CC BY
11ЛЕКСИКО-СЕМАНТИЧЕСКИЙ АНАЛИЗ МИКРОПОЛЕ «ХЛЕБ» В ТАДЖИКСКОМ И АНГЛИЙСКОМ ЯЗЫКАХ
Автор в статье акцентирует внимание на особенности перевода лексических единиц микрополе «хлеб» в таджикском и английском языках. Автор, опираясь на исторически сложившиеся традиционные способы приготовления хлебобулочных изделий таджиков, рассматривает возможность употребления этих терминов в английском языке. В статье рассматривается особенности перевода лексики микрополя «хлеб» с таджикского на английский язык путем их сопоставления. Автор уделяет внимание перевод традиционных национальных различных видов хлебобулочных изделий домашнего приготовления таджиков из теста в период торжеств и праздников. Большая часть лексики таджикского языка в статье посвящено сфере образования новой лексики путем сложения двух компонентов хлебо-булочной терминологии. Рассматривается способы приготовления традиционных национальных мучных изделий среди таджиков проживающих в различных регионов Таджикистана в зимний и летний периоды и особенности их употребления в таджикском языке.
Ключевые слова: особенность, способ, термин, мучные изделия, лексика, употребления, приготовления, микрополе, хлеб.
THE LEXICAL-SEMANTICALLY ANALYSIS OF THE MICRO FIELD "BREAD" IN TAJIK AND ENGLISH
The author focuses on the features of the translation lexical units of the micro field "bread" in Tajik and English Based on the traditionally established traditional methods of making Tajik bakery products, the author considers the possibility of using these terms in English. The article discusses the features of the translation of the vocabulary of the micro field "bread" from Tajik into English by comparing them. The author pays attention to the translation of traditional national different types of bakery products of homemade Tajiks from dough during celebration and holidays. Most of the Tajik language vocabulary is devoted to the field of education of a new vocabulary by adding up two components of bakery terminology. Methods of cooking traditional national flour products among Tajiks living in various regions of Tajikistan in winter and summer periods and features of their use in the Tajik language are considered.
Key words: method, term, bakery products, lexica, using, cooking, features, micro field.
Сведение об авторе
Нодирова С.С. - Ассистент кафедры иностранных языков Кулябского государственного университета имени А. Рудаки Тел. (+992) 935873287
About the author:
Nodirova S.S. - Assistant, Department of Foreign Languages, Kulyab State University named after A. Rudaki Tel. (+992) 935873287
БАЪЗЕ ВИЖАГЩОИ ВОВДД^ОИ ФРАЗЕОЛОГИИ БЕМУОДИЛИ ЗАБОЩОИ АНГЛИСЙ ВА ТОЧИКЙ ВА ХУСУСИЯТИ ТАР^УМАИ ОЩО
Халимзода З.А.
Донишкадаи давлатии забонхои Тоцикистон ба номи С. Улугзода
Забонхои точикиву англисй аз лихози гениологй ба гурухи забонхои хиндуаврупой дохил шуда, аз зумраи он забонхои кадимае мебошанд, ки захираи лугавии ганй доранд. Барои ганй гардидани таркиби лугавии забон корхои сохибзабонон, нависандагону шоирони классику муосир ва намояндагони сохахои гуногуни чомеа накши мухим доранд.
Забон ва фарханг падидаи ичтимой ба шумор мераванд. Албатта, забон бо фарханг алокаи хеле зич дошта, якдигарро мукаммал мегардонанд. Х,ангоми мутолиаи ин ё он асар шахс метавонад бо маданияти он забон ошно гардад. Худи калимаи маданият бо маънохои гуногун фахмида мешавад. Маданият гуфта мо дастовардхоеро метавонем ном барем, ки тули солхои пеш ба даст омадаанд ва барои наслхои хозираву оянда хеле заруранд. Хусусияти миллии хар забон дар захираи фразеологии он инъикос меёбад. Маънои вохидхои фразеологии хусусиятхои миллидоштаи як забонро метавон танхо хангоми мукоиса намудани онхо дар забонхои гуногун муайян намуд. Алокаи забон бо фархангу тамаддун, ки тавассути вохидхои фразеологй зохир мегардад, дар илми забоншиносии фархангй омухта мешавад, ки он забонро на хамчун воситаи алока, балки хамчун рамзи миллат баррасй менамояд.
