CC BY
466ектов промышленности. Таджикистанцы вместе с народами Советского Союза, в том числе с русскими на фронтах, в сражениях активно участвовали и проявили героизм показав пример другим. В сражениях под Москвой, Сталинградрм, Курском и Ленинградом десятки соотечественники вместе с русскими, украинцами, белорусами боролись против фашистов и внесли свою лепту в Великую Победу.
Ключевые слова: народы Советского Союза, таджики и таджикистанцы, фашистская Германия, героизм таджикских воинов под Москвой, Сталинградом, Ленинградом и Курском.
WARRIORS OF TAJIKISTAN DURING THE GREAT PATRIOTIC WAR
The article considers one of the difficult periods in the history of the Soviet Union and the Tajik SSR - the years of the Second World War, one of its main stages - the years of the Great Patriotic War. The leaders of the Soviet Union, headed by Joseph Kugashvili-Stalin, with the start of an unexpected attack by the Nazis, were able to evacuate people and strategically important industrial facilities whenever possible. The Tajiks, together with the peoples of the Soviet Union, including Russians on the fronts, actively participated in the battles and showed heroism to others, setting an example. In the battles of Moscow, Stalingrad, Kursk and Leningrad, dozens of compatriots in a place with Russians, Ukrainians, Belarusians fought against the Nazis and drew their contribution to the Great Victory.
Key words: peoples of the Soviet Union, Tajiks and Tajiks, fascist Germany, heroism of Tajik soldiers near Moscow, Stalingrad, Leningrad and Kursk.
Сведения об авторах: Турсунов Б.Р.-кандидат исторических наук, доцент кафедры истории Отечества и археологии Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафуров, Шарипов М.М.-преподаватель кафедры истории Отечества и археологии Худжандского государственного университета имени академика Б.Гафуров. Information about the authors: Tursunov B.R.-Candidate of Historical Sciences, Associate Professor of the Department of the History of the Fatherland and Archeology of the Khujand State University named after academician B. Gafurov, Sharipov M. M.-Lecturer of the Department of the History of the Fatherland and Archeology of the Khujand State University named after academician B. Gafurov.
УДК-378(575.3)(09)
ДДОЛ БА НОМИ С. М. КИРОВ ДАР СОЛХОИ ЧАНГИ БУЗУРГИ ВАТАНЙ (1941-1945)
МАХМУДОВА Н. Х., ИКРОМОВ Н. А., Донишгохи давлатии Хучанд ба номи академик Б. Гафуров
Ч,анги Бузурги Ватанй ки 1418 шабонаруз давом карда 9 майи соли 1945 бо галабаи музаффаронаи халки советй анчом ёфт, дар таърих бо харфхои заррин ва носутурданй сабт гардидааст. Асосгузори сулху вахдати миллй-Пешвои миллат, Президенти Чумхурии Точикистон мухтарам Эмомалй Рахмон таъкид намудаанд: "Дар таърихи тулонии хаёти башарият руйдодхое ба вукуъ пайвастанд, ки бузургй ва шахомати онхо бо
гузашти замон боз хам бештар мегардад. Рузи Галаба бар фашизм аз чумлаи хамин руйдодхои фаромушнопазир аст"[3,5].
