Научная статья на тему 'ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА ЎҚУВЧИ ИҚТИДОРИНИ ОШИРИШ'

ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА ЎҚУВЧИ ИҚТИДОРИНИ ОШИРИШ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
178
98
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
биология / лаборатория / кўргазма / билим / кўникма / малака / ўқитувчи / ўсимлик / метод / илдиз / поя / барг / гул / мева / уруғ. / биология / лаборатория / знания / навык / умения / квалификация / учитель / растение / метод / корень / лист / цветок / плод / семена.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Рахматуллаева Анора Қайруллаевна

Мақолада лаборатория машғулотлари орқали умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг иқтидорини шакллантириш масалалари кўриб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПОВЫШЕНИЕ СПОСОБНОСТИ УЧЕНИКОВ В ЛАБОРАТОРНЫХ ЗАНЯТИЯХ

В статье речь идет о формировании одарённости учащихся общеобразовательных школ на лабораторных занятиях.

Текст научной работы на тему «ЛАБОРАТОРИЯ МАШҒУЛОТЛАРИДА ЎҚУВЧИ ИҚТИДОРИНИ ОШИРИШ»

Рахматуллаева Анора Кайруллаевна,

Тошкент вилояти Чирчик, давлат педагогика институти "Биология" кафедраси укитувчиси

ЛАБОРАТОРИЯ МАШFУЛОТЛАРИДА УКУВЧИ ИКТИДОРИНИ ОШИРИШ

УДК: 378.147:371.134

РАХМАТУЛЛАЕВА А.К. ЛАБОРАТОРИЯ МАШ¥УЛОТЛАРИДА УЦУВЧИ ИКТИДОРИНИ ОШИРИШ

Маколада лаборатория машFулотлари оркали умумтаълим мактаблари укувчиларининг иктидорини шакллантириш масалалари куриб чикилган.

Таянч суз ва тушунчалар: биология, лаборатория, кургазма, билим, куникма, малака, укитувчи, усимлик, метод, илдиз, поя, барг, гул, мева, уруF.

РАХМАТУЛЛАЕВА А.К. ПОВЫШЕНИЕ СПОСОБНОСТИ УЧЕНИКОВ В ЛАБОРАТОРНЫХ ЗАНЯТИЯХ

В статье речь идет о формировании одарённости учащихся общеобразовательных школ на лабораторных занятиях.

Ключевые слова: биология, лаборатория, знания, навык, умения, квалификация, учитель, растение, метод, корень, лист, цветок, плод, семена.

RAKHMATULLAEV A.KH. IMPROVING THE ABILITY OF STUDENTS IN LABORATORY CLASSES

The article deals with the formation of giftedness of secondary school students in laboratory classes.

Key words and concepts: biology, laboratory, knowledge, ability, skills, qualification, teacher, plant, method, root, leaf, flower, fruit, seeds.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

Кириш.

XXI асрга келиб инсоният томонидан тупланган билимлар шунчалик кенгайдики, кишиларга уларнинг барчасини узлаштириши мушкул булиб колди. Хар бир инсон муайян хаётий билим, куникма ва малакага эга булмасдан туриб узини жамиятнинг фаол аъзоси сифатида хис этиши, кундалик фаолияти жараёнида туFри карор кабул килиши асло мум-кин эмас. Шу боис хаёт туFрисидаги фан - биология усиб улFаётган ёш авлод дунёкарашининг ажралмас кисми булиши лозим. Генетика ва молекуляр биология фанлари эришган ютуклар катор туFма хамда ирсий касалликларга ген даражасида барвакт ташхис куйиш имконини яратди. Фикримизнинг далили сифатида респу-бликамизда фаолият курсатаётган "Она ва бола скрининг"ни курсатиш мумкин. "Кадрлар тайёр-лаш миллий дастури"да узлуксиз таълим тизими олдига катор вазифалар куйди, жумладан, иктидорли ёшларни аниклаш, уларнинг эхтиёжи ва кизикишларини эътиборга олган холда таъ-лимни ташкил этиш белгиланган1.

Мазкур вазифани амалга оширишда биология фанини укитишда укувчиларнинг аклий, маънавий-ахлокий баркамоллигини таъмин-лаш, таълим ва тарбияни, таълим мазмуни, укитиш услублари, воситалари ва шаклла-рини уЙFунлаштириш оркали уларни ривож-лантириш, мустакил, ижодий,тах,лилий ва танкидий фикр юритиш куникмаларини тар-киб топтиришга эътибор каратиш лозим. Булар-нинг муваффакиятли бажарилиши биология-дан ташкил этиладиган таълим-тарбия жараё-нининг барча турларига, дарс, дарсдан ташкари ишлар, экскурсиялар, лаборатория ва ама-лий машFулотларнинг максадга мувофик ташкил этилишига бевосита боFлик булади. Биология фани укув хонасининг талаб даражасида жихозланиши укувчиларнинг биология фани асосларини чукур ва мукаммал эгаллашига замин тайёрлайди хамда укитишнинг сифат ва самарадорлигини оширади2.

