CC BY
17
А.М. Арингазина, Н.Б. Есимов, Н.Т. Измайлова
^азацстандыцмедицинаyHueepcumemi «КДСЖМ»
АЛГАШ МЕДИКО-САНИТАРЛЬЩ КвМЕК ПЕН АИТВ/ЖИТС АЛДЫН АЛУЫ ЖЭНЕ КУРЕС1 БОЙЫНША ЦЫЗМЕТ1НЩ ИНТЕГРАЦИЯСЫ
ТYЙiн: Ма;алада Цаза;стан Республикасында (ЦР) алгаш медико-санитарлы; кемек(АМСК) пен АИТВ/ЖИТС алдын алуы жэне Kypeci бойынша ;ызметшщ интеграциясы баяндалган.Зерттеу ДД¥ методологиясына сэйкес, «A step-by-step guide for developing profiles on health services delivery transformations» басшылыгындагы ;адамдарда суреттелген, непзп информаторлармен сухбаттасу ар;ылы жузеге асырылды.Мак;алада ЦР азаматтарын жэне оралмандарды АИТВ-инфекциясы сура;тары бойынша тегiн непзде, ерiктi ;упия жэне (немесе)конфиденциалды медициналы; зерттелу жэне консультациям багытталган бастама суреттелген.
ТYЙiндi сездер: интеграция, бастама, алгаш медико-санитарлы; кемек, АИТВ, ЖИТС, стигма.
A. Aringazina, N.Yessimov, N. Izmailova
Kazakhstan's Medical University «KSPH»
INTEGRATION OF PRIMARY HEALTH CARE AND HIV/AIDS PREVENTION AND CONTROL SERVICE
Resume: The paper presents an overview of the integration of primary health care (PHC) and HIV / AIDS prevention and control services in the Republic of Kazakhstan (RK).The study was conducted according to the WHO methodology, described in the «A step-by-step guide for delivery of services», by interviewing key informants. The article describes an initiative aimed at voluntary anonymous and (or) confidential medical examination and counseling of citizens of the Republic of Kazakhstan and oralmans on HIV-infection issues on a free basis. Keywords: integration, initiative, primary health care, HIV, AIDS, stigma
УДК 616-001.5-08-039.74
М.А. Булешов1, А.М. Булешова1, Н.С. Жанабаев2, У.Ю. Чулпанов3, Д.Е. Макулбеков1, Б.О. Арыстан1, М.С. Бектурганов2
1<0^mYcmiK Цазсщстан медицина акадежиясы» Шымкент ц., Цазацстан Республикасы Щ.А. Ясауи атындагы Халыцаралъщ Цазац^рж Университетi, ТYркiсmан ц., Цазацстан Республикасы 3С.Ж. Асфендияров атындагы Цазац улттыц медицина университетi, Алматы ц., Цазацстан Республикасы
АЯ^ОЛЫНЬЩ СYЙЕКТЕРI СЫНЕ АН ПАЦИЕНТТЕРГЕ МЕДИЦИНАЛЬЩ К0МЕКТ1 ¥ЙЫМДАСТЫРУ Ж\ ЙЕС1НЩ ТЕХНОЛОГИЯЛЬЩ МОДЕЛ1
¥сынылган гылыми мацалада аяц-цолы жарацаттанган тургындарга кврсетiлген медициналыц квмектщ сапасы мен цол жетiмдiлiгi царастырылган.Осы патологияны емдеу сапасы ецбекке жарамды жастагы тургындардыц уацытша жэне турацты ецбекке жарамсыздыц оцигаларыныц цалыптасуына эсерiн тuгiзедi.
Осы жарацаттангандарга кврсетiлетiн медициналыц квмектщ эрбiр кезецдерiндегi сапасын социологиялыц тургыда багалау нэтuжелерiпацuенттерге медициналыц квмектi уйымдастыру жуйестщ технологиялыцмоделiн жасауга жол ашты. Осы модельдi цолдану медициналыц квмектi уйымдастыру кезецдерiн цысцартып, алгашцы медициналыц квмектен кейiн жогары технологиялыц бейiндi дэрежелiк квмек беру цажеттшн кврсеттi.
Аяц-цолы сынып ауыр жарацаттангандар Yшiн жедел медициналыц жэрдем беру жуйестде арнайы травматологиялыц квмек берудiц жогары дайындыцтагы бригадаларын уйымдастыру алгашцы кврсетiлетiн дэрiгерлiк квмек сапасыныц барынша жогары жэне элеуметтiк-медuцuналыц тургыда вте тuiмдi болуын цамтамасыз етедi.
