CC BY
138
G.Zh. Akhanov1,2, E.K. Dyusembekov1, A.N. Nurbakyt3
Kazakhstan Medical University of Continuing Education, Almaty 2Kazakhstan medical University «KSPH» 3Asfendiyarov Kazakh National Medical University, Almaty
EPIDEMIOLOGY OF CRANIAL-BRAINAL INJURY OF ALMATY (ON THE EXAMPLE OF THE ALMALIN AND MEDEU REGIONS)
Resume: This article presents the epidemiological study of craniocerebral injuries in Almaty by the example of Almalinsky and Medeu districts for 2012-2015.
Keywords: craniocerebral trauma, epidemiology, medical care.
УДК 616-08-039.75(574)(15)
Ж.А. Кожекенова, А.Н. Бекназарова
С.ЖАсфендияров атындагы Цазац ¥лттыцмедицинаyrneepcumemi
ЭЛЕМДЕГ1 ЖЭНЕ КАЗАХСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАFЫ ПАЛЛИАТИВТ1 К6МЕК ДАМУЫНЫН, САЛЫСТЫРМАЛЫ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1
Мацалада «паллиативтж кемек», жэне «паллиативтж медицина» угымдары кещнен царастырылган. Цазацстан Республикасындагы паллиативт1 кемектщ таралу децгеш, Алматы цаласындагы ШЖК, "Цалалыц паллиативтж кемек орталыгыныщ"жумысын багалау, ел1м1здег1 онкологиялыц ауруларга шалдыццан адамдардыц статистикалыц керсеткштеръ олардыщ паллиативтж кемекпен цамту дэрежеа айцындалган. Сонмен цатар, салыстырмалы турде дуниежуз1 бойынша паллиативтж кемектщ шыгу тарихы, даму багыттары кептеген гылыши ещбектерге суйент жазылды.
Tyurndi свздер: паллиативтж кемек, онкологиялыц ауру, цатерл1 ¡сж, хоспис, инкурабельд1 науцастар, мешрбике
Тацырыптьщ езектыт. Онкологиялыц ауру медицинанын, ен, курдел^ ен, мацызды мэселелершщ 6ipi болып табылады. Дуниежузшк денсаулы; са;тау уйымынын, болжамы бойынша, бул аурудын, таралу децгеш куннен-кунге улгайып келедi. K^азiргi уа;ытта ;атерл1 iсiпен ауыратын нау;астардын, саны 25 млн. жетш отыр, 2020 жылга ;арай олардын, саны екi еселенш, 2030 жылы 75 млн. адамды курауы MYMкiн, сонын, iшiнде 13-17 миллионы eлiммен ая;талу ы;тималдыгы бар (1).
Соцгы екi онжылды;та ЖYргiзiлген зерттеулердщ нэтижесiнде, эрбiр Yшiншi онкологиялы; ауруларга шалды;;ан нау;астарга, TinTi экономикалы; дамыган елдердщ eзiнде ауруды жендлдету терапиясы ;амтамасыз етiлмеген [4; 5]. ДД¥ мэлiметтерiне CYЙенсек: 30 жэне 70 жастагы адамдардыц eлiм себебшщ 27% - ЖYрек-;ан тамырлар аурулары, ;атерлi iсiк, ;ант диабетi ауруларына тура келедi (ДД¥-ныц статистикалы; мэлiметтерi, 2013). Онкологиялы; аурумен жыл сайын 14,1 млн. адам сыр;аттанады, сонын, шшде 8,2 млн. eлiммен ая;талады, ол дYниежYзi бойынша барлы; ел1мшшджтщ 13 %-ын курайды [6]. ДД¥-ныц 2014 жылгы мэлiметтерi бойынша Каза;стан Республикасында онкологиялы; аурулардан - 12200 ер адам жэне 10900 эйел адам ;айтыс болган. Ал 2014 жылга дейiнгi жылдары барлыгы 158000 адам ;айтыс болган, оныц 42% жумыс;а ;абшетп жас тобы. Жыл сайын осы ауруга шалды;;андар саны 5%-га eсiп отыр. Kатерлi iсiктен ;айтыс болган халы; саны - Республика бойынша жалпы eлiм гарсетюшшен екiншi орынды алып отыр. Соцгы мэлiметтерге CYЙенетiн болса; 2015 жылы КР-да онкологиялы; аурумен ауратын жагдайлар саны 26000-га жеттi (2). Бул эрине елiмiздегi денсаулы;
са;тау мэселесшдеп KYрделi жагдайлардыц бiрi болып келедi (3).
