Научная статья на тему 'ЛЕКСИЧЕСКИЙ И СМЫСЛОВОЙ АНАЛИЗ АСТРОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ В ПОЭЗИИ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ'

ЛЕКСИЧЕСКИЙ И СМЫСЛОВОЙ АНАЛИЗ АСТРОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ В ПОЭЗИИ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
63
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АБДУРАХМАНА ДЖАМИ / АСТРОЛОГИЧЕСКИЕ ТЕРМИНЫ / ПОЭЗИЯ / СОДЕРЖАНИЕ / МУШТАРИ (ЮПИТЕР) / ЗУХАЛ (САТУРН) / ЗУХРА (ВЕНЕРА) / ПАРВИН (ПЛЕЯДЫ) / СУХАЙЛ (КАНОПУС) / УТОРИД (МЕРКУРИЙ) / ОБРАЗ / КУЛЬТУРА РЕЧИ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Кудратова Бунафша Абдунабиевна

Мавляна Нуриддин Абдурахман Джами (1414-1492) является великим поэтом и мыслителем таджикско-персидской литературы 15-ого века, оставивший в наследство множество художественных произведений. Для сочинения своих известных музыкальных стихов и эпос и создания многочисленных ярких образов он мастерски использовал свой родной таджикско-персидский язык. В настоящей статье речь идет об астрологических терминах и их использовании в поэзии Абдурахмана Джами. В своих стихотворениях и поэмах великий поэт часто употребляет такие астрологические термины, как Муштари (Юпитер), Зухал (Сатурн), Зухра (Венера), парвин (плеяды), Сухайл (Канопус), Уторид (Меркурий) и в зависимости от содержания своих произведений придавал им новые значения. Изучение данной темы представляется важным для дальнейшего всестороннего анализа богатого наследия великого поэта.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LEXICAL AND SEMANTIC ANALYSIS OF ASTROLOGICAL TERMS IN THE POETRY OF ABDURAHMAN JAMI

Mavlyana Nuriddin Abdurahman Jami (1414-1492) is a great poet and thinker of the 15th century of Tajik-Persian literature, who left many works of art inherited. He used his native Tajik-Persian language for composition his famous music and epic poems and creation numerous vivid visualities. This article deals with astrological terms and their use in the poetry of Abdurahman Jami. In his Poe poetry and poems, the great poet often uses such astrological terms as Mushtari (Jupiter), Zuhal (Saturn), Zuhra (Venus), Parvin (Pleiad), Suhail (Canopus), Utorid (Mercury) and depending on the content of his works gave them new meanings. The study of this topic is important for further comprehensive analysis of the rich heritage of a great poet.

Текст научной работы на тему «ЛЕКСИЧЕСКИЙ И СМЫСЛОВОЙ АНАЛИЗ АСТРОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ В ПОЭЗИИ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ»

ЭКСКУРС В ИСТОРИИ ФОРМИРОВАНИЯ И РАЗВИТИЯ ФИЛОСОФСКОЙ ТЕРМИНОЛОГИИ ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКА

В статье предлагается краткая история происхождение философских терминов в таджикском языке. В нём определены некоторые персидско-таджикские мыслители и учёные, которые внесли большой вклад в развитие создания и упорядочения философских терминов, также отмечается ряд событий игравших немаловажную роль в обогащении философской терминологии таджикского языка.

Ключевые слова: термин, способ, сложный термин, лексическое значение, философский термин, создание и систематизации философской терминологии, способ создания и упорядочения философских терминов.

EXCURSUS TO THE HISTORY OF FORMATION AND DEVELOPMENT OF TAJIK PHILOSOPHICAL TERMINOLOGY

The short history of origin ofphilosophical terms is provided in this article. Also, it is identified some thinkers and scholars who made a major contribution to the development of creation and ordering ofphilosophical terms, as well as, it covers afew events that played a great role in the enrichment of Tajik language philosophical terms.

Keywords: term, way, compound term, lexical meaning, philosophical term, creation and ordering of philosophical terminology, way of creation and ordering of philosophical terminology.