TyrnHdi сездер: Суйектер, сыну, алгашцы дэрiгерлiк квмек, уацытша ецбекке жарамсыздыц, технологиялыц модель,элеуметтiк-медициналыц тuiмдiлiк
Зерттеудщ езектШгь К^рп тацда жара;аттанудан жер бет тургындарыныц аурушацдыгы жалпы аурушацды; керсеткштершщ шшде алдыцгы рангалы; орынныц бiрiн ;амтиды.Ал одан туындайтын мугедектж жэне елiм о;игаларыныц таралу децгеш жагынан екiншi жэне Yшiншi рангалы; орынга шыгып отыр. Жара;аттардыц арасында ая; пен ;олдыц сынуыныц Yлес салмагы 56 % дешн жетедь Осы жара;аттардан туындайтын уа;ытша ецбекке жарамсызды; керсеткiштерiнiц орташа уза;тыгы 64-470 KYнге деiн жетедь Жара;аттыц бул тYрiне ушырагандардыц басым белiгi (42,6%) ецбекке жарамды жастагы тургындар ;урайды. Сонды;тан, тiрек ;озгалыс аппаратыныц жара;аттануынан туындайтын уа;ытша ецбекке жарамсызды; керсеткiштерiнiц децгейi мен динамикасы
осы уа;ыт;а дейiн ;огамдык; денсаулы; саласыныц езектi мэселесi болып ;алуда.
Уа;ытша ецбекке жарамсызды; керсеткiштерi ецбекке жарамды жастагы трек-^озгалыс аппараттарынан жара;ат алган тургындардыц кешендi элеуметтж-гигиеналы; сипаты, керсетiлген емдеу-диагностикалы; медициналы; кемек сапасы мен елдщ элеуметтж-экономикалы; даму ерекшелжтершщ бiрi болып табылады. Т1рек-;озгалыс аппараты ЖYЙесi за;ымданган нау;астарга керсетыетш медициналы; кемектi уйымдастыру жэне жетiлдiру мэселелерi жылдан-жылга ез мацыздылыгын арттыра тYседi. Бул мэселенiц езектiлiгi жара;аттыц мiнездемесi мен ас;ынубарысыныц бiрге тжелей дамуына байланысты. Жара;аттыц ;урамыныц сапасы за;ымданган органдардыц кеп болуы жэне ;атар келуi ар;ылы езгерiске ушырайды.
Вестник Ка^НМУ №1-2019
Цаз1рп тацда олардыц улес салмагы жалпы за;ымдану о;игаларыныц 16-20% ;ураса, жара;аттыц ас;ынуынан туындаган мYгедектiктiц 60-80% тузеп отыр. Ал, ая;-;олы за;ымдангандар жара;аттардан мугедек болгандардыц 50,0%-нан астамын ;урайды. Оныц iшiнде сан мен балтыр суйектершщ сыну жэне ас;ыну о;игаларыныц 78-80% тузейдь
Бул жагдай, осы ауруларга алгашк;ы медициналы;-санитарлы; квмектi жэне арнайы травматологиялы;-ортопедиялы; шараларды дурыс уйымдастырмаудыц жэне сапасы мен ;ол жетiмдiлiгiнiц твмендiгiн кврсетедi. ОцтYCтiк Казахстан облысыныц жер аумагы кец, ал келж жолдарыныц сапалы; жагдайлары сын кетермейдь Сонды;тан, экiмшiлiк аудандарда денеа за;ымданган тургындарга кврсетiлетiн арнайы дэр^ерлж медициналы; квмектiц сапасы да жогары деп айтуга келмейдi. Сонымен ;атар, ОКО-ныц экiмшiлiк аудандарын дэрiгерлермен ;амтамасыз ету аса жогары емес. Егер Шымкент ;аласында дэрiгерлер мен ;амтамасыз етiлу децгейi 49,72%оо0 ;ураса, ауданды; экiмшiлiк аума;тарында 32,3%оо0 гана ;урайды. Эсiресе шалгай ауылды; жерлердегi дэр^ерлермен ;амтамасыз ету децгейi сын кeтермейдi [29,7°%00).
ОцтYCтiк Казахстан облысы (888,92%000), мен оныц орталыгы Шымкент ;аласы тургындары арасындагы травматизм[1226,38%оо00) Казахстан ОКО-ы тургындарыныц [2897442 адам) 44,9%-ы[1300954 адам) ауылды; жерде вмiр сурсе, 55,1 [1596488 адам). Ауылды; жекрдегi ецбекке жарамды жастардыц квпшiлiгi iрi ;алаларга ;арай кешуде. Осы iшкi миграция жара;аттанудыц децгейiне де жэне одан туындайтын элеуметтж-гигиеналы; жагдайга да улкен эсерiн тигiзуде. Осыган ;араганда, ауылды; елдi мекендердiц арасындагы жара;аттангандардыц орталы; ауданды; медицина бiрлестiктерiне арнайы медициналы; кемек алады. Осы жагдай ая;-;олынан жара;ат алып, за;ымданган ауруларга керсетыетш ортопедиялы;-травматологиялы; кемектiц аса сапалы емес екендiгiн керсетiп отыр жэне Республикамызда [89,75%оо00) алдыцгы рангалы; орындардыц бiрiн иеленедi.