Осындай жагадайларды, статистикалы; мэлiметтердi ескере отырып, паллиативтiк кемек орталыгына деген ;ажеттшжтщ жогары екенi белшш болады. Каза;стан Республикасында ДД¥-ныц усынысы бойынша, 300 - 400 000 халы; санына хоспистiк тесек саны 30-дан кем болмауы керек. Республикамыздагы 17 млн. халы; санына стационарлы; тесек саны - 1,51,7 мыцдай, ягни тацдагы тесек санынан 4-5 есе кеп болуы тиiс. Жэне денсаулы; са;тауды дамытудыц Республикалы; Орталыгы сарапшыларыныц пайымдауынша, эрбiр 400000 халы;;а 30 тесек-орнынан тиесш болу керек, оныц iшiнде 70%-ы - онкологиялы; патологияларга, жэне 30% - мешрбикелж ;арауга тиiстi болу ;ажет. Бул статистикалы; керсеткiш - КР сататистика женiндегi Комитетшщ елiмiздегi халы; саны мен орташа емiр CYрi уза;тыгыныц керсеткiшi бойынша арнайы ;уралган (4). Паллиативтiк кемек жэне мешрбикелж ;арау туралы ДYниежYзiлiк Банк сарапшыларыныц мэлiметтерi бойынша, 100000 халы;;а - 27 тесек-орныны ;амтамасыз етiлу керек, ягни 65 жастан ас;ан егде эрбiр 1000 адамга 3,5 тесек-орнынан келуi керек. Ягни, ;орыта айт;анда, заманауи хоспис -куаты - 30 тесектен аспайтын 1-2 этажды белек турган гимарат, жабды;тардыц барлыгы MYмкiндiгi шектеулi жандарга арналып жасалуы тиiс; 1-2 ораныды; белмелерге арнайы белек жуыну белмес мен таза ауада серуендеу Yшiн арналган жеке пандустар ;арастырылуы ;ажет. Сонымен ;атар, хоспис Yйдегi атмосфералы; жагдайындай болуы керек: туыс;андарыныц ;онуына арналган орындар, кiтапханалар, музыкалы; белмелер, белек сейлесу б;лмеа, дiни рэсiмдердi орындауга арналган
белмелер. Каза;станда осы стандарттарга сай салынган бiрде-бiр хоспис жо;.
ДYHиежYзiндегi rçатерлi iciKneH ауыратын HayrçaerapFa кврсетiлетiн паллиативтiк кемек тэжiрибелерi.
ДД¥ сарапшылар Комитетi 1989 ж. ;атерл1 iсiк кезiнде ауруды жендлдету жэне белсендi ;олдау терапиясы бойынша паллиативтi кемекке ЖYЙелi аньщтама берген. Паллиативтiк кемек:елiмдi табиги процесс ретшде ;арастыру; елiмдi тездетпеу, б1ра; онын, басталуын созбау; ауруды тезу децгешн темендету жэне нау;асты мазалайтын бас;а да белгiлерiн барынша жумсарту; нау;ас;а психологиялы; жэне рухани ;олдау керсетудi ;амтиды; нау;астын, ;айтыс болганга дейiн барынша уза; белсендi емiр CYPУ ;абшетш ;олдау ЖYЙесiн усынады; нау;астын, жануясына ауру Yстiнде жэне ;айтыс болганнан кейiн де кемек керсету ЖYЙесiн усынады.
Францияда кезде егде жастагы, элсiз
адамдарга арналган мекемелер, хоспистер жалпы ;арау ауруханасымен бiрге бiр стационарлы; ведомство ;урайды.
Кершi Рессейде паллиативтiк кемек дамуы ЖYз жылды;тан берi бастау алып келедi. Бiра; Ресейдегi бiрiншi хоспис 1990 жылы Санкт-Петербург ;аласында, агылшын журналистi Виктора Зорзы мен дэр^ер-психиатр Лахтадагы А.В. Гнездиловтын, усынысымен, белсендi ат салысуымен ашылган. Кеп жылдар бойы осы хосписте Гнездилов езi бас дэрiгер болып жумыс ^тедь Одан кейiн Зорзынын, усынысы бойынша екiншi хоспис Мэскеу ;аласында ашылды. Эрi ;арай жылдар ете Ресейдщ кептеген ;алаларында: Тулада, Ярославльде, Мэскеуде, Арханкельскще, Ульяновскiде, Омскiде, Кемеровта, Астраханьда, Пермде, Петрозаводские хоспистер ашыла бастады. Казiргi тацда Ресейде 130-дан астам паллиативтж ;урылымды; орталы;тар салынган, жэне 60 ша;тысы уйымдастыру Yстiнде. АКШ-та хоспистер 1979 жылдан бастап курыла бастады. Америкадагы хоспистiк багдармалар стационарлы; кемек моделiнен курылмаган. 1970 жылдардын, басында белгiлi болган "американды; хоспис" ;озгалысы алгаш;ыда Yй KYтiмiнде непзделген. Ягни ауру адам Yйiнде, жануясынын, арасында болып, хоспис ;ызметкерлершщ ;олдауына ие болатын. 1984 жылдын, ортасына ;арай, АКШ территориясында 1000-нан астам хоспис бойынша багдарламалар жумыс ^тей бастады. Кейбiреуi толы;тай ержтшердщ KYшiмен, бiрак; кебiсi штатты; жумыскерлер KYшiмен ;ызмет ат;арган. Казiргi кезде АКШ-та бiзде секiлдi хоспис 3 басты ;ызмет керсетедi : Yй жагдайында ;ызмет керсету, стационарда жэне жануясына кемек керсету болып табылады. «Хоспис жэне Паллиативтж медицина Америкалы; Академиясыныц» (American Academy of Hospice and Palliative MediciM) статистикасына CYЙенсек 2014 жылы АКШ елшде 4000-нан астам хоспистер тшкелген. Ол хоспистердщ 50% толы;тай пайдасын иеленуге ;у;ылы мемлекеттж емес уйымдардын, ;олында. Америкада жалпы хоспистерд^ паллиативтiк кемек орталы;тарын ;аржыландыру 80% кайырымдылык ;орларынан, мемлекеттiк емес уйымдардан, жергiлiктi ;алалы; уйымдастырылатын ^-шаралардан жиналады, ал ;алган 20% мемлекеттж бюджеттен ;аржыландырылады (ол жалпы шю ешмнщ денсаулы; са;тау саласына 10% белетшше ;арамастан) (5). Паллиативтiк кемект дамыту Yшiн халыкаралык децгейде бiрк;атар уйымдар жумыс
жасайды, соныц шшде ец елеулiлерi: ДYHиежYзiлiк Денсаулы; са;тау ¥йымы (World Health Organization), Паллиативтж кемект icKe асыру орталыFы(Center to Advance Palliative Care) ¥лтты; Хоспис жэне Паллиативтж кемек уйымы (National Hospice and Palliative Care Organization), Yкiметтiк емес БYкiлэлемдiк хоспис паллиативтж кемек керсету Одагы (The Worldwide Hospice Palliative Care Alliance) (6).
Палииативтж кемект зерттеу, дамыту бойынша халыкэралы; Yкiметтiк емес уйымдарыныц 6ipi -БYкiлэлемдiк хоспис паллиативтiк кемек керсету Одагы (The Worldwide Hospice Palliative Care Alliance). ¥йымныц 80-нен астам елдерiнде уйымдастыру комитеттерi жумыс жасап, хоспист паллиативтi кемек керсетуге yh ;атады. ¥йымныц басты мшдет -элем бойынша сапалы, ;олжет1мд1 паллиативтi кемектi керсету, белсене ат салысу болып табылады. K^азiргi кезде бул Ода; - ¥лыбританияда ^ркелген. ДYниежYзiлiк Хоспис Паллиативтiк кемепнщ Одагыныц (The Worldwide Hospice Palliative Care Alliance) 2015 жылгы статистикалы; мэлiметтерi бойынша:
> ДYниежYзi бойынша жыл сайын 40 миллионан астам адам паллиативтж кемекке му;таж, осы нау;астардын, 18 миллионнан астамы - кемек TYрiн ала алмай, стресстiк жагдайга душар болып, ;айтыс болады;
> Дамыган елдердщ 78%-ы паллиативтiк кемекке жэне хосписке аса му;таж;
> 20 миллионнан астам халы; ем1ршщ соцында паллиативтiк кемек керектiгiн бiлдiредi ДYниежYзiлiк, соныц iшiнде Республикамызда ;атерлi ¡сжтщ таралу ;аут мен ;айтыс болу коэффицентш ескерiп, онкологиялы; аурудыц 60%-ы елiмге экелетiнi белгiлi болды. Осыган байланысты жу;палы емес ете кэушт аурудыц соцгы кезецдершде керсетiлетiн паллиативтж кемек TYрi к^рп кезде ете актуалды мэселелердщ бiрi болып отыр.