Давраи Ч,анги Бузурги Ватанй бо Германияи фашистй дар солномаи ДДОЛ ба номи С.М. Киров (холо МДТ "ДДХ ба номи академик Б. Гафуров") бо сахифахои човидонй сабт гардидааст. Х,айати омузгорон, донишчуён ва кормандони донишкада мисли тамоми мехнаткашони мамлакат аз рузхои аввали чанг хаёту фаъолияти худро ба талаботи замони чанг мутобик гардонида буданд. "Галаба аз они мост!" чунин буд, хабаре, ки 1 июли соли 1941 дар газетаи вилоятии "Стахановец" чоп шуда муаллифи он омузгори донишкада Н.С. Иванов доир ба чамъомаде ки 23 июни соли 1941 дар донишкада баргузор гардида буд хабар додааст. "Ч,амъомад аз чониби котиби Кумитаи хизбии ДДОЛ Карим Дадабоев кушода эълон гардид. Сипас, сарвари донишкада А.Е. Месенжников хозиронро бо Изхороти хукуматй доир ба хучуми ахдшиканонаи Германияи фашистй ба кишвари мо шиносонида, фармонро дар хусуси чорй намудани низоми харбй дар минтакдхои муайяни мамлакат кироат кард" [2,37]. Дар митинг омузгорон Аббос Алиев, Б.М.Комаров, М.И.Стаменова донишчуён Пономарёв , Л. Дранникова паси хдм баромад карда, дар рохи хифзи Ватан омода будани худро изхор намудаанд: «Ман ба Армияи Сурх меравам,-иброз дошт хатмкунанда Н.Понамарёв,-то нафаси охирин мечангам ва агар лозим шавад, чонамро фидо менамоям. Мурдан бех аз бандагии нангин. Ватани махбуб - СССР-ро химоя менамо-ям». Донишчуи факултети таърих Л. Драникова чунин даъват ба амал овард:«Чй тавр ба Ватан ёрй расонем? Занхои Ватани мо хамеша хамкдда-ми мардон буданд.Ба зудй бояд курсхои хамширахои шафкдт ва махфилхои усули дифоъ аз хучуми хавой ташкил дода шаванд. Мо хозирем ба чанговарон ёрй расонида, дар хар маврид онхоро иваз намоем.^ама духтаронро даъват мекунам, ки имтихонхоро пеш аз мухлат супорида, ба махфилхои харбй аъзо гарданд»[1,66].
Ч,омеаи ДДОЛ ба номи С. М. Киров бо як эхсоси баланди ватандустй ба муборизаи умумихалкй бар зидди фашистони истилогар хамрох гардид. Шиори умумихал^ии «Дама чиз барои фронт, хама чиз барои галаба!», ки мазмун, мохият ва рухияи замонро ифода менамуд, хаёти донишкадаро ба мачрои нав ворид сохт.
Санаи 26 июни соли 1941 чамъомади навбатии омузгорон, донишчуён, кормандони донишкада баргузор гардида, накшаи азнавсозии корхои таълимй-тарбиявй, илмй-тадкикотй, хочагй, корхои чамъиятй-ташвикотй дар шароити чанг баррасй гардид. Ч,амъомади мазкур карор кабул кард:
1.Бинобар огози Ч,анги Бузурги Ватанй хамаи кафедрахои донишкада, комитети комсомол, иттифоки касаба бояд фаъолияти худро вобаста ба замони чанг мутобик намоянд. То 28 июн накшахои азнавсозии кафедрахо ба кисми таълим супорида шавад.
2.Ба кафедраи асосхои марксизм ленинизм супориш дода шуд, ки гурухи ташвикоту таргиботчиёнро омода намоянд, то ки дар байни халк корхои тарбиявй-сиёсиро пурзур намоянд.
3.Ба кафедраи адабиёт супориш шуд, ки дар асоси асархои классикони адабиёт маърузахои характери ватандустй доштаро омода намоянд.
4.Ба мухаррири газетаи девории донишкада супориш шуд, ки хар хафта дар газета оид ба хаёт ва фаъолияти донишкада дар замони чанг хабархо чоп намояд.