Дар замони муосир тадкики мавзуъдои марбут ба забон ва фарданг дар мукоиса бо забондои дигар адамият пайдо кардааст. Вазифаи мудими забоншиносии мукоисавй ин ёфтани монандй ва тафовут байни забондои омухташаванда мебошад. "Х,ангоми мукоисаи ду ва ё зиёда забондо кариб ки дар дамаи содадои забон тафовутдои миллй - фардангй ба назар мерасанд, аммо ин тафовутдо махсусан дангоми мукоисаи лугавй ва фразеологй бештар ба назар мерасанд. Бинобар ин, мавзуи бадси забоншиносии мукоисавй, пеш аз дама, лугат ва фразеология ба дисоб меравад" [6, с.5]. Бояд кайд кард, ки тули солдои охир дар содаи фразеология як катор маколаву кордои дигари илмие навишта шудаанд, ки дар ондо водиддои фразеологие, ки ба фаъолияти инсон алокамандй доранд, мукоиса карда шудаанд.
Х,адаф аз навиштани маколаи мазкур тадлили чанбадои фардангии водиддои фразеологй ва таъсири ондо ба раванди тарчума вобаста ба дарачаи муодилнокии ондо мебошад.
Илми забоншиносй яке аз илмдое мебошад, ки ба шохадои гуногуне чудо шудааст ва мавзуи бадси дар шохаи онро масъаладои гуногуни забон ташкил медиданд. Яке аз кисматдои мудими лексикография фразеология мебошад. Лексикографияи фразеологй нисбат ба дигар содадои забонй чавон аст. Фразеология илмест, ки мачмуи ифодаву иборадои рехтаву устуворро дамчун водиддои таркиби системаи забон меомузад ва дорои навъдои гуногун мебошад. Х. Мачидов дар тадкикоти худ 4 навъи фразеологияро нишон додааст, ки ондо а) фразеологияи умумй б) фразеологияи таърихй в) фразеологияи мукоисавй ва г) фразеологияи тасвирй мебошанд. Фразеология чун як чузъи алодидаи забоншиносй дар кисмати лексикология омухта мешавад. Бедуда нест, ки фразеологияро ганчинаи забон номидаанд, зеро дар водиддои фразеологй таърихи халк, гуногунии фарданг ва дастии миллат дарч меёбад, чунки фразеологизмдо бо инсон ва содадои гуногуни фаъолияти у алокамандй доранд. Водиддои фразеологии забони точикй аз чидати сохту таркиб ва обуранги бадей ба гуруддо чудо мешаванд. "Тачрибаи даётии бисёрсолаи одамон, табъ ва урфу одати ондо тавассути шаклдои нидоят мухтасари фразеологй инъикос меёбанд, аз ин ру ондоро дангоми офаридани образдои бадей, лавдадои чудогонаи зиндагй ва бадодидй ба додисаву вокеиятдои гуногуни даёт дамчун воситадои тайёри забон ба кор мебаранд" [9, с.4].