Эдеби шолу барысында ая;-;олы жара;аттанган тургындарга ауруханага дешнп алгашк;ы жэне бiрiншiлiк дэрiгерлiк, бшкэт жэне арнайы ауруханада керсетiлетiн медициналы; кемектiц сапасы аньщталмагандыгын керсетiп бердь
Осы мэселенiц аса езектiлiгiн айта отырып, жаца элеуметтж-экономикалы; жагдайда [2015-2016 жылдары) ая;-;олы жара;аттанган тургындарга керсетшетш кезецдiк медициналы; кемектi сапалы; жэне ;ол жетiмдiлiк тургыда жетiлдiруге багытталган кешендi шаралар жасалуы тиiс. Осы ;агида бiздiц жузеге асырган зерттеуiмiздiц негiзгi ар;ауы болып табылады.
Зерттеу ма^саты. Ая;-;олы жара;аттанган тургындарга керсетiлетiн ортопедияльщ-травматологиялы; кемектi жетквдрудщ кешендi шараларын жасау. Зерттеу материалдары мен эдiстерi. Зерттеудiц ма;саттары мен мшдеттерше сай ОКО-гы жара;аттан нау;астангандардыц уа;ытша ецбекке жарамсызды; керсеткiштерiнiц динамикасы зерттелдi. Бул керсеткiштердiц о;игалар саны, ауыру уза;тыгы жэне эрбiр жара;ат алган тургындарга балап есептегендегi уа;ытша ецбекке жарамсызды; уза;тыгы бар. Бул керсеткiштердi кешендi зерттеу ма;сатында ОКО, Шымкент ;аласындагы жэне экiмшiлiк аудандарда ая;-;олы жара;аттанган нау;астардыц уа;ытша ецбекке жарамсыздыгыныц эрбiр о;игасы мен сыр;аттылы; уза;тыгы зерттеу нысаны деп ;арастырылды.
Бул материалдарды жина;тау емдеу-профилактика уйымдарында жина;талган материалдарды зерттеу ар;ылы жузеге асырылды. Зерттеуге арнайы статистикалы; жиынты;тар ;олданылды жэне нау;астардыц арасында ЖYргiзiлген социологияы; сауалнамаларга сараптама жасалынды.
Зерттеуге алынган материалдардыц репрезентативтiгi ;амтамасыз етiлдi. Материалдары статистикалы; ецдеу Yшiн орта жэне салыстырмалы шаралардыц керсеткiштерi
;олданылды. Алынган нэтижелердщ шынайылыгын ;амтамасыз ету Yшiн орташа керсеткiштердiц орта квадратты; ауыткуы ;олданылады.
Керсеткiштер мен ;атерлi себептердiц арасындагы байланыс тыгыздыгын корреляцияльщ-регрессиялы; сараптама кемепмен жузеге асырылды.
Диссертациялы; зерттеу барысында медициналы;-статистикалы; эпидемиологиялы; социологиялы; математикалы; модельдеу эдiстерi ;олданылды. Негiзгi нэтижелер. ОцтYCтiк Казахстан облысы тургындары арасындагы жара;аттануынан туындайтын аурушацды;тыц децгейi соцгы 3 жылда [2014-2016 жылдары) 10000 адамга балап есептегенде 897,3 о;игадан 903,4 о^игага дейiн естi. Оныц шшде ая;-;олдыц жара;аттануынан туындаган ашушацды;тыц децгейi 89,46 о;игадан 90,92 о^игага дейiн арт;ан.
Ал Шымкент ;аласында бул керсеткiштiц децгейi 125,3%0-ден 126,38%0 дейiцгi аралы;та ;алыптас;ан. Жара;аттардыц басым белiгi ендiрiстен тыс себептерден туындаган [92,3%).
Ая;-;олдыц жара;аттануынан туындаган сыр;аттануыныц негiзгi себептерiн зерттеу, оныц 58,2%-ы турмысты; жагдайда алган травматизм екендИ 24,1% кешеде алган жара;аттар болгандыгы, 10,0% келiк-жол апатынан туындаганын, ал 7,7% ендiрiсте туындаганын керсетть Жара;аттану о;игаларыныц 33,96% ая; пен ;олдыц жара;аттарыныц Yлесiне тиедi.