ДYниежYзiлiк денсаулы; са;тау уйымыныц уйгарымы бойынша паллиативт кемек деген -;аушт аурумен зардап шегетiн адам Yшiн мамандырылган медициналы; ;ызмет керсету. Диагнозга ;арамай аурудыц белгiлерiн жецшдету. Паллиативт кемек адамдардыц негурлым ыцгайлы емiрiн CYPуiне Yлкен Yлесiн ;осып, обырмен ауыратын наууастардыц ;ажеттшпн етейтiн бiрден-бiр мацызды мекеме болып саналады. Бул кемек TYрi обырдыц ас;ынган TYрiнiц жогары Yлесi бар нау;астар туратын елдi-мекендерде жэне жазылу MYмкiндiгi темек айма;тарга эсiресе керек мекеме болып табылады. Паллиативтж кемек ;атерл1 iсiкпен ауыратын нау;астардыц 90%-ан астамын физикалы;, психоэлеуметтiк жэне рухани мэселелерш элде;айда жецiлдетуге Yлке Yлесiн ;осады. Паллиативтi кемек ;азiргi заманда бYкiл элемдiк ;огамды; денсаулы; са;таудыц ец мацызды мэселелерiнiц бiрi болып саналады. Мэселен, дYние ЖYзi бойынша, эаресе АКШ пен Еуропа елдерiнде, бiздiц Отанымыздыц езiнде орташа емiр CYPУ жасы улгайып келуде. Ол эрине денсаулы; са;тау мэселесiндегi жетiстiктердiц бiрi болып саналады. Алайда, адам емiрiнiц жасы улгайганмен, ауру TYрi де, сипаты ба бас;а керiнiс бере бастады. Егде жастагы адамдарга Yй жагдайында жастар Yшiн уа;ыттыц тапшылыгынан ;арау MYMкiн емес болып барады. Соныц салдарынан осы жас категориядагы адамдарга ;ам;орлы; керсету ;огамды; денсаулы; са;тау
саласынын, мойнына артылады (7, 8). Халы; курылымынын, eзгерiсiндегi егде адамдарга eмiрлерiнiн, соцындагы кемек керсету- денсаулы; са;таудагы ;аражатандырудын, едэуiр бeлiгiн алады деп санау ;ате пiкiр. Онын, дэлелi ретшде бYкiлэлемдiк салыстыру анализi керсеткендей , мемлекеттеп егде адам саны мен денсаулы; са;тауга бeлiнетiн ;аражаттын, арасында аны; тэуелдiлiк жо;
(9).
