ба дипломатия ва хосиятхои он чизе гуфта нашуда бошад. Дар хар давру замон мухаддидони мухталиф оид ба хосиятхо ва чихатхои дипломатия андешаронй кардаанд, ки дидгоххои онхо барои дарки мохият ва хосиятхои элитаи дипломатй мухим дониста мешавад.

Барои дарки хосиятхо ва мохияти элитаи дипломатй моро зарур аст, ки ба гуфтаи мухаддидон ва андешамандони мухталиф мурур намоем. Дар хар давру замон андешамандони тамаддунхои мухталиф оид ба мохияти ва чихатхои мухимми сафирон ва фаъолияти онхо андешахои чолиб ироа намудаанд. Албатта то ба имруз дидгоххои онхо ахамияти худро гум накардааст ва барои дарки пахлухои хосаи элитаи дипломатй мухим дониста мешавад. Аслхои ташкил ва фаъолияти элитаи дипломатй тули рушди таърихии

инсоният ташаккул ёфтаанд. Як чихатро зикр намуданамон зарур аст, ки ин аслхо вобаста ба давру замон тагйир пазируфтаанд ва такмил низ ёфтаанд.

Ба андешаи мо ташаккул ва рушди элитаи дипломатй як датор махоратхо ва малакахоеро талаб мекунад, ки шояд чунин талабхо барои воридшавй ба элитаи сиёсй дар умум вучуд надошта бошад. Вадте мо дидгоххои андешамандони мухталифро дар ин маврид баррасй менамоем, аён мегардад, ки ташаккули элитаи дипломатй як датор хислатхо ва зарфиятхоро аз нафарони таъиншаванда ба вазифахои дипломатй ва намояндагй тадозо менамояд.

Барои дарки бехтари мохияти элитаи дипломатй моро зарур аст, баъзе аз андешахои арзишманди андешамандон, мухаддидон ва коршиносони сохаро перомуни хислатхои дипломат мавриди баррасй дарор дода бошем. Оид ба хислатхои сафир ва чигунагии муносибатхои байналхалдй хануз дар сарчашмахои дадима андешахои чолиб баён шудаанд. Хднуз дар "Крнуни Ману" оид ба фаъолияти сафирон чунин оварда шуда буд: "аз сафирон вобаста аст, ки ба давлати худ чанг меоранд ва ё сулх" [8, с.26]. Гуфтахои Ману ба он даврае рост меомад, ки сарони кишвархо ва ё вазирони онхо барои гуфтушунид ба хар давлат намерафтанд, балки аз номи давлат хамчун намоянда сафирон фиристода мешуданд. Бо вучуди оне, ки ин сафирон пеш аз рафтан дастури корро аз шох мегирифтанд, аммо онхоро мебоист, ки дар холати пайдо шудани ягон муаммо ва ё аз руи надшаи кашидаи онхо сурат нагирифтани корхо, мустадилона дарор бароварда, корро ба нафъи кишвари хеш анчом диханд. Аз ин ру, хануз аз хамон давра барои сафирон доштани адлу заковат, донишу махорат, истеъдоди фавдулодаи халли муаммохои пайдошуда тавсия карда мешуд. Инчунин дар таълимоти Ману ба сифатхои шахсии сафирон ахамият дода мешуд ва тавсия мегардид, ки муваффадияти фаъолияти дипломатй аз солхурдагй, фидоии касбй, халолкорй, мохирй, сохиби хотираи хуб будан, хушнамудй, часурй, нармсуханй ва г. вобастагии калон дорад [13, с.33-34]. Мувофиди таълимоти Ману дипломат надшахои давлати хоричро натанхои аз суханон ва ё амалхояшон бояд пай барад, балки аз руй ифодаи руйи онхо фахмида тавонад [13, с.33-34].

Новобаста аз замон ва макон талабот ба сифатхои зикршудаи шахсй барои дипломатхо хамеша мухим бодй мемонад. Хусусан дар шароити имруза низ зарур дониста мешавад, ки ба ин сифатхои шахсй таваччух карда шавад.

Дар мавриди хосиятхои дипломатхо дар ашъори мутафаккирони форсу точик низ андешахои чолиб баён карда шудаанд. Мутафаккири барчастаи форсу точик А. Фирдавсй дар асари безаволи худ "Шохнома" дар мавриди фиристодагон таъкидхои муфиде намудааст. У ба сифатхои фиристодагон ахамияти хоса додааст: Фиристода бояд, ки доно бувад, Ба гуфтан далеру тавоно бувад [8, с.27].