Бояд кайд кард, ки дарчанд донишмандон ба тадкики чиддии масъаладои чудогонаи фразеологй тули дадсоладои охир пардохта бошанд дам, ин содаи забоншиносии мо таърихи хеле кадима дорад, чунки дануз дар аввалин лугатдое, ки то ба замони мо омада расидаанд, дар баробари шарду эъзод додани калимадо водиддои фразеологй низ шарду эъзоди худро ёфтаанд, вале ондоро дар лугатномадо бо истилодоти гуногун аз кабили "киноёт", "истиорот", "мураккабот", "таркибот" ва амсоли индо ном бурдаанд ва имруздо микдоре аз ондо ба катори афоризмдо дохил шудаанд ва дар асоси водиддои фразеологии мавчуда водиддои фразеологии нав ба вучуд меоянд. Бархе аз забоншиносон иборадои маъмули вирди забонгашта, зарбулмасалу макол, иборадои истилодй ва афоризмдои таърихиро ба фразеология дохил мекунанд ва бархе аз ондо зидди ин акида буда, ондоро иборадои фразеологй дисоб намекунанд. С.И. Ожегов нисбат ба ин масъала фикру андешадои худро ба таври зерин издор намудааст: "Ба дамин тарик, иборадои вирди забонгашта, макол ва зарбулмасал, формуладои афсонавй, афоризмдои таърихй, латифадо ва дигар анвои гуногуни осори эчодй факат ба диссадо чуда шуда, нишонадои структуравии худро гум карда, аз чидати сохт ба водиддои фразеологй монанд гардида, ба ин тарик ба катори фразеологияи хоси забон медароянд" [8, с.5]. Мо низ дар навбати худ бар он акидаем, ки зарбулмасалу маколдо низ метавонад ба гуруди водиддои фразеологй дохил шаванд, чунки агар аз нуктаи назари тарчума назар афканем, бо вучуди доштани тафовутдо дар сохторашон дарду ба тарчумон мушкилии якхела эчод месозанд. Х^ангоми дар матни асл вучуд доштани водиддои фразеологй ва зарбулмасалу макол тарчумон бинобар сабаби надонистан ва ё дуруст сарфадм нарафтани ондо дар раванди тарчумаи матн метавонад ба хатогидо род дидад.
^айд кардан ба маврид аст, ки дар як забон дорои хусусиятдои сохтории худ мебошад ва дангоми мукоисаи водиддои забонй мо бо мафдуми муодил ру ба ру мешавем. Албатта, на дама водиддои забонй дангоми мукоиса муодили мутобики худро пайдо мекунанд. Аз ин чост, ки дангоми мукоисаи водиддои фразеологй мафдуми бемуодил низ дида баромада мешавад.
Мафдуми муодилнокй падлудои хеле зиёд дорад. Латишев Л.К. муодилнокиро дамчун "категорияи умумии илмй" [5, с.95] баррасй намудааст. Гастев Ю.А. Бошад, кайд кардааст, ки "Муодилнокии ин ё он ашё баробарии ондоро дар муносибаташон ифода мекунад" [3, с.538]. А.В. Кунин менависад, ки "бисёри водиддои фразеологиро, ки дамшаклу даммазмун дастанд ва фразеологизмдоро, ки тандо даммазмун дастанд аломатдои асосии муодилнокии байнизабонии фразеологй дисобидан мумкин аст". Ё ки назари дигар: "Муодили фразеологй ин водиддои фразеологй дар забони тарчума аст, ки аз руи дама нишондоддо ба водиди тарчумашаванда пурра мувофикат мекунад, новобаста аз контекст дорои хусусияти баробари
маъной, услубй, эмотсионалй; нишондодхои лексикй - грамматикй ва обуранги миллй мебошад", яъне сода карда гуем, вохидхои фразеологй муодил вохидхое мебошанд, ки хам аз чихати ифода ва хам аз чихати мазмун ба хамдигар монанд мебошанд.
Албатта, ки муодилнокии вохидхои фразеологиро на танхо аз нигохи забоншиносй, балки аз нигохи тарчума низ баррасй намудан чоиз аст, чунки аз нуктаи назари тарчума вохидхои фразеологй ба 2 гурух чудо мешаванд: вохидхои фразеологие, ки дар забони тарчума мутобикат доранд ва вохидхои фразеологие, ки бемуодил хастанд. Муносибати байнизабонии вохидхои фразеологии муодилро метавон ба се гурух чудо кард: муодилнокии пурра, нопурра ва муродиф (аналогй) [7, с.183].
Масалан, ба вохиди фразеологии точикии "Вацти гули най" вохиди фразеологии англисии "When pigs fly" мутобик меояд, ки аз чихати маъно хар ду баробаранд, яъне хангоми тарчума "хрц го^" тарчума мешаванд, аммо аз чихати сохтор тафовутхо ба назар мерасанд. Дар мисоли точикии дар боло зикргардида ибораи гули най истифода шудааст ва най як навъи гиёхе мебошад, ки дар чойхои сероб меруяд ва борику рост, баланд буда дохилаш ковок аст. Маънои дигари он камиш мебошад, ки он маъмулан гул намекунад. Дар вохиди фразеологии забони англисй ибораи pigs fly истифода шудааст ва хамагон медонанд, ки pig, яъне хук парвоз намекунад. Дар мисолхои зикргардида хусусияти миллии хоси хар ду забон инъикос ёфтааст, бинобар ин, мисолхои зеринро метавон муродиф хисобид. Муродиф гуфта вохидхои фразеологиро меноманд, ки аз чихати маъно якхела буда, аз чихати сохтор (калимахо) гуногунанд. Харчанд вохидхои номбурда аз чихати маъно якхелаанд, вале аз нигохи тарзи ифода аз хамдигар фарк доранд, ин табиист, зеро хар як миллат чахонро ба таври худ инъикос менамояд ва вохидхои забонй низ инъикоскунандаи фарханги мардум ба шумор мераванд. Аз чумла калимаи pig, яъне хук калимае мебошад, ки бештар дар хаёт ва фарханги давлатхои гайримусалмон истифода гардида, ба фарханги миллати мо аз чихати динй рост намеояд.
Дар мисоли дигар "Вацте ки думи шутур ба замин мерасад" мисоли англисии "When the chickens have their own teeth" рост меояд, ки хар ду маънои "хрц гох," - ро ифода мекунанд. Чунон ки хамагон медонанд, думи шутур дароз шуда, ба замин намерасад ва мургхо низ дандон намебароранд. Ин мисолхо муродиф ба хисоб мераванд, чунки аз чихати маъно ба хам баробаранд, вале аз чихати сохтор фарк мекунанд. Дар мисоли точикй "думи шутур ба замин расидан" ва дар мисоли англисй "chickens have their own teeth" яъне дандон баровардани мургон истифода шудааст. Пас метавон чунин хулоса кард, ки дар ин мисолхо хусусияти фаролингвистй ва миллии хар миллат инъикос ёфтааст. Вокеан хам дар забонхо мафхумхои чудогона якхела буда метавонанд, вале тарзхои ифодаи онхо аз хамдигар фарк доранд, ки табиист, зеро забон инъикоскунандаи хаёт, таърих, фарханг, тарзи тафаккур ва хусусияти дигари миллии сохибзабонон махсуб меёбад.
Ибораи фразеологии точикии "сагу гурба барин" дар забони англисй муодили пурраи худро дорад ва бо ибораи фразеологии "like cats and dogs (Fight like cats and dogs)" тарчума мешавад. Ибораи зерин дар хар ду забон бо маънои мачозиаш истифода шуда, маънои "душманй кардан" ва ё "рацобат" - ро дорад. Вохидхои мазкур аз назари шаклу мазмун мутобикат доранд ва онхоро муодили пурра номидан мумкин аст, зеро онхо аз чихати хусусиятхои милливу фархангй на он кадар тафовутхои зиёд доранд.
Ба вохиди фразеологии "бо пои чап аз хоб хестан" вохиди фразеологии англисй "Get out on the wrong side of the bed" рост меояд. Ибораи зерин дар он холате истифода мешавад, ки кори шахс барор намегирад ва табъи хира дорад. Шакли точикии ибора ба фарханги динии мардуми точик алокаи зич дорад, зеро дар китобхои динй оид ба анчом додани кор бо дасти рост дарч шудааст ва то ба имруз чун вохиди фразеологй истифода мешавад, бинобар ин мардуми мо, шуруъ аз бобову бобокалонхои мо доим мегуфтанд, ки хар кореро ки огоз мебахшем, доимо бо даст ё пои рост огоз намоем. Аз ин чост, ки мо хамеша аз иборахои бо дасти рост хурок хурдан, бо пои рост аз хона баромадан, бо дасти рост хоб рафтан истифода мебарем, хатто дар байни мардуми мо оид ба истифодаи дасти чапу рост маколи "бо дасти рост садаца (хайр) кун то дасти чапат нафа^мад" вучуд дорад, ки он аз хусусияти динй доштани ибораи дар боло зикргардида шаходат медихад. Ибораи точикии "бо пои чап аз хоб хестан" дар забони русй муодили пурра дорад ва он дар забони русй "встать с левой ноги" тарчума мешавад, вале ба ибораи забони англисй муродиф мебошад, чунки аз чихати маънй хар ду баробаранд, аммо аз чихати сохтор аз хамдигар фарк мекунанд. Агар ба таърихи пайдоиши вохиди фразеологии англисй "Get out on the wrong side of the bed" назар андозем, хануз аз даврони Романхо аз тарафи чапи рахти хоб аз хоб хестан маънои нокомиро дошт, бинобар ин агар ягон нафар аз тарафи чапи кат берун меомад, чунин хисобида мешуд, ки у тамоми руз чандон рузи хуб нахохад дошт.
Зери мафдуми лексикаи бемуодил калимадои ифодакунандаи мафдумдои фаролингвистй ва иборадое фадмида мешаванд, ки ашё, чараён ва ё ин ё он вокеияти даётии хоси як миллатро ифода мекунанд ва дар забони тарчума муодили худро надоранд.
Мафдуми лексикаи бемуодилро дар кордои бисёре аз олимону донишмандон мушодида кардан мумкин аст, ки ба масъаладои забоншиносй ва тарчума дахл доранд. Верешагин М.Е., Костомаров В.Г., Бархударов Л.С., Флорин С., Влахов С., Рескер И.Я., Комиссаров В.Н., Швейсер А.Д., Кунин А.В. ва дигарон аз зумраи ондо мебошанд. Вале бояд зикр кард, ки дар яке аз ин донишмандон оид ба "лексикаи бемуодил" фикру андешадои худро ба таври мухталиф баён намудаанд. Бархе аз ондо бар он акидаанд, ки гуё он даммаънои мафдуми "реалия" аст ва бархе аз дигарон бошанд онро "вокеияти ба давраи советй хос" ва гуруди сеюм бошад, онро "калимаи ба забони дигар тарчума намешуда" шард додаанд [2, c.41].
Масалан, Швейсер А.Д. лексикаи бемуодилро дамчун "водиддои лугавие шард додааст, ки барои ифодаи реалиядои мадании дар фарданги давлатдои дигар муодили мувофики худро надоранд" [10, с.108]. Комиссаров В.Н. "водиддои забони аслро бемуодил меномад, ки дар забони тарчума мувофикати доимии худро надоранд" [4, с.147]. Тарчумашиносон Влахов С. ва Флорин С. доир ба лексикаи бемуодил чунин шард додаанд: лексикаи бемуодил "водиддои лугавие мебошанд, ки дар забони тарчума муодили тарчумавии худро надоранд" [2, с.41]. Л. С. Бархударов дар навбати худ лексикаи бемуодил гуфта "водиддои забони (калима ва иборадои устувор) - и як забонро дар назар доштааст, ки дар миёни водиддои забонии забони дигар на муодили пурра ва на нопурра доранд". У лексикаи бемуодилро ба се гуруд чудо кардааст: а) исмдои хос, яъне номдои чугрофй, номдои ширкатдову корхонадое мебошанд, ки дар забони дигар мутобикати доимии худро надоранд; б) реалиядо, яъне калимадои ашё, мафдум ва долатдоро ифодакунандае мебошанд, ки дар фардангу тамаддуни дигар халку миллатдо арзи дастй дам надоранд. У ба ин гуруд номдои хурокдо, либосдо, раксу мусикии миллй, эчодиёти дадонакии халк ва иборадои устуворе, ки хоси дамон як миллатанд ворид намудааст; в) лакунадо ё худ холигоддои маъноии тасодуфй - водиддои лугавие дар назар дошта мешаванд, ки бо ягон сабаб дар таркиби лугавии забондои дигар дар шакли калима ва ё иборадои устувор вучуд надоранд, яъне водиддои хоси миллие мебошанд, ки дар забон ва нутки як давлат инъикоси худро ёфтааст, вале дангоми мулокот бо намояндагони фарданги дигар пурра ва ё дуруст дарк карда намешаванд [1, c.57 - 58].