ДYниежYзiлiк денсаулы; са;тау уйымы Еуропалы; айма;ты; бюросынын, 2005 жылгы 40 жылдын, iшiнде жина;талган гылыми зерттеулерге CYЙене отырып шыгарылган буклетiнде паллиативтiк кемек туралы, оны дамыту жолдары аны; керсетшген. Осы зерттеулерде паллиативтiк медицинага ;азiргi заманда денсаулы; са;тау уйымдарынын, тиiстi кендл бeлмейтiнi аны;талды. Ягни, 21 гасырда ;атерi iсiкпен ауыратын адамдардын, саны KYннен-KYнге есуде, сонымен ;атар 70% eлiммен ая;талатын ;атерлi гактщ ;огамдагы, денсаулы; са;таудагы ман,ызы зор. Осындай елеулi орынды ала келе, ем1ршщ сон,ында паллиативтi кемек керсететш мекемелерге мемлекет, денсаулы; са;тау саласы ете аз ;аражат белуде^р;атар елдерде сон,гы он жылды;та мемлекеттж стратегиянын, ;атерлi iсiк жeнiндегi гылыми-зерттеу жумыстары ЖYргiзiлдi, онын, нэтижесiнде паллиативт кемек саласын зерттеуге 0,5% темен ;аржыландыру жумсалатыны белгiлi болды. Мысалы, ¥лыбритания мемлекеттiк бюджеттщ жэне ;айырымдылы; ;орлар ;аражатынын, тек 0,18% гана ;атерлi iсiк ауруынын, гылыми жумыстарына, eмiрiнiн, сон,гы KYндерi жэне паллиативтж кемек туралы гылыми ен,бектерге жумсайды. АКШ-та ;атерлi iсiк мэселесi бойынша гылыми жумыстар бюджеттщ 0,9% гана паллиативтiк кемек мэселесiне жумсалады. Кдтерл1 южтщ жу;палы емес аурулардын, eлiм себебi бойынша елеулi орын алатыны белгiлi бола, мундай
;аржыландыру пайызы MYлдем аз деп санауга эбден болады.
Паллиативт кемектщ ;огамда, медициналы; мекемелершщ арасында осындай ман,ызды рeлiн бше тура, осы мэселенi гылыми зерттеу жумыстарына ;аржыландыру Yлесi MYлде темек екеш аны;талды. Бiр;атар елдерде ;атерлi iсiк бойынша гылыми жумыстардын, ултты; стратегиясына ба;ылау ЖYргiзiлген, ;орытындысында паллиативтж кемек саласын зерттеу нышандарына жалпы ;аржыландырудын, тек 0,5% ;урайтыны белгiлi болды. Катерлi гактщ жартысынан кeбiсi eлiмге алып келетiнi белгш бола тура, бул статистика мэлiметтерi тан,галарлы;тай темен екенi аны;талды (10).
Цазацстан РеспубликасындаFы цатерлi iсiк керсетюштерш талдау. КР хал;ынын, денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау уйымдарынын, ;ызметшщ статистикалы; жинагынын, ;атерлi iсiктермен сыр;аттанушылы; бойынша мэлiметтерiне CYЙене отырып, диаграмма TYрiнде келтiрiп, берiлген статистикалы; жина;тарга талдау ЖYргiзiлдi. Талдау 3 жылдын, шшде ;арастырылды - 2013, 2014, 2015 жылдар. Айма; бойынша белу- жалпы Каза;стан Республикасында, сонын, iшiнде Алматы ;аласында, жэне салыстырмалы TYPДе Республиканын, бас;а да айма;тары назарга алынды (11). Республикамыздагы eмiрiнде ;атерлi iсiк диагнозы алгаш рет аны;талып, онкологиялы; мекемелермен тiркеуге алынган сыр;аттардын, саны 100000 адамга ша;;андагы кeрсеткiштертер жыл сайын eсiп келедi. Онын, мысалы ретшде2015 жылда КР хал;ынын, денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау уйымдарынын, ;ызметшщ статистикалы; жинагынын, негiздерiне CYЙене отырып, 2013 жылга ;араганда 2015 жылы ;атерлi iсiкпен сыр;аттанушылы; 7% улгайды, сонын, iшiнде Алматы ;аласында салыстырмалы TYPДе 33% кебейген (кесте 1, сурет 1).
Кесте 1 - Катерлi iсiктермен сыр;аттанушылы;
100 000 адамFа шаццанда цала халцы
Аймац 2013 2014 2015
193.9 198.7 207.7
Алматы 137.2 169.3 182.5
Сурет 1- 100000 адамга ша;;андагы ;атерлi iсiкпен жалпы сыр;аттанушылы;
Жалпы сыр;аттанушыла;тан белек, eмiрiнде ;атерлi iсiк алгаш рет аны;талган нау;астардагы сыр;аттарды саты бойынша белу мэлiметтерiне ;араса;, обырдын, IV даму сатысы бойынша: бiрiншi орында - ас;азан рагы, екiншi орында - кендрдек, бронхы, екпе рагы, содан кешн Yшiншi орында -
лимфалы; тшдершщ ;атерлi iсiгi орын алган . 2013 жылга ;араганда 2015 жылы сыр;аттанушылы;тын, тeмендегенi бай;алды, тек ерiн рагы (2015 жылы 57 %-та улгайган) мен тж iшек рагынен (2015 жылы1,4%-га улгайган) бас;а (сурет 2).