Дар ин чо донишмандй ва далеру шучоъ будан хамчун хислатхои мухимми дипломатхо дониста шудааст. Водеан дар хама сурат ин хислатхо мухиманд, зеро танхо бо донишмандй ва шучоат дипломати як кишвар метавонад манфиатхои миллии давлати хешро хифз карда тавонад.

Дар чои дигар чунин оварда шудааст:

Зи лашкар фиристодагон баргузид, Ки гуянду донанд гуфту шунид [2, с.381].

Хдким Фирдавсй хамчунин ба масъалаи интихоб намудани фиристодагон таваччух

кapдaacт. Ba^re y мacъaлaи бapгyзидaнpо бa миëн мегyзоpaд, ин чунин мaънй доpaд, ки бехтapинхо Ba бapтapидоштaхоpо бa хaйcи дипломaт интиxоб Ba чудо нaмyдaн зapyp acт. Дap ин мaвpид пеpомyни бapгyзидa cyxaн меpaвaд, ки яке aз мypодифхои acоcии мaфхyми элита бa хишб меpaвaд. Хдмчунин бa мaлaкaи бypдa тaвониcтaни гуфту шунид Ba ë xyд мaхоpaтхои музок^отии дипломaт тaвaччyх,и xоca додa шyдaacт. Чунин мaлaкa Ba мaхоpaт бapои дипломaт дap хaмa cypaт зapypaнд, зеpо мyноcибaтхои бaйнaлxaлкй xyд paBa^^ мyзокиpa нaмyдaн Ba бypдy боxти мyзокиpотиpо тaшкил медихaд. Тaнхо дap он cypaт дaвлaте бa тата^^ои бypд ноил мегapдaд, ки arap дипломaтхои он мaлaкaи xyби бypдaни мyзокиpотpо доштa бошaнд. Элитaи дипломaтй дap хaмa дaвpy зaмон ш^ши кaлонpо дap хaлли муммохо Ba пеш бypдaни гуфтушунидхо мебозaд.

Хдмчунин Фиpдaвcй бa дигap xоcиятхои caфиpон тaвaччyх кapдaacт. Хycycaн бapои caфиp донишмaндй, cyxaнвapй Ba озодa бyдaн тaвcия нaмyдa мешaвaд.

Фиристодам, инак, фиристодае,

Сухангуву бодониш озодае [3, с.228].

Гyфтaх,ои мaзкyp шaходaти он acr, ки дap Barçra тaъин бa вaзифaи пypмaхcyли caфиpй табояд шaxcони тacодyфй интиxоб шaвaнд, бaлки шaxcоне хaмчyн caфиp фиpиcтодa шaвaнд, ки тaчpибa Ba мaхоpaти талон дap ин мacъaлa доштa бошaнд. Haтaнхо a^ny зaковaт, донишмaндй Ba cyxarnap^ бaлки инчунин cимои зох^ии шaxcони тaъиншaвaндa мухим дониcтa шyдaacт. Албarтa caфиpи як кишвap инъикоcгapи cимои он дap caтхи бaйнaлxaлrçй мебошaд. Аз ин py, зapyp acт, ки донишмaнд, cyxaнвap, ботaчpибa Ba бa меъëpхои aмaлиcозии мaнфиaтхои миллй чaвобгy бошaд.

Албarтa дap тaъpиxи aфкоpи cиëcй aз чониби мyхaвдиrçон aндешaхои xеле apзишмaнде пеpомyни cифaтхои дипломaтхо бaëн шyдaaнд. Дap ин чо мо бо овapдaни дидгоххои зикpшyдa иктифо менaмоем.

