CC BY
13
Вестник Ка^НЖУ №1-2018
Ж.М.Есентаева
Международный Казахско-Турецкий университет им. Х.АЯссави
МЕДИКО-СОЦИАЛЬНЫЕ АСПЕКТЫ ТРАВМАТИЗМА И ПУТИ СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ
Резюме: Проанализированы данные статистической отчетности, касающиеся первичной травм за период 2013-2015 годы. Отмечено, что за I квартал анализируемый период в абсолютных значениях распространённость травм выросла на 9,4%, а инвалидность от травм в общей структуре занимает седьмое место. Ключевые слова: травма, инвалидность, ДТП, смертность, медицина
Zh.M. Esentaeva
International Kazakh-Turkish University them. H.A. Yassaui
MEDICAL SOCIAL ASPECTS OF INJURIES AND WAYS OF IMPROVING
Resume: The data of statistical reports on primary injury for the period 2013-2015 years. It is noted that for the first quarter of the period under review in absolute prevalence of injuries increased by 9.4%, and disability from injuries in the total ranked seventh. Keywords: trauma, disability, accident, death, medicine
ОЭК 614.1:314.02(574)
М.А. Булешов1, Б.С. Турдалиева2, А.М. Талгатбек3, У.Ю. Чулпанов2, Н.С. Жанабаев3,
А.М. Булешова1, Р.Е. Ботабаева1
1Оцтустш Казацстан мемлекеттш фармацевтикалыц академиясы 2С.Ж. Асфендияров атындагы Казак, улттыц медицина университетi 3Кожа Ахмет Ясауи атындагы халъщаралъщ Казак - Турш универсиmеmi
ШЫМКЕНТ КАЛАСЫ Т¥РFЫНДАРЫНЫH, 9Л1М1 МЕН ОРТАША 9М1Р CYPy ¥3AK;TbIFbI К9РСЕТК1ШТЕР1НЩ ЭЛЕУМЕТТ1К-ЭКОНОМИКАЛЫ K ТОКЫРАУ КЕЗЕНДЕГ1 ДЕНГЕЙ1
МЕН ДАМУ БAFЫТЫ
2015-2017 жылдары тургындардыц денсаулыц кврсеткiштерiн цалыптастыруга цогамдагы элеуметтк-экономикалыц тоцырау факторлары edsyip эсер emmi. Осы ретте тургындардыц влiм кврсеткiшi мен орташа eMip суру кврсеткiштерi адам денсаулыгына эсер ememiн тэуекелдер факторлар дэpeжeсiнiцбаpомempi ретнде квpiнiс табады. ЭлеуметтЫ-экономикалыц тоцырау эсepiнeн журек-цан айналу жуйеа аурулары, цаmepлi iсiкmep мен зорлыц-зомбылыцтан туындайтын влiм кврсеткштертщ децгеш курт артады. Эаресе ецбек ету жасындагы тургындардыц влiм мен орташа вмip суру узацтыгы квpсemкiшmepi взгepiскe ушырайды. Казipгi кезде ер юслердщ влiмi эйелдердщ влiмiнeн жогары болып кeлeдi. Ер кШлердщ влiмiнiц ец жогары квpсemкiшi 15-29 жастагы жэне 35-54 жастагылар арасында кездесед1 Амбулаторияда сапасыз емдеуден стационарлыц аурулардыц алгашцы аптада ерте цайтыс болуына алып кeлeдi. Оган цосымша, стационарлыц дианостика мен емдеу шараларыныц сапасыныц нашарлыгы цосымша эсepiн mигiзeдi.
TyrnHÖi свздер: влiм, орташа вмip суру узацтыгы, элeyмemmiк-экономикалыц тоцырау, цаmepлi себептер, жыныстыц epeкшeлiкmep, емханалыцжэне стационарлыц квмeкmi жemiлдipy.
взектьшп.