Сведения об авторе:

Комилов Мирато Миршаробович - старший преподаватель английского языка факультета английского, Таджикского государственного педагогического университета имени С. Айни, Тел.: (+992) 93 869 95 66. Email: miratokomilov@yahoo.com

About the author:

Komilov Mirato Mirsharobovich - senior English teacher in the Department of English Language, Tajik State Pedagogical University named after Sadriddin Ayni, Tel. : (+992) 938699566. E - mail: miratokomilov@yahoo. com

ТАХДИЛИЛУГАВЙ ВА МАЪНОИИ НОМВОЖАХОИ НУ^УМИ ДАР АШЪОРИ АБДУРАХМОНИ ЧОМИ

Кудратова Б. А.

Мактаб-интернети миёнаи махсуси мусщии цущуриявй ба номи З.Шауидй

Мавлоно Нуриддин Абдурахмони Ч,омй (1414 -1492) аз зумраи адибони шинохта ва сермахсули адабиёти форсии точикй ба шумор рафта, тулии умри бобаракати худ ба мо-баъдинагон мероси гаронмояи адабию илмй ба ёдгор гузоштааст. Ч,ои таъкид аст, ки дар бораи ин адибу мутаффакир ва мероси адабиву илмии у аз замони зиндагонияш то ба рузгори мо маколаву рисола, ишорахои хурду бузург, тадкикотхои зиёде руи кор омадаанду минбаъд хам омузишу пажухишхо идома хоханд ёфт. Ин ба он маъност, ки дар хар давру замон вобаста ба талабот ва раванди он ба эчодиёти адибон мурочиат хоханд кард.

Мероси илмиву адабии Абдурахмони Ч,омй гуногунрангу пурмухтаво буда, бо забони гуворо, ганй, ширин, фасех, халкй ва барои хосу ом фахмо эчод гардидаанд. Вай хамчун як чехраи саррофи сухан дар истифодаи санъатхои бадей ва истеъмоли вожахои хушоханги форсии точикй, ибораю таъбирхои мардумй, маколу зарбулмасалхо, номвожахои улуми замон ва гайра барои рангину намакин баромадани осори бадеияш хастанопазирона кор гирифтааст. Барои ин мебояд, ки боре ба девонхо, маснавихои "Х,афт авранг'', "Бахористон" ва дигар офаридахои килки сехрангези у мурочиат намуду итминони комил хосил кард.

Ба кавли мухаккики рузгору осори Мавлоно Ч,омй А. Афсахзод дар истифодаи забон, асосан ба талаботи сарфу нахви забони адабии асри ХУ-и точик риоя кунад хам, истеъмоли калимахои хушоханг, ибораву таъбирои рехтаи халкй нихоят ва борикбин аст. Шоир сухани худро чунон обуранг медихад, ки хонанда вокеаву ашхоси тасвиршударо бемалол мебинад, ин нодиракорй, ки асосан ба кушода шудани афкори ботинй, барчаста тасвир шудани симохои офаридашуда, нишон додани нобаробарихои ичитимой, зебо гардидани сухан, барангехтани шавки хонанда нигаронида шудааст[1, с. 128], забони ашъорашро аз забони гуфтугуии халк дур набурда, онро ба намунаи забони ширину гуворои зиндаи точикй, ки то кунун бо тамоми бузургй дар тахаввул аст, табдил намудааст. Бояд гуфт, мо дар ин макола наметавонем дар бораи тамоми пахлухои хунару махорати адабии Мавлоно Ч,омй дар эчоди бадей казоват намоему хулосахои даркорй барорем.

Мавлоно Абдурахмони Ч,омй вобаста ба сохту мухтавои ашъораш ва маъниофаринй дар баробари истифодаи бемайлон аз забони равон, санъатхои лафзию маънавии адабиётамон аз номвожахои чугрофй монанди Рум, Юнон, Турон, Лубнон, Эрон, Ч,ом, Хирот, Харгард, Макка, Мадина, Х,инд ва гайра, номвожахои асотирии мардумони форситабор, монанди Рустами Дастон, Сухроб, Дотам, Юсуф, Зулайхо, Лайлй, Мачнун, Ширин, Исо, Сулаймон, Билкис ва гайрахо,

номвожaxои aфcонaвy pивоятxои динй, монaнди Одaмy Дaвво, Туфону Hyx, Дaми №о, AcоиМycо, Тубо, Qгaши Нaмpyд, Шофeъй Ba гaйpa, номвожaxо бapои иcтифодa as pyйдодxо Ba шaxcони тaъpиxй Афлотун, Фaгфyp, Докон, Ca^ap, Max^yA, Aëз, Халлоч, Дacaнy Дycaйн, Султон XycaMm Бойкapо Ba гaйpa, номвожaxо аз вокeaxои фapxaнгй, монaнди Amapï Рудакй, Фиpдaвcй, Саьдй, ХycpaвиДexлaвй, Хоча Дофиз, Мзвлоно Ч,aлолyддиниБaлxии Румй, ABecro, Монй Ba гaйpa, номвожaxои нучумй монанди Mоx, Myштapй, Хypшeд, Офтоб, Гови фалак, 3yxpa, Утоpид, ^x^,, бypчxои оcмонй Ba гaйpa огоxонa иcтифодa нaмyдaacт. Вобacтa ба маколаи мaвpиди нaзap О.О. Maxмaдчонов дap китоби тaдкикотии xyд ''Топонимия Ba микpотопонимияи киcмaти шимолии Водии ^œp" xyлоcaи чолиб доpaд, ки нaвиштaacт: "Вокeaн, то имpyз оид ба номвожaxои чу^офии мaвзeьxои aлоxидaи Точикистон як cMncMna pиcолaxои илмивy тaxкикотй Ba acpy мaколaxои илмй-оммaвй ба нaшp pacидaaнд, ки xap кадомашон ба тaxлилy 63pp3cï Ba xa^y фacли xaмaчонибaи мacоили мyxтaлифи топонимияи мaxaлxои гуногуни чyмxypй бaxшидa шудаанд"[2, c. 9]. Вaлe аз ин нигоx ба номвожaxои дap оcоpи бaдeии aдибони клacикиaмон умуман тaвaччyx нapaфтaacт г^м, xaто нaxоxeм ^p^ Дypycт acт, ки ин номвожaxо бeштap ба тaвpи умумй дap бaxши aдaбиëтшиноcиaмон ба cифaти cama™ тaлмex мaвpиди иcтифодa кapоp гиpифтaaнд. Ба тaxлили лyгaвй Ba маьноии ощо бошад, xaнyз диккат дода нашудааег. Ва ин моpо водошт намуд, ки ба тaвpи мyxтacap дap як маколаи утончай до^ ба номвожaxои нучумй дap aшъоpи Maвлоно Aбдypaxмони Ч,омй иcтодa гyзapeм, зepо дap боpaи тамоми номвожaxои дap оcоpи шоиp омада мyлоxизapонй намудан вaкт Ba фypcaти здаду коpy пайк^и дигappо мeтaлaбaд.

Тaвpe ишоpa paфт, Maвлоно Ч,омй бapои бо либоcи шинам оpо додани мepоcи адабии xyд аз тамоми имконотxои забонии замонаш ycтокоpонa истифода нaмyдaacт, бад-ин вacилa тaвониcтaacт омyxтaxовy aндyxтaxои xyдpо моxиpонa ба ^p бapaд. Якe аз ищо огоxии тамом доштани y аз илми нучум Ba тacиввypи доштаи y аз пeшиниëни бaннй-бaшap дap боpaи пайдоиш, cоxти кaйxонy caйëpaxо, cитоpaxо Ba чойгиpшaвии ощо дap оcмони бeкapон мeбошaд. Ва чои таькид acт, ки дap мaвpиди истифодаи иcтилоxоти нучумй Ba cипexpшиноcй шо^ аз маьнои кулли ощо истифода нанамуда, онxоpо, ки поëнтap xоxeм дид, xap кaдомepо вобacтa ба мазмуну мyндapичaи оcоpaш мачозану тaлмexaн коp фapмyдaacт. Ин тapзи иcтифодaбapию мaьноcозй ба Maвлоно Ч,омй имтиëз додаанд, ки забони оcоpaш Ba бaëни aндeшaxояш гaнитap гapдaнд.

Meоeм ба acли мaкcaд Ba маьнии лyгaвии xyди калимаи "Нyчyм"-pо дap- мeëбeм. Калимаи нучум xaм дap "Фapxaнги забони точикй"[5, c. 881] Ba xaм дap "Фapxaнги оcоpи Ч,омй" [3, c. 502] як xeл Ba ин тaвp омадааст. «Нучум начм; нучуми cобитy caйëp, нyч,cитоpaгони бexapaкaт Ba xapaкaткyнaндa, crnüpa Ba caйëpaxо". Maвлоно Aбдypaxмони Ч,омй ба ин маьнй гyфтaacг;

rapHU oMad еипо^и у бисёр,

Чун нуцуми caeo6umy тйёр.

Дap xap ду лугатномаи зикpшyдa ба шфати шоxид xaмин байти Maвлоно Ярми^ иктибоc кapдaaнд.

Дap зaбоншиноcии мо дap боpaи cоxтоpи топоним Ba микpотопонимxои точикй, ташаккули топонимияи тaъpиxии биcëp минтaкaxои Точикиcтон, xycycиятxои ощо коpxои зиëдe анчом ëфтaaнд [2, c.206-225] Ba боз xaм омузиши ин номвожaxо идома доpaд. Aммо номвожaxои нучумй Ba кaйxонй, ож^о низ инго^о дap тули тaъpиxи дapоз Ba омyxтaвy aндyxтaxо номгyзоpй шудаанд, чизe ба нaзap нaмepacaд. Омон, Замин, Кaйвон, Хypшeд, Офтоб, Мо^ Зyxaл, 3yxpa, Myшгтapй, Сypaйë, Сyxо, Сyxaйл, Пapвин, Утоpид 63p^ номxо, ки маншаи лyгaвию маъной доpaнд, дap бapобapи дap capи xyд истикдолияти забонй доштан, бapои ифода намудани чиpмxои муяйяни оcмонй дap aдaбиëт мaвpиди иcтифодaи бaдeй кapоp гиpифтaaндy забони оcоpи бaдeиpо ганй Ba xyнapи мaьниофapии эчодкоppо афзудаанд. Мо инpо дap мжоли aшьоpи Maвлоно Ч,омй то xaдди имкон ба мyшоxидa гиpифтaeм.

Maвлоно Aбдypaxмони Ч,омй вобacтa ба cоxтy мyxтaвои acapи бaдeияш Ba paнгинбaëн намудани забони офapидaxояш дap бapобapи иcтифодa аз имкониятxои вaceьи забон аз номвожaxо ë иcтилоxоти нучумй низ ^p гиpифтaacт, ки чaндe аз ож^о ба pиштaи тaxлил мeкaшeм.

1.Муштарй-номи бyзypгтapин caйëpaи манзумаи Офтоб-Юпитep, ки онpо Биpчиc Ba Дypмyз низ мeномaнд. Myштapй дap фалак ë оcмони шашум чоМг^ acт Ba cитоpaшиноcони кадим онpо мyбоpaк шyмоpидa, Саьди Arôap Ba Козии фалак xиcоб кapдaaнд. Ч,омй дap доcтони 'Лайлй Ba Мачнун'-и xyд чоe cифaти зeбоии Лакомо кapдa, номвожaи «Myштapиpо'ин тaвp мaвpиди иcтифодa кapоp додacт:

То бурд 6a cyu xomam ро

Дидйш буруни xaÜMa чун Мо

Ha Мо:,ки Ме:ри оломифруз,

Ha Ме:р, ки omaши ^^о^уз.

Маухулаву Mушmapщaмouл, Хуришияму napuшaмouл. [9,226]

Дap ин чо дap бapобapи истифода шудани номвожaи "Myштapй", xaмзaмон аз ч^м^ои оcмонй номxои "Mоx"(Mоxтоб), "Mexp"(Офтоб) ëд гapдидa, ба cифaти xyc^ чамоли Лайлй омадаанд.

2.Зух,ал - номвожaи нучумй буда, номи дигapaш caйëpaи Кaйxон, ки 63p фалак ë оcмони xaфтyм чой доpaд ва онpо мapдyм "Нaxcи Aкбap"низ ном мeбapaнд. Дap доcтони "Xиpaдномaи Иcкaндapй" ин номвожа чунин истифода тудая^ Зи Кащон бвш^ар aйвoнu у, Зууалпайкарон гaшmи дapбoнu у. [9, c. 276]

Ин cитоpapо мapдyм бapои он ''Haxc'' гуфтаанд, ки iyë ба capaшон бaдбaxтию бaдтолeьй мeоpaд. Бад-ин маънй, ки тaьcиpи бади cитоpaxо iyë caбaби бaдбaxтии мapдyм аст. Маьнои вожаи "Зyxaлпaйкap" бошад бузуртчутеа, RaB^a^M, тануманд, аз xaд зyp, бокувват, кавибозу. Дap ин мaвpид Мавлоно Ч,омй поcбони дapи подшоxи шaxppо дap куввату зyp ба cитоpaи Зyxaл монанд намуда, xaмзaмон аз cama™ тaлмex коp гиpифтaacт.

Мавлоно дap чанд мaвpид аз cитоpaи Зyxaл -Кайвон ëд кapдaacт:

Зи Кайвон бapmap acm айвони вacлaш,

Хуш онмуpгe, киуро трру бол acm. [6, c.235]

Ба :aфmум кох чун тъжйн cудaш,

Зууал :ал ёфm :ар мушкил,ки будаш. [3, c.274]

З.Зухра-ë caйëpaи ^x^, (A^x^ra). Онpо ''Саъди AacFap" низ мeномaнд. Mapдyм ин cитоpapо "Myтpиби фалак'', "Зyxpaи чангй'',"Лулии фалак'', "Зyxpaи бapбaтнaвоз" низ xондaaнд ва олиxaи зeбой, cypyny pa^c ва xymивy xypcaндй шyмоpидaaнд. 3yxpa аз paвшaнтapинy дypaxmонтapин crnüpa ба шyмоp мepaвaд. Aз ин ниго^ онpо Зyxpaи зaxpо низ мeгyянд. Мавкщ Ч0йгиpшaвии 3yxpa дap Оcмон бypчи мизон acт. 3yxpa ниcбaт ба Замин баьд аз Утоpид кapоp гиpифтaacт. Мавлоно Ч,омй дap доcтони «Саламон ва Aбcол» фapмyдaacт:

Накщи Абдол аз замири у бишуcm,

Me:puруи Зу:ра бар вай шуд дуру^.[8, c.237]

Мжоли дигар низ аз уамин до^он:

З-он :акимаш вacфu :ути Зу:ра гуфm,

Кард цонашро ба мe:pu Зу:ра цуфm.

То ба maдpuц у ба Зу:ра орамид

В-аз гами Абтлу ишки урауид. [8, c.245]

Дap ин миcолxои овapдaшyдa дap навбати аввал xaмоно cитоpaи 3yxpa дap нaзap дошта шуда бошад, дap навбати cонй номи зaнecт, ки pa^^ca бyдaвyДоpyтy Mоpyт шeфтaю шайдо ва ошики y будаанд. Ба ин маьнй Мавлоно Ч,омй мeгyяд: Чу pухcam ёфm уамчун Зу:ра ращоc, Даромад шодмон дар хuлвamu xoc. [3, c. 275]

Дap pивоятxо омадааст, ки iyë ''3yxpa'' дap байни мapдyм зaмонe pa^^ca ва дap чангнавозй ycтоди мamxyp будаву дap бaзмxо тaбьxоpо болида мeдоштaacт. Боpe ypо мapдyм мepaнчонaнд ва y iyë ба Оcмон пapвоз кapдa, ба шфати cитоpa мeгapдaдy дap Оcмон мeмонaд, ки ин чандон ба xaE^a1 монанд нecт, вaлe cитоpae, ки xeлe paвшaнy тобон аст, axтapmиноcон ба xотиpи ин '^yxparf' чангй, «3yxpa» ном ниxодa буданд.

Дap заминаи вожаи ''3yxpa'' Мавлоно Ч,омй xaмчyнон вожаи мypaккaби "Зyxpaчaбин''-pо cоxтaacт, ки маьнои базсб, xyrnpy ,зeбо, cоxибчaмолpо доpaд: Хавои муmpuбuгулчe:pa кун, ки гуи чанг, Ба да^и зу:рацабинон ацаб дuлoвeз acm. [5, c. 212]

4.Парвин - вожаи нучумй буда, номи шаш cитоpaи xyp^e, ки дap як чо чамъ шуда, дap Оcмон ба бypчи CapB дотл мeшaвaнд . Он acоcaн дap aйëми зимиcтон дap аввали шаб, нaмоëн мeшaвaд. Мавлоно Aбдypaxмони Ч,омй дap aшьоpaш аз номвожаи нучумии "Пapвин'' бо мaьниxои гуногун xeлe зиëд иcтифодa бypдaacт. Монанди киноя аз оби дида, дандон, нaмоëн кapдaни дандон, чамь омадан, кaтpaxои об ва Faйpa. Macaлaн:

Зад мауи руи mу хирман, фалак аз мазраъи хеш, Гу ба дотмауи нав хушаи Парвин бидарав. [7, c.315]

Дap ин чо ''Хушаи napB^'' гуфта шо^ xaм шаш cитоpaи xypдpо, ки якчоя Пapвин номида мeшaвaнд, дap нaзap доpaд. Номи дигapи "napB^" «Cypanë» мeбошaд, ки Мавлоно Ч,омй ин номвожаи нyчyмиpо, ки мypодифи «Пapвин» acт, ба коp бу^а, aшьоpи xyдpо аз нигоxи забон ва xycни бaëн paнгинy xотиpнишин cоxтaacт. Mиcол:

З-ашку оуам дар 3aaMmy Осмон pacвou ишк,

Чун кyнaм, к-он mo саро в-ин mo Cypaïë мepaвaд.[6, с. 436]

Maвлоно Ч,омй бaъзaн киноятaн вожaи «Пapвинникд»- pо хдм офapидaacт, ки мypод aз ^ce, ки гapдaнбaндaш aз caнгхои кимaтбaхо ибоpaт мeбошaд.

Macaлaн:

Haзму нacpaш бин ,ки пиндори дaбupu чйрх кард, Икди naрвинро дар acнou Бaнomyннaъш цо. [3, с.36]

5.Сух,о - номи cитоpaи биcëp xypд дap Бaнотyннaъш, (номи гaлacитоpae, ки онpо бa точикй Хдфт Додapcн мeгyянд), ки шхдуи cитоpaи дувум вa ce cитоpaи бaйнaш мeиcтaд вa тeзии нaзappо бa он мeозмоянд.

Мисол:

Пире, ки дар uзoфau нур Офmoбy Моу,

Пеши зaмupu aнвapu у кaмmap a3 Cyyo^. [6, с. 43]

Мисоли дuгap:

Xycpaвu гозй муизи мулку дин - Сyлmoн Хусайн,

Он ки пеши maлъamaш Хуршедро кадри Cy^m. [10, с.24]

Дap ин бaйт шо^ cифaти зо^^ии cyлтони вaкт XycaËn Бойкapоpо нaмyдa гyфтaacг, ки тaлъaти шох он K^ap гapмy нaзappaбоcт, ки as Хypшeд хaм болост вa пeши тaлъaти шох "Хypшeдpо кaдpи Сухост".

6.Суx,айл-вожaи нyчyмиcт. №ми якe a8 cитоpaхои дypaxшон дap кдоми чaнyбии Оcмон, ки шaбхои оxиpи тобиcтон нaмyдоp мeшaвaд. Онpо Сyхaйли Ямaнй низ мeномaнд. Maвлоно Чомй онpо бa тaвpи зaйл иcтифодa нaмyдaacт:

Як хулки хуш зи yap кй бибинй писанд кун,

Юмни Сууайл шуд санади дaвлamu Яман.[6, с.33]

Цои дuгap Мaвлoнo вoжau Сууайлро ин maвp oвapдaвy маънй coхmaacm:

Лaълu сероби myрахшанда Су^сйке^^и дод, Гавуари сшки миро пapmaвu он ранги акщ. [6, с. 38]

7.Уторид - ин хaм a8 вожaхои нучумй буд^ дap caйëpaи Ти^ Mep^pï ки дap илми хaйaт, яънe илм бapои чжмхои оcмоншиноcй вa cитоpaшиноcй онpо дaбиpи фaлaк мeномaнд. Дap aшъоpи Aбдypaхмони Ч,омй бa ин номвожaи нучумй мeтaвон дyчоp омaд.

Мисол:

В-сз он цо шуд 6a бoлomap сабукхез, ymop^po ба фарки сар amopeз. [4, с.217]

Дap тacвиpи шо^ cитоpaи Утоpид дap хaйaти нучуми доpои чою мaком, бaлaндмapтaбa, бaлaнддapaчa, бaлaндпоя, оликaдp, оли^ком пypшyкyх aCT, ки y вожaи мypaккaби "Утоpидхaшмaт"- pо бa ин мaзмyн cоxтa мeгyяд:

Даромад ногауон аз дур чу моуе, Уmopuдyaшмame, хуршедцоуе. [4, с. 217]

Иловa бap ин хaмa дap эчодиëти Aбдypaхмони Ч,омй номвожaхои нучумй бa ин ë он мyноcибaтe, бeштap дap мyкобилaвy мyкоиca бa шмохои офapидaaш иcтифодa гapдидaaнд, ки шжухиши хaмaчонибaи онхо дap бaхо додaн бa зaбони aшъоpи шоиp муфид бyдa, коpи мyфaccaли минбaъдa дожата мeшaвaд.

Hихоят бояд гуфт, ки Maвлоно Aбдypaхмони Чомй дap оcоpaш бо бинишу дониши фapоx вa диди aмики эчодй бa хaмa aшëи дyнë тaвaччyх нaмyдa, зaбони бaëни оcоpaшpо Faнй, пypбоp вa xотиpмон cоxтaacт. Иcтифодaи номвожaхои нучумй дap aшъоpи мacyф xaëлоти ypо paнгинy шиpин cоxтaaнд вa xонaндapо во мeдоpaнд, ки кaмe хaм бошaд бa aндeшa фypy paвaнд, фикp кyнaнд, кушиши бa умки мaънии офapидa биpacaд. Ин дap aдaбиëгшиноcй тaлмeхaн овapдaни номвожaхои нучумй aCT, ки нaзapи aдaбиëтшиноcонpо мexохaд.

АДАБИЁТ

1. Aфcaхзод, Aълоxон. Достони «Лaйлй вa Maчнyн»-и Aбдypaхмони Ч,омй I Aълоxон Aфcaхзод. -flyma^e: Дониш ,197. -240 c.

2. Maхмaдчонов О.О. Топонимия вa микpотопонимияи киcмaти шимолии водии X^œp I Олимчон Обидчонович Maхмaдчонов. -Дyшaнбe : Шучодан,2010. -228 c.

3. Hypов A. Фapхaнги оcоpи Ч,омй.Ибоpaт aз ду чилд.Чилди 1IAмон Hypов. -^yma^e, 1983.-536c.

4. Hypов A. Фapхaнги оcоpи Чомй. Ибоpaт aз ду чилд.Чилди 2 I Aмон Hypов. -Дyшaнбe,1984. -608 c.

5. Фapхaнги зaбони точикй. Ибоpaт ду чилд.-Mоcквa;Совeтcкaя эeциклопeдия.Ч,илди 1,1969. -952c.;чилди ду ,1969. -950 c.

6. Чомй. Осор. Дар хашт чилд.Ч,илди якум.Фотихат-уш-шубоб / Абдурахмони Чомй .Ба чопхозиркунанда Аълохон Афсахзод .-Душанбе: Ирфон ,1986. -950 с.

7. Чомй. Осор. Дар хашт чилд. Чилди дуюм. Фотихат-уш-шубоб / Абдурахмони Чомй. Ба чоп хозиркунанда Аълохон Афсахзод . -Душанбе: Ирфон, 1987. - 576 с.

8. Чомй. Осор. Дар хашт чилд.Ч,илди сеюм. Силсмлат-уз-захаб, Саломон ва Абсол, Тулфаг-ул ахрор. Ба чопгайёркунандагон К.Айнй, А.Зухуриддинов -Душанбе: Ирфон ,1987. -288 с.

9. Чомй. Осор. Дар хашт чилд. Чилди панчум. Лайлй ва Мачнун, Хирадномаи Искандарй . Ба чопхозиркунанда Аълохон Афсахзод . -Душанбе: Ирфон, 1988.-384с.

10. Чомй. Осор. Дар хашт чилд. Чилди шашум. Воситат-ул-икд, Девони сонй. Хрзиркунандаи чоп Аълохон Афсахзод . -Душанб: Ирфон ,1988.-560 с.

ЛЕКСИЧЕСКИЙ И СМЫСЛОВОЙ АНАЛИЗ АСТРОЛОГИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ В ПОЭЗИИ АБДУРАХМАНА ДЖАМИ

Мавляна Нуриддин Абдурахман Джами (1414-1492) является великим поэтом и мыслителем таджикско-персидской литературы 15-ого века, оставивший в наследство множество художественных произведений. Для сочинения своих известных музыкальных стихов и эпос и создания многочисленных ярких образов он мастерски использовал свой родной таджикско-персидский язык. В настоящей статье речь идет об астрологических терминах и их использовании в поэзии Абдурахмана Джами. В своих стихотворениях и поэмах великий поэт часто употребляет такие астрологические термины, как Муштари (Юпитер), Зухал (Сатурн), Зухра (Венера), парвин (плеяды), Сухайл (Канопус), Уторид (Меркурий) и в зависимости от содержания своих произведений придавал им новые значения. Изучение данной темы представляется важным для дальнейшего всестороннего анализа богатого наследия великого поэта.

Ключевые слова: Абдурахмана Джами, астрологические термины, поэзия, содержание, Муштари (Юпитер), Зухал (Сатурн), Зухра (Венера), парвин (плеяды), Сухайл (Канопус), Уторид (Меркурий), образ, культура речи.

LEXICAL AND SEMANTIC ANALYSIS OF ASTROLOGICAL TERMS IN THE POETRY OF ABDURAHMAN JAMI

Mavlyana Nuriddin Abdurahman Jami (1414-1492) is a great poet and thinker of the 15th century of Tajik-Persian literature, who left many works of art inherited. He used his native Tajik-Persian language for composition his famous music and epic poems and creation numerous vivid visualities. This article deals with astrological terms and their use in the poetry of Abdurahman Jami. In his Poe poetry and poems, the great poet often uses such astrological terms as Mushtari (Jupiter), Zuhal (Saturn), Zuhra (Venus), Parvin (Pleiad), Suhail (Canopus), Utorid (Mercury) and depending on the content of his works gave them new meanings.

The study of this topic is important for further comprehensive analysis of the rich heritage of a great poet.

Keywords: Abdurahman Jami, astrological terms, poetry, content, Mushtari (Jupiter), Zuhal (Saturn), Zuhra (Venus), Parvin (Pleiad), Suhail (Canopus), Utorid (Mercury), visuality, culture of speech.

Сведения об авторе:

Кудратова Бунафша Абдунабиевна -Государственное учреждение «Республиканская средняя специальная музыкальная школа-интернат имени Зиёдулло Шахиди», преподаватель Адрес: 734019, Республика Таджикистан, г. Душанбе улица Фирдоуси 29/1. кв 15. Телефон: (+992)938024004. E-mail: qudratovabunsha@gmail.com

About the author::

Kudratova Banafsha Abdunabayevna -Hoscow Institute of Fine Arts "Ziyodullo Shahidi" specialties of republican music, address: 734019, Republic of Tajikistan, г. Dushanbe city 29.06. sq. 15. Phone: (+992) 938024004. E-mail: germanovabunsha@gmail.com

СЕМАНТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ И МОДЕЛИРОВАНИЯ ДВУХВАЛЕНТНЫХ ГЛАГОЛОВ ВОЛЕИЗЪЯВЛЕНИЯ, ОЩУЩЕНИЯ, ВОСПРИЯТИЯ И ПРЕДСТАВЛЕНИЯ В РУССКОМ И УЗБЕКСКОМ ЯЗЫКАХ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Юлдашева У.И., Мавлонбердиева О.Э.

Худжандский государственный университет имени академика Б.Гафурова

Любая классификация проявляется весьма условной и относительной по семантическим признакам. Это обуславливается главным образом многозначностью и многообразием речевой функции глаголов.

Несмотря на это, хотя бы попытаться рассмотреть мельком глаголов по значению представляется возможной. По изучению семантики грамматической категории и семантики предложения плодотворно

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.