Научная статья на тему 'ЛАКУНЫ КАК ФЕНОМЕН БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫХ ЛЕКСИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ (НА ПРИМЕРЕ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ)'

ЛАКУНЫ КАК ФЕНОМЕН БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫХ ЛЕКСИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ (НА ПРИМЕРЕ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ) Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
79
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ПЕРЕВОД / АНГЛИЙСКИЙ / ТАДЖИКСКИЙ / БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫЕ ЛЕКСИЧЕСКИЕ ЕДИНИЦЫ / ЛАКУНЫ / РЕАЛИИ / СЛУЧАЙНЫЕ БЕЗЭКВИВАЛЕНТЫ / ФУНКЦИОНАЛЬНЫЙ АНАЛОГ / ИНТЕРПРЕТАЦИЯ

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Кесамирова Саодат

В этой статье рассматривается сущность термина lacunae, как безэквивалентной лексической единицы. А также мнения теоретиков перевода по этому вопросу. В статье сопоставляются лакуны английского языка с помощью двуязычных словарей- английского и таджикского языков. В этой статье также представлены такие виды лакун, которые называются абсолютными и относительными. Стало известно, что абсолютные лакуны включают в себя такие слова, которые в процессе сопоставления языков в двуязычных словарях не имеют эквивалентов и интерпретируются по смыслу. Относительные лакуны содержат ряд таких понятий, которые не существуют в других языках. Реалии будучи наследием одной нации, не имеют эквиваленты в других языках, а лакуны представляют значение таких слов, которые существуют в обеих сопоставляемых языках, но имеют разные колориты. Лакуны - это смысловые «скважины» При сравнительном анализе лакун большое значение придаётся на семантическую структуру. Не смотря на то, что лакуны относятся к безэквивалентной лексической единице в теории перевода существуют особые способы и методы перевода, которые дают возможность переводить их с одного языка на другой.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

LACUNA AS A PHENOMENON OF NON-EQUIVALENT LEXICAL UNITS (BASED ON THE EXAMPLES OF ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES)

This article discusses the essence of the term lacunae as an non-equivalent lexical unit. as well as the opinions of researchers-translators on this issue. The article compares the lacunae of the English language with the help of bilingual dictionaries - English and Tajik. This article also presents such types of gaps, which are called absolute and relative. It became known that absolute lacunas include words that, in the process of comparing languages in bilingual dictionaries, are not equivalent and are interpreted in meaning. Relative lacunas contain a number of such concepts that do not exist in other languages. Realia’s, being the heritage of one nation, have no equivalents in other languages, and locuna’s represent the meaning of such words that exist in both compared languages, but have different colors. Lacunae are semantic “wells”. In the comparative analysis of lacunae, great importance is attached to the semantic structure. Despite the fact that lacunae belongS to an equivalent lexical unit in the theory of translation, there are special ways and methods of translation that make it possible to translate them from one language into another.

Текст научной работы на тему «ЛАКУНЫ КАК ФЕНОМЕН БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫХ ЛЕКСИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ (НА ПРИМЕРЕ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ)»

содержание и художественное своеобразие музыкального искусства таджиков в XX веке [59].

ЛИТЕРАТУРА

1. Азизи, Ф. А. Маком и фалак как явлениепрофессионального традиционного музыкального творчества таджиков/Ф. Азизи. - Душанбе: Адиб, 2009. - 396с.

2. Беляев, В. Очерки по истории музыки народов СССР/В. Беляев. Вып.1. Музыкальная культура Киргизии, Казахстана, Туркмении, Таджикистана и Узбекистана/ - М.: Музгиз, 1962. - 300с.

3. Богоутдтнов, А.М. Очерки по истории таджикской философии/А. Богоутдинов. - Сталинабад: Таджикгосиздат, 1961. - 331 с.

4. Гейзер, Э.Р. Инструментальная музыка композиторов Таджикистана (Традиции и современность)/Э.Р. Гейзер. -Душанбе: Дониш, 1987. - 164 с.

5. Джумаев, А. Трактат о музыке Абд ар-Рахмана Джами: из истории изучения публикации/Фалак ва масъалахои таърихй-назариявии мусикди точик/А Джумаев. - Душанбе: Адиб, 2009. - С. 117-126.

6. Кабилова Б.Т. История становления и развития композиторского искусства в Таджикистане: дис. ... канд. истор. наук/Б.Т. Кабилова. - Душанбе, 2005. - 175с.

7. Раджабов, А. Классические исполнительские традиции таджиков в IV- VII вв./А. Раджабов/Фалак ва масъалахри таърихй-назариявии мусикии точик. - Душанбе: Адиб, 2009. - С. 127-139.

8. Раджабов, А. Манзумнигорй дар анъанаи макомсарой/А Раджабов. Шашмаком Ф. Шахобов. - Душанбе: Ямини Содик, 2012. - С. 60-68

9. Раджабов, А. Традиции классической музыкальной культуры эпохи Сасанидов/А. Раджабов. - Душанбе, 2005. - 108 с.

10. Рахимов, С. К проблеме философичности Фалака/С. Рахимов/Фалак ва масъалахои таърихй-назариявии мусикии точик. - Душанбе, 2009. - С. 27-34

ИСТОРИЯ ПРОИСХОЖДЕНИЯ И РАЗВИТИЯ МУЗЫКАЛЬНЫХ ТЕРМИНОВ В ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ

Данная статья рассматривает историю происхождения и развития музыкальных терминов в таджикском языке. В связи с этим, автор привел различные примеры, которые затрагивают много исторических аспектов, также провел исследование, основным источником которого послужила разнообразная литература, чтобы подробно и ясно описать историю происхождения и развития музыкальных терминов в таджикском языке.

Ключевые слова: Термин, история, происхождения, развитие, музыка, источник

THE HISTORY OF ORIGIN AND DEVELOPMENT OF MUSICAL TERMS IN TAJIK LANGUAGE

The article discusses the history of origin and development of musical terms in Tajik language. According to this, the author gave various examples that touch on many historical aspects, and also conducted a study, the main source of which was described a variety of literature in detail and clearly the history of the origin and development of musical terms in Tajik language.

Keywords: term, history, origin, development, music, source.

Сведения об авторе:

Шакарбеков Гайрат Сарвархонович - кафедра языкознания и сопоставляемой типологии Таджикского государственного педагогического Университета имени Садриддина Айни. Адрес: Рудаки 121. тел:( +992) 904553550Email: shgayrat@gmail.com

About the author:

Shakarbekov Ghairat Sarvarkhonovich - Linguistic and comparative typology chair, Tajik state pedagogical University named after Sadriddin Aini. Adress: Rudaki 121. Tel: (+992) 904553550Email: shgayrat@gmail.com

ЛАКУНАХ,О ХАМЧУН ПАДИДАИ ВОХИДХОИ ЛУГАВИИ БЕМУОДИЛ (ДАР МИСОЛИ ЗАБОНХОИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧДКЙ)

Кесамирова С.Р.

Донишкадаи давлатии забонцои Тоцикистон ба номи С. Улугзода

Фаркияти фарх,ангу тамаддуни халкиятх,о пеш аз х,ама дар забони онх,о тачассум ёфта умумият ва фаркияти чанбах,ои гуногуни забонх,оро дар вох,идх,ои луавй ва фразеологии онх,о мушох,ида кардан мумкин аст. Дар таркиби х,ар як забон ла^ча ва вох,идх,ои хосе вучуд дорад, ки х,ангоми тарчума ба дигар забон муодили пурраи худро ёфта наметавонанд. Чунин гурух,и калимах,оро вох,идх,ои лугавии бемуодил номида, ба гурух,и мазкур экзотизмхд реалияхд архаизмхд истаризмхд лакунах,о ва f. дохил мешаванд. Мисол, калимах,ои esquire, speaker, cricket, shilling ва f. таалук ба минтакаи Англия дошта, бемуодилх,ои минтаках,ои Осиё бошад, арик, дехдон, кишлок ва минтакаи Осиёи Миёна бошад, гейша, сакура, икэбана, сакэ ва f. мах,суб мебошанд. Калимах,ои номбаршуда вох,идх,ои луFавии бемуодил ба шумор рафта, дар раванди тарчума аз як забон ба дигар забон муодили худро надоранд.

Яке аз гурухи вохидхои лугавии бемуодил лакунахо ба шумор мераванд, ки дар раванди тарчума тарчумонхо лакунахоро "чоххои" маъной ном мебаранд, зеро онхо тарчуманашавандаанд. Лакунахо мафхумхои бемуодили забон ба хисоб рафта, хангоми интикол ба дигар забонхо ба реалияхо шабохат доранд [4, с.95].

Максад аз навиштани маколаи мазкур муайян намудани мафхум ва мохияти лакунахо ва, роххои тарчумаи онхо дар раванди тарчума дар мисоли забонхои англисй ва точикй мебошад.

Хусусиятхои миллй ва фархангии вохидхои лугавии хар як миллат дорои мафхумхои махсусе мебошанд, ки дар дигар забонхо хамчун истилох номи худро ёфта наметавонанд. Гарчанде дар хаёту фаъолияти мардум ин мафхумхо истифода шаванд хам, вале номи худро чун истилох намеёбанд. Забоншиноси барчаста мисли Ю. С. Степанов лакунахоро дар харитаи маъноии забон чун "догх,ои сафед" ном мебарад [5, с.120].

Лакунахо дар дохили хар як забон вучуд доранд ва онхоро танхо хангоми мукоисаи забонхо дидан мумкин аст. Аз руи акидаи Ю. С. Степанов ду намуди лакунахоро чудо кардан мумкин аст: лакунахои мутлак ва лакунахои нисбй. Лакунахои мутлак он калимахоеро дарбар мегирад, ки дар раванди мукоисаи забонхо, дар фархангхои дузабона муодил надошта, бо рохи шархи маънй тафсир шудаанд. Мисол, chophouse - тарабхонаи арзон, hideway - паноугоу, great-go - имтщони хатмкунии дарацаи бакалавр. Лакунахои нисбй як катор мафхумхоеро дарбар мегиранд, ки дар дигар забонхо онхо вучуд надоранд. Мисол, дар забони англисй калимаи teacher - муаллим, омузгор, бошад, калимаи coach- муаллими варзиш, мебошад, вале мардуми забони англис муаллим ё омузгорро teacher, coach, schoolmaster, sir ва f ном мебаранд, ки дар забони точикй ин мафхумхо муодили пурраи худро надоранд. Лакунаи нисбии забони точикй метавонадустод ба шумор равад, зеро ба забони англисй ин калима тарчумаи mentor - ро дошта, на ба маънои омузгор, балки маънои роубаладро дорад.

Ба акидаи Д.Б. Гудкова "лакунахо дар раванди тарчума барои ба сатхи тарчумаи комил расидан садди рохи тарчумон мегарданд" [2, с.79]. И.В.Томашева кайд менамояд, ки "лакунахо элементхои махсуси миллии як фарханг ба шумор рафта, хангоми муошират, ба халки дигар забон ё тамоман нофахмо мебошанд, ё ин ки пурра маънидод карда намешаванд" [6, с.49].

Аз гуфтахои олимон бармеояд, ки лакунхо вохидхои луFавии забоние мебошанд, ки бо баъзе сабабхо дар таркиби луFавии забони бегона муодили худро намеёбанд. Лакунхо аз реалияхо бо он фарк мекунад, ки реалияхо хоси як миллат буда, дар дигар забон муодил надоранд ва лакунхо бошанд мафхуми калимахоеро нишон медиханд, ки дар харду забонхои мукоисашаванда вучуд доранд, вале хангоми тасвири обуранги маъной фарк мекунанд. Лакунхо онхо "чоххо" ё худ холигоххои маъной ба хисоб мераванд. Дар тахлили мукоисавии лакунахо ба сохтори семантикй бештар ахамият зохир карда мешавад. Мисол, lunch - хуроки нисфирузй, grandparents - биби ва бобо, poor student - донишцуи духон, freshman - донишцуи курси як ё навкор, навшогирд, language house - хобгоуи умумй ва f.

Аз мисолхои дар боло зикршуда бармеояд, ки лакунахо вохидхои луFавие мебошанд, ки аз руи маъно ва истифодабариашон дар харду забон, яъне англисй ва точикй вучуд доранд, вале на бо муодили худ, балки бо дигар калимахо ифода меёбанд. Калимаи freshman агар тарчумаи тахтулафзй кунем, маънояш инсони тоза мебошад, вале ин хамчун лакунаи забони англисй буда, чун донишчуи курси як тасвир ёфтааст.

Дар назарияи тарчума Л. К. Латишев лакунахоро бо номи дигар чун бемуодилхои тасодуфй ном гузоштааст [3, с.147]. Як катор лакунахои забони англисиро мавриди мукоиса карор медихем: chophouse - тарабхонаи арзон, midterm - имтщони фосилавии нимасола, cadet teacher - муаллими берунаи мактаби миёна, writer-in-residence - нависандае, ки аз фанни адабиёт дар донишго.у дарс медщад, language house - хобгоуе, ки дар он донишцуён зиндагй карда, забонуои хорициро меомузанд ё ин, ки соуибзабонони забони хорщй мебошанд, double major - курсоры алоуидае, ки донишцу дар баробари дар донишгоу хонданаш онро низ меомузад, babysitter - доя, бачабардор, barber - сартарош, ороишгар, dairyman - коргар ё соуиби хоцагии ширпарварй, фурушандаи масолеуи шири ва f.

Калимаи chophouse лакуна ё бемуодили тасодуфй ба шумор рафта, хамчун калимаи мураккаб аз ду реша chop- (v) буридан, майда кардан, зарба задан +house (n) хона иборат аст. Дар фарханги забони точикй ва англисй ин калима чун тарабхонаи арзон шарх дода шудааст, ки дар забони англисй ин калима бо чунин мазмун сурат намегирад. Агар ин калимаро дар фарханги этимологии забони англисй назар андозем, дар он чо дар бораи арзонии тарабхона харф нарафта, балки тарабхонаеро дар назар дорад, ки дар он портер, яъне (як намуди оби цав) ба муштариён пешниуод карда мешавад [https://www.etymonline.com/ 28. 07. 19.]. Дар дигар сомонахои интернетй ин калимаро ба таври зайл, чун тарабхонае, ки дар он таъомхои аз гушт ва кабоб тайёркардашуда хизмат карда мешавад эзох додаанд, ки ин мукобили мазмуни ибораи тарабхонаи арзоне, ки дар фарханги забони англисй ва точикй дода шуда буд, мебарояд. Агар тахлил карда бароем, дар мулки мо низ чунин тарабхонахое, ки кабоб ё намудхои оби чав пешниход мешаванд, шумораашон зиёданд, вале он тарабхонахо хамчун номи аник ба монанди калимаи англисии chophouse ба худ нагирифтаанд ва шояд ин сабаб бошад, ки чунин калимахо ба бемуодилхои тасодуфй дохил мешаванд.

Калимаи babysitter дар фарханги забони англисй ва точикй вучуд надорад, гарчанде, ки ин намуди кору фаъолият дар халки точик низ вучуд дорад ва онро аз муодили забони русй няня ба забони точикй интикол намудем, ки бо мазмуни доя ва бачабардор эзох шуд [oftob.com 16.07.19]. Агар калимаи дояро дар «Фарханги тафсирии забони точикй» нигарем, он маънои (он ки хангоми зоидан ба занон нигохубин мекунад, момодоя, цобила, маънои дуюмаш зене, ки тифлонро дар оила парасторй мекунад) омадааст [7, с.469]. Ин вариантами муодили калимаи babysitter- ро тахлил карда бароем, муодили нопурраро пеши назар меорад, чунки бо ду маъно ин вазифа ичро мешавад, яъне зане, ки хангоми таваллуд ба модар кумак мекунад ва зане, ки дар хона кудаконро нигохубин менамояд. Ин ду вазифаро танхо як калима доя ичро карда истодааст. Ин намуди фаъолият дар мардуми точик дида мешавад, вале бемуодили тасодуфй мебошад, ки муодили нопурраи худро дар забони точикй пайдо намудааст. Вакте ки мо калимаи дояро талаффуз намоем, ба тафаккури мардуми точик он зане, ки хангоми таваллуд ба модари кудак ёрй расонидааст, дар маFЗи сар чой мекунанд, на ин ки шахсе, ки бо нигохубини кудак гирифтор аст. Яъне калимаи дояи забони точикй ба калимаи мураккаби babysitter муодил нест.

Dairyman калимаи мураккаби забони англисй ба шумор рафта аз ду реша, dairy (n) — махсулоти ширй + man(n)- мард иборат мебошад. Дар фарханги забони англисй ва точикй ба маънои сохиби хочагии ширпарварй омадааст. Албатта, ин муодил буда наметавонад, зеро дар ин чо калима бо усули шархи маъни дар луFат инъикос ёфтааст. Худи калимаи dairy аз кабилаи англо-фаронсавихо сарчашма гирифта, фермаеро дар назар дошт, ки дар он махсулоти ширй, каймоку панир истехсол карда мешуд. Пасванди -ery аз забони лотинй ба решаи ин калима часпида, дар гузашта ин калимаро бештар дар шакли dairymaid истифода менамуданд, ки он танхо ба занхо ё канизакон дахлдор буд. Он занхо бо кори хона, аз кабили молдорй ва ширпарварй, чурFOту каймок ва паниркунй машFул буданд. Дар замони муосир калимаи dairy- ро бо мафхуми маFOзае, ки дар он махсулоти ширй хариду фуруш карда мешавад, дар назар дорад. Табиист, ки ин раванди кору фаъолият дар тамоми мамлакатхои чахон дида мешавад, хусусан дар халки точик низ. Дар хаёти халки точик бо ин кор бисёртар занхо машFуланд. Сохибзабонони точик дар нуткашон ибораи корхона ва фабрикахои ширпарвариро истифода мебаранд, аммо шахсро хамчун ширпарвар не, балки ширфуруш мегуянд, ки бо калимаи мураккаби dairyman муодил буда наметавонад.

Лакунаи навбатии barber дар забони точикй хамчун сартарош, ороишгар ва гесуоро шарх ёфтааст. Дар забони англисй ин калима ба шакли машFулияти кории мардхо дахлдор мебошад. Сартароши занонаро, ки дар кошонахои хусн кору фаъолият менамоянд, бо шакли hairdresser ба забон меоранд. Фаркият байни ин вохидхои забони англисй ва точикй дар он аст, ки дар забони точикй сартароши занона ё мардона чун як калима, яъне сартарош сурат мегирад. Маънои калимаи barber ин раванди фаъолияти корие мебошад, ки риш ва муи сари инсонро бурида, ороиш медихад. Решаи ин калима barb буда, маънояш риш мебошад. Заминаи сарчашмаёбии ин калима аз забони англо-фаронсавихо буда, дар шакли barbeor, barbieor истифода мешуд [wwwвокабула.рф/словари/ааэс/barber 03. 08. 19.]. Дар «Фарханги тафсирии забони точикй» низ ин калима бо мазмуни устои муйсаргир, он ки муи сар ва риш метарошад, маънидод шудааст [7, с.218]. Аз ин тахлилхо бармеояд, ки ин намуди кору фаъолият бо чинсият дар забони точикй чудо нашудаанд ва чун калимаи barber, ки кору фаъолияти мардонаро дар назар дорад, дар забони точикй муодили худро доро нест.

Л. И. Богданова дар бораи лакунахо чунин кайд менамояд, ки "вакте ки сухан дар бораи лакунахо меравад, онро бояд дар назар дошт, ки набудани ин ё он мафхум дар забонхои мукоисашаванда, маънои онро надорад, ки захираи луFавии дигар забон заиф аст. Дар мавриди наёфтани муодили ин мафхум метавон онро бо калимахои ивазкунанда мазмунан шарх дод" [1, с.29]. Гарчанде лакунахо ба вохидхои луFавии бемуодил дохил шаванд хам, тарчумонхо рохху воситахои гуногунро муяйян сохтаанд, ки ба хадди имкон онхоро аз як забон ба дигар забон интикол медиханд. Мисол,

I found he was an old sailor, kept a public house, knew all the seafaring men in Bristol had lost his health ashore, and wanted a good berth as cook to get to see again (J.E., 40).

Х,озир у дар хушкй зиндагонй мекунад ва майхонаи мехдоонфурой дорад Ба хамаи дарьёнавардони Бристоль шинос аст (Ч,.Э., 54).

Лакунаи public house дар матни тарчума муродифоти функсионалии худро чун майхонаи мехмонфурой пайдо кардааст, ки агар чузъан тарчумаи онро тахлил намоем, мазмунан ин ибора ба майхона мутобикатй надорад. Тарчумон танхо макони монанд ба ин лакунаи англисй дар матни точикй майхонаи мехмонфуроиро донистааст. Худи ибораи public house маконеро тасвир менамояд, ки мехмонони дурдастро бо нархи арзон чои зист дода, чунин бинохои махсус, мисли мехмонхона аз давраи хаёти Чарлз Диккенс то хол дар Англия вучуд доранд.

1) Adele and I had now to vacate the library: it would be in daily requisition as a reception-room for callers (J.E., 103).

Ману Аделро лозим омад китобхонаро холи бикунем. Кунун он хамчун пазиришгохи мехмонону корафтодагон хидмат менамуд (Ч.Э., 114).

2) 'It is partly a charity-school: you and I, and all the rest of us, are charity children (J.E., 41).

- Он як навъ гурезгоуест барои сагирахри бечора: уам ту, уам ман, уам тамоми духтарони боцимонда дар ин цо ба туфайли хайру эусон зиндагй дорем (Ч.Э., 48).

Лакунаи матни якум бо усули калка аз забони англисй ба забони точикй чун reception-room — пазиришгох тарчума гардидааст. Сохторан ин калимаи мураккаб ба шумор рафта, дар забони тарчума низ бо калимаи мураккаби пазириш + гох интикол ёфтааст, ки хамчун тарчумаи тахтулафзй reception — пазириш буда, room — гох аст, ки дар «Фарханги тафсирии забони точикй» маънои якуми калимаи гох ин макон, чой мебошад, ки мазмунан ба калимаи room мувофик аст [7, с.330]. Чунин тарзи тарчумаро нимкалка гуем хам хато намекунем. Дар матни дуюм лакунаи charity-school хамчун муродифоти функсионалй сагирахои бечора тарчума шудааст ва дар ин асар ин калимаро бо дигар тарчума чун сагирахона вохурдан мумкин аст.

Храмин тавр метавон кайд намуд, ки лакунахо тасвиркунандаи фарханги як миллат буда, дар захираи луFавии дигар забон муодил надоранд. Аз руи тахлилхо маълум гардид, ки лакунахо бо рохи муродифоти функсионалй ё ин ки бо усули шархи маънй аз як забон ба забони дигар тарчума мегарданд. Лакунахо вохидхои луFавии бемуодил ба шумор рафта, дар раванди тарчума бо рохху усулхои махсус дар дигар забон маънидод мешаванд.

АДАБИЁТ

1. Богданова Л.И. Проблема лакун в процессе взаимодействия языков и культур // Humaniora: Lingua russica. Труды по русской и славянской филологии. Лингвистика IX. Взаимодействие языков и языковых единиц. - Tartu, 2006. -С. 27-37.

2. Гудков Д.Б. Теория и практика межкультурной коммуникации. - М.: Гнозис, 2003.

3. Латышев, Л. К. Проблема эквивалентности в переводе: дис. ... д-ра. филолнаук: 10.02.20. - Сравнительно-историческое и типологическое языкознание /Л. К. Латышев. - М., 1983. - 431 с.

4. Нелюбин, Л. Л. Толковый переводческий словарь / Л. Л. Нелюбин. - 4-е изд., испр. - М.: Флинта: Наука, 2006. -320 с.

5. Степанов Ю.С. Французская стилистика. - М., 1965. [Stepanov Yu.S. Francuzskaya stilistika. — M., 1965.]

6. Томашева И.В. Понятие «лакуна» в современной лингвистике. Эмотивные лакуны // Языки эмоции. — Волгоград: Перемена, 1995. - С. 50-60.

7. Фарханги тафсири забони точикй, ч. 1 ./ Сайфиддин Назарзода, Ахмадчон Сангинов, Саид Каримов, Мирзо Хасани Султон. - Душанбе, 2008. - 950 с.

8. Фарханги забони точикй, Ч,. 1 -2. / М. Ш. Шукуров, В. А. Капранов, Р. Хошим, Н. А. Маъсумй - М., 1969. - 952 с.

9. Charlotte, Bronte. Jane Eyre / Charlotte Bronte; edited with an introduction by M. Smith. - Oxford University Press, 1975. -496 p.

10. Шарлотта, Бронте. Чейн Эйр. Роман. (тарч. аз русй Салими Зарафшонфар) / Шарлотта Бронте. - Душанбе: ТЧБ Истикбол, 2010. - 412 с.

11. Online Etymology Dictionary | Origin, history and meaning of English words [Электроный ресурс]. - Режим доступа: https://www.etymonline.com/

12. Вокабула - Энциклопедии, словари, справочники [Электроный ресурс]. - Режим доступа: ^'^^.вокабула.рф/

13. Русско-таджикский словарь онлайн, таджикско-русский словарь [Электроный ресурс]. - Режим доступа: oftob.com/

ЛАКУНЫ КАК ФЕНОМЕН БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫХ ЛЕКСИЧЕСКИХ ЕДИНИЦ (НА ПРИМЕРЕ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ)

В этой статье рассматривается сущность термина lacunae, как безэквивалентной лексической единицы. А также мнения теоретиков перевода по этому вопросу. В статье сопоставляются лакуны английского языка с помощью двуязычных словарей- английского и таджикского языков.

В этой статье также представлены такие виды лакун, которые называются абсолютными и относительными. Стало известно, что абсолютные лакуны включают в себя такие слова, которые в процессе сопоставления языков в двуязычных словарях не имеют эквивалентов и интерпретируются по смыслу. Относительные лакуны содержат ряд таких понятий, которые не существуют в других языках.

Реалии будучи наследием одной нации, не имеют эквиваленты в других языках, а лакуны представляют значение таких слов, которые существуют в обеих сопоставляемых языках, но имеют разные колориты. Лакуны - это смысловые «скважины» При сравнительном анализе лакун большое значение придаётся на семантическую структуру.

Не смотря на то, что лакуны относятся к безэквивалентной лексической единице в теории перевода существуют особые способы и методы перевода, которые дают возможность переводить их с одного языка на другой.

Ключевые слова: перевод, английский, таджикский, безэквивалентные лексические единицы,

лакуны, реалии, случайные безэквиваленты, функциональный аналог, интерпретация.

LACUNA AS A PHENOMENON OF NON-EQUIVALENT LEXICAL UNITS (BASED ON THE EXAMPLES OF ENGLISH AND TAJIK LANGUAGES)

This article discusses the essence of the term lacunae as an non-equivalent lexical unit. as well as the opinions of researchers-translators on this issue. The article compares the lacunae of the English language with the help of bilingual dictionaries - English and Tajik.

This article also presents such types of gaps, which are called absolute and relative. It became known that absolute lacunas include words that, in the process of comparing languages in bilingual dictionaries, are not equivalent and are interpreted in meaning. Relative lacunas contain a number of such concepts that do not exist in other languages.

Realia 's, being the heritage of one nation, have no equivalents in other languages, and locuna 's represent the meaning of such words that exist in both compared languages, but have different colors. Lacunae are semantic "wells". In the comparative analysis of lacunae, great importance is attached to the semantic structure.

Despite the fact that lacunae belongS to an equivalent lexical unit in the theory of translation, there are special ways and methods of translation that make it possible to translate them from one language into another.

Keywords: translation, English, Tajik, nonequivalent lexical units, lacunae, realities, random nonequivalents, functional analogue, interpretation

Сведения об авторе:

Кесамирова Саодат - соискатель кафедры сопоставительного языкознания Таджикского государственного Институт языков имени С. Улугзода. Адрес: 734019, г. Душанбе, ул. Мухаммадиева 17/6, тел (+99237) 2325000; E-mail: nigina90_90@inbox.ru Тел: (+992) 900007097

About the author:

Kesamirova Saodat -post-graduate student, the Department of comparative-typology, Tajik State Institute of Languages named after Sotim Ulugzoda. Address: 734019, Dushanbe st/ Muhammadiev 17/6,tel(99237)2325000;E-mail: - nigina90_90@inbox.ru Phone: (+992) 900007097.

НЕЛИНЕЙНЫЕ МОДЕЛИ СЛОВОСЛОЖЕНИЯ В ТАДЖИКСКОМ ЯЗЫКЕ

Норов М.Б.

Института языка и литературы им. Рудаки АНРТ

Динамическое развитие любого языка во многом зависит от непрерывного процесса словообразовательного акта, при котором происходит оформление полученного лексического образования - языкового продукта с помощью различных словообразовательных моделей, необходимых для классификации слов. Чтобы реализовать эту возможность, каждый язык в силу своей специфики и сложившихся исторических условий обладает определенным набором методов и принципов словообразования. По количеству реализации словообразовательных способов, степени их продуктивности, большей или меньшей склонности языка к тому или иному способу, а также компенсации недостатков непродуктивных способов словообразования с помощью других можно судить о словообразовательном потенциале любого языка. Что касается таджикско-персидского языка, то применяемые в нем словообразовательные модели иллюстрируют разнообразные приёмы образования слов с разными значениями. Словообразование это прежде всего деривация, при которой происходит изменение структуры и семантики слова, результатом которой является появление новой лексемы.

Общеизвестно, что в таджикско-персидском языке при классификации сложных слов в основном пользуются древнеиндийской классификацией Панини. Первые исследователи персидско -таджикского языка - европейские и русские ученые, обнаружив родство индоевропейских языков, изложили их словообразовательные модели, в том числе словообразовательные модели таджикско -персидского языка. В этом плане небезынтересным выглядят слова Б.Г. Фаткулина, в его опубликованной статье под названием "Процессы терминостроительства в современных персидском и арабском языках с точки зрения сравнительно- исторической типологии». Он в частности пишет, что иранский ученый Махмуд Хессаби - ученик А. Эйнштейна после того как ознакомился с результатами исследований проведенных европейцами в отношении персидского языка, вдруг заявил

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.