Тургындардыц денсаулык керсеткштершщ шшде eлiм керсеткшше ерекше кецы белшедь Оныц даму багытын есептеу аса киындыкка туспейдь Сонымен катар, осы керсеткш эртYрлi аудандардыц тургындарыныц денсаулыгындагы эртYрлi уакыттагы езгер^терш накты керсете алатын объективт жэне дерекл керсеткш болып табылады. Ал, медициналык статистика колданатын денсаулы; керсеткштершщ саны мен сапасыныц барынша жогарлауына карамай, елiм керсеткiшiнiц тарихи тYсiнiгi осы KYнге дейiн езiнiц мэнш жогалта койган жо;. Сонымен катар, керсеткштерш денсаулыкты сипаттайтын керсеткiш ретшде карастыру жэне денсаулык уйымдарыныц кызмет тиiмдiлiгiн керсететiн ете пайдалы керсеткш ретiнде де колдануга болады [1,2,3]. Денсаулыктыц заманауи даму багыты кебшесе елiм керсеткiштерiне CYЙене отырып карастырылады. Сондыктан, осы керсеткiштi медициналык-элеуметтж жэне демографиялык зерттеулерде жиi колдануда.
Цазакстан Республикасындагы тургындарыныц арасындагы денсаулык керсеткштершщ децгейi мен даму багытында жалпы бiргелкi байкалганмен, жеке облыстарда аймактык ерекшелiктер байкалады. Сондыктан, осы жагдайлар
байыпты зерттеудi, сараптауды жэне накты баскарушылык шешiм кабылдауды кажет етедь
Айтылган мэселелер Цазакстан Республикасыныц Оцтустж Цазакстан облысы Yшiн аса езект болып отыр. Соцгы жылдары eлiм кврсеткiшi улгайып, тургындардыц орташа eмiр CYPу кврсеткiшiнiц твмендеуi байкалады. Зерттеудщ мандаты.
ОцтYCтiк Цазакстан облысы тургындарыныц влiм кврсеткiшiн жастык-жыныстык ерекшелiктерiне карай кешендi тYPде зерттеп, оныц даму багытын аныктап, орташа вмiр CYPу узактыгыныц болашак вмiрдегi орташа узактыгын сараптау. Олардыц арасындагы медициналык бакылау сапасын зерттеп, влiмнiц азаюына жэне орташа eмiр CYPу узактыгыныц артуына багытталган усыныстарды жасау.
Зерттеу материалдары мен эдгстерь
Статистика комитетнiц мэлiметтерi бойынша ОцтYCтiк Цазакстан облысы тургындарыныц eлiм кврсеткiштерi зерттелдi. Оны 2000-2014 жэне 2010-2017 жылгы децгейлерi есептелiнiп, eлiм кестесi жасалынды. 8лiм кврсеткiшiнiц себептершщ орташа вмiр CYPу узактыгына косатын Yлес салмагын есептеп шыгу Yшiн, влiм кврсеткiшiнiц кестесi жасалынды. Сонымен катар eлiм
ФеиШк ЭСаяЯСММ ОЬ? 1-2018
кврсеткiшi жасты;-жыныстык; ерекшелiктерi аны;талды. Оны 5 жыл сайын есептеп шыгардык;. Сонымен ;атар,жеке жасты; топтарда eлiмге алып келетiн себептердi алып тастагандагы влiм кестесi жасалынды. Денсаулы; са;тау бас;армасыныц а;параттык; сараптау орталыгынан алынган 2015-2017 жылгы барлы; влiм о^игалары туралы деректердi сараптады;. Оныц барысында патолого-анатомиялы; бюроныц эрбiр eлiм о^игалары туралы деректер мен уй жагдайындагы влiм о^игалары зерттелдi. Нэтижелерь
Шымкент ;аласы тургындарыныц влiм керсеткшшщ динамикасын сараптау, кейбiр жылдарда оныц айтарлы;тай взгерiстерге ушырап, ал кейбiр жылдары оныц даму багытыныц кетерыгендИн кврсеттi. Оган негiзгi себеп болган жайсыз жэне ;атерлi себептер кебшесе ;ыс;а мерзiмде эсер еткен, ал экономикалы; то;ырау себептерi
2015 жылдан берi то;таусыз эсерiн тигiзуде. Шымкент ;аласында 2015 жылдан бастап елiм керсеткiшiнiц децгейi 1000 адамга балап есептегенде 9,2 о;игадан ас;ан. Осындай жогаргы керсеткiш соцгы 3 жылда то;таусыз есiм берген. Казiрri тацда елiм керсеткiшiнiц децгейi 9,9%оо - ге дешн жетiп отыр. Соцгы 3 жылдагы елiм керсеткiшiнiц есiмi элеуметтж-экономикалы; то;ыраудыц эсерiнен туындады. Бастап;ы кезецде (2015 жылы) тургындардыц арасындагы денсаулыгы нашар топтары елiмге ушырап, ал ;алган тургындар элеуметтж-экономикалы; то;ырауга бiрте-бiрте бейiмделiп, елiм керсеткiшiнiц тура;тауына себеп болды.