Дap тaълимотхои мyоcиp низ бa cифaтхои дипломaт Ba мохияти элитaи дипломaтй тaвaччyхи xоca зохиp кapдa шyдaacт. Myхaвдиrçон мacъyлияти элитaи дипломaтиpо бaлaнд Ba тaвдиpcоз бapои як дaвлaт дониcтaaнд. Бapои миcол мyхaвдиrç Попов И.В. дap acapи xyд "Дипломaтияи мyоcиp: нaзapия Ba aмaлия" дипломaтияpо хaмчyн caнъaти пеш бypдaни гуфтушунид aз чониби capони дaвлaтхо, хyкyмaтхо Ba cоxтоpхои мaxcycи cиëcaти xоpичй, иштиpоки дипломaтхо дap мyaйян cоxтaни caмти cиëcaти xоpичии дaвлaт Ba дap aмaл тaтбиrç нaмyдaни он бо pохи оcоиштa медонaд" [12, c.16]. Бa aндешaи y мarçcaд Ba вaзифaи acоcии элитaи дипломaтиpо химояи мaнфиaтхои дaвлaт Ba шaхpвaндони он тaшкил медихaд [12, c.16]. Myхaвдиrç Попов И.В. бa cифaти тaъиншaвaндaгон бa элитaи дипломaтй низ тaвaччyхи xоca кapдaacт. У xycycaн чихaти тaFЙиpпaзиpии меъëpхо Ba тaлaботхоpо бa элитaи дипломaтй зикp нaмyдaacт. Бa aндешaи y вобacтa бa зaмон Ba мaкон cифaтy мaхоpaти дипломaтй низ тaFЙиp мепaзиpaд. Агap бapои дипломaтхои зaмони ararça (Юнони Kaдим) дap чои aввaл cyxarnap^ дap миëни мapдyм cyxaн гyфтaн, издихомpо бовap кyнонидaн мухим донижи мешуд, пac дap acpхои мдата, ки xоcи ин дaвp шaбнишинихо миëни aшpофзодaгон буд, aз дипломaтхо мaхоpaти parçc кapдaн, хap гут бозихо aз ^били кapтaбозиpо тaвониcтaн Ba бa xонyмон пиcaнд шyдaн низ aхaмият додa мешуд. Дap умум дap хaмa дaвpy зaмон бapои дипломaт доштaни дониши зaмонaвй Ba aндешapонии фaлcaфй мухим дониога мешуд [12, c.12-14]. Албarтa мо низ тaFЙиpпaзиpии меъëpхоpо бapои чaлбнaмой бa элитaи дипломaтй вобacтa бa мaкон Ba зaмон эътиpоф мешмоем. Бa aндешaи мо хaнгоми тaшaккyл додaни элитaи дипломaтй Ba ë чaлби

мутахассисон ба он зарур аст, ки ба омилхои мухталиф таваччух карда шавад. Албатта, мо меъёрхои умумии дабулшуда тули рушди таърихии дипломатияро мухим мешуморем ва ба инобат гирифтани онхоро шарти мухим медонем. Аммо бар замми ин ба инобат гирифтани холати кунунии рушди муносибатхои байналхалдй, хосияти рушди бозингарони асосии он, самтгирии рушди идтисодй, холати рушди давлат, усулхои истифодашаванда аз чониби субъектхои мухталифи сатхи байналхалдй ва минтадавй, инчунин дигар омилхои пайванд ба фаъолияти дипломатхо мухим дониста мешавад.

Дар хар давру замон ва хусусан дар шароити имруза низ донишмандии дипломат мухим дониста мешавад. Дар хар сурат зарур медонем, ки дипломат аз тамоюлхои самтгирии рушди дониш бохабар бошад. Хусусан дар шароити имруза доштани дониши муосири технологй, идтисодй, сиёсй барои дипломат тавсия мешавад. Танхо дар заминаи доштани дониши зарурй дипломат метавонад махоратхои касбии хешро тадвият бахшида бошад. Зарур мешуморем, ки дипломат бо донишхои назариявй ва амалй мусаллах бошад. Дар заминаи донишхои дошта рафтори прагматикиро барои дипломат ва элитаи дипломатй мухим медонем. Дар амалияи чамъиятй шахсони зиёдеро дучор шудан мумкин аст, ки дониши кофии назариявй доранд вале дар амалия аз худ сустиродагй нишон медиханд. Аз ин ру, чуноне ки мегуянд, на хама ихтирокорони ракета кайхоннавард мешаванд.

Дар самти ташаккули элитаи дипломатй махоратхои мухокимаронй ва музокиротй низ мухим дониста мешаванд. Мухаддид Мирзоев F. ба хислатхои элитаи дипломатй таваччух намудааст. Ба андешаи у мухимтарин сифатхои як дипломат ин на танхо дониши мукаммал, балки хамчунин махорати мухокимаронии хубу мантидй доштан, мустадилона фикрронй карда тавонстан, роххои халли ин ва он мушкили пайдошударо пайдо намудан, вазъи баамаломадаро дуруст тахлил кардан, фикри худро дадид ва равшан ифода намудан аст. Дипломат на танхо хирадманд бошад, балки у тавонад хадидатро дар чое бубинад, ки дигарон ё ба душворй ба он мерасанд ва ё умумаи ба он расида наметавонанд [9, с.27].

Ч,ихати ахлодй низ барои элитаи дипломатй мухим дониста мешавад, зеро онхо симои давлати худ дар хорич мебошанд. Онхоро зарур аст, ки бо ахлоди хубу хамида дигаронро ба худ чалб карда тавонанд ва ба боварии онхо сазовор гарданд. Дипломатхо, махсусан сафирон, ки давлат, хукумат ва кишварашонро дар давлатхои хоричй намояндагй мекунанд, бояд фархангу ахлоди намунавй дошта бошанд ва месазад, ки ин масъала яке аз меъёрхои интихоб ва таъйини онхо бошад, зеро хам мадомоти расмии давлати идомат ва хам мардуми он дар асоси рафтору муоширати дипломатхо ба кишвар ва мардуми инхо бахо медиханд [9, с.36].

Чун элитаи дипломатй хамчун симои кишвар дар хорич баромад менамояд, аз ин ру зарур аст, ки хангоми ташаккули он ба меъёрхои ахлодй, касбй, махорату истеъдодхо, донишу тачриба, рафтору гуфтор ва зарфиятхои мухталифи мутахассис таваччух намуда шавад. Чуноне, ки Калйер зикр намудааст нафаре ки адлу хиради воло надорад, бехтар аст, дар кишвари худ кор кунад, ки дар он чо имконияти бартараф кардани хатохои вай вучуд дорад, аммо иштибохи дар хорича содир кардаи у дар бисёр маврид ислохнопазир мешавад [12, с.22].

Сиёсатшиноси рус Г. Ашин дар мадолаи худ "Ташаккулёбии элитаи дипломатй" заиф шудани дудрати идтисодию харбии давлатро хамчун омили таъсиррасон ба мавдеи он дар арсаи чахонй эътироф мекунад. Аммо новобаста аз ин у надши элитаи дипломатиро дар сиёсати хоричии давлат мухим мешуморад. Ба андешаи у элитаи дипломатй хусусияти нисбатан мустадил аз вазъи дохилй ва идтисодиёти кишварро дошта, дар холатхои мухталиф метавонад барои хифзи мадом ва манфиатхои давлати хеш надши халкунандаро бозад.

Бapои даботи гyфтaхои xеш Г. Ашин дипломaтияи Тaлейpaнpо (вaзиpи коpхои xоpичии Фapонca) дap paBa^^ конгpеccи Bенa бa ëд меовapaд, ки тaвониcт тaвaccyти дипломaтияи мyвaффarç Ba мaлaкaи мyзокиpот зaифии хapбй Ba щтдаодии Фapонcapо чyбpон нaмyдa, шapоити мycоиди беpyнapо бapои pyшд Ba тaхкими cоxтоpи cиëcии дaвлaти xеш фapохaм овapaд [6. ]. Яъне гап capи он aCT, ки бaъд aз шикacт xypдaни Фapонca дap чaнги Haполеон бо Ро^ия (cолхои 1812-1814) Тaллейpaн ш^ши кaлонpо бapои нигох доштaни Фapонca бозидaacт. Гapчaнде, ки Фapонca чaнгpо боxтa буд aммо Тaлейpaн бо мaлaкaи мyзокиpотии xеш тaвониcт, ки aз зиддияти дaвлaтхои FOлиб иcтифодa кapдa, шapтномaи cyлхpо бapои кишвapaш caбyктap нaмояд. Mиcоли мaзкyp бaëнгapи он acт, ки бapои воpид шyдaн бa элитaи дипломaтй дониши xyби cиëcй, дapки хaмaчонибaи мyноcибaтхо Ba вaзъияти бaйнaлxaлrçй, зиpaкй Ba мaлaкaхои xоcи мyзокиpотй зapyp мебошaнд.

