CC BY
110
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
121
УДК 808.26;802.0
ЛЕКСІКА-СЕМАНТЫЧНЫЯ РАЗРАДЫ
І СТРУКТУРНА-ГРАМАТЫЧНАЯ ХАРАКТАРЫСТЫКА НАЙМЕННЯЎ АСОБЫ ПАВОДЛЕ ТЭРЫТАРЫЯЛЬНАЙ ПРЫМЕТЫ
А. А. Мачалава
кандыдат філалагічных навук,
дацэнт кафедры англійскай філалогіі УА «ГрДУ імя Я. Купалы»
Артыкул прысвечаны актуальнай для беларускай і англійскай моў тэме - разгляду структурна-семантычных асаблівасцей найменняў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы. У абедзвюх мовах гэтыя назоўнікі ствараюць складаную структуру са шматлікім наборам суфіксаў. Цікавасць выклікае не толькі колькасная інфармацыя аб словаўтваральных сродках, але і якасная: матывавальныя асновы, з якімі ўзаемадзейнічае пэўны фармант, іх структурна-семантычныя ўласцівасці і абмежаванні фармантаў у функцыянаванні. Даследаванне паспрыяе больш поўнаму апісанню лексіка-семантычнага, форма- і словаўтваральнага аспектаў лексічных сістэм беларускай і англійскай моў.
Уводзіны
Асаблівасці словаўтварэння назоўнікаў са значэннем персанальнасці, аб’яднаных лакальнай семай ‘той, хто дзесьці пражывае, належыць да пэўнай краіны, тэрыторыі’, выкліканы ў першую чаргу тым, што яны ўтвараюцца пераважна ад асноў уласных назоўнікаў. У большасці выпадкаў далучэнне любога асабовага суфікса да матывавальнай асновы-тапоніма дазваляе слухачу беспамылкова зразумець значэнне ўтворанай намінацыі, чаго нельга сказаць, напрыклад, пра назвы прафесій, у якіх далучэнне розных суфіксальных фармантаў стварае розныя па сэнсе словы. Назвы асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы ўтвораны пры дапамозе шырокага спіса суфіксаў. Вылучаюцца асноўныя заканамернасці выбару суфіксаў, але беспамылкова прадказаць выбар фарманта немагчыма, што звязана з большай суб’ектыўнасцю, улікам традыцый і меншым запатрабаваннем да ўнармаванасці гэтай лексікі [1]. Развіццё асабовых намінацый абумоўлена не толькі лінгвістычнымі, але і сацыяльна-гістарычнымі, бытавымі, псіхалагічнымі фактарамі. Змены ў складзе групы намінацый асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы абумоўлены з’яўленнем новых краін, заменай ранейшых назваў тэрытарыяльна-адміністрацыйных адзінак. Пытанні, прысвечаныя працэсу намінацыі асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы, адлюстраваны ў навуковых працах многіх мовазнаўцаў: Н. А. Багамольнікавай, А. А. Станкевіч [2], В. М. Генкіна [3], [4], В. П. Лемцюговай [5], Г. К. Семяньковай [6], З. Шведавай [7]. Найбольш дасканала вывучаюцца намінацыі асобы паводле месца жыхарства ў працах Т. М. Шчур, дзе разглядаюцца назвы жыхароў Гомельшчыны [8] і Мазырскага Палесся [9], [10]. Выбар прадмета і аб’екта даследавання абумоўлены адсутнасцю ў сучасным мовазнаўстве прац, прысвечаных грунтоўнаму параўнальнаму аналізу намінацый асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы ў беларускай і англійскай мовах, а таксама наяўнасцю спрэчных пытанняў тэорыі і практыкі намінацыі. Актуальнасць даследавання выклікана неабходнасцю даследаваць структурна-тыпалагічныя і анамасіялагічна-семантычныя характарыстыкі катэгорыі асобы і вызначыць структурныя і функцыянальныя адметнасці міжмоўных адпаведнікаў сярод намінацый асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы.