Х,амин тарик, хаёти донишкада ба талаботи замони чанг мутобик гардонида шуда дар накшаи корй ва хисоботи кафедрахо боби алохида "Бозсозии кафедрахо тибки талаботи замони чанг" дохил карда шуд. Шиори умумихалкии "Х,ама чиз барои галаба, хама чиз барои фронт!" рахнамои фаъолияти хайати омузгорону донишчуёни донишкада гардида буд. Дар солхои Ч,анги Бузурги Ватанй ба тарбияи харбй ватандустии донишчуён диккати махсус дода мешуд.Ба накшаи таълимии хамаи ихтисосхо курсхои махсуси нав, ки бо масъалаи харбй алокамандй дошт чорй гардид. Масалан, кафедраи таърих чунин курсхои махсусро ба монанди: "Ч,анги Бузурги Ватании халкхои ИЧ,ШС бо фашистони истилогар", "Ч,ангномаи халки рус", "Методикаи ташкили корхои маърифатй сиёсй дар Армияи Сурх", кафедраи табиатшиносй барои растанишиносон, факултативхои "Бактериология","Таъсири рухии моддахои захролудкунандаи биологй ва роххои мудофиа аз он"-ро мехонданд. Ба накшаи таълимии факултети физика ва математика чунин мавзуъхо дароварда шуда буданд: "Робитаи электрикй дар кори харбй", "Астрономияи хавой ва бахрй", "Олоти оптикй дар кори харбй", "Назарияи тирандозй", "Алокаи барк дар замони чанг", "Аэродинамика"-ро меомухтанд. Кафедраи забон ва адабиёти рус ба донишчуёни курсхои болой дар мавзуи "Идея ва образхои ватандустй дар адабиёти рус ва халкхои ИЧ,ШС" курси махсус тайёр карда буд [5,16].
Мохи августи соли 1941 Комитет оид ба кори мактабхои олии назди ШКХ ИЧ,ШС барномаи нави тарбияи чисмонй ва тайёрии харбиро тасдик кард, ки мувофики он хамаи донишчуён аз руи барномаи омузиши умумй ва хайати афсарони хурд тайёрии харбй мегузаштанд. Машгулияти кафедраи харбиро асосан афсарони аз фронт мачрух шуда омада бо сардории подполковник Г.И. Нехороших мегузарониданд.
Санаи 30 июни соли 1941 бо воситаи газетаи вилоятии "Стахановец" донишчуйдухтарон Л.Дранникова, М.Сербулова, Г. Брянтсева хохиши дар курсхои хамшираи шавкат хонданро изхор намуданд.Онхо навишта буданд, ки "ходисахои мудхиши чанг моро ором гузошта наметавонад. Мо аз ташкилоти чамъиятй хохиш менамоем, ки курсхои махсуси тайёр кардани хамширахои шавкат ва кружокхои ахаммияти харбй-мудофиавй доштаро барои занхо ташкил намоянд".Дере нагузашта чунин курсхо
ташкил шуданд, машгулиятхоро бо донишчуён духтури донишкада муаллими фанни гистология А. И. Данский мегузаронид.
Дар асоси ^арори ШКХ РСС Точикистон ва КМ Х,К (б) Точикистон 13 январ омузиши корхои кишоварзии донишчуён огоз ёфт. Вобаста ба ин таътили зимистона бархам дода шуд. Дарсхо шабона руз дар миён ба микдори як соат мутобики чадвали дарсй мегузаштанд.
Барои ташкил ва гузаронидани корхои чамъиятй, таълимиву тарбиявй омузгорон ва кормандони зерини донишкада вобаста шуда буданд:
Ба гурухи комбайнчиён-С.Ю. Мадаминов, гурухи тракторчиён-В.Н. Богданов, А. Сатторов, ба гурухи ронандагон-М. А. Носиров, ба гурухи ронандагони омузгор, кормандон ва хизматчиён-Л.К.Токмаков, ба гурухи тухмпошон-Д.М.Мисишин, ба гурухи обмонон-З. Осимов, ба гурухи каландкунандагон ва чинакчиёни пахта-М. Точибоев, ба гурухи култиваторон-Ф.М.Гудимович рохбарй мекарданд. Инструкторони гуруххо Дакимов, Ахмадов, Точибоев таъин шуда буданд. Инъикоси рафти корхои агробиологй ва кишоварзй ва нашри онхо ба зиммаи Б.М. Комаров ва В.С. Шардаков вогузор шуда буд.
Ч,омеаи донишкада пурра ба кори таълим ва мехнати акибгох сафарбар гардида буд. Махсусан, фаъолияти чинакчиёни «тиллои сафед» бо шиддат пеш мерафт.Дар рузномаи вилоятии «Стахановчй» ва «Стахановец» аз рузгори чинакчиёни чомеаи ДДОЛ зуд-зуд маколаву хабархо ба табъ мерасиданд. М. Виноградская дар хабари хеш зери унвони «Донишчуён дар пахта», ки дар рузномаи «Стахановец» 23 октябри соли 1942 ба табъ расида буд, менависад: «Донишчуён ва омузгорони донишкада накшаи харрузаи чиниши пахтаро 120-125 % ба ичро мерасонанд» [1-76].