Оцтустж Казахстан облысы тургындарыныц ая;-;олыныц жара;аттануына байланысты жалпы аурушацды; керсеткшшщ децгейi 291,82%0 болса, ауыл тургындары арасында 212,88%0 дейiн жеттi. Ал, Шымкент ;аласыныц тургындарыныц аурушацдыгы 421,74%0 жетiп отыр. Шымкент ;аласындагы осындай жогары керсеткiш жол-келiк апатыныц, ендiрiстiк жэне турмсыты; жара;аттардыц жш кездесетiндiгiнен ;алыптасып отыр. Ая;-;олдыц жара;аты ер кiсiлердiц арасында [45,1%), эйелдердщ [28,8%) жэне балалардыц жара;аттану [26,1%) децгешнен 2 есеге дейiн жогары.
Ал, Шымкент ;аласы тургындарыныц арасында ая;-;олы жара;аттангандар, сыр;аттангандар арасында ер иалердщ улес салмагы 54,1% дейш жетедi. Ауыл тургындары арасында, керiсiнше ер кiсiлердiц жара;аттанудан сыр;аттану децгеш 41,2%-га гана жетедi. Эйелдер арасындагы бул керсеткiштiц децгейi 35,4% кетерыген. Бул жагдай, ;ала тургындары арасындагы ер кiсiлердiц ;имыл белсендiлiгi жэне келж-жол жара;аттары мен ендiрiстiк жара;аттардыц жогары болуымен тYсiндiруге болады. Ая; пен ;олдыц жара;аттануынан туындайтын аурушацды;тыц басты себептерiне ;ол CYЙектерiнiц сынуы жатады [56,57%) ;олдыц CYЙектерiнiц сыну о;игалары 2000 жылдан [7,8%) 2016 жылга дейiн [9,^оо) 126,92 артса, ая; CYЙектерiнiц сынуы [5,9%-ден 7,6 %-ге дейiн) 128,8% жогарылаган.
Осы пациенттердщ басым белiгi [68,9%) амбулаторлы;-емханалы; уйымдарда емделсе, 31,3% травматологиялы;-ортопедиялы; белiмдерде емделiп шы;;ан. Госпиталга дейiцгi кезецде ая;-;олы сынган пациенттерге алгаш;ы медициналы; кемек ;ол жетiмдi ;уралдармен жузеге асырылды. Оныц шшде гипспен тацу, Дитерихс шипасын жэне крамер шипасын ;ою жузеге асырылды. Келж-жол жара;аттарына байланысты ауруларды ауданды; орталы; ауруханада кебнесе жай автокелжтермен жеткiзiлдi жэне ая;-;олдыц иммобилизациясы ете нашар болып шы;ты. Екiншi кезецде [ауданды; ауруханада) бiлiктi медициналы; кемек керсетшдь Сынган дене мYшелерiне гипстеу жэне суйек^ созу ЖYргiзiлдi.
Yшiншi кезецде [облысты; аурухана немесе ;алалы; жедел жэрдем ауруханасы) пациентке жогары технологиялы; медициналы; кемек керсетiлдi. Суйектердщ сынуына байланысты CYЙектi бойлай остеосинтез пациенттердщ 92,1%-ына жасалды. СYЙектi созу ар;ылы пациенттердiц 2,7% емделсе, 5,2% гипстен тацыу жасалынды. Стационарлы; пациенттердiц арасында журпзшген социологиялы; зерттеу келiк-жол апаты кезiндегi керсетiлген жэрдем туралы олардыц кез;арасы аны;талды.
Сауалнаманы сараптау барысында жол-келж апатынан жара;аттангандарга алгаш;ы кемек олардыц 58,4%гана кврсетiлген. Ал госпиталга дейiн алгаш;ы медициналы; кемек алгандардыц 63,9% кецiлi толмаган. Стационардагы травматологиялы;-ортопедиялык; кемектiц сапасына сауалнамага ;атыс;ан пациенттердiц 86,7 %-ы ;анагаттанады.
Жара;аттанудан кейiн ая;-;ол CYЙектерiнiц сыны;тарында ас;ыну ;алды;тары бар (95,4%) болып шы;ты. Осыдан жара;аттангандардыц 21,4%-ныц реабилитацияга му;таждыгы бар.