2016 жылы Шымкент ;аласындагы тургындардыц елiм керсеткiшi 8,8%о ге дейiн темендеп, тургындардыц денсаулыгыныц бiршама тура^тагандыгын керсетiп отыр. Стандартизация эдiсiнiц кемегiмен ЖYргiзген зерттеу, Шымкент ;аласы тургындарыныц орташа жасы 32,7 жылды ^урагандыгын керсеттi. Ер кгалер мен эйелдердiц елiм керсеткiшiнiц динамикасын жэне децгешн салыстыру 20152018 жылдары ер кгалердщ елiмiнiц эйелдер керсеткшшщ децгейiне ;араганда жогары болгандыгын керсеттi. Ер кiсiлердi жогаргы елiм керсеткiшi кебiнесе 20-24, 25-29, 3539, 40-49 жэне 45-49 жастар аралыгында бай;алады. Керсеткiштердiц жогарылау динамикасы 1-4, 10-9, 25-29, 4059, 65-74 жас аралыгында бай;алады. 2015 жылы елiм керсеткiшiнiц ;урамында бiрiншi рангалы; орынды ;ан айналу ЖYЙесi аурулары алган (59,4%), ал екiншi рангалы; орында (17,1%) ;атерлi iсiктер орналас;ан. Yшiншi рангалы; орында жара;аттар мен уланулар жайгаск;ан жэне олардыц елiм керсеткiшiнiц ;урамындагы Yлес салмагы 11,4 пайызга дейiн жетедi.
Сонымен, жогарыда аталган аурулардыц бiрлескен Yлес салмагы 87,9 пайызга дейiн жетш, жалпы елiм керсеткiшiнiц басым белИн ;урайды. Осы аурулардан кейiн келеа аурулар темендегiдей рангалы; орындарда жайгасьщан. Олардыц iшiндегi тыныс ЖYЙесi органдарыныц жэне ас ;орыту органдарыныц аурулары тертiншi жэне бесiншi рангалы; орындарда жайгаск;ан. Олардыц Yлес салмагы жалпы елiм керсеткiшiнiц 3,2 пайызын ;урайды. Осы патологиялардан кейiн инфекциялы; жэне паразитарлы; аурулар орналас;ан. Олардыц Yлес салмагы 1,6 пайызга дейiн жетедь Аурушацды; ;урамындагы езге патологиялардыц Yлес салмагы 1%-дан аспайды. 2015 жылы ;ан айналу ЖYЙесiнiц аурулары 100000 адамга балап есептегенде Шымкент ;аласы тургындарыныц арасында 790,8%00 жеттi. Алайда 2016 жылдан бастап оныц децгеш ^рт жогарылап, 820,4%00 ге дешн кетерыш, 2017 жылы 974,8%00 дешн арт;ан. Бул жерде айта кететш мэселе, Шымкент ;аласы тургындарыныц ЖYрек ;ан айналу ЖYЙесiнен туындайтын елiм керсеткiшiнiц децгейi Казахстан Республикасы тургындарыныц осы аурудан туындайтын елiмiнен 12,6 пайызга темен. Бул керсеткiштiц темендеуше бiрiншi кезекте 40-49 тургындардыц арасындагы елiм керсеткiшiнiц темендiгi себеп болды. Ал, жасы 50- ден жогары тургындардыц арасындагы елiм керсеткiшiнiц децгеш Республика тургындарыныц керсеткiшiнен жогары.