Сурет 2 - КР 2013-2015 жж. катерл1 южтщ TYрлерi бойынша таралу жишп
2015 жылда шык;к;ан Казахстан Республикасы хал;ынын денсаулыгы жэне денсаулы; са;тау уйымдарынын ;ызметшщ статистикалы;
жинагынын ен соцгы мэлiметтерiне CYЙенетiн болса;, ;атерл1 iсiктерден ;айтыс болу жиiлiгi бершген (кесте 6). Барлы; ;алаларда ;атерл1 iсiктен ;айтыс болу денгеш орта есеппен алганда Казахстан
Республикасында 7%-га темендеген , тек Атырау ;аласында - 4% жэне ОнтYстiк Казахстан облысында - 12%-га елiм керсеткш денгеш 2013 жылмен салыстырганда 2015 жылы керiсiнше жогарларган. Ягни ен жогаргы керсеткiш - Павлодар ;аласында, ен темен к- ОнтYстiк Казахстан облысында екенi керсетiлдi (сурет 3).
Сурет 3 - 2015 жылы 100 000 адамга шакдандагы КР бойынша ;атерл1 iсiктерден ;айтыс болгандардын динамикасы
10
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1
Новое руководство ВОЗ по организации паллиативной помощи онкологическим больным в терминальной стадии заболевания // Всемирная организация здравоохранения. - 2007. - С. 12-14.
Ч. Бонд, В. Леви Р. Вулдридж. Пособие по паллиативной медицине // Всемирная ассоциация паллиативной помощи. - 2008. - С 13-16.
Программа развития онкологической помощи в Республике Казахстан на 2012-2016 года. Постановление Правительства Республики Казахстан от 29 марта 2012 года № 366.
National Institute for Health and Clinical Excellence. Improving supportive and palliative care for adults with cancer. The manual, 2004: www.nice.org.uk/nicemedia/pdf/csgspmanual.pdf (last accessed 21/10/2009)
Maltoni M., Tassinari D. How to integrate medical oncology and palliative medicine // ESMO Handbook of advanced cancer care. - London and New York: Taylor&Francis, 2006. - Р. 17-24. World population ageing 1950-2050. - New York: 2002. - 96 р.
Murray CJL, Lopez AD. Alternative projections of mortality and disability by causes 1990-2020: Global burden of disease study // Lancet. - 1997. - №349. - Р. 1498-1504.
Davies E, Higginson IJ (eds). Better Palliative Care for Older People. Copenhagen // World Health Organization Regional Office for Europe. - 2004. - Р. 9-13.
National cancer control programmes: policies and managerial guidelines, 2nd ed // World Health Organization. - Geneva: 2002. - Р. 18-26.
Казахстан Республикасы ¥лтты; экономика министрлт статистика комитетшщ сайтынан: www.stat.gov.kz
1
2
3
4
5
8
9
Ж. А.Кожекенова, А. Н.Бекназарова
Казахский Национальный медицинский университет имени С.ДАсфендиярова
СРАВНИТЕЛЬНЫЕ ОСОБЕННОСТИ РАЗВИТИЯ ПАЛЛИАТИВНОЙ ПОМОЩИ В МИРЕ И В РК
Резюме: В статье широко рассматриваются понятия «паллиативной помощи» и «паллиативной медицины». Были рассмотрены статистические данные об онкологических больных во всем мире и в Казахстане в частности. Определен уровень развития оказания паллиативной помощи в Республике Казахстан. Проведена оценка работы ГКП на ПХВ "Городской Центр Паллиативной Помощи" в городе Алматы. Также для сравнения были взяты материалы с зарубежных, научных платформ об истории возникновения, о направлении в развитии паллиативной помощи во всем мире.
Ключевые слова: паллиативная помощь, онкологические заболевания, рак, хоспис, инкурабельные больные, медсестра.