Бa элитaи дипломaтй acлaн коpмaдони доpои pyтбaхои бaлaнди дипломaтй шомил мебошaнд. Лекин ин чунин мaъно нaдоpaд, ки коpмaндони хaйaти xypди дипломaтй бa ин тaбarça шомил шyдa нaметaвонaнд. Коpмaндони хaйaти xypди дипломaтй низ пac aз гиpифтaни тaчpибaи зapypй, ca^an додaни донишу мaлaкaхои нaзapявию aмaлй, гyзaштaн aз озмунхои ишFOли вaзифa, фaъолияти xyби xизмaтй, нишон додaни мaхоpaтy мaлaкaи тaxaccycмaндии дипломaтй зинa бa зиш бa мaнcaбхои pохбapикyнaндa гyзaштa, бa элитaи дипломaтй доxил мегapдaнд.

Дap шapоити имpyзa хaнгоми тaшaккyли элитaи дипломaтй зapyp acт, ки бa меъëpхои мyоcиp Ba чaвобгy бa шapоити имpyзa тaвaччyх кapдa шaвaд. 3apyp acт, ки нaфapи чaлбшaвaндa бa элитaи дипломaтй хaмaчонибa бa меъëpхои мyrçappapшyдaи доxилй Ba бaйнaлxaлrçй чaвобгy бошaнд. Хycycaн дap шapоити имpyзaи мypaккaб шyдaни мyноcибaтхои бaйнaлxaлrçй Ba зyхypи тaззодхои нaв дap caтхи минга^вй Ba чaхонй тaлaбот бa дониш Ba иcтеъдодy мaлaкaи элитaи дипломaтй aфзyдa иcтодaacт. Зyхypи мушкилотхои нaви caтхи бaйнaлxaлrçй чун теppоpизмy ифpотгapой, pyшди чинояткоpии фapомиллй, зyхypи хap гyнa бемоpихои cиpоятй, мyaммохои экологй Ba Faйpa, ки хaлли дacтaчaмъонapо тaлaб мекyнaнд aз элитaи дипломaтии кишвapхо тaчpибaи зapypии хaлли мушкилотхои caтхи бaйнaлxaлrçиpо тaлaб мекyнaнд. Хyшбaxтонa элитaи дипломaтии Точикистон дaхcолaхои оxиp дap ин caмт фaъолияти нaзappac нишон медихaд Ba тaшaббycхои зиëди cозaндa Ba хaлли мyшкилотpо дap caтхи бaйнaлxaлrçй бa pох мондaacт. Тaшaббycкоpии caтхи бaйнaлxaлrçй aз чониби элитaи дипломaтии Точикистон бодаи pyшди cимои кишвap дap caтхи бaйнaлxaлrçй гapдидaacт.

Дap шapоити мyоcиp тaлaботхои нaв бa шв бa элитaи дипломaтй зyхyp нaмyдa иcтодaaнд. Хycycaн зapyp мешyмоpем, ки дипломaтхо aз caмтгиpии paвaнди чaхонишaвй Ba хaмчyнин чapaëнхои нaви pyшди и^тиcодй боxaбap бошaнд. Тaнхо боxaбapй aз тaмоюлхои pyшди щтдаодии чaхонй бa элитaи дипломaтии кишвapхо имкон медихaд, то дap низоми и^титодии чaхонй мarçоми кишвapи xешpо хифз нaмоянд Ba capмоягyзоpии зapypиpо бa и^тдаоди кишвapи xеш чaлб шмоянд. H^ara дигapи мухим бapои элигаи дипломaтй ин дapки тapххои œëcara xоpичии кишвapхо дигap, нarçшaхои ошкоp Ba пинхони онхо, тaчpибaи мyноcибaтхои кишвapхо бо якдигap Ba дигap xоcиятхои мухими мyноcибaтхои бaйнaлxaлrçии мyоcиp мебошaд. Хycycaн элитaи дипломaтиpо зapyp acт, ки aз мaвrçеъгиpии ^у^ощои мyxтaлифи чaхонй, aз мaнфиaтхои ш^татхои мyxтaлифи тpaнcмиллй, aз rn^aBy ниятхои эхтимолии cyбъектхои мyxтaлифи caтхи бaйнaлxaлrçй xyб боxaбap бошaнд Ba œëcara xоpичии кишвappо дap ^иболи онхо бa pох монaнд. Дap

шароити имруза танхо огохии сиёсй метавонад кафолати фаъолияти самараноки элитаи дипломатй ва хифзи манфиатхои миллй гардад.