Дар солхои Ч,анги Бузурги Ватанй донишкадаро Л. Е. Месежников (солхои 1938-1942), К.В. Чикорин (солхои 1942-1944) ва аз соли 1945 Максудчон Мирмуллоев рохбарй намуда буданд. Дар солхои чанг хайати омузгоронро ба се гурух таксим кардан мумкин буд:
1.Онхое, ки аз рузхои аввали ташкилшавии донишкада фаъолият доштанд (Б.М. Комаров, А.А. Диброва, М.Ф. Коновалова ва дигарон);
2.Омузгорони чавон, зиёиёни махаллй, аввалин хатмкардагони донишкада ( З.Осимов, М.Акрамов, А. Атаев, Т.Домидов ва дигарон);
З.Омузгороне, ки аз донишгоххои Россия ва Украина омада буданд пурра намуданд.
Дар хуччате, ки соли 1942 дарч шудааст гуфта мешавад: ин гуна бахамоии куввахои муаллимон барои донишкада манфиатнок буд. Муаллимони мактабхои олии Украина, Россия, ки тачрибаи корй ва дониши хуб доштанд ба баланд шудани сифати таълим накши бориз гузоштанд.Масалан, ба кафедраи физика-математика профессор Б.М. Яновский, ба кафедраи таърих М.Е. Беркович, ба кафедраи адабиёти рус номзади илмхои филологй А.А. Волков, ба кафедраи математика номзади
илмхои физикаю математика Г.И. Герасимчук мудир таъин шуданд.Дар донишкада профессор Г.Н. Гассовский, номзадхои илм Н.Г. Зуева, А.И. Липкина, Д.И. Кузнетсов ва дигарон фаъолият мебурданд. Х,амагй соли 1942 дар институт 3 профессор, 10 номзади илм ва 30 нафар омузгорон фаъолият доштанд.
Дар солхои чанг шумораи донишчуён аз сабаби ба сафи Армияи Сурх даъват шудан якбора паст фаромада буд. Масалан то санаи 1-уми октябри соли 1941 дар шуъбаи рузона хамагй 79 нафар донишчу дар шуъбаи шабона бошад 49 нафар донишчуён тахсил мекарданд. Дар охири соли хониши 1941-1942 теъдоди донишчуён 50 фоиз кам шуда ба 43 нафар расида буд. Дар шуъбаи рузонаи ДДОЛ дар огози соли тахсили 1942-1943 145 нафар тахсил мекарданд, ки дар охири сол аз онхо 69 нафар бокй монданд. Дар гуруххои таълимй аз 3 то 8 нафар дар баъзе гуруххо хатто 1 нафар тахсил мекард. Муддати тахсил дар донишкада аз 4 сол ба 3 сол фароварда шуд.
Мувофики вазъи 25-уми декабри соли 1941 дар тамоми донишгох, якчоя бо Институти муаллимтайёркунй 505 нафар донишчуён, аз чумла 272 нафар дар шуъбаи гоибона,184 нафар дар шуъбаи рузона тах,сил мекарданд. Бокимондагон дар шуъбаи шабона мехонданд. Агар соли 1941 донишгохро 149 нафар хатм карда бошанд, пас давоми солхои тахсили 1942-104 нафар, 1943-38 нафар, 1944-35 нафар ва 1945-28 нафар ба итмом расониданд. Сабаби костани теъдоди хатмкунандагон, бешубха натичаи ба сафхои Армияи Сурх сафарбар шудани донишчуён махсуб меёфт.