Вынікі даследавання і іх абмеркаванне
Непасрэдным матэрыялам даследавання сталі суфіксальныя назоўнікі са значэннем асобы, выяўленыя пераважна ў перакладных і тлумачальных слоўніках беларускай і англійскай моў. Але цікавасць выклікаюць і словы, незафіксаваныя ў слоўніках, але шырокаўжывальныя ў сродках масавай інфармацыі. Аб’ём акрэсленага масіву аднаслоўных назваў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы ў беларускай мове складае 587 адзінак, у англійскай - 554 адзінкі. Класіфікацыя найменняў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы выклікае пэўныя цяжкасці.
122
ВЕСНІК МДПУ імя І. П. ШАМЯКІНА
У мовазнаўстве не існуе агульнага погляду наконт семантычных межаў гэтай групы найменняў. Л. М. Шакун сцвярджае, што ў беларускай мове «у групе назваў асоб вылучаюцца падгрупы назоўнікаў, што абазначаюць асобу з улікам яе ... паходжання, нацыянальнасці, месца жыхарства» [11, 110]. Даведнікі па англійскай мове звычайна падаюць разам назвы асобы, якія належаць да пэўных этнічных і рэгіянальных груп. С. В. Сілінскі вылучае тры семантычныя групы назоўнікаў, якія называюць асобу паводле нацыянальнай, расавай адзнакі і паводле месца жыхарства, і разглядае іх у межах аднаго семантычнага поля, таму што ў аснову іх дэнатацыі пакладзены ўзаемазвязаныя прыметы ‘нацыянальнасці’ і ‘месца жыхарства’ [12, 83]. У працах П. В. Царова вызначаецца агульнае словаўтваральнае значэнне ‘прыналежнасць асобы да месца жыхарства, дзяржавы, нацыі’ [13]. Гэта звязана, з аднаго боку, з тым, што большасць назваў этнасаў пакладзена ў аснову назвы краіны і, як вынік, супадае з назвай асобы паводле прыналежнасці да краіны. З іншага боку, назвы з семай ‘прадстаўнік тапанімічна-этнічнай супольнасці’ - нешматлікія, што абумоўлена ўнармаванасцю толькі часткі найменняў асобы паводле прыналежнасці да пэўнай этнічнай групы. Так, Н. І. Мігірына звяртае ўвагу на неабходнасць стварэння спецыяльнага тэматычнага слоўніка, што мог бы досыць поўна ахарактарызаваць расава-этнічную тэрміналогію, якая мае дзесяткі тысяч адзінак [14, 33]. Значная частка даследчыкаў не размяжоўвае паняцці ‘жыхар’ і ‘прадстаўнік этнічнай супольнасці’, аднак, на нашу думку, неабходна правесці размежаванне назваў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы на назвы асобы паводле месца жыхарства (найменні асобы паводле прыналежнасці да кірунку свету; найменні асобы паводле прыналежнасці да кантынента, часткі кантынента; найменні асобы паводле прыналежнасці да геафізічнага аб’екта, тэрытарыяльнага рэгіёну; найменні асобы паводле прыналежнасці да адміністрацыйнай часткі; найменні асобы паводле прыналежнасці да краіны; найменні асобы паводле прыналежнасці да населенага пункта) і паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці (абазначаюць асобу-прадстаўніка племені, народнасці, нацыі). Існаванне назваў асобы, якія выступаюць у якасці матывавальнай базы для назвы краіны, сведчыць аб больш шчыльнай сувязі наймення асобы з паняццем ‘этнас’, чым ‘месца жыхарства’.