Жара;атанган пацинттердiц ая; жэне ;ол сыны;тарынан аурушацдыада салынып, уа;ытша ецбекке жарамсыздыада ушыраган. Бул жагдай амбулаторлы;-емханалык; жэне стационарлы; жагдайдагы емдеу KYндерi болып саналады. Шымкент ;аласындагы жедел жэрдем ауруханасыныц травматологиялы;-ортопедиялык; белiмшеде ая;-;олы сынгандардыц емделу уза;тыгы орта есеппен 35,86±3,24 KYнге жалгас;ан, ал амбулаторлы; хирургияда емделу уза;тыгы орта есеппен 159,2±9,58 KYнге дейiн жетть Барлыгы орта есеппен 194,88±12,3 ^нге дейiн жалгас;ан. Пациенттердiц орташа ецбекке жарамсызды; KYндерiнiц уза;тыгы ;олданылган емдеу эд^терше тiкелей байланыста болып шы;ты. Орташа ецбекке жарамсызды; KYндерiнiц (ОЕЖК¥) ец темецп уза;тыгы Елизаров аппаратын ;олданганда бай;алса (175,9±15,2 KYн), остеосинтездi ;олдану ОЕЖК¥-ын 15% арттырган (193,8±17,12 ^н). Ал, емдеуге гипстен повязка ;ою ОЕЖК¥-ын 254,5±21,8 KYнге дешн арттырган.
Корреляциялы;-регрессиялы; сараптау барысында жара;аттанган пациенттерге медициналы; кемек беру кезецдершдеп керсетiлген ецбекке жарамсызды; KYндерi уза;тыгыныц эртYрлi децгейде артатындыгы аны;талды. Жара;ат алган жерде алгаш;ы медициналы; кемектi жендi уйымдастырмау жэне пациентке ;ажетт бiрiншiлiк кемектi бермеуден жецш жара;ат алган пациенттердiц орташа уа;ытша ецбекке жарамсызды; KYнiнiц 0,67 ^нге немесе 0,48% артатындыгын керсетть Ал, ауыр жара;ат алган
пациенттердщ ОУЕЖК¥-ы 4,69 KYнге немесе 1,64% жогарылайтындыгын аны;тады.
Бiрiншiлiк дэрiгерлiк кемект фельдшерлiк бекеттерде, айма;ты; ауруханалардагы дэр^ерлер немесе жедел медициналы; жэрдемнiц дэрiгерлерi керсетедi. Осы кемектiц темен сапасынан жецiл жара;ат алган пациенттердiц ОЕУЖК¥-ы 0,24 KYнге немесе 0,63% артса, ауыр жара;ат алгандардыц ОЕЖК¥-ы 1,91 ^нге немесе 0,67% жогарылайды.
Бшкп медициналы; кемектi хирургиялы; белменiц дэр^ерлерь жедел медициналы; жэрдем дэрiгерлерi, орталы; ауданды; аурухананыц хирургиялы; немесе травматологиялы; белiмшелерiнiц дэрiгерлерi керсетедi. Осы кемектщ сапасыздыгынан жецiл жара;ат алган пациенттердщ ОУЕЖК¥-ы 0,69 KYнге немесе 0,55% артса, ауыр жара;ат алган пациенттердщ осындай керсеткiшi 4,28 KYнге немесе 1,49% жогарылайды.
Ал ауыр жара;ат алган пациенттерге облысты; клиникалы; ауруханасыныц травматологиялы; белiмшесiнде
керсетiлген сапасыз дэр^ерлж кемектен керсеткiштiц децгейi 6,72 ^нге немесе 2,35% артады.
Алынган медицинальщ-элеуметтж керсеткiштер нэтижесiн ;олдана отырып, ая;-;олыныц CYЙектерi сынган пациенттерге медициналы; кемект уйымдастыру ЖYЙесiнiц технологиялы; моделi жасалды. Осы модельде ая;-;олы CYЙектерi сынган пациенттерге екi топ ;урастырылды, оныц шшде жецiл жэне ауыр жара;аттар алган пациенттер тобы. Олар бiрiншi медициналы; кемектi жара;ат алган аума;та ;асындагы жол серiктерiнiц ;олынан немесе кездейсо; осы аума;та ЖYрген адамдардан алады. Олардыц жара;аттарга алгаш;ы кемек беру бшктшпне ;арай эртYрлi дэрежеде пациенттерге кемек керсетедь Осы кемектщ сапалылыгы жара;ат алган пациенттердiц болашагына айтарлы;тай эсерiн тигiзедi. Бiрiншiлiк дэр^ерлж кемек пациенттерге фельдшерлiк бекеттерде, айма;ты; аурухананыц емханалы; белiмiнде немесе жедел медициналы; жэрдем дэрiгерлерiнен кемек алады.