К^атерл1 iсiктен туындайтын елiм керсеткiшiнiц децгеш 100000 адамга балап есептегенде 2015 жылы 273,7 о;иганы ;урады. Ал, 2017 жылы 280,1%00 ге дешн артты. Шымкент
;аласында ;алыптас;ан ;атерлi iсiктен туындаган елiм керсеткшшщ децгейi, жалпы Республикадагы осы себептен туындаган елiмкерсеткiшiнен едэуiр темен. Денсаулы; са;тау ЖYЙесiн ерекше толгандыратын нэрсе, ол тургындардыц сырт;ы себептен туындайтын елiм керсеткiшiнiц жогары болуы.
2015 жылы оныц децгеш 100000 адамга балап есептегенде 188,9 о;игадан, 2017 жылы 197,2 о;игага дейiн арт;ан. Ер кiсiлердiц осы себептен туындайтын елiм керсеткiшi эйелдердiц керсеткiшiнен 3,5 есе жогары. Егер соцгы 10 жылда ер кгалердщ сырт;ы себептерден туындаган елiм керсеткiшi 97,2 пайызга артса, эйелдердiц арасында оныц децгеш 47,3 пайызга дейiн гана жогарлаган. 8лiм керсеткiшiнiц жогарлауы барлы; жасты; топтарда бай;алады. Тек ;ана 15 жас;а дейiнгi жэне 80-85 жас;а дейiнгi тургындар арасында оныц темендеуi орын алган. 8лiм керсеткiшiнiц динамикасы 20-24 жэне 45-49 жастагы тургындардыц арасында ерекше жогары децгейге кетершген (2,69 есе). 8лiм керсеткiшiнiц улгаюы кебiнесе механикалы; туншыгудан (2,1 есе) жэне юсшщ елтiруiмен туындаган (1,9 есе), бай;аусызда туындаган елiм, алкогольдж улану жэне суга кету о;игаларынан туындаган елiм керсеткiшiнiц децгейi 1,8 есеге арт;ан. Калалы; сотты; медициналы; сараптау бюросыныц деректерiне ;араганда ^штеп елтiргендердiц керсеткiшiц ;урамы мынандай болып шы;ты:Олардыц кебiсiнiц себебi жара;аттардан, ал 26,6 пайызы уланулардан туындап отыр. 8лiмнiц 15,1 пайызы механикалы; асфекциядан туындап отыр, ал 8,8 пайызы механикалы; асфекциямен езге себептерден болып шы;ты. Жалпы жара;аттрадыц 14,8 пайызы автокелiктен туындаган жара;аттарга байланысты болтан. Оныц 11,6 пайызы автокелжтерден, 2,1 пайызы темiр жол жара;аттарынан, 1,1 пайызы езге келжтерден туындаган жара;аттардан орын алган. Жара;аттанудыц 15,4 пайызы етпес заттардыц эсершен туындаган за;ымдар, 5,9 пайызы етир заттардан за;ымданудан пайда болтан, 14,5 пайызы ;улаганда алган жара;аттардан пайда болды. Жара;аттанудыц 2,0 пайызы ату ;уралдарынан за;ымдану ар;ылы пайда болтан. Механикалы; асфекцияга алып келген себептердiц ;атарында биiктен ;улау о;игалары 8,4 пайызды тYзедi, 3,6 пайызы суга туншыгудан, 1,2 пайызы асылып елуден, 12,4 пайызы алкогольдж iшiмдiктi ;абылдаудан туындаган. Осындай елiмнiц 1,4 пайызы наркотикалы; заттарды , ал 9,8 пайызы езге улы заттарды ;абылдаудан туындаган. влiмге алып келген
за;ымданудыц жыл мезгiлiне ;арай таралуы мынандай жагдайды керсеттi.
Жара;аттаудыц ец жш кездесуi шiлде, желто;сан, ;ацтар айларына тура келедi. влiмге алып келген за;ымдардыц ец сирек кездесуi мамыр жэне ;ыркYЙек айларында орын алган. Жара;аттардыц орын алуы кебнесе дYЙсенбi жэне жума KYндерi бай;алган. Ал оныц ец сирек кездесуi бейсенбi жэне жексенбi KYндерiне тиесiлi болып отыр. влiм алып келетiн жара;аттра кебiнесе пэтерлерде кездеседi (55 пайыз), ал оныц 16 кешеде, 14 пайызы аулада, 9,5 пайызы падъездерде, 5,5 пайызы iрi су ;оймаларында туындайды. влiмге ушырагандардыц жартысынан астамыныц (58,5%) ;аныныц ;урамында жогары дэрежеде алкогольдж iшiмдiктердiц жогары мелшерi аны;талды. Олар жецiл (51,1 пайыз), орта (10,2 пайыз), ^ш^ (7,5 пайыз), ауыр (21,5 пайыз) жэне елiмге алып келетiн дэрежеде (9,7 пайыз) кездеседь
ЭртYрлi денсаулы; керсеткiштерiнiц шшде ец дэл жэне сырт;ы себептердщ эсерiне тез езгеретiн индикатор болып тургындардыц орташа емiр CYPу уза;тыгы есептеледi. Бул керсеткiш тургындардыц жасты; топтарына ;арай аса ;атты езгер^ке ушырай ;оймайды. Бул керсеткiштi 20082017 жылдар аралыгында зерттедiк жэне аралы; керсеткiш ретiнде 2012 жылгы орташа емiр CYPу уза;тыгы керсеткшш алды;. Бул керсеткiш 10 жылдыц келемiнде бiршама езгердi жэне оныц децгеш 69,5 жылга тец болып шы;ты. Эйелдердiц орташа емiр CYPу уза;тыгы 73,62 жылга тецелсе, ер иалердщ керсеткiшi 64,59 жылга жетть Алайда, 2015 -2017 жылдары орын алган элеуметтiк-экономикалы; то;ырау тургындардыц елiм керсеткiшiн KYрт
Вестник Ка^ЖЖУ №1-2018
жогарылатып, олардыц орташа eMip суру уза;тыгын 2015 жылы 65,9 жылга дейiнтвмендеттi (59,8 жылга дейiн ер кiсiлердiцвмiр суру уза;тыгын жэне 72,08 жылга дешн эйелдердiц осындай кврсеткiштерiн). Ал 2017 жылы бул керсеткштщ децгейi бiршама тура;танып, 67,7 жылга жеттi. Осы жагдайда ер кiсiлердiц О8С¥ - гы 61,7 жыл, ал эйелдердщ кврсеткiшi 73,38 жыл болды. Бул керсеткштщ K^iPri децгейi дамыган Европа елдершщ 1950-1955 жылгы жеткен керсеткштерше сай келедi, ал 2015-2017 жылдардагы Европа елдерiнде ;алыптаск;ан орташа eмiр суру уза;тыгы кврсеткiшiнен 8,7-9,3 жылга темен (ер кiсiлерде 70,4 жыл, ал эйелдерде 82,7 жыл). Оцтуспк Казахстан облысында эйелдердiц орташа емiр суру уза;тыгы ер кiсiлердiц керсеткшшен айтарлы;тай жогары болып ;алыптаск;ан.2008 жылы эйелдердщ орташа емiр суру уза;тыгы 73,62 жыл болса, 2017 жылы 73,40 жыл болып отыр. Бул децгейлер ер кiсiлердiц керсеткiшiнен едэуiр жогары. Екi жынысты; топтыц керсеткiштерi арасындагы айырмашылы; 2008 жылы 9,03 жылга тец болса, 2017 жылы-11,70 жыл болып шы;ты.Бул жагдай элеуметтж-экономикалы; то;ыраудыц ер кiсiлер елiмiнiц есуше жэнеорташа емiр суру уза;тыгыныц темендеуше ы;палын тигiздi. Сонды;тан ер кгалер мен эйелдердiц орташа емiр суру уза;тыгыгы керсеткiштерiнiц айырмашылыгын арттыра туседь Айта кететiн жагдай, дамыган Европа елдершдеп О8С¥-ыгындагы жынысты; айырмашылы; аса жогары емес. Егер 2008 жылы оныц магынасы 6,4 жас ты ;ураса, 2017 жылы 6,1 жыл болып шы;ты. Осыган ;араганда дамыган Европа елдершдеп ер кгалер мен эйелдердщ орташа емiр суру