Дзве вышэйадзначаныя групы былі вызначаны для больш дакладнага вывучэння намінацый паводле тэрытарыяльнай прыметы. Матываваныя словы падзяляюцца па сваёй структуры на адна- і шматасноўныя і падлягаюць наступнай класіфікацыі: аднаасноўныя: а) нематываваныя: баск, фін, Bask, Finn; б) суфіксальныя: калумбіец, японец, Columbian, Japanese; в) суфіксоідныя:
caveman, bushman; г) субстантываваныя: тутэйшы, local; шматасноўныя (складаныя): а) суфіксальныя: адсубстантыўныя з матэрыяльна выражаным інтэрфіксам (Anglo-Indian, Indochinese), з нулявым інтэрфіксам (African-American, Asian-American), адсубстантыўна-вербальныя (city-dweller, holidaymaker), адсубстантыўныя ў спалучэнні з прыназоўнікам (out-of-towner), адсубстантыўна-лічэбнікавьія (аднавясковец), адсубстангыўна-алдд’ектыўн^ія (чарнаморац); адвербальна-лічэбнікавыя (першапасяленец), адвербальна-адад’ектыўныя (наваселец); б) бессуфіксальныя: адсубстантыўныя (Anglo-Sax); в) суфіксоідныя: адсубстантыўныя (backwoodman). У ходзе аналізу найменняў асобы паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці і месца жыхарства было вылучана 9 лексіка-семантычных разрадаў найменняў, якія бытуюць як у беларускай, так і ў англійскай мовах. Гэтыя разрады нязначна адрозніваюцца ў кожнай з моў у колькасных характарыстыках (гл. табліцу 1).
Табліца 1 - Лексіка-семантычныя разрады найменняў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы
Найменні асобы паводле прыналежнасці да Колькасць адзінак
беларуская мова англійская мова
кірунку свету - 4
кантынента, часткі кантынента 5 5
геафізічнага аб’екта, тэрытарыяльнага рэгіёну 27 24
адміністрацыйнай часткі 12 25
краіны 222 228
населенага пункта 150 110
племені 31 25
народнасці 82 74
нацыі 20 + 176 22 + 176
Усяго 549 + 176 517+176
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
123
Адзначым, што на 1999 год зафіксавана 230 краін, але некаторыя з іх маюць дзве назвы (Нідэрланды, Галандыя), або ў мове функцыянуюць назвы, нядаўна змененыя па палітычных прычынах (Югаславія), а «найбольш устойлівымі тапонімамі з’яўляюцца, як відаць, назвы вялікіх рэк і вялікіх гор, між тым назвы вялікіх краін не больш устойлівыя за назвы малых краін», а «захаванасць назвы прапарцыянальна колькасці людзей, якія карыстаюцца гэтай назвай» [15, 18]. У табліцы 1 адлюстраваны толькі 222 намінацыі асобы паводле прыналежнасці да краіны ў беларускай мове, таму што не ўсе вылучаныя адзінкі з’яўляюцца аднаслоўнымі назвамі.
Прыклады назваў этнасаў, матывавальных для назваў асоб паводле прыналежнасці да краіны (таі (таец) - Тайланд - тайландзец, Lett - Latvia - Latvian), вызначаюцца як у беларускай, так і ў англійскай мовах. На карысць прапанаванай канцэпцыі ўзаемазалежнасці значэнняў ‘жыхар’ і ‘прадстаўнік этнічнай супольнасці’, а таксама першаснасці тапанімічна-этнічнай прыналежнасці сведчыць і магчымасць далучэння прыметніка, які ўдакладняе этнічную намінацыю для стварэння намінацыі паводле месца жыхарства (немец - баварскі, паволжскі).
Назва краіны звычайна ўтвараецца ад назвы этнасу, які пераважае (беларус - Беларусь, венгр - Венгрыя), аднак існуюць абагульненыя назвы паводле месца жыхарства (американец, брытанец, іранец, індыец, швейцарац), якія не маюць у аснове намінацыі этнічнай прыметы, не супадаюць ні з адным этнасам, таму назваў асобы паводле прыналежнасці да краіны зафіксавана 222, а 176 з іх супадаюць з назвамі этнасаў. Так, лексема бельгійцы абазначае толькі насельніцтва краіны, якое па сваёй этнічнай прыналежнасці падзяляецца на валонаў і фламандцаў. Іракцы па сваёй этнічнай прыналежнасці адносяцца да групы арабскіх народаў, аднак лексема суадносіцца з назвай краіны.