Eipimni.iiK Медицнналык кемек
BipiHmi.iiiL.
japirep.iiK
кемек
Bi.iiKii -медицнналык кемек
Аяк-кол сунектер! сынган пациенттер
ZSI
Фельдшерлш бекет
Аймактык аурухананын емханалык бел1М1
Жедел медицнналык жэрдем
Орталык аудандьш (ОАА) аурухананын хнрургнялык белЬи
Травматологияльш бекет
Бешнд1 жэне Жогары технологияльш—» медицнналык кемек
I
ОАА травматологияльш öeniMi
К^алалык аурухананын травматологияльш бел1мшеа
т
Облыстык клиннкальш аурухананын травматологияльш бел1мшеа
Республнкалык клиннкальш аурухананын травматологияльш бел1мшес1
Реабилитацн
Реабилнтацялык орталыктын кальшка келт1ру 5ел1мшес1
i i
Кенес беру емханасы Ж^мыска шыг>' Мугедект1кке шыгу
МвС
Сурет 1 - Ая;-;олы сынган пациенттерге медициналы; кемект1 уйымдастыру жуйесшщ технологиялы; модел1
Сонды;тан, осы медициналы; уйымдардыц жара;аттанган пациенттерге керсететш кемегi Yшiн ;ажетт материалдармен жэне дэр^дэрмектермен жеткiлiктi дэрежеде ;амтамасыз етiлуi жэне дэрiгерлердiц бiлiктiлiгi мен тэжiрибесiне тiкелей байланысты.
Бiлiктi медициналы; кемек орталы; ауданды; аурухананыц хирургиялы; жэне травматологиялы; белiмшелерiнде керсетiледi. Осы белiмшелер дэрiгерлерiнiц бiлiктiлi мен кемек беру сапасы пациенттершщ ОЕЖК¥-ныц ;алыптасуына Yлкен эсерiн тигiзедi. Бейiндi жэне жогары технологиялы;-медициналы; кемек облысты; жэне
Вестник Ка^НЖУ №1-2019
Республикалы; клиникалы; аурухананыц
травматологиялы; бвлiмшесiнде кврсетiледi. Осы уйымдарда жара;аттанган пациенттерге ;олданылган емдж шаралардыц сапалылыгы мен медициналы; тшмдшп, олардыц ОЕЖК¥-нан улкен эсерiн типзедь Осы медициналы; шаралардан кейiн ;алды;ты ауру белгiлерiнен арылту Yшiн реабилитациялы; орталы;тардыц сауы;тыру шараларын алады. Бул орталы;тыц сауы;тыру шараларынан кейiн пациенттердщ ецбекке жарамдылыгын багалау Yшiн орталы; кецес беру емханасына жiберiледi. Осы орталы;та пациенттердiц денсаулыгы туралы кешендi сараптама ЖYргiзiлiп, оныц ецбекке жарамдылыгы туралы шешiмi жасалады. Оныц ;ортындысы бойынша, пациенттiц денсаулыгы дурыс жэне ецбекке жарамды немесе ол элi ецбек етуге толы; даяр емес, оныц аурушацды; парагын одан ары созуга ру;сат алу Yшiн медициналы;-элеуметтж сараптау комиссиясына жiберiледi.
Осы комиссияныц шешiмiмен пациенттiц аурушацды; парагы одан ары созылып, реабилитациялы; шаралар жалгасады. Ал, пациенттiц жагдайы аса жа;сы болмаса оныц мYгедектiк дэрежесi аны;талады.
Сонымен, бiз усынган, ая;-;олы сынган пациенттерге медициналы; квмектi уйымдастыру ЖYЙесiнiц технологиялы; моделi осы уйымдастырушылы; жумыстардыц эрбiр кезецдегi жетiлдiруге тиiстi элементтерш дурыс ;амтыган. Тужырым.
1. ОЦО мен Шымкент ;аласы тургындарыныц ая;-;олы сынып, жара;аттану о;игаларыныц децгейi жалпы жара;аттану о;игаларыныц х/з бвлiгiн ;урайды. Шымкент ;аласы тургындарыныц арасында осыдан туындаган аурушацды; кврсеткiшiнiц децгейi 421,74%о ;урады. Ая;-;олдыц за;ымданып, оныц сыну о;игаларыныц 54,1% ер кгалердщ Yлесiне тисе, эйелдердiц Yлесiне 26,1%, балалардыц Yлес салмагы 19,8% ;урайды.
2. Аяк-колы жаракаттанудан туындаган уацытша ецбекке жарамсыздыктыц Heri3ri ce6enTepiHe турмыстык жаракаттар (58,2%), кешеде алган жаракаттар (24,1%), квлiк-жол аппатынан туындаган жаракаттар жатады.
3. Аяк-колы жара;аттанган аурулардыц 31,1% стационарда емделсе, 68,9% амбулаторлык-емханалык уйымдарда ем кабылдаган. Ецбек ету жасындагы тургындардыц арасындагы CYЙектердiц сындыру о;игаларыныц 58,57% ;ол CYЙектерiнiц Yлесiне тиедi. Оныц децгейi 2000 жылдан (7,8%%о) 2016 жылга дейiн (9,9%о) жетiп, бастапкы децгейден 26,9% арт;ан, ал аяк CYЙектерiнiц сынуы о;игалары (5,9%-ден 7,6%-ге) 28,8 дешн жогарылаган.