9 феврали соли 1943 дар Шурои ДДОЛ директори донишкада Л.Е. Месежников оид ба натичахои нимсолаи якуми соли хониши 1941-1942 хисобот дода, зикр карда буд, ки новобаста ба шароити вазнини чанг дар хамаи факултетхои донишгох накшаи таълим 99,1 фоиз ичро гардид. Аз 165 нафар донишчуён дар охири сессия 28 нафар (17%) бахои аъло, 59 хубу аъло, 98 нафар (58%) бахои гузаришро сохиб шуданд [1,57].
Дар солхои мудхиши чанг дар баробари таълим ва тарбия ба корхои илмй-тадкикотй низ диккати аввалиндарача дода мешуд.Устодону донишчуён мавзуъх,ои кори илмии худро ба талаботи замони чанг мутобик сохта, барои омухтани зах,ирах,ои табий, геологй, иктисодй ва мустахкам намудани иктидори харбй ва мудофиавии мамлакат равона сохта буданд.
Дар хисоботи ДДОЛ оид ба ичрои накшаи КИТ барои соли 1941 дар байни тадкикотх,ои илмии анчомёфта корхои В.И. Зюганова «Доир ба мундарича ва усулхои таълими таърих дар мактабхои миёна алокамандона бо чанги ватании СССР ба мукобили Германияи фашистй», М.А. Носиров «Мавзуи мудофиа дар таълими табиатшиносй дар мактаб», Р.А. Абдуллоев «Мавзуи мудофиа дар таълими чугрофия дар мактаб» номбар карда шуданд. И.С. Малявин дар мавзуи «Харитаи чангй» дастури методие барои муаллимони мактабхои миёна мураттаб сохт. Солхои 19411942 муаллими кафедраи педагогика Н.К. Довидов мавзуи «Корхои
мудофиавй дар мактаб»-ро тадкик менамуд.Номзади фанхои педагогй, мудири кафедра А.П. Кнопкин соли 1943 мавзуи «Кори рохбари синф дар шароити Чднги Бузурги Ватанй»-ро мавриди баррасй карор дод. Дар давоми ин солхо аз тарафи методистон мавзуъхои «Таълими таърихи нав дар рузхои Ч,анги Бузурги Ватанй» (В.И. Зюганова), «Унсурхои кори мудофиа дар таълими физикаи мактаби миёна» (Т.Д. Домидов), «Масъалахои марбут ба мудофиа аз риёзиёт» (А.Н. Довидов) ва «Тарбияи ватандустй дар таълими хониши адабй» (М.И. Стаменова) ба тахкик расиданд. Дар тули соли 1942-1943 6 рисолаи номзадй ва 1 рисолаи докторй муваффакона химоя гардида буд.
Мохи январи соли 1943 дар донишкада дар мавзуи «Истифодаи захирахои табиии Точикистони Шимолй дар саноати республика» конфронси илмй гузаронида шуд. Кафедрахои институт чустучухои илмию эчодии худро ба мавзухое равона сохтанд, ки ахаммияти бевоситаи мудофиавй ва ё хочагии халк доштанд. Доир ба проблемахои чиддии илмй хамчунин директори донишгох Л.Е. Месенжников, файласуф С.Б. Морочник, таърихчиён В.Зюганова, А.Е. Мачй ва Р.Б. Гренадер, мудири кафедраи физика, профессор Б.М.Яновский, аъзои хамин кафедра Н.Г. Зуева, мудири кафедраи педагогика дотсент А.П. Конопкин, филологхо Ф. Абдуллозода, И.С. Фрейдкина, Е.С. Бражников, А.А. Волков (минбаъд адабиётшиноси машхури советй, доктори илмхои филологй), Е.М.Вал, М.И. Стаменова, С.Н. Фадеев, А.Мирпочоев, А.Орифов, М.Турсунов, М. Явич, биолог Б.С. Шардаков, географ Р.А. Абдуллоев, психолог Л.К. Токмаков ва дигархо кор мекарданд. Умуман, дар солхои чанг олимони донишкада дар болои 64 номгуи мавзуъ кори илмй мебурданд.
Рузномаи «Коммуниста Точикистон» аз 27 феврали соли 1942 дар яке сахифахояш чунин нивишта буд: «Кафедрахои ДДОЛ ба номи С.М.Киров хамаи корхои илмиашонро мутобики шароити замони чанг аз нав ба рох монданд, ки ба халли амалии вазифахои мухим нигаронида шудааст. Кафедраи табиатшиносй ва химия барои Комбинати шохибофй ба чои ранг дигар моддаеро дарёфт кард, ки он ба чои ранги аз дигар чумхурихо овардашаванда кор фармуда мешавад. Кафедраи физика бошад, барои халли масъалаи ба амал чорикунии обёрикунй ба воситаи таранхои гидравликии заминхои колхозй камари химмат бастааст».
Соли 1945 дар хаёти ДДОЛ ба номи С. М. Киров вокеаи хурсандибахш рух дод. Нахустин шуда аз байни оузгорони тахчоии миллй О. Орифов дар шахри Тошканд диссертатсияи номзадиро аз руи ихтисоси филологияи узбек химоя кард.
Дар солхои Ч,БВ чомеаи донишкада чун тамоми мардуми Шуравй ба фронт кумаки худро мерасониданд. Дануз соли 1941 ба Фонди мудофиа музди мехнати якрузаи устодону кормандон дар хачми 10800 сум ирсол гардида буд. Барои сохтани каторахои танкии "Коммуниста Точикистон" -7.647 сум, "Омузгори Точикистон" 7.647 сум маблаг хамагй барои фонди
мудофиа 37.233 сум чамъоварй гардида буд. Устодон ва донишчуён барои чамъоварй ва ба фронт фиристодани сару либос, маводи хурока, меваи хушк ва кумак ба маъюбони чанг ва аъзои оилаи сарбозон фаъолона ширкат меварзиданд.
Бо супориши ташкилоти комсомолй донишчуён ду госпитали харбиро ки дар шахр ташкил шуда буд ба шефй гирифта буданд.
Дамин тарик, институт дар солхои Чднги Бузурги Ватанй имтихони камолотро бошарафона паси сар кард. Дар зарфи чор сол дар шароитхои нихой (гайриодй) тайёр кардани мутахассисони ботачриба боз хам мута-шаккил ва муттахид гашт. Донишкадаи мазкур бешубха бахри галаба аз болои фашизми Германия сахми босазои худро гузоштааст.
АДАБИЁТ
1. Абдуллоев С. А, Х. Х. Холджураев. Худжандский государственный университет:
история, документы иего люди.-Худжанд.,1997. 464 стр.
2. Fафурчони Мирхайдар. Каъбаи дили ман.-Хучанд.,2007.267 стр.
3. Ёдбуди ;ахрамонон.-Хучанд.,2015. 92стр.
4. История Ленинабада.-Душанбе.,1986. 571стр. (373 военое дело).
5. Каримов С. Н., F.Д.Дайдаров. Кохи фарханг.-Хучанд.,1992. 57стр.
6. Мачмуаи идона.25 сол.-Ленинабад.,1958. 127 стр.
7. Хамидов Р. Я. Старейший институт Таджикистана.-Душанбе.,1966.85стр.
ДДОЛ БА НОМИ С. М. КИРОВ ДАР СОЛДОИ ЧДНГИ БУЗУРГИ ВАТАНЙ (1941-1945)
Дар ма;ола сухан дар бобати фаъолияти таълимй, тарбиявй ва илмии ДДОЛ ба номи С.М. Киров дар солхои Ч,анги Бузурги Ватанй (1941-1945) меравад. Зикр мешавад, ки аз рузхои аввали огози чанг чомеаи мехнатии донишкада шиори "Дама чиз барои фронт, хама чиз барои галаба!"-ро сармаш;и фаъолияти худ ;арор дода, бо эхсоси баланди ватандустй ба муборизаи умумихал;й бар зидди фашистони Германия хамрох гардид. Даёти донишкада ба талаботи замони чанг мутоби; гардонида шуд.Ба на;шаи таълимии хамаи ихтисосхо курсхои махсуси нав, ки бо масъалаи харбй ало;амандй дошт чорй гардид. Дар солхои мудхиши чанг дар баробари таълим ва тарбия ба корхои илмй-тад;и;отй низ ди;;ати аввалиндарача дода мешуд. Устодону донишчуён мавзуъхои кори илмии худро ба талаботи замони чанг мутобик сохта, барои омухтани захирахои табий, геологй, иктисодй ва мустахкам намудани иктидори харбй ва мудофиавии мамлакат равона сохта буданд. Зикр мешавад, ки сахми ДДОЛ ба номи С.М. Киров дар галаба бар фашизми Германия хеле назаррас аст.