Зарур медонем, ки элитаи дипломатй содидияти худро ба рохбарияти кишвар, касбияти худ, давлат ва миллати хеш нишон дихад. Албатта элитаи дипломатй хамеша бо субъектхои дигари сатхи байналхалдй кору фаъолият мекунад ва зарур аст, ки фиреби баъзе аз субъектхои дорои гаразхои сиёсй ва идтисодй доштаро нахурад.

Бар замми ин элитаи дипломатиро зарур аст, ки аз хосиятхои фархангй, таърихию равонй, идтисодй, ичтимой, урфу одат, анъанахо, потенсиалхои мавчудаи субъектхои дигари сатхи байналхалдй, хусусан давлатхои миллй бохабар бошанд. Танхо бо донистани хосиятхои субъекти дигар, шинохти зарфиатхои он, донистани фархангу анъана ва дигар чихатхои хосаи онхо элитаи дипломатй метавонад заминаи самарабахшии фаъолияти хешро фарохам созад.

Барои ворид шудан ба элитаи дипломатй инчунин тахассусмандй зарур аст. Хусусан шахсони дар мактабхои касбии муносибатхои байналхалдй ва самтхои мухталифи он тахсилнамуда метавонанд ба талаботи тахассусмандй чавобгуй бошанд. Зарурати тахасусмандии дипломатхо пеш аз хама дар он аст, ки мохияти дипломатия бо рохи осоишта хал карда тавонистани вазъи низоъангез натанхо барои манфиати кишвари худ, балки мувозинати манфиатхои дигар иштирокчиёни муносибат байналхадиро ба инобат гирифтан ба хисоб меравад [7, с.7].

Храмин тарид бо боварй гуфта метавонем, ки элитаи дипломатй хамчун дисми таркибии элитаи сиёсии як кишвар дар амалй намудани сиёсати давлатй надши мухим дорад. Агарчанде элитаи дипломатй дисмати элитаи сиёсй аст, аммо баъзе чихатхое мавчуданд, ки махсусияти элитаи дипломатиро бараъло нишон медиханд. Аз ин ру, барои дарки пурраи сиёсати хоричии як давлат ва шаклгирии он дар хама холат зарур мешуморем, ки ба хосиятхои ташаккул ва инкишофи элитаи дипломатии он таваччух намуда шавад. Хусусан хангоми ташаккули элитаи дипломатй ба эътибор гирифтани меъёрхои баррасишударо мухим медонем. Танхо бо ташаккул додани элитаи дипломатии тахассусманд ва функсионалй як чомеа метавонад дар сиёсати хоричии хеш ва дар муносибат бо дигар субъектхои сатхи байналхалдй муваффад гардад. Фаъолияти дипломатй махорату истеъдоди тахасусии шахс, адлу заковат, тахассусмандй, донишу чахонбинй, масулиятшиносй, дарки вазъият ва баромадан аз он, худшиносй, худогохй, содид будан ба давлату миллат ва рохбарияти хеш ва дигар сифатхои хуби ахлодй ва сиёсиро талаб мекунад. Танхо ташкили дурусти элитаи дипломатй кафолати самаранокй дар сиёсати хоричй ва дохилии давлат шуда метавонад. Хамин тарид элитаи дипломатй новобаста аз сохт ва шакли давлатдорй дар сиёсати як давлат надши калон мебозад.

Пайнавишт:

1. Diana Digol. Emerging Diplomatic Elites in Post-Communist Europe. Florence, March 2007. 234 c.

2. Абулцосим Фирдавсй. Шоунома. цилди 5 - Душанбе: «Адиб», 2008. -480 с.

3. Абулцосим Фирдавсй. Шоунома.цилди 8 — Душанбе: «Адиб», 2009. - 480 с.

4. Ализода Н. А. Ташаккул ва инкишофи эволютсионии элитаи сиёсй дар цомеаи тагйирпазиранда (дар мисоли Цумуурии Тоцикистон) Диссертатсия барои дарёфти дарацаи илмии номзади илмуои сиёсй. Душанбе 2019. 163. - С. 14-39.

5. Ашин Г.К. Элитология: история, теория, современность: монография / Г.К. Ашин. Моск. гос. ин-т междунар. отношений (ун-т) МИД России, каф. философии. — М. :

МГИМО-Университет, 2010.-600 с.

6. Ашин Г. Формирование дипломатической элиты. http://www.politnaыka.org/library/elit/ashin.php.Санаи муроциат 10.11.2020.

7. Зонова Т. В. Дипломатия: Модели, формы, методы: Учебник для вузов / Т. В. Зонова. — 2-е изд., испр. — М.: Издательство «Аспект Пресс», 2014. — 348 с.

8. Мирбобоев А., Юсупов М., Каримов М. Муцаддимаи таърихи дипломатияи тоцик. Хуцанд-Ношир 2009, 212 с.

9. Мирзоев F. Дипломатия: цоида ва меъёруои ташрифоты. - Душанбе: «Ирфон», 2014.-336 с.

10. Нодар Мосаки. Особенности дипломатической элиты Грузии (Асосуои элитаи дипломатии Гурцистон). Международные процессы. Том 14. № 2, с. 141-162. DOI 10.17994/IT.2016.14.2.45/11. (Санаи муроциат 10.11.2020).

11. Парето В. Трансформация демократии/ пер. с итал. М.Юсима. - М.:Издательский дом «Территория будущего», 2011 .(Серия «Университетская библиотека Александра Погорельского»).—2008, 201с.

12. Попов В.И. Современная дипломатия: теория и практика: Курс лекций. Часть 1: Дипломатия - наука и искусство/ДАМИДРФ. -М.: Научная книга. 2000. 576 с.

13. Потемкин В. История дипломатии. Том 1. - Изд. Дом: «ОГИЗ». М.,- 1941. 566 с.

Reference Literature:

1. Diana Digol. Emerging Diplomatic Elites in Post-Communist Europe. Florence, March 2007. - 234pp.

2. Firdawsi, Abulkosim. Shoh-Name. -V. 5, - Dushanbe: Man-of-Letters, 2008. - 480pp.

3. Firdawsi, Abulhosim. Shoh-Name. -V. 8 - Dushanbe: Man-of-Letters, 2009. - 480 pp.

4. Alizoda N.A. Formation and Evolutional Development of Political Elite in Changing Societies (example of Tajikistan). Candidate dissertation inpolitology. - Dushanbe, 2019. -163pp.;pp.14-39

5. Ashin G.K. Elitology: History, Theory, Contemporaneity: monograph / G.K. Ashin. Moscow State Institute of International Relations under the Russian Ministry of Foreign Affairs, department of philosophy. -M. : MGIMO-University, 2010. - 600pp.

6. Ashin G.K. Formation of the Diplomatic Elite. http://www.politnauka.org/library/elit/ashin.php, (Date of appeal: 10.11.2020).

7. Zonova T.V. Diplomacy: Models, Forms, Methods: Textbook for universities / TV Zonova. -2-ndedition, revised. -M.: Publishing-House "AspectPress", 2014. - 348pp.

8. Mirboboev A., Yusupov M., Karimov M. Introduction into the History of Tajik Diplomacy. -Khujand: Publisher, 2009, - 212 pp.

9. Mirzoev G. Diplomacy : Rules and Protocol Samples. - Dushanbe: Cognition, 2014. - 336pp.

10. Mosaki, Nodar "Features of the Diplomatic Elite of Georgia, Specificities of the Diplomatic Elite of Georgia". International Processes, - V.14, No. 2, - pp. 141-162. DOI 10.17994 / IT.2016.14.2.45 /11. (Date of appeal: 10.11.2020).

11. Pareto V. Transformation of Democracy / translation from Italian. M.Yusima. - M.: Publishing-House "Territory of the Future", 2011. (Series "University Library of Alexander Pogorelsky"). - 2008, - 201 pp.

12. Popov V.I. Modern Diplomacy: Theory and Practice: A course of lectures. Part 1: Diplomacy - Science and Art / DAMID RF (Diplomatic Academy under the Ministry of Home Affairs). - M. : "Scientific Book", 2000, - 576pp.

13. Potemkin V. History of Diplomacy. Volume 1. - M. : Publishing-House: "OGIZ". -1941. - 566pp.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.