4. Шымкент каласыныц травматологиялык белiмшесiнде аяк-колы сынып, емделу уза;тыгы 35,8±3,24 KYнге жетсе, оны амбулаторлык-емханалы; жагдайда емдеудiц орташа узактыгы 159,2±9,58 KYнге дейiн жалгаскан. Орта есеппен алганда жалпы ОЕЖК¥-ы 194,88±12,3 ^нге тец болып шыкты.
5. Пациенттердi стационарда емдеу тшмдшп колданылган эдiстерге тжелей байланысты: Елизаров аппаратын колдану ОЕЖК¥-ын 175,4±15,2 KYнге дейiн жеткiзсе, остеосинтез 193,8±17,12 KYнге дейiн жеттi, гипстенген бинттердi колдану 254,5±21,8 KYнге дешн жетть
Тэжiрибелiк усыныстар.
Аяк-колы сынган пациенттерге медициналык кемектi уйымдастыру ЖYЙесiнiц технологиялык моделiн жасау ауыр жаракаттанган пациенттер Yшiн медициналык кемектi уйымдастыру кезецдерш кыскартып, алгашкы медициналык кемектен кешн жогары технологиялык бейiндi дэрежелж кемек беру кажеттiгiн керсеттi. Аяк-колы сынып ауыр жаракаттангандар Yшiн жедел медициналык жэрдем беру ЖYЙесiнде арнайы травматологиялык кемек берудiц жогары дайындьщтагы бригадаларын уйымдастыру керек.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
1 Алимова Л.Б. Медико-социальные аспекты продолжительности заболеваний лиц трудоспособного возраста в связи с травматизмом: Дисс. ... канд.мед.наук - Шымкент, 2014. - 62 с.
2 Арыстан Б., Канал И.А. ^рек-кимыл аппараты жаракаты салдарынан дамыган мYгедектiктi медициналык-элеуметтж оцалтудыц гылыми непздерш жетiлдiру // Заманауй фармация мен медициналык жеэтстчктер - халыкаралык гылыми-тэжiрибелiк конференцияныц жинактары. - Шымкент: 2017. - С. 52-54.
3 Арыстан Б., Токбергенова А.Н. ^рек-кимыл аппаратыныц ендiрiстiк жаракаты бар наукастарды оцалту жумыстары // Заманауй фармация мен медициналык жеистчктер - халыкаралык Fылыми-тэжiрибелiк конференцияныц жинактары. -Шымкент: 2017. - С. 23-27
4 Элшбекова С.Н., Доскараева Ф.Т., Булешова А.М., Домбаева Ф.М., Арыстан Б. ^рек-кимыл аппараты закымданFан турFындардыц медициналык-элеуметтж мэселелерi // Заманауй фармация мен медициналык жеэтстчктер- халыкаралык Fылыми-тэжiрибелiк конференцияныц жинактары. - Шымкент: 2017. - С. 31-34.
М.А. Булешов1, А.М. Булешова1, Н.С. Жанабаев2, У.Ю. Чулпанов3, Д.Е. Макулбеков1, Б.О. Арыстан1, М.С. Бектурганов2
гАО «Южно-Казахстанская государственная фармацевтическая академия»г. Шымкент, Республика Казахстан
2Международный Казахско-Турецкий университет имениХ. А. Ясави, г. Туркестан, Республика Казахстан 3Казахский Национальный медицинский Университет им. С. Д. Асфендиярова, г. Алматы, Республика Казахстан
ТЕХНОЛОГИЧЕСКАЯ МОДЕЛЬ СИСТЕМЫ ОРГАНИЗАЦИИ МЕДИЦИНСКОЙ ПОМОЩИ ПАЦИЕНТАМ
С ПЕРЕЛОМАМИ КОСТЕЙ РУК И НОГ
Резюме: В научной работе обсуждается проблемы обеспечения своевременной и качественной медицинской помощи пациентам с травматическими повреждениями костей рук и ног. Организационное обеспечение своевременной и квалифицированной травматологической помощи больным трудоспособного возраста обеспечивает снижения уровня временной и стойкой утраты трудоспособности.Социологическое изучения качества и своевременности медицинской помощи на этапах помогло создать технологическую модель ее организации. В модели предусмотрено организация специализированной скорой врачебной травматологической помощи повышенной подготовки, для использования ее на первом этапе. Это способствует повышению качества, своевременность и медико-социальную эффективность специализированной медицинской помощи, оказываемую пациентам, получившим травматологические переломы костей конечностей.
Ключевые слова: кости, переломы, первичная врачебная помощь, временная утрата трудоспособности, технологическая модель, медико-социальная эффективность.
M.A. Buleshov1, A.M. Buleshova1, N.S. Zhanabayev2, U.Z. Chulpanov3 D.E. Makulbekov1, B.O. Arystan1, M.S. Bekturganov2
1«Southern Kazakhstan state Medical academy», Republic of Kazakhstan, Shymkent 2lnternational Kazakh-Turkish University named by H.A. Yasawi, Republic of Kazakhstan, Turkestan 3Kazakh National Medical University named by S.D. Asfendiarov Almaty, Republic of Kazakhstan
TECHNOLOGICAL MODEL OF SYSTEM OF THE ORGANIZATION OF MEDICAL CARE TO PATIENTS WITH FRACTURES OF BONES OF HANDS AND LEGS
Resume: The scientific work discusses the problems of providing timely and high-quality medical care to patients with traumatic injuries of hand's and leg's bones. Organizational support for timely and qualified trauma care for working-age patients ensures a reduction in the level of temporary and permanent disability. The sociological research consist of by creating a technological model for the organization which will be study the quality and timeliness of medical care at the helped stages. The model provides specialized emergency medical trauma care of advanced training for the organization which will be used in the first stage. It helps to improve the quality, timeliness and medico-social effectiveness of specialized medical care which will be provided for patients who received traumatical fractures of limb bones. Keywords: bones, fractures, primary medical aid, temporary disability, technological model, medico-social effectiveness.
УДК 615.2/3:616.831-009.11-053.2/.6
Б.Ш.Орынбек, Ш.Некербек, М.П. Сотибалдиева, С.Е. Момбеков
С.Ж. Асфендияров атындагы Цазсщ ¥лттьщ медицина университетi
КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДА Т1РКЕЛГЕН ЗЕЦГЕ ЦАРСЫ ЖАЦПАМАЙЛАРГА
МАРКЕТИНГТ1К ТАЛДАУ ЖАСАУ
Гылыми мацалада Цазацстан Республикасыныц фармацевтикалыц нарыгындагы зецге царсы жацпамайларга MapKemummmiK зерттеулер жургШлген. Цазацстан Республикасыныц фармацевтикалыц вндiрiсiндeгi жумсац дэршк цалыптардыц ассортимeнтiн импортта жэне экспортта кецейту квздeрi царастырылган
Tyümöi сездер: Маркeтингтiк талдау, зецге царсы препараттар, жацпамай, жумсац дэршк цалыптар
Kipicne. Маркетингтж зерттеулер - мэлiметтердi жинау, ецдеу жэне талдау, маркетинг мэселелердi реттеу жэне шешу, сол аркылы кемшыжтердь тYсiнбеушiлiктердi жэне жетiспеушiлiктердi азайту, фармацевтика ендiрiсiне дурыс баFыт-баFдар беру болып табылады. Денсаулык сактау саласыныц мацызды мшдеттершщ бiрi - халыкты каушаз, пайдалы, сапалы, таб^и жэне колжетiмдi дэршк заттармен камтамасыз ету. 2016-2020 жылдарFа арналFан Цазакстан Республикасыныц "Денсаулык" мемлекеттж баFдарламасы 2010 жылы Цазакстан Республикасыныц 2010-2014 жылдарFа арналFан фармацевтикалык енеркэабш дамыту женшдеп баFдарламасыныц жалFасы ретшде бектлш, баFдарламаныц непзп баFыттарыныц бiрi халыкты отандык ендiрiстегi медикаменттермен камтамасыз ету мэселелерш, дэршк заттардыц колжетмдшпн, сапасы мен каушазд^ш, тиiмдi колданылуын камтамасыз ету сиякты непзп мiндеттердi ЖYзеге асыру Yшiн ^-шаралар кешенiнiц
тшмдшпн эзiрлеу, орындау жэне мониторинг жасауды алдын-ала карастыратын дэрiлiк камтамасыз ету жэне Денсаулык сактау ЖYЙесiн дэрiмен камтамасыз етудiц ¥лттык саясатын ЖYзеге асыру болып табылады». [1] Цаз1рп тацда Цазакстан Республикасында халыктыц жэне емдеу -профилактикалык уйымдардыц дэрiлiк заттармен кажеттшп толыFымен камтылFан, алайда Цазакстан Республикасыныц мемлекеттiк реестрiнде тiркелегн дэршк калыптардыц жалпы санынан отандык дэршк заттардыц Yлесi 11,47% -ды курап отыр. Бул эрине аз керсеткш болып саналады.[2]
Терiнiц ец кеп тараFан ауруларына безеу, кышыма котыр жэне зец аурулары жатады. Соныц шшде , Зец аурулары -ец езект жэне соцына дейiн тYбегейлi шешiлмеген заманауи медицинаныц мiндеттерiнiц бiрi болып саналады. Элемдiк денсаулык сактау уйымдарыныц мэлiметтерi бойынша, жер шарымызда емiр CYретiн халыктыц кем дегенде 90%