Мацоланинг мацсади. Лаборатория машFулотлари тирик организмлар, уларнинг кисмлари, ички ва ташки тузилиши, унда содир

1 Абдуллаева М.М. Умумий урта таълим мактабларида иктидорли болалар ижодий фаолиятини ривожланти-ришнинг хамкорлик механизмини такомиллаштириш. -Чирчик, Автореферат дисс., 2019.

2 Толипова Ж.О. Биология укитувчисининг илмий-методик таёргарлиги даражасини орттириш назарияси ва амалиёти. -Тошкент, 2006.

буладиган хаётий жараёнларни урганишга баFишланади. Лаборатория машFулотларини утказиш укувчиларнинг назарий билимла-рини амалиёт билан боFлашда, укув дастурида курсатилган укув куникмаларини шаклланти-риш ва ривожлантиришда, уларни мустакил уз устида ишлашга ургатишда, табиатга ва тирик организмларга булган кизикишини кучайти-ришда мухим ахамият касб этади. Шуни таъ-кидлаш жоизки, методларни жорий килиш ва амалиётга татбик килиш жараёнининг зарурий шарти ижодий ёндашувдир. Шахсий ривожла-нувсиз, касбий фаолиятда усиш ва ютукларга эга булиш мумкин эмас. Шунинг учун хам энг янги технологияларни узлаштириш, уз техно-логияларини кадрият сифатида ривожланти-ришга эришиш, яратувчанлик сингари касбий мухим сифатларни такомиллаштиришсиз мушкул вазифа хисобланади.

Илмий муаммонинг цуйилиши.

Тадкикотнинг назарий асоси Д.Б. Богоявлен-скоя, Л.И.Боженкова, Н.Ю.Синягина, Л.Ю Ларионова, Н.И.Асташина сингари машхур педагог ва психологлар ишларини уз ичига олади.

Шуни хам таъкидлаш керакки, бу ёндашув психология сохасидаги рус мутахассиси ва педагогика фанлари доктори Б.М.Теплов томонидан урганилган. "Биз иктидорлик деганда оддий кобилиятлар мажмуини куришимиз керак эмас: кобилиятлар билан таккослаганда, бу янги бир тушунча» деб, таъкидлайди Б.М.Теплов3. Унинг ман^ига кура, агар биз узимизни факат мах-сус кобилиятларни ва ижоднинг узига хос хусу-сиятларини куриб чикиш билан чекласак, биз хеч качон истеъдоднинг мохиятини тушуна олмаймиз. Шундай хулосага келиш мумкинки, буюк мусикачи булиш учун мусика техника-сини эгаллаш етарли эмас. Юксак ахлок, маъ-навият ва эмоционалликни бирлаштирган шахс булмоFи даркор. А.М.Матюшкин4 ижодий иктидор муаммосини чукур урганган. Аме-рикалик психолог Л.Торранс5 эса куп факторли назарияни таклиф этган. Мазкур боскичда тест йуналишида иктидорнинг табиати хакида тасав-

3 Теплов Б.М. Простейшие способы факторного анализа. Сб. "Типологические особенности высшей нервной деятельности человека". - Москва: "Просвешение", 1965.125-129 с.

4 Матюшкин А.М. Концепция творческой одаренности. / "Вопросы психологии". - Москва. 1989 г. №6, 30-33 с.

5 Torrance E. Creative teaching makes a difference. 1975 y. 158 c

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

1-жадвал. Илдизнинг учидан усиши

№1 банкадаги усимлик №2 банкадаги усимлик

Илдизнинг учи 28-ноябрда к,ирк,илган Асосий илдизнинг учи бор

Асосий илдизнинг учи к,ирк,илган, узунлиги 5 см Асосий илдизнинг узунлиги 6 см

Асосий илдиз усишдан тухтаб ён илдизлар чик,ара бошлади 6-декабрда асосий илдизнинг узунлиги 11см булди. Ён илдизлари жуда кам

Учи к,ирк,илгандан ён илдизлар тез уса бошлади Сабаби илдиз учидаги усиш зонаси киркилмаган, хужайралари булиниши натижасида илдиз усиб кетган

вурларни ривожлантиришда мухим кадам куйилган. А.Н.Колмогоров1, иктидор деганда, одатда шахснинг меъёрлашган потенциал шак-лда мавжуд булган, шахснинг узгача ютуклари билан генетик асосланган компонентини кайд этган. Узбекистонда М.М.Абдуллаева "Умумий урта таълим мактабларида иктидорли бола-лар ижодий фаолиятини ривожлантиришнинг хамкорлик механизмини такомиллаштириш" муаммоларини урганган2.

Асосий цисм.

Укувчиларнинг мустакил ишлаш

куникмаларини шакллантириш, уларнинг фанга кизикишини ривожлантириш учун программа материалларидаги хар хил укитиш усулларини лаборатория машFулотларида куллашнинг ахамияти катта.

Масалан, