CC BY
10дйдаман матбага: тудыручылары Иэм варислары
(Мамадыш район газетасына — 95 ел)
Борынгы, эмма кеннэн-кен яшэрэ- нан Ьэм башка тебэклэрдэн килгэн матурлана баручы Мамадыш мэртэбэле и^ат эЬеллэре белэн бергэ каласыныц уртасында — атаклы ^ирле авторлар катнашында утуче фронтовик шагыйребез Ьэм эдибебез элеге тансык бэйрэмдэ олуг язучы-Шэйхи ага Маннур Ьэйкэле янында быз исемендэге премиянец яца лауре-басып торам. Ьэр елныц 15 гыйнва- атлары билгеле була, аларга истэлекле рында биредэ — Ш. Маннурныц ту- булэклэр тапшырыла. Бу мэртэбэле ган кенендэ — элегэ республикабыз- премиягэ Лондонда, Мэскэудэ, Сада бердэнбер булган «Кышкы шигъ- марада, Сембердэ, Ижауда, Казан-ри Сабантуй» герлэп уза. Мэскэудэн, да Ьэм республикабызныц терле Ижаудан, Казаннан, Чаллыдан, тебэклэрендэ яшэуче талантлы байтак Тубэн Камадан, Алабугадан, Сарман- калэм иялэре дэ лаек булды инде.
«
Калэм дигэннэн, уткэн елныц ав-густында Мамадышта — Ш. Ман-нур Ьэйкэленэ капма-каршы якта гына — район газетасы редакция бина-сы янэшэсендэ тагын бер узенчэлекле символ балкыды. Районыбыз жур-налистлары Татарстанда, хэтта Россия кулэмендэ беренче буларак, калэм эЬеллэренец абруен, чын талантын бэЬали торган «Бэллур Калэм»гэ Ьэйкэл куйдылар!
Мэгълум булганча, «Татмедиа» ачык акционерлык ^эмгыятенец «Нократ» матбугат-мэгълумат филиалы коллективы Халыкара, Россия кулэмендэге конкурс-бэйгелэрдэ, элек-кеге матур традициялэрне уцышлы дэвам итеп, куп мэртэбэлэр ^ицеп чыкты, медальлэр, терле дэрэ^эдэге дипломнар белэн булэклэнде Ьэм иц меЬиме — аеруча мэртэбэле «Бэллур Калэм»гэ дэ лаек булды. Терле еллар-да аны редакциябездэн А. Смирнова, М. Миннегалиев (Вэрис Гали), А. Спиридонова (Алсу Дияр) да яулаган иде.
Филиалныц хэзерге вакыттагы яшь, инициативалы яца директоры — баш мехэррире, талантлы журналист Светлана Ханова, район газетасыныц 95 еллык юбилеен (2013 елныц 6 феврале) лаеклы каршылау максатыннан, Мамадышныц уз «Бэллур Калэме»н булдыру тэкъдиме белэн чыккан иде. Ьэм ул район ^итэкчелэре, беренче чиратта, муниципаль район башлыгы, район Советы рэисе Анатолий Петрович Иванов тарафыннан чын куцелдэн хуплау тапты.
Атаклы эдибебез Шэйхи ага Ман-нур Ьэм «Бэллур Калэм» Ьэйкэллэре алдында чал чэчле башымны иеп, тере чэчэклэр салып, таныш баскычлар-дан район газетасы редакциясе Ьэм ти-пографиясе урнашкан бинаныц икен-че катына кутэрелдем. Биредэ мине куптэнге якын дустым-хезмэттэшем, Татарстан Язучылар Ьэм Журна-листлар берлеклэре эгъзасы, талант-лы шагыйрь Ьэм прозаик-публицист, Ш. Маннур исемендэге «Агымсу» и^ат берлэшмэсенец ^итэкчесе Вэрис Гали кетеп тора иде.
Аныц белэн бергэлэшеп, 2005 елда Ижауда — Удмуртия республи-
ка типографиясендэ татар Ьэм рус теллэрендэ денья кургэн «Мамады-шым — язмышым» («Мамадыш — судьба моя») дигэн 732 битле энци-клопедик басманы карыйбыз, район газетасыныц уткэн тарихы турында сейлэшэбез.
Элеге хикмэтле китапныц баш мехэррире — университет буенча са-бакташ дустым, куренекле шагыйрь Ьэм узенчэлекле прозаик-публицист Р. Газизов бик хаклы язганча: «Туган ^иргэ бурычыцны тулэудэн дэ изге эш юктыр. Лэкин бу эш гаять катлаулы Ьэм зур батырлык сорый, естэвенэ утэ ^аваплы да...»
Ьэммэбезнец уртак сеенеченэ, редколлегия эгъзаларыннан — Мама-дыш районы хакимияте башлыгыныц шул чордагы урынбасары Ш. Хэсэнов, «Нократ» мэгълумат-матбугат дэулэт учреждениесе генераль директо-ры В. Гыйззэтуллина, баш мехэррир урынбасары В. Гали, ^аваплы сэркатип А. Дияр, тэ^рибэле калэм эЬеллэреннэн З. Хэсэнов, Н. Михайлов, Н. Якимова элеге утэ меЬим эшне уцышлы башкарып чыктылар.
Мамадыш энциклопедиясендэ ту-ган районыбыз газетасы «Нократ» ха-кында да куп кенэ кызыклы матери-аллар тупланган. Танылган журналист Ьэм язучы Вэрис Гали билгелэп уткэнчэ, «Нократ» — заманында Казан губернасында чыга башлаган беренче еяз газетасы. Тэуге саны денья кургэн кенгэ куз салсац, ул хэтта «Ватаным Татарстан» газетасына караганда да елкэнрэк икэн!.. Чын мэгънэсендэ, эйдаман матбага!
Газета чыгару мэсьэлэсе депутатларныц еяз Советы башкар-ма комитетыныц 1918 елгы гыйнвар ае утырышында ук кутэрелэ. Мамадыш каласында Павел Серебряковныц XIX гасырныц 80нче елларында ук оеш-тырылган шэхси типографиясе була. Башкарма комитет Павел Михайло-вичка яца газета чыгаруда булыш-лык сорап мерэ^эгать итэ. Ул башта-рак ризалык бирсэ дэ, соцыннан, терле сэбэплэр табып, эшне озаккарак суза. Бэлки ул да, кайберэулэр кебек, илдэге яца хакимиятнец гомере кыска булып,
НАШ КАЛЕНДАРЬ
«ГАСЫРЛАР АВАЗЫ - ЭХО ВЕКОВ», № 1/2, 2013
сэясэт тиздэн узгэрер, дип, узенчэ еметлэнгэндер.
Ахыр чиктэ депутатларныц еяз Советы башкарма комитеты 1918 елныц 6 февралендэ (иске стиль белэн 19ында) Серебряков типография-сен реквизациялэу турында карар кабул итэ. Шул ук кенне Иван Степанов мехэррирлегендэ «Наши дни» газетасыныц беренче саны денья курэ.
Редакция узе башта еяз ^ир идарэсе бинасына урнаша (соцыннан элеге бина янгын сундеру часте Ьэм пионерлар йорты буларак та файдала-ныла).
Газетаны атнага еч мэртэбэ чы-гару бурычы куелса да, кайбер тот-карлыклар булу сэбэпле, февраль-май айларында аныц 28 саны денья курэ.Мехэррир Иван Романович сул эсерлар партиясе эгъзасы була. 1918 елныц июлендэ эсерлар восста-ниесе бастырылгач, ул кулга алына. И. Степановныц шуннан соцгы язмы-шы тегэл билгеле тугел...
1918 елныц май аенда еяз Советы башкарма комитетыныц меселман эшлэре комиссариаты органы бул-ган «Мамадыш тавышы» газета-сы чыга башлый. Элеге басманыц тэуге мехэррире итеп районыбызныц Иске Мэкчем (хэзерге Ямаш) авы-лында туып-ускэн Мэхмут Бедэйли билгелэнэ.
1918 елныц 6 сентябрендэ ак чех-лар флотилиясе Соколка пристаненэ десант тешергэч, Мамадыштагы Совет учреждениелэрен Кукмара-га эвакуациялилэр. Типографиядэге станоклар, шрифтларныц бер елеше шэЬэрдэ кала. Кызыл Армия частьлэре 19 сентябрьдэ Мамадышка кергэндэ, типография елешчэ таланган, кэгазь запаслары алып кителгэн була инде. Шуца да карамастан, октябрь аен-да «Мамадыш тавышы», М. Бедэйли тырышлыгы белэн, яцадан уз авазын ишеттерэ башлый.
Э «Наши дни» газетасы 70нче са-ныннан башлап узенец исемен «Голос пролетариата» дип узгэртэ. Аныц редакторы итеп А. Макеев билгелэнэ. (Ул, Вэрис Гали язуынча, ^ирле ха-лык судьяларыныц еяз Советы рэисе,
М. Бедэйли.
юстиция булеге медире вазыйфала-рын да алып барган. М. Бедэйли исэ еязнец 2нче хэрби комиссары буларак та ^аваплы зур эш башкарган).
1919 ел башында Мамадыш тебэгендэ яцадан ^илле-давыллы тормыш башлана. Колчак армиясе Нократ белэн Чулманга килеп ^итэ. Апрель аенда хэрби комиссариат, ревком Ьэм тагын кайбер учреждениелэр Эбдегэ кучерелэ. Типография Ьэм редакциялэр исэ Мамадышта кала.
1919 елныц июнендэ «Мамадыш тавышы» газетасыныц мехэррире итеп Мэхмут Искэндэров билгелэнэ. Э М. Бедэйли башка зуррак вазыйфа-га кучерелэ.
1919 елныц апрелендэ «Голос пролетариата» газетасыныц исеме «Вестник» дип узгэртелэ. Ул атнаныц Ьэр шимбэсендэ чыга. Ел ахырында Ма-мадышта РКСМныц еяз комитеты органы булган «Голос юного коммунара» газетасы уз тавышын ишеттерэ баш-лый.
1920 елда «Мамадыш тавышы»ныц исеме — «Кызыл кеч» дип, 1921 елда исэ «Кицэшче» дип узгэртелэ. «Кицэшче»нец мехэррирлэре — Ильяс ЯЬудин, ИбраЬим Бобров, Хам-мат Селэйманов. Илдэ акча кытлыгы булу сэбэпле, контон газеталарын фи-
ЭИДАМАН МАТБАГА: ТУДЫ1РУЧЫ1ЛАРЫ1 ЬЭМ ВАРИСЛАРЫ^ (МАМАДЫШ РАЙОН ГАЗЕТАСЫНА — 95 ЕЛ)
.181
нанслау туктатылса да, «Кицэшче»не алар, ^эмэгать башлангычында, буш-лай чыгарып килэлэр.
1920 еллар азагында Мамадыш-та да, башка контоннардагы кебек, газета чыгу туктап тора. ВКП(б)ньщ елкэ комитеты карары белэн, 1931 елныц апрелендэ, «Молодежь на севе» («Яшьлэр чэчудэ») дигэн район газе-тасын чыгару ечен, Мамадышка Ка-заннан кучмэ типография ^ибэрелэ. Аныц карамагында «Америка» тибын-дагы басу машинасы, урысча-татарча шрифтлар була. Булышка республика газеталары журналистлары килэ. Шулай итеп, Мамадышта яцадан газета чыга башлый. Май аенда, партия елкэ комитеты карары белэн, элеге типография Мамадышта калдырыла. Редакция коллективын туплау Галим^ан Эбделмановка йеклэнэ. 1931 елныц декабрендэ газетага тагын яца исем кушыла — «Колхозчы тавышы» (рус-часы — «Голос колхозника»).
1918-1925 еллардагы кебек, редакциялэр баштарак аерым-аерым оештырыла. «Колхозчы тавышы»ныц беренче саннары — Г. Эбделманов, «Голос колхозника» — А. Чугунов мехэрирлегендэ нэшер ителэ. Бераздан алар берлэштерелэ. Мэскэудэ махсус институт тэмамлап кайткан Б. Корба-нов исэ баш мехэррир итеп билгелэнэ.
1937 елда Мэскэудэ башланган шэхес культы ^иллэре Мамадыш-ка да килеп ^итэ. Эзтабар эдип Вэрис Гали язганча, 1937-1939 елларда гына да район газетасында ^иде мехэррир алышына. Алар, терле сэбэплэр белэн, теп вазыйфаларыннан азат ителэлэр: берэулэре — сэламэтлеклэре нык как-шау сэбэпле, икенчелэре — «халык до-шманы» буларак.
НиЬаять, 1957 елда Мамадыш район газетасына баш мехэррир итеп Беек Ватан сугышы каЬарманы, хэрби хэбэрче Кэрим Сафинны билгелэп ку-ялар. 1960 елныц мартында газетаныц исеме «Коммунистик хезмэт ечен» дип узгэртелэ. Заманында — 1968-1969 ел-ларда — узем дэ элеге газетада эдэби хезмэткэр булып эшлэгэн калэм эЬеле буларак, баш мехэрриребезнец га^эеп кешелекле, ярдэмчел шэхес булуы ту-
К. Сафин.
рында сейлисем килэ. Тумышы белэн Яшел Узэн районыныц Кече Ачасыр авылыннан булган Кэрим Сафа улы узенец хезмэт юлын туган ягында клуб медире булып эшлэудэн башлый. 1940 елда Кызыл Армия сафларына алына. Аннары — дэЬшэтле сугыш еллары. Алгы сызыкта берничэ мэртэбэ ярала-на. Госпитальлэрдэ дэвалангач, яцадан сафка баса. Яу кырында курсэткэн батырлыклары ечен сугышчан булэклэргэ лаек була. 1943 елда партия сафларына да кабул итэлэр узен.
«Кэрим Сафин» исем-фамилиясе белэн шул елларда аныц беренче яз-малары армия, фронт газеталарын-да да куренэ. Татар Танае авылында туып-ускэн куренекле якташы — 1943 ел февраленнэн башлап, сугыш беткэнчегэ кадэр хэрби газеталарныц узхэбэрчесе булып хезмэт иткэн Аф-зал Шамов (1901-1990) белэн якын-нан танышу Ьэм дуслашу Кэрим Сафа улыныц ицнэренэ тылсымлы канатлар куя Ьэм ул килэчэктэ узенец гомерен тулысынча журналистикага багыш-ларга уйлый.
«Егет сузе бер булыр», — дигэндэй, 1946 елда армия сафларын-нан демобилизациялэнеп кайткач, К. Сафин матбугат дэрьясын ицлэргэ
1182:
НАШ КАЛЕНДАРЬ
«ГАСЫРЛАР АВАЗЫ - ЭХО ВЕКОВ», № 1/2, 2013
тотына. Баштарак ул Арча районын-дагы «Яца тормыш» газетасында ^аваплы сэркатип вазифасын башка-ра. Аннары, 1952-1954 елларда республика партия мэктэбен тэмамлагач, Саба районындагы «Колхоз байрагы» газетасында еч ел мехэррирлек итэ.
Шуннан соц аны журналист юл-лары данлыклы Мамадыш тебэгенэ илтэ. Биредэ чирек гасыр дэвамында матбугат елкэсендэ фидакарьлэрчэ эшлэве дэверендэ Кэрим Сафа улы узен бар яктан да талантлы Ил ага-сы, максатчан-булдыклы ^эмэгать эшлеклесе, район тарихы елъязма-
усеп чыкты. Алар арасында зама-нында Мамадыш районы газетасы эшендэ нэти^эле катнашып, рухи ка-натларын ныгыткан куренекле язучы-журналистлардан А. Хэлим, Э. Шэри-фуллина, С. Сэубанова, А. Сенкишев, Р. Рэхмэтуллина, С. Кашапова, Т. Са-бир^анов кебек узенчэлекле шэхеслэр дэ бар.
Мехтэрэм Кэрим Сафа улы гоме-ренец соцгы кеннэренэ кадэр кулын-нан уткэн калэмен тешермэде. Ьэм 74 яшендэ, узеннэн соц мэцге сунмэс нурлы балкыш калдырып, бакыйлык-ка кучте.
Мамадыш районы газета редакциясе Ьам типографиясе коллективларыныц, борчак басуында эшлэгэннэн соц, ял иту мизгеллэре. 1969 ел.
чысы, ару-талуны белмэс тынгы-сыз йерэкле калэмдэр буларак та-нытты. «Татарстанныц атказанган мэдэният хезмэткэре» дигэн мактаулы исем йертуче элеге олпат шэхес яшь калэмдэшлэренэ, шул исэптэн эдэби и^ат белэн шегыльлэнучелэргэ дэ га-ять игътибарлы-ихтирамлы иде. Мон-нан ярты гасыр элек, аныц турыдан-туры катнашы белэн, район газетасы редакциясе каршында эдэби берлэшмэ оешты. Тора-бара элеге берлэшмэдэн терле ^анрларда бер ук дэрэ^эдэ оста и^ат итуче талантлы калэм эЬеллэре
Еллар аша уткэннэргэ куз салгач, шуны ассызыклап эйтэ алам: Мама-дыш район газетасы редакциясендэ, К. Сафин ^итэкчелегендэ, бик эйбэт, эшлекле и^ади коллектив тупланган иде.
Баш мехэрриребезнец урынбаса-ры — заманында «Социалистик Татарстан» газетасында эшлэгэн Х. Кашапов, газетаныц ^аваплы сэркатибе — оста балыкчы Э. Хуциев, хатлар булеге медире (соцрак — филология фэннэре докторы, профессор) Р. Салихов, авыл ху^алыгы булеге медире М. Хэнэфиев,
ЭИДАМАН МАТБАГА: ТУДЫРУЧЫЛАРЫ ЬЭМ ВАРИСЛАРЫ^ (МАМАДЫШ РАЙОН ГАЗЕТАСЫНА — 95 ЕЛ)
.183.
Мамадыш район газетасы каршында эшлэп килуче адаби тугэрэк утырышында. Сулдан уцга: М. Ханафиев, Ш. Мостафин, В. Ахунданов, Р. Мехэммэдиев, З. Мехэммэдиева. 1965 ел.
партия-пропаганда булеге медире З. Хэсэнов (соцрак аларныц Ьэр ике-се дэ — бер-бер артлы газетаныц баш мехэррирлэре Ьэм Татарстанныц ат-казанган мэдэният хезмэткэрлэре бу-лып эверелделэр), терле булеклэрдэ эшлэуче хезмэткэрлэрдэн Р. Мерзин, Р. Сафина, С. Исмэгыйлова, Х. Басый-ров, Щ. Тадетдинов, Г. Нигъмэтуллин, С. Сэубанова, редакциянец машинист-касы Г. Мехэммэтданова (Татарстан-да туган батырлар арасыннан иц бе-ренче Советлар Союзы Герое Гафият Нигъмэтуллинныц бердэнбер кызы) Ьэм башкалар искиткеч кешелекле Ьэм ярдэмчел затлардан иделэр.
Узебездэн бер-ике яшькэ генэ олы-рак булган калэмдэшлэребез арасын-нан М. Хэнэфиевка аерым тукталып утэсем килэ. Мамадыш шэЬэреннэн биш-алты чакырым ераклыкта гына урнашкан Тубэн Ушмы авылыннан, урта мэктэптэ укыган чакта, дэреслэр тэмамлангач, район газетасы каршын-да уцышлы гына эшлэп килуче эдэби-идат берлэшмэсе утырышларына без — сабакташларым Р. Мехэммэдиев Ьэм
З. Мансуров белэн еш килеп йери идек (суз уцаеннан эйтеп утим: хэзерге ва-кытта аларныц беренчесе — Мэскэудэ нэшер ителуче «Татар деньясы — Татарский мир», икенчесе Казанда чы-гучы «Мэдэни домга» газеталарыныц баш мехэррирлэре, Ьэр икесе дэ — Татарстан Республикасыныц Г. Тукай исемендэге Дэулэт премиясе лауреат-лары).
Эдэби язмалары яшьлэй район Ьэм республика матбугаты битлэрендэ куренеп, талантлы калэм эЬеле бу-ларак танылып килуче, инде ол-пат эдип Гомэр ага Бэшировныц да хэер-фатихасын алган Мехэммэтзэки Хэнэфиев, Татарстанда иц нэтидэле эшлэуче эдэби-идат берлэшмэсенец дитэкчесе буларак, газетабызныц баш мехэррире Кэрим ага Сафин белэн кицэшлэшеп, еш кына Казаннан куренекле шагыйрьлэрне, язучылар-ны да чакыра иде. Бездэ Татарстанныц халык язучылары Гомэр Бэширов, Эмирхан Еники, Фатих Хесни, Гариф Ахунов, фронтовик шагыйрьлэрдэн Шэйхи Маннур, Мэхмут Хесэен Ьэм
НАШ КАЛЕНДАРЬ_
«ГАСЫРЛАР АВАЗЫ - ЭХО ВЕКОВ», № 1/2, 2013
башкалар еш булалар иде. Татарстан Язучылар берлегенец яшь язу-чылар белэн эшлэу булегенец эдэби консультанты Абдулла Гомэр дэ Ма-мадыш тебэген, аныц усеп килуче еметле калэм иялэрен бик ярата, алар янында еш була — Ьэрьяклап булыша иде. Тора-бара берлэшмэбезгэ атак-лы якташыбыз Шэйхи ага Маннур шеф-консультант итеп билгелэнгэч (дересрэге, уз телэге белэн алынгач), яшь и^ади кечлэр узлэрен тагын да ныграк таныта башладылар.
Менэ шушы гаять игелекле-кирэкле эштэ — эдэби и^ат белэн шегыльлэнуче яшьусмерлэрне бар-лауда, калэмнэрен чарлауда, осталы-кларын устерудэ М. Хэнэфиевныц иц беренче ярдэмчесе С. Хэйретдинов булды. Узе дэ шигырьлэр, хикэялэр, нэсер-парчалар язучы и^ат эЬеле бу-ларак, ул «Яшь авазлар» клубын оеш-тырып ^ибэрде, Мамадыш тебэге яшь язучыларыныц «Беренче кукрэу» дигэн эдэби альманахын эзерлэде (Сэмигулла дустыбызныц кереш сузе белэн ачылган элеге альманахныц ма-шинкада басылган бер несхэсе эле дэ шэхси архивымда кадерлэп саклана).
Мехтэрэм Шэйхи ага Маннурныц вафатыннан соц (1905-1980), эдипнец якты истэлеген мэцгелэштеру йезеннэн, берлэшмэне «Ш. Маннур исемендэге «Агымсу» эдэби-и^ат берлэшмэсе» диеп йертэ башладык. За-манында М. Хэнэфиев, С. Хэйретдинов,
3. Хэсэнов, Я. Игэнэй (Ананий Малов),
4. Хеснетдинова Ьэм хэзерге вакыт-та В. Гали кебек чын и^атчылар, оста калэм эЬеллэре ^итэклэгэн шушы мактаулы берлэшмэдэн республика-ил-денья кулэмендэ танылган шагыйрьлэр, прозаиклар, публицист-лар, драматурглар усеп чыкты. Алда исемнэре хермэтлэп телгэ алынган эдиплэребездэн Р. Мехэммэдиев (ул — Россиянец М. Платонов, Теркиянец Ха-лыкара, Евразия Ьэм Африка иллэренец мэртэбэле «Лотос» булэге, М. Шолохов исемендэге Халыкара премия лауреаты да эле), З. Мансуров (Татарстанныц атказанган сэнгать эшлеклесе, Ь. Атла-си исемендэге эдэби премия лауреаты), Халыкара эдэби булэккэ — Г.-Х. Ан-
дерсен исемендэге Почетлы дипломга ия булган Ьэм аны Кытай Халык Рес-публикасына барып алган куренекле шагыйрь Ьэм прозаик, атказанган мегаллим Ьэм мэдэният хезмэткэре Р. Газизов, Татарстанныц атказанган сэнгать эшлеклесе, Башкортстанныц Фатих Кэрим исемендэге эдэби преми-ясе лауреаты — шагыйрь, прозаик, кинодраматург Ьэм композитор Э. Гадел, Татарстанныц атказанган мэдэният хезмэткэрлэре В. Галиев, З. Хэсэнов, Н. Кэримова, Л. Фэршатова, В. Гали, Татарстан Язучылар берлегенец Ьэм Мамадыш районы хакимиятенец Ш. Маннур исемендэге премиясе лау-реатлары В. Ахун^анов, М. Хэнэфиев, С. Шэйхи, М. Сафин, Р. Гобэй, М. Ка-шапов, Н. Иосыпова, З. Дэулэтшин, М. Закиров, А. Фэлэхов, Р. Габдул-ла, Н. Мирхазова, Р. Мостафин, Россия Президенты Грантына ия бул-ган мегаллимэ-шагыйрэ Р. Галие-ва, республика кулэмендэге «Иде-лем акчарлагы» яшь и^атчылар конкурсыныц терле еллардагы «Гран-при» иялэре Л. Мегътэсимова-Гатина, Р. Эгълэметдинов, И. Юнысов, тэуге китапларын чыгарган Г. Васыйло-ва, М. Шэйдуллина Ьэм район газе-тасыныц фидакарь хэбэрчесе Дмитрий Крещенов исемендэге махсус премиясенэ (ул 1974 елдан башлап би-релеп килэ) лаек булган дистэлэрчэ якташларыбыз чын мэгънэсендэ тебэгебезнец горурлыгы-мактанычы булып эверелделэр.
Яуланган урлэрнец, ирешелгэн уцышларныц нигезендэ узлэренец и^ади ялкыннарын, Олимпиада утыдай, башкалар йерэгенэ кучерэ белгэн К. Сафин, С. Эхмэтов, Р. Са-фина, Р. Мерзин, М. Хэнэфиев, С. Хэйретдинов, З. Хэсэнов, Я. Игэнэй, В. Гали, Т. Сабир^анов, Н. Михайлов, А. Дияр, Р. Латыйпов, Н. Якимова, З. Эгъзамов, В. Гыйззэтуллина, А. Смирнова, Р. Ха^иева, Г. Мехэм-мэт^анова кебек терле буын вэкиллэренец килэчэккэ зур емет-ышаныч белэн сугарылган фидакарь эшчэнлеге ята.
М. Хэнэфиев белэн С. Хэйретдинов-ны Мамадыш районы газетасында
ЭЙДАМАН МАТБАГА: ТУДЫРУЧЫЛАРЫ ЬЭМ ВАРИСЛАРЫ^ (МАМАДЫШ РАЙОН ГАЗЕТАСЫНА — 95 ЕЛ)
185'
Мамадыш тебэгендэ адаби-мадани харакаткв яца сулыш ерган каламдешларебез. Сулдан уцга: С. Хайретдинов, М. Ханафиев. 1970 ел.
этлаган чорымда, мехтарам К. Сафин-нан кала, иц беренче остазларымнан саныйм. Беренчесе — адаби идатка рухландырса, икенчесе уткан тарихы-бызга, даЬшатле сугыш чорына кагы-лышлы эзлануларга этарде мине.
Беек Ватан сугышы батырла-ры белан яшьтан ук кызыксына идем. Балкем, моца кадерле атием — гвардия рядовое Эхматсафа Мостафа улыныц (1925-1982) яу кырыннан авыр ярала-нып, контузия алып, дем-сукыр бу-лып кайтуы, газиз анием — «Герой-Ана» Гелзайнап ИбраЬим кызыныц бертуган абыйсы, гвардия елкан сержанты, орудие командиры Миннегаян ИбраЬимовныц (1921-1945) фашистлар-га каршы батырларча керашеп, Германия диренда гомере вакытсыз езелуе да сабапче булгандыр.
Беренче шигыремне Урта Кирман авылындагы сигезьеллык мактапнец алтынчы сыйныфында укыганда, герой-шагыйрь Муса Щалилга багыш-лап, 1961 елныц 20 февраленда язган
булсам, диденче сыйныфта укыган-да Миннегаян абыема атап, «Улемнан кечлерак» диган «поэма» идат иттем. Аннан соц тагын яцалары туды. Эна шулай, харби-патриотик тема мине уз эчена бетереп алып кереп китте. Тубан Ушмы унберьеллык мактабенда укыган чорда адаби язмаларым Ьам макалаларем район Ьам республика газеталары битларенда еш куренеп кила иде инде.«Яшь ленинчы» газе-тасы белан аеруча нык дуслаштым. 1965 елда «Яшь ленинчы» газетасы уткарган адаби байгеда шигырьларем белан дицу яуласам, 1966 елда «Уяна тацы илемнец...» диган лирик хикаям ечен абруйлы жюри (беек сангатькарларебездан, адипларебездан Бакый Урманче, Хасан Туфан, Шаукат Галиев, Тавил Хадиахматов Ь. б.) мине тагын беренче булакка лаек дип тап-ты...
Эйтасе килган тагын бер фикерем — Самигулла дустыбызныц Мама-дышта эшлаган чагында бик купларга
НАШ КАЛЕНДАРЬ
«ГАСЫРЛАР АВАЗЫ - ЭХО ВЕКОВ», № 1/2, 2013
(шул исэптэн, бу юлларныц авторына да) курсэткэн игелекле гамэллэре ту-рында. Эйе, ул кечле рухлы кешелэрне эзлэп табарга Ьэм алар турында илЬамланып язарга яратты. Мине дэ уз артыннан ияртте. Шулай бервакыт Сэмигулла белэн Мамадыш шэЬэрендэ яшэуче Люция Губина дигэн кыз яны-на барып чыктык. Яшьтэн ук аякла-ры авырту сэбэпле, кубрэк ейдэ генэ укып, укытучы энисе Мэу^идэ апа, бертуган сецелесе Луиза, энесе Марсель ярдэмендэ урта белем алыр-га елгергэн Ьэм хэзер Мэскэудэге чит теллэр институтында немец те-лен ейрэну курсларында укучы элеге туташ бик матур шигырьлэр дэ и^ат итэ икэн. Лирик парчалары да куцелгэ ятышлы. вй тэрэзэсе каршында-гы ташта усуче яшь каенга багышлап язылганы безгэ бик тэ ошады. Аныц узен дэ, язмыш сынауларын ^ицеп, ташны тишеп усуче искиткеч кечле ихтыярлы шул каенкайга тицлэп, район газетасында (фоторэсеме белэн) махсус сэхифэ дэ бирдек. Сэмигулла дустыбыз белэн бергэ язган «Ак юл сица, Люция!» дигэн кереш мэкалэбез Ьэм Л. Губинаныц шигырьлэре бик
куплэрдэ зур кызыксыну уятты (1969 елныц 29 май саны). Шуннан соц Лю-ция туташныц эдэби язмалары республика газеталары, «Совет мэктэбе» («Мэгариф»), «Казан утлары», «Казан», «Мэйдан», «Идел» журналла-ры битлэрендэ дэ урын алды. Лю-ция туташныц шигырьлэренэ байтак кына композиторларыбыз кейлэр дэ яздылар. Шулай итеп, корыч ихтыяр-лы кызныц язмышы ^ыр белэн бергэ урелеп китте, аныц жирдэ балкып яшэвен тагын да мэгънэлерэк итте...
Энэ шулай, Мамадыш район га-зетасы (1990 елныц сентябреннэн ул «Нократ» (Вятка) исемен йертэ) бик куплэребез ечен тылсымлы и^ат мэйданы булды, олуг Матбага Ьэм Эдэбият деньясында Ьэркайсыбызга уз урынын табуда ныклап булышты. Шуца да без эйдаман газетабызга бик тэ рэхмэтле.
Фотолар авторныц шэхси архивыннан.
ШаИинур Мостафин
ЭЙДАМАН МАТБАГА: ТУДЫРУЧЫЛАРЫ ЬЭМ ВАРИСЛАРЫ^ (МАМАДЫШ РАЙОН ГАЗЕТАСЫНА — 95 ЕЛ)
187'