Zh.A. Kozhekenova, A.N. Beknazarova
Asfendiyarov Kazakh National medical university
COMPARATIVE CHARACTERISTICS OF THE DEVELOPMENT OF PALLIATIVE CARE IN THE
WORLD AND IN KAZAKHSTAN
Resume: The article widely discusses the concept of "palliative care" and "palliative medicine" in General. Determined the prevalence level of palliative care development in the Republic of Kazakhstan, the assessment of "Palliative Care Center" in Almaty, have been identified and statistical data on cancer patients around the world and in Kazakhstan, and their provision of palliative care. Also, for comparison materials were taken from foreign, scientific platform about the history, about the direction in the development of palliative care worldwide.
Keywords: palliative care, oncological diseases, cancer, hospice for the incurable sick, the nurse.
УДК 338.24.004
Д.А. Оспанова, С.Б. Шалекенов, Д.М. Калдашов
Казацмедициналыц узджаз быт беру университету Жогаргы Когамдыц Денсаулыц Сацтау мектеб!
ОНКОЛОГИЯЛЬЩ ТЭЖ1РИБЕДЕГ1 АЛДЫН АЛУ ЖЭНЕ ЕМДЖ-ДИАГНОСТИКАЛЬЩ YРДIСТЕРДЕП САПА
МЕНЕДЖМЕНТ1НЕ КДТЫСТЫ Б1РКДТАР АМАЛДАР
Жумыста онкологиялыц тэжiрибеде скринингтж багдарламалардыщ жyргiзiлуi туралы отандыц жэне шетелдк авторлардъщ гылыми басылымдарына талдау жасалынган шолу мэлiметтерi усыны^ган. Алдын алу жэне емдк -диагностикалыц ypdi^i кврсету бойынша сапа сурацтары, денсаулыц сацтауда менеджмент цуралдарын цолданудыщ негiзделуiн белсендендiретiн удеркткжэне жуйелк устаныммен царастырылады Tyurndi свздер: онкология, скринингтк багдарламалар, жуйелк талдау.
БYгiнгi танда медицинамен ;атар, элеуметтж-экономикалы; мэселелердщ ;атарына
жат;ызылатын ;атерл1 гак аурулары заманауи денсаулы; са;тау саласында манызды мэселе болып отыр. Бул аурулардын ;огамдагы маныздылыгы тургындар арасындагы ;атерл1 iсiкпен сыр;аттанушылы;тын кен таралуы жэне YДемелi TYPДе кебешп, елiм-жiтiм жэне MYгедектiктiн артуымен аны;талады [1-3].
Отанды; жэне шетелдж гылыми басылымдар авторларынынын материалдарына аналитикалы; шолу жасау барысында элемдеп онкологиялы; жагдай керсетюштершщ непзп багыттарынын ;олайсыз екендiгiн керсетедi [4-8]:
• ;атерл1 iсiкпен сыр;аттанушылы; артуда;
• барлы; елiм себептерiнiн арасында ;атерлi iсiк 65 жастан ас;ан ерлер тобынын 25% -ын, ал 60 жастагы эйелдердiн 30% -дан астам Yлесiн курайды;
• ;атерл1 iсiктiн даму MYMкiндiгiн адамнын жасына байланысты функция ретiнде ;арастырган жен;
• курылымды бас;аруда жэне нэтижесш онтайландыру тургысынан онкологиялы; профилактикалы; ба;ылауды сапалы ЖYргiзудi жэне ;аржыландыруды уйымдастыруда елеулi TYзетулер жасау талап етшедг
Онкологиялы; ;ызметтщ галамды; бюджет ;алыптастыру жагдайында утымды бас;арушылы; шешiмдердi ;абылдауда, онтайлы
уйымдастырушылы;, клиникалы;-диагностикалы;, реабилитациалы; жэне профилактикалы; технологиялар тандауда гылыми кез;араспен ;арастыру ;ажет.
Онкологиялы; кемек YPДiстерiн бас;ару, ма;сатты мэндердi аны;тау бастап;ы ;ойылган тапсырыстан минималды ауыт;итындай етш багытталган. Мысалы, онкология тэжiрибесiнде ;орытынды нэтижелi болу стандарттары ;алыптасады. Эдетте,