Калидвожахо: ДДОЛ ба номи С.М. Киров, солцо,Цанги Бузурги Ватанй,1941-1945,фаъолияти таълимй, тарбиявй, донишкада, шиор, муборизаи умумихалцй, бар зидди фашистон, Германия,замони цанг,нацшаи таълимй, щмаи ихтисосхо, курсхои махсуси нав, масъалаи щрбй.
ЛГПИ ИМЕНИ С. М. КИРОВА В ГОДЫ ВОЙНЫ (1941-1945)
В статье рассматривается вопрос о состоянии ЛГПИ им. С.М. Кирова в годы Великой Отечественной войны (1941-1945). Отмечается, что с первых дней войны трудовое сообщество института под девизом «Все для фронта, все для победы» присоединилось к общенациональной борьбе против нацистской Германии с сильным чувством патриотизма. Жизнь института была адаптирована к требованиям войны. Новые специальные курсы связанные с военным делом были введены в учебные планы всех специальностей. В страшные годы войны наряду с образованием приоритет отдавался также научным исследованиям. Преподаватели и студенты адаптировали темы своей научной работы к требованиям войны и сосредоточились на изучении природных, геологических, экономических ресурсов и укреплении обороноспособности страны. Отмечается, что вклад ЛГПИ имени С.М. Кирова в победу над немецким фашизмом значителен.
Ключевые слова: ЛГПИ имени С.М. Кирова, годы, Великая Отечественная война 1941-1945 гг., Просветительская деятельность, институт, лозунг, общенациональная борьба, против фашизма, Германия, военное время, учебная программа, все специальности, новые спецкурсы, военные вопросы.
LGPI NAMED AFTER S. M. KIROV DURING THE WAR (1941-1945)
The article considers the state of the Leningrad State Pedagogical Institute. C.M. Kirov during the Great Patriotic War (1941-1945). It is noted that from the first days of the war, the institute's labor community, with the motto "Everything for the Front, Everything for the Victory," joined the nationwide struggle against Nazi Germany with a strong sense of patriotism. The life of the institute was adapted to the requirements of the war. New special courses related to military affairs were introduced into the curricula of all specialties. In the terrible years of the war, along with education, priority was also given to scientific research. Teachers and students adapted the topics of their scientific work to the requirements of the war and focused on studying the natural, geological, economic resources and strengthening the country's defense capabilities. It is noted that the contribution of the Leningrad State Pedagogical Institute named after S.M. Kirov's victory over German fascism is significant.
Key words: DDOL named after S.M. Kirov, years, Great Patriotic War 1941-1945, Educational activities, institute, slogan, nationwide struggle, against fascism, Germany, wartime, curriculum, all specialties, new special courses, military issues.
Сведения об авторах: Махмудова Назира Солиходжаевна-кандидат исторических наук, дот-сент, заведущая общеуниверситетской кафедрой истории таджикского народа ГОУ "Худжанд-ского Государственного Университета имени академика Бободжона Гафурова".Икромов Назирхон Ашурбоевич-кандидат исторических наук, доцент кафедры истории таджикского народа Худжандского государственного университета имени Бободжона Гафурова.
Information about the authors: Makhmudova Nazira Solikhodzhaevna, Candidate of Historical Sciences, Dotsent, Head of the University Department of the History of the Tajik People of the Khujand State University named after Academician Bobodzhon Gafurov.Ikromov Nazirkhon Ashurboevich -Candidate of Historical Sciences, Associate Professor of the Tajik State University, Khujand State University named after Bobojon Ghafurov.