уза;тыгындагы айырмашылы; бiрте-бiрте темендей тусуде. Оцтустж Казахстан облысындагы тургындардыц орташа емiр суру уза;тыгыныц жынысты; айырмашылыгы 35 жас;а дейiцгiлер арасында ерекше жогары. Мысалы, 25 жастагы ерлер мен эйелдердщ О8С¥-ындагы айырмашылы; 11,8 жыл болса, 25-35 жастагылар арасында 10 жылга дешн жетть Ецбек ету жасына жеткендер арасында (15-19 жас) О8С¥-ы 2008 жылы 57,02 жылды ;ураса, 2017 жылы- 53,75 жылга дешн темендедь Керсеткiштiц темендеу децгеш 3,27 жыл болып шы;ты. 15-19 жастагы ер ж^ггтердщ орташа емiр суру уза;тыгы60,52-64,38 жас болса,ал осы жастагы эйелдердщ арасында 55,41-59,28 жыл болып шы;ты.2017 жылы ер кгалерде 54,62 -53,38 жыл, ал эйелдерде 53,42-56,17 жылга тецелдь Керсеткштщ децгеш ер кгалерде 5,90- ден 11,00 жылга дешн ;ыс;арса, эйелдерде-1,06-дан 3,11 жылга дешн темендедь Сонымен элеуметтж-экономикалы; то;ырау бiрiншi кезекте ер кгалердщ денсаулы; керсеткiшiне керi эсерiн тигiзедi екен. Сонымен, Шымкент ;аласы тургындарыныц елiм керсеткiшiнiц децгейi соцгы 2015-2017 жылдары жайсыз болып ;алыптасуда. влiм керсеткiшi 7%оо ден - 9%о ге дейiн артты. влiм керсеткшшщ жогарлауы тургындардыц орта жасыныц улгаюымен жэне экономикалы; то;ыраумен тiкелей байланысты. Эсiрес, ецбек ету жасындагы тургындардыц арасындагы елiм керсеткiшiнiц децгейi езге жасты; топтарга ;араганда жогары болып ;алыптас;ан. влiм керсеткiшiнiц децгейi непзп аурулар тобында
жогарлаган. Эсiресе, зорлы;пен елтiру о;игалары жиi кездеседi. 2008 жылдан бастап, ер кiсiлердiц елiм керсеткiшi эйелдердiц елiм керсеткiшi децгешнен жогары болып шы;ты.
Ер кiсiлердiц елiм керсеткiшiнiц ец жогары децгейi 15-29 жэне 35-54 жастагылар арасында кездеседь Тургындардыц елiмiне алып келетiн непзп себептерге журек-;ан айналу ЖYЙесi аурулары (100000 адамга балап есептегенде 974,8 о;ига), ;атерлi iсiктер (100000 адамга балап есептегенде 280,1 о;ига), зорльщ-зомбылы; себептер бойынша (100000 адамга балап есептегенде 188,7 о;ига).Жогарыда аталган себептер шшде ец денсаулыада жайсыз жагдай етир ЖYрек миокардыныц инфактысы бойынша ;алыптас;ан -95,3%00, ;атерлi iсiктер - 44,27%00, сонымен бiрге механикалы; туншы;тыру, елтiру, суга батып кету, алкогольдж iшiмдiкпен улану себептерi 2,1 есеге арт;ан. Шымкент ;аласы тургындарыныц орташа емiр CYPу уза;тыгы темендей бастады. Алайда, ер кiсiлер мен эйелдердщ орташа емiр CYPу уза;тыгы айырмашылыгы айтарлы;тай жогары. Олардыц айырмашылыгы барлы; Европа елдерiнiц керсеткiшiнен 2 есеге жогары. влгендердщ жартысынан ^6î 50 де ;айтыс болгандар. Оныц басты себебi, ;ан айналу ЖYЙесiнiц аурулары - (69,8 пайыз), ;атерл1 iсiктер (17,7 пайыз), тыныс алу органдарыныц аурулары (4,2 пайыз) жэне ас ;орыту ЖYЙесiнiц патологиялары (3,7 пайыз) болып шы;ты. Ал ауруханада елгендердiц 52,7 пайызы ЖYрек-;ан айналу ЖYЙесiне тиесш. Оныц iшiнде ЖYректiц ишемиялы; ауруы (46,3 пайыз), мидыц ;ан айналуыныц еткiр бузылысы (33,4 пайыз), миокардтыц еткiр инфарктiсi (18,7 пайыз), ;атерл1 iсiктер (16,4 пайыз) жэне жара;аттар мен уланулар (10,2 пайыз) ;урады.