Аз ин гуфтадо бармеояд, ки водиддои бемуодили фразеологй он водиддои забоние мебошанд, ки дар забони тарчума на муодили пурра, на нопурра ва на муродифи худро доранд:
Fish in the air - бо кордои бедуда овора шудан; Hot air - сафсата; Enough to make the angels weep - бе ихтиёр ашкро резондан; Drive someone up a wall - ба чон расидан, ба долати танг омадан; Get away clean - аз об хушк баромадан
Мисолдои дар боло зикршуда водиди фразеологии бемуодил мадсуб мешаванд, зеро, агар мо ондоро аз чидати сохтор дида бароем, дар яки он аз дамдигар фарк мекунанд. Агар мо ондоро тарчумаи тадтуллафзй кунем, маънои фразеологии худро гум мекунанд. Масалан, дар бобати Hot air, дар лугати Cambridge Academic Content Dictionary маънои "сухане, ки дар дакикат деч маъное надорад ва ё сидкан гуфта нашудааст" - ро дорад, дар забони точикй бо мафдуми (калимаи) сафсата рост меояд ва дангоми тарчумаи тадтуллафзй хавои тафсон тарчума карда мешавад, ки агар хонанда ва ё шунавандаи точик бо ин ибора ру ба ру шавад, дангоми надонистани мазмуни он ибора мазмун ва мундаричаи матни хондашуда ва ё шунидашавандаро дуруст дарк намекунад ва ё нофадмидо ба миён меоянд. Hot air шакли кутодшудаи ибора ба дисоб меравад, зеро шакли пурраи он "full of hot air" мебошад. Синоними ин ибора For the birds ба шумор меравад, ки дангоми тарчумаи тадтуллафзй "барои паррандахо" тарчума мешавад. Ин ибора бештар дар ИМА истифода бурда мешавад. Бояд кайд кард, ки дангоми тарчумаи ин гуна иборадо ба тарчумон лозим меояд, ки вобаста ба вазъи тарчума ва хусусияти матн аз намуддои гуногуни тарчума аз кабили тарчумаи айнан, тадтуллафзй, тасвирй ва маъной истифода барад.
Водиди фразеологии англисии a girl (a man, a person) Friday нисбат ба забони точикй водиди фразеологии бемуодил ба дисоб меравад, зеро дар забони точикй муодили пурра ё нопурраи худро надошта, шахси дар дафтар ё худ офис корхои гуногуни кумакиро ицрокунанда тарчума мешавад. Агар мо водиди фразеологии мазкурро ба таври тадтуллафзй тарчума кунем, духтари (марди, шахси) цумъа тарчума карда мешавад, ки дангоми вохурдан бо ин ибора дар рафти мулокот бо содибзабонон ва ё мутолиаи ягон асар датман мушкилие эчод мегардад. Бояд кайд кард, ки дангоми тарчумаи ин гуна водиддо ба тарчумон лозим меояд, ки аз тарчумаи тадтуллафзй даст кашида, аз намуддои гуногуни тарчума истифода барад, яъне
тарчумон бояд на ба таври анъанавй, балки бо истифода аз тарчумаи тасвирй матнро тарчума кунад.
Мисоли дигар: Show the white feather дангоми тарчумаи тадтуллафзй пари сафед нишон додан тарчума мешавад ва дар ин шакл ба хонандаи точик ягон маъноро ифода намекунад. Ин ибораро барои хурусдои чангй истифода мебурданд ва он маънои харосиданро дошт. Дар гузашта агар дар думи хурус пари сафед мебуд, онро чинс (зот) - и бад медисобиданд. Бо мурури вакт ибораи мазкурро ба таври дигар дарк намуда, онро дамчун хусусияти рафтори одамон истифода мебаранд. Ба таври дигар дарк намудани ин ибора сабабгори пайдоиши анъана дар давлатдои Англя ва Австралия мегардад. Аз ин чост, ки ба шахсони дар давлатдои номбурда, аз хизмати дарбй саркашй кунанда пари сафед фиристода мешуд. Мазмун ва мавкеи истифодаи ибораи мазкурро дида баромада, бо боварии комил метавон гуфт, ки он бо ибораи точикии "буздил будан" ё "буздилй кардан" рост меояд, зеро дангоми тадлил он низ маънои тарсидан ва ё тарсончакй карданро дорад, вале аз чидати сохтор бемуодил мадсуб меёбад, зеро дар ибораи англисй ибораи пари сафед ва дар забони точикй буздил истифода шудааст. Мардуми точик низ ибораи мазкурро барои нишон додани сифатдои инсонй барои он нафароне истифода мебаранд, ки дангоми ичрои коре медаросанд:
Рустам! Номат Рустам бошад дам, аз занат дам буздилтар будай! С. Айнй "Дохунда"
Метавон гуфт, ки манбаи асосии иборадои фразеологй забони халк ба дисоб меравад ва микдори зиёди водиддои фразеологии забондои мукоисашаванда бо фарданг, тамаддун, дин, таърих ва тафаккури инсоният алокаи зич дошта, дорои хусусиятдои фаролингвистй мебошанд. Чун инсоният фикри худро ба таври гуногун баён мекунад ва дар як миллат дунёро ба таври худ инъикос менамояд, мадз водиддои фразеологии образнок метавонанд фикру акидадои инсониро обуранги бадей бахшанд. Мадз ба туфайли ондо шахс метавонад нутки худро ифоданок ва нишонрас намояд.
Мадз хусусияти фаролингвистй ва фардангии водиддои фразеологй тарчумонро водор менамояд, ки масъаладои марбут ба тарчумаи водиддои фразеологии образнок ва бемуодилро на бо роддои анъанавй, балки бо воситаю усулдои хос даллу фасл намояд.
АДАБИЁТ
1. Бархударов Л.С. Язык и перевод. (Вопросы общей и частной теории перевода) / Л.С. Бархударов // - М., "Междунар. отношения", 1975. — 240с.
1. 10. Швейсер А.Д. Перевод и лингвистика. / А.Д. Швейсер // - М., 1973. — 251с.
2. Влахов С. Флорин С. Непереводимое в переводе/ С. Влахов, С. Флорин // - М., 1980. — 340с.
3. Гастев, Ю. А. Эквивалентность / Ю. А. Гастев // Философская энциклопедия. - 1970. — 538 с.
4. Комиссаров В.Н. Современное переводоведение / В.Н. Комиссаров // - М.: ЭТС, 1999. — 188с.
5. Латышев, Л. К. Проблема эквивалентности в переводе: дис. ... д - ра. филол. наук: 10.02.20. - Сравнительно-историческое и типологическое языкознание / Л. К. Латышев // - М., 1983. — 431 с.
6. Томахин, Г. Д. Реалии - американизмы: учеб. пособие для институтов и фак. иностр. Яз. (Пособие по страноведению). / Г. Д. Томахин // - М.: Высшая шк., 1988. — 239 с.
7. Турсунов Ф. М. Безэквивалентная лексика в переводе (на материале английского и таджикского языков): Монография. / Ф. М. Турсунов // Душанбе, 2015. — 432с.
8. Фозилов М. - Фарханги иборадои рехтаи забони дозираи точик (фарханги фразеологй) чилди якум. Нашриёти Давлатии Точикистон. / М. Фозилов // - Душанбе.1963, — 952с.
9. Мачидов Х. - Фразеологияи забони дозираи точик (дастури таълимй) / Х. Мачидов // - Душанбе. 1982, — 103с.
НЕКОТОРЫЕ СВОЙСТВА БЕЗЭКВИВАЛЕНТНЫХ ФЕ АНГЛИЙСКОГО И ТАДЖИКСКОГО ЯЗЫКОВ И ОСОБЕННОСТИ ИХ ПЕРЕВОДА
В статье рассматриваются вопросы связанные с изучением понятия эквивалентности языковых единиц. Автор отмечает, что язык неразрывно (тесно) связан с культурой. Автор, предоставляя информацию о фразеологии как о неотъемлемой части лексикологии отмечает что национальный характер каждого языка отражается в его фразеологическом ресурсе, а также объясняет, как ФЕ таджикского языка отображаются в словарях.
В статье также говорится об эквивалентности и безэквивалентности фразеологических единиц сопоставляемых языков, автор отмечает, что ФЕ считаются безэквивалентными только тогда, когда при их переводе не находятся подходящие эквиваленты или они являются такими единицами, которые характерны только для культуры одного народа. Автор также отмечает в своей статье, что эквивалентность ФЕ следует рассматривать не только с лингвистической точки зрения, но и с точки зрения переводчика, поскольку в некоторых случаях идеи могут бить противоречивыми.
Автор приходит к выводу, что основным источником фразеологических выражений народного языка является то, что большое количество фраз на языке, сравнимых с культурой, имеют характерную связь с культурой, религии, историей и философией человечество. Поскольку люди выражают свои идеи по-разному, и каждая нация отражает мир по-своему, именно эти выразительные фразы могут дать художественное выражение человеческих идей. Они позволяют человеку выразить себя красноречиво.
Ключевые слова: лингвистика, фразеология, культура, обычаи, полная эквивалентность, неполная эквивалентность, безэквивалентность, совместимость перевода, культура, цивилизация, религия, история и мышление человека.
SOME PARTICULARITIES OF NON - EQUIVALENT PHRASEOLOGICAL ELEMENTS OF ENGLISH AND TAJIKI LANGUAGES AND THE CHARACTERISTIC FEATURES OF THEIR TRANSLATION
The article analyzes issues related to the study of the concept of equivalence of lexical units of language. The author notes that language is closely related to culture. The author also provides information on the science of phraseology as an integral part of lexicology, noting that the national character of each language is reflected in its phraseological resources, and spoke about how the Phraseological Units of the Tajik language is reflected in dictionaries.
The article also discusses the concepts of equivalence and non-equivalence of comparable languages in Phraseological Units, noting that Phraseological Units is considered non-equivalence at the time when their translation does not find a suitable synonym or are units that are unique to the culture and civilization of a nation. The author also notes in her article that the equivalence of Phraseological Units should be considered not only from a linguistic point of view, but also from a translational point of view, as in some cases opinions may contradict each other.
The author came to the conclusion that the main source of phraseological expressions is the language of the people, and a large number of phraseological units of comparable languages are closely related to culture, civilization, religion, history and human thought and have pharyngual features. As human beings express their thoughts in different ways and each nation reflects the world in its own way, it is the figurative phraseological units that can color human thoughts and ideas. They enable a person to express himself eloquently.
Keywords: linguistics, phraseology, culture, customs, complete equivalence, incomplete equivalence, non-equivalence, compatibility of translation, culture, civilization, religion, history and human thinking.
Сведение об авторе:
Халимзода Зулола - соискатель кафедры сопоставительная типологии Таджикского государственного института языков имени Сотима Улугзода. Адрес: 734019, г. Душанбе, ул.Мухаммадиева 17/6, тел (+99237)2325000; E-mail: zulola_90@mail.ru (+992) 987695967
About the author:
Halimzoda Zulola - aspirant, the Department of comparative-typology, Tajik State Institute of Languages named after Sotim Ulughzoda. Address: 734019, Dushanbe st. Muhammadiev 17/6, tel. (99237) 2325000; E-mail: zulola_90@mail.ru (+992) 987695967
УДК:809.155.0+802.0(575.3 ТА^ЛИЛИ МУЦОИСАВИИ СИФАТИ АСЛЙ ДАР НИЗОМИ ЗАБОНИ АНЛГИСЙ
Нурова З.А.
Донишгоуи давлатии Кулоб ба номи А.Рудакй
Сифати забони англисй навъи лугави маънидодкунии калимахои хабарй ифода кунандаи аломатхои гайриравндии предметхо (ашёхо), вокеахо ё инки дигар аломати номгуихо мебошад. Сифат ё аломати сифати предме (ашёхо) ро, берун аз муносибатхои вай бо дигар предметхо (ашёхо), вокеахо ё ин ки аломатхо, ё аломатхои нисби ифодакунандаи хосиятхои предметхо (ашёхо), тавассути муносибати вай ба дигар предметхо (ашёхо), ифода месозад. Иванова, Бурлакова ва Почептсов таърифи зерини сифатро дар забони англиси медиханд: "Сифат -ин хиссаи нуткест,ки аломати предметхоро (ашёхоро) ифода мекунанд ва дорои устуворкунонии шарти мебошанд" [6, с.121]. Сифат хамчун хиссаи нутк на танхо категорияи кулли мебошад,балки навъи калимахоро ташкил медихад ва камтар махсусгардони шудаанд дар киёс ба дигар навъхои морфологи ва синтаксисиро дар бар мегирад. Тавассути асосии маънидодкунонии сифатхо В.В.Виноградов мафхуми сифатро