Назва асобы паводле прыналежнасці да этнасу можа суадносіцца як з назвай краіны або яе адміністрацыйнай часткі, так і з назвамі некалькіх краін, напрыклад, курды пражываюць у Гране, Іраку, Турцыі, баскі - у Іспаніі і Францыі і г. д. Некаторыя найменні называюць як асобу паводле месца жыхарства і, адпаведна, суадносяцца з адміністрацыйнай часткай краіны (македонцы -назва жыхароў Македоніі рознай этнічнай прыналежнасці), так і асобу паводле яе этнічнай прыналежнасці (македонцы - этнас, які пражывае ў Македоніі і Грэцыі).
У мове не існуе спецыяльных суфіксаў для намінацый асобы паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці і паводле месца жыхарства. Суфіксы, якія выкарыстоўваюцца для ўтварэння намінацый асобы першай групы ўжываюцца і для ўтварэння найменняў асобы другой групы: бесядчанін, гомелец, New Yorker, Melbournian (месца жыхарства); англічанін, алжырац, Egyptian (нацыянальнасць). Максімальнае падабенства назіраецца сярод назваў, суфіксальных у абедзвюх мовах: сяло - селянін, village - villager, Амерыка - амерыканец, Атerісa - Атerісan.
Намінацыі паводле тэрытарыяльнай прыметы - пераважна адсубстантыўныя з суфіксамі -ец (53% ад агульнай колькасці адсубстантыўных суфіксальных адзінак), -ан-ін (-ян-ін) (21%), -чан-ін (9,8%), -(i)an (51%), -er (21%). Адвербальныя дэрываты характэрны толькі для невялікай колькасці найменняў паводле перамены і нясталага месца жыхарства і афармляюцца пры дапамозе суфіксаў -ец (85%), -нік (15%) і -er (75%), -ee (15%), -ant (10%).
Шэраг суфіксаў, якія выкарыстоўваюцца ў абедзвюх мовах для афармлення намінацый асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы, мае акрэсленыя сферы выкарыстання, напрыклад, -ан-ін (-ян-ін) - для намінацый жыхароў буйных населеных пунктаў, назваў асобы паводле паводле прыналежнасці да краіны, -чук - для намінацый жыхароў горада, у англійскай —ite -для ўтварэння назвы жыхара гарада, -(i)an - краіны, -ese - краін Азіі і Афрыкі, -і - краін Усходу.
Суфіксы характарызуюцца рознай ступенню выкарыстання. У беларускай мове да малаўжывальных належаць -ат (-ят), -аль, -іт, -іёт і інш. У англійскай мове некаторыя суфіксы выкарыстоўваюцца ў менш чым 1% адзінак (-o: Philippino, -ard: Spaniard). Наступную групу складаюць марфемы, якія ўжываюцца больш шырока, аднак не перавышаюць пяціпрацэнтны ўзровень выкарыстання. У беларускай мове гэта суфіксы, якія ўтвараюць назву асобы паводле прыналежнасці да горада (-іч - 75%, -чук - 80%), племені (-ак (-як) - 85%), краіны (-ін (-ын) - 85%), сталага і нясталага месца жыхарства (-нік - па 35% ад агульнай колькасці адзінак з гэтым фармантам). У англійскай мове функцыянуюць наступныя суфіксальныя фарманты: -e, -i, ее, -ite (-і і -еsе афармляюць найменні асобы паводле прыналежнасці да краіны, -е - краіны (85%) і сталага месца жыхарства (15%), -ite - паводле прыналежнасці да краіны (10%),
124
ВЕСНІК МДПУ імя І. П. ШАМЯКІНА
сталага месца жыхарства (5%) і населенага пункта (85%)). Асобную групу складаюць марфемы, якія шырока ўжываюцца для намінацыі асобы: -er, -(i)an (21% і 51% ад агульнай колькасці суфіксальных адзінак), -ан-ін (-ян-ін), -чан-ін (31%), -ец, -анец (-янец) (63%). Суфіксы -ан-ін (-ян-ін), -чан-ін удзельнічаюць у большай ступені ва ўтварэнні найменняў асобы паводле прыналежнасці да краіны (62%), горада (31%), а -ец, -анец (-янец) - краіны (68%) і племені (13%).