Амбулаторлы;-емханалы; кезецде ауруларды дурыс емдемеу жэне сапасыныц темендИ, стационарлы; аурулардыц емiрiне де эсерiн тигiзедi. Осылайша стационарда ;айтыс болгандардыц 20,2 пайызы емделудщ алгаш;ы тэулiгiнде ;айтыс болган. Олардыц 91,1 пайызы ауруханага жедел тYPде жат;ызылган. Алайда стационарга жiберiлген диагнозбен стационарда ;ойылган диагноздыц айырмашылыгы ете жогары (50 пайыз). алайда, стационардла ЖYргiзген емдж шаралардыц жэне клиникада ЖYргiзген емдiк шаралардыц сапасы аса жогары емес. Оган непзп себеп болган лабороторлы; диагностиканыц сапасыздыгы (7,6 пайыз), инструментальды; диагностиканыц сапасыздыгы (5,7 пайыз) жэне медикоаменттщ сапасыныц темендИ (9,4 пайыз) ;урады. Цорытынды.
Корыта келгенде, бiз келесiдей тэжiрибелiкусыныстарды кездеймiз:
1. Шымкент ;аласыныц элеуметтж-экономикалы; даму керсеткшшщ ;урастыруда тургындардыц денсаулыгын керсету ;ажет. Оныц iшiнде мiндеттi тYPде орташа емiр CYPу уза;тыгы болуы тиiс.
2. Денсаулы; са;тау ЖYЙесi мiндеттi тYPде диагностикалы; ;атерлiктердi аны;тауы жэне емдеу сапасыныц дурыстыгын тексеру ;аже.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Булешов М.А., БулешоваА.М., ТалгатбекА.М., ЕмбердиевА.У. Результаты оценки региональных различий в ожидаемой продолжительности жизни населения Южно-Казахстанской области // Современные тенденции развития науки и технологий: сборник научных трудов по материалам IV международная научно-практическая конференции (г. Белгрород, 31 июля 2015 г.). - Белгоград: 2015. - С. 95-99.
2 Булешов М.А., Токкулиева Б.Б., Сарсенбаева Г.Ж. Медико-биологические и территориальные аспекты средней ожидаемой продолжительности жизни населения южных регионов Республики Казахстан // Современные тенденции развития науки и технологий: сборник научных трудов по материалам IV международная научно-практическая конференции (г. Белгрород, 31 июля 2015 г.). - Белгоград: 2015. - С. 43-46.
Vestnik KazNMU №1-2018
М.А.Булешов1, Б.С.Турдалиева2, А.М. Талгатбек3, У.Ж. Чулпанов Н.С.Жанабаев3, А.М.Булешова1, Р.Е. Ботабаева1
1Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия 2Казахский национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова 3Международный Казахстанско-Турецкийуниверситет имени Ходжа Ахмед Ясави УРОВЕНЬ И ДИНАМИКА СМЕРТНОСТИ И СРЕДНЕЙ ПРОДОЛЖИТЕЛЬНОСТЕЙ ЖИЗНИ НАСЕЛЕНИЯ ГОРОДА ШЫМКЕНТА В
УСЛОВИЯХ СОЦИАЛЬНОГО-ЭКОНОМИЧЕСКОГО КРИЗИСА
Резюме: 2015-2017 годы на формирование показателей здоровья населения значительное влияние оказывают факторы социально-экономического кризиса в обществе. Смертность и средняя продолжительность жизни (СПЖ) населения являются борометрами степени влияния факторов риска на здоровья людей. Под влиянием соиально-экономического кризиса подвергается опастьности денятельность сердечно-сосудистой системы, развиваются новообразования, а также увеличивается смертность от насильственных воздействий. Преимущественно увеличивается уревень смертности и снижается средняя продолжительность жизни людей трудоспособного возраста. Среди мужского населения значительно выше уровень смертности и меньше СПЖ, чем у женщин. Особенно затрагивается возрастная группа 15-29 и 35-54 лет. Некачественное амбулаторное лечение приводять ранней смертности стационарных больных, первые нидели посли госпитализации. Кроме того отмечается низкое качество диагностики и лечение больных в стационаре, которые способствуют увелечение смертности больных.
Ключевые слова: Смертность, средняя продолжительность жизни, социально-экономический кризис, факторы риска, половые особенности, совершенствовение поликлинической и стационарной помощи.
M.A. Buleshov1, B.S. Turdalieva2, A.M. Talgatbek3, U.Zh. Chulpanov2, N.S. Zhanabayev3, A.M. Buleshova1, R.E. Botabayeva1
1South-Kazakhstan State Pharmaceutical Academy 2Kazakh National Medical University. S.D. Asfendiyarov 3Kazha Ahmed Yasavi International Kazakh-Turkish University LEVEL AND DYNAMICS OF MORTALITY AND AVERAGE LIFE DURATION OF THE POPULATION OF THE CITY OF SHYMKENT IN THE CONDITIONS OF SOCIAL-ECONOMIC CRISIS
Resume: 2015-2017 on the formation of health indicators of the population are significantly influenced by factors of socio-economic crisis in society. Mortality and life expectancy (LL) of the population are a measure of the extent to which risk factors affect human health. Under the influence of the socio-economic crisis, the cardiovascular system is at risk of dysfunction, neoplasms develop, and mortality from violent influences increases. Primarily increases the mortality rate and reduces the average life expectancy of people of working age. Among the male population, the mortality rate is much higher and less than the sex hormone level, than for women. Particularly affected is the age group 15-29 and 35-54 years. Inadequate outpatient treatment resulted in early mortality of inpatients, the first weeks after the hospitalization. In addition, there is a low quality of diagnosis and treatment of patients in the hospital, which contribute to the increase in the death rate of patients.
Keywords: Mortality, life expectancy, socio-economic crisis, risk factors, sexual characteristics, improvement of out-patient and inpatient care.
УДК 614.2: 613.6:[622.324+66.013](574.1)
!А.А. Дабаров, хТ.Х.Хабиева, 2М.К. Амрин, 3С.Б. Кулов, 3С.У. Хамзина, 3 Н.О. Хамитова
1 «КДСЖМ» Казакстандыщ медицина университетI, 2С.Ж. Асфендияров атындагы Каз¥МУ, Щурмангазы аудандыщ орталык ауруханасы
«АЗFЫР» ПОЛИГОН АЙМАFЫНДАFЫ Т¥РFЫНДАР ДЕНСАУЛЬЩ ЖАFДАЙЫНА БАFА БЕРУ
Ядролык полигон "Азгыр" аймакта медициналык-демографиялык жагдай ретнде колайсыз сипатталады. Республика, облыс, аудан жэне бацылау ауылдык округ1 бойынша жалпы децгей¡, халыктыц табиги еам1 айтарлыктай Караганда, - темен. Децгеш-бастапкы жэне халыктыц жалпы сыркаттанушылыгы темен, облыстык жэне аудандык согады", - деп атап жугшбейд1 байланысты халыктыц жеткл1каз мелшерде медициналык кадрлар жэне алыс кашыцтык аудан орталыгына дейт болмаган жагдайда, жолдардыц катты жабыны бар. Ал деректерI бойынша профилактикалык тексеру аныкталды, бул шынайы аурушацдык жекелеген сыныптары ересектер мен балаларда аймактагы караганда жогары бакылау. ТYйiндi свздер: «Азгыр» ядролык полигон, медико-демографиялык жагдай, аурушандык
К1р1спе. КСРО кезшде Цаза^стан аумагында, эскери-енеркэсш кешеннщ сына; алацдары орналас;ан. КСРО ыдыраганда, К^аза;станда 4 iрi сына; полигоны жэне бiр ушыру сына; орталыгы ;алды. Журпзыген ядролык; сына;
мэлiметтерi бойынша (1996ж.), К^аза;стан аймагында жалпы саны 560 ядролы; жарылыс етизшген [1, 2, 3, 4]. «Капустин яр» жэне «Азгыр» бiртyтас кешендi полигон. КецдИ, сол сия;ты етюзыген сына;тардыц алуан турлшп бойынша, элемдж тэжiрибеде аналогы жо;. Сына;тардыц