Найбольшую цікавасць для даследавання найменняў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы ў беларускай і англійскай мовах прадстаўляюць лексемы з дамінуючымі суфіксамі. «Найбольш прадуктыўным словаўтваральным афіксам для ўтварэння асоб мужчынскага полу ў народна-дыялектнай мове выступае суфікс -ец, які паслужыў асновай для ўтварэння складаных варыянтаў -анец, -ынец; -ук (-юк), -ач, -чук, -ік, -нік» [16, 183]. З нашага аналізу вынікае, што і ў беларускай мове, і ў англійскай ёсць суфіксы, дамінуючыя ў абедзвюх класіфікацыйных групах назваў асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы, а таксама дамінуючыя толькі ў пэўнай групе. Да першых належаць -ец і -іап, да другіх —ак (-як), -ік (-ык), -нік і -er, -ese.
Аналіз размеркавання суфіксальных фармантаў паказвае, што дамінуючым для ўтварэння найменняў асобы паводле месца жыхарства з’яўляецца фармант -ец (гл. табліцу 2).
Табліца 2 - Дамінуючыя суфіксы ў назвах асобы паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці і паводле месца жыхарства ў беларускай мове
Класіфікацыйная група Агульная колькасць суфіксальных адзінак Колькасць адзінак з суфіксам -ан-ін % Колькасць адзінак з суфіксам -ец %
Т апанімічна-этнічная прыналежнасць 53 8 1,5 20 37,7
Месца жыхарства 418 111 26,6 263 56,3
Найменні асобы паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці набліжаюцца адносна выбару суфіксаў да назваў паводле месца жыхарства (выключэнне складае значная група бессуфіксальных назоўнікаў паводле прыналежнасці да племені, народнасці, запазычаных або страціўшых з часам сваю матываванасць - 47% ад агульнай колькасці бессуфіксальных назоўнікаў).
Межы групы назваў паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці даволі акрэсленыя і стабільныя. Новыя ўтварэнні характэрны для групы назваў паводле месца жыхарства, аднак і яны будуюцца па агульнапрынятых прынцыпах: калі ў выніку ўплыву экстралінгвістычных фактараў узнікае назва новай адміністрацыйнай адзінкі, назва яе жыхара афармляецца праз -ец (пакістанец).
Адзначым, што -ец з’яўляецца дамінуючай марфемай у самых шматлікіх лексіка-семантычных разрадах намінацый асобы паводле прыналежнасці да краіны, населенага пункта, паселішча. Гэтыя фактары ўплываюць на вызначэнне дамінуючай марфемы -ец у абедзвюх вылучаных групах, а суфікс -ан-ін, хаця і даволі значны ў лексіка-семантычных разрадах намінацый паводле прыналежнасці да краіны (28%) і населенага пункта, паселішча (26%), абмежавана выкарыстоўваецца ў іншых лексіка-семантычных разрадах і значна саступае -ец па агульнай колькасці аформленых адзінак.
У англійскай мове вылучаецца выразнае дамінаванне суфіксальнага фарманта ў абедзвюх класіфікацыйных групах: -(і)ап з’яўляецца асноўным сродкам афармлення найменняў асобы паводле прыналежнасці да краіны, племені, народнасці (гл. табліцу 3).
Табліца 3 - Дамінуючыя суфіксы ў назвах асобы паводле тапанімічна-этнічнай прыналежнасці і паводле месца жыхарства ў англійскай мове
Класіфікацыйная група Агульная колькасць суфіксальных адзінак Колькасць адзінак з суфіксам -er % Колькасць адзінак з суфіксам -(i)an %
Т апанімічна-этнічная прыналежнасць 32 5 15,6 26 81,5
Месца жыхарства 431 104 24,1 236 54,8
ФШАЛАГГЧНЫЯ НАВУКІ
125
Аднак ёсць абмежаванні ў спалучальнасці -(і)ап з асновамі назоўнікаў для намінацыі асобы паводле кірунку свету. Тут дамінаванне -er бясспрэчнае: 100% адзінак утварыліся пры дапамозе гэтага суфікса.
Англійскім суфіксальным найменням асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы адпавядаюць 68,6% беларускіх суфіксальных намінацый, а беларускім - 60,1% англійскіх назваў асобы.
У беларускай мове вызначаюцца два ўніверсальныя фарманты (-ец, -ан-ін), іншыя суфіксы маюць абмежаваную семантыку і прадуктыўнасць. Калі пры ўліку традыцыі або збыткоўнай складанасці структуры адпаведная англійскай назва не можа афармляцца суфіксальна праз -ец, -ан-ін, то іншыя фарманты, як правіла, не выступаюць у якасці адпаведнікаў, і намінацыя перадаецца неаднаслоўным найменнем. У англійскай мове спіс дэрывацыйна актыўных суфіксаў больш шырокі, і ў якасці адпаведніка беларускім назвам выступаюць англійскія лексемы з -er, -(і)ап, -і, -ite, -ese.
Вывады
Пры выбары суфіксальнага фарманта для ўтварэння наймення асобы паводле тэрытарыяльнай прыметы ў беларускай мове (як і ў англійскай) выяўляецца традыцыйная абумоўленасць выкарыстання суфікса, утварэнне па аналогіі: самым прадуктыўным з’яўляецца найбольш ужывальны фармант.
У беларускай мове вызначаецца тэндэнцыя да спецыялізацыі суфіксаў -ец і -чан-ін: за -чан-ін замацоўваецца значэнне ‘жыхар горада’, а за -ец - ‘жыхар пэўнай мясцовасці’. Выкарыстанне англійскіх фармантаў -і, -ese для ўтварэння наймення асобы паводле прыналежнасці да краіны знаходзіцца пад уплывам фактара кантынентальнай прыналежнасці тапоніма.
Структурнае афармленне намінацый асобы залежыць ад ступені вядомасці тапонімаў для суразмоўцаў: у абедзвюх мовах існуе тэндэнцыя да суфіксальнага ўтварэння назваў асобы толькі ад вядомых, простых па структуры або пэўным чынам унармаваных тапонімаў. Зафіксаваны высокі ўзровень адпаведнасці суфіксальных назваў жыхароў буйных краін, сталіц, кантынентаў у мовах, якія параўноўваюцца. Утварэнне найменняў жыхароў невядомых паселішчаў (небуйных гарадоў і іншых тыпаў невялікіх населеных пунктаў) характарызуецца як цяжкасцямі пры выбары фармантаў, так і ўскладненасцю структуры матывавальных асноў, таму пры міжмоўным параўнанні намінацый асобы выяўлена значная група неаднаслоўных адпаведнікаў у адной з моў да аднаслоўных суфіксальных найменняў другой мовы. Сярод назваў жыхароў краін, а таксама сталіц і вялікіх гарадскіх цэнтраў колькасць неаднаслоўных адпаведнікаў значна змяншаецца.
Літаратура
1. Сцяцко, П. У. Мовазнаўчы досвед : выбр. творы : у 2 ч. / П. У. Сцяцко. - Гродна : Гродзен. дзярж. ун-т, 2005. - Ч. 1 : Дыялекталогія. Сучасная мова і методыка. Анамастыка. Міжмоўныя стасункі. -377 с. ; Ч. 2 : Культура мовы. Тэрміналогія. - 379 с.
2. Багамольнікава, Н. А. Айканімія Гомельшчыны : слоўнік / Н. А. Багамольнікава, А. А. Станкевіч. - Гомель : Гомел. дзярж. ун-т, 2003.- 392 с.
3. Генкин, В. М. Региональная топонимическая энциклопедия: современный лексикографический проект / В. М. Генкин // Надзённыя праблемы лексікалогіі і анамастыкі славянскіх моў : зб. навук. арт. / М-ва дук. РБ, Мазыр. дзярж. пед. ун-т ; адк. рэд. А. В. Солахаў, В. В. Шур. - Мазыр : УА МДПУ, 2006. - С. 5-8.
4. Генкин, В. М. Катайконимы Витебщины с суффиксом -чанін / В. М. Генкин // От слова к тексту : материалы докл. Междунар. науч. конф., Минск, 13-14 нояб. 2000 г. : в 3 ч. / Мин. гос. лингвист. ун-т ; редкол.: Н. П. Баранова (отв. ред.) [и др.]. - Минск, 2000. - Ч. 2. - С. 36-38.
5. Лемцюгова, В. П. Тапонімы распавядаюць: навукова-папулярныя эцюды / В. П. Лемцюгова. -Мінск : Литература и искусство, 2008. - 416 с.
6. Семянькова, Г. К. Прозвішчы жыхароў Віцебшчыны: структура, семантыка, геаграфія : аўтарэф. дыс. ... канд. філал. навук : 10.02.01. / Г. К. Семянькова ; Беларус. дзярж. ун-т. - Мінск, 2002. - 21 с.
7. Шведава, З. Як правільна: Гомельцы, гомельчукі / З. Шведава // Роднае слова. - 2003. - № 12. -
С. 29-30.
8. Шчур, Т. М. Тыпалогія назваў жыхароў Гомельшчыны / Т. М. Шчур // Беларуская анамастыка / рэд. В. П. Лемцюгова. - Мінск, 1992. - С. 47-52.
126
ВЕСНІК МДПУ імя І. П. ШАМЯКІНА
9. Шчур, Т. М Класіфікацыя асабовых адгапанімічных назваў Мазырскага Палесся / Т. М. Шчур // Беларуская мова / пад рэд. У. В. Анічэнка. - Мінск : выд-ва БДУ імя У. І. Леніна, 1983. - № 11. -С. 100-107.
10. Шчур, Т. М Катайконімы ў народна-дыялектнай мове жыхароў Мазырскага Палесся / Т. М. Шчур // Актуальные вопросы славянской ономастики : материалы ІІІ Междунар. науч. конф., Гомель, 6-7 окт. 2006 г. / ГГУ им. Ф. Скорины ; редкол.: Р. М. Козлова [и др.]. - Гомель, 2006. - С. 268-271.
11. Шакун, Л. М. Словаўтварэнне : вучэб. дапам. / Л. М. Шакун. - Мінск : Выш. шк., 1978. - 127 с.
12. Силинский, С. В. Речевая вариативность слова: (на материале английских имен лица) / С. В. Силинский. - СПб. : изд-во С.-Петерб. ун-та, 1995. - 128 с.
13. Царев, П. В. Продуктивное именное словообразование в современном английском языке / П. В. Царев. - М. : изд-во Моск. гос. ун-та, 1984. - 225 с.
14. Мигирина, Н. И. Типы номинаций для обозначения статусов лица в современном языке / Н. И. Мигирина. - Кишинев : Штиинца, 1980. - 91 с.
15. Агеева, Р. А. Страны и народы: происхождение названий / Р. А. Агеева. - М. : Армада пресс, 2002. - 315 с.
16. Шчур, Т. М. Асабовыя намінацыі ў мове твораў Ф. Янкоўскага / Т. М. Шчур // Каб жыло наша слова : зб. навук. арт. да 90-годдзя з дня нараджэння Фёдара Янкоўскага / Брэсц. дзярж. ун-т імя А. С. Пушкіна ; пад агул. рэд. М. І. Новік. - Брэст, 2009. - С. 180-183.
Summary
The first attempt of a comprehensive analysis of names of people according to the feature of their territorial affiliation through the comparison of Belarusian and English derivatives is being made. The structural peculiarities alongside with semantical peculiarities of nouns naming people are described in the article. Functional equivalents among affixes of derivatives naming people according to the feature of their territorial affiliation are burning issues of the research. The contrastive analysis undertaken revealed structural equivalents among nouns naming people in the Belarusian and the English languages, their distribution into lexical and semantical groups and semantical equivalents in the languages under consideration.
Names of people according to the feature of their territorial affiliation, comparative analysis, affix, motivating derivational base, word-building pattern, the doer of an action, the noun, lexical and semantical groups, structural equivalents, functional equivalents, derivation, lexical lacunas, structural lacunas, suffixation.
Паступіў у рэдакцыю 24.02.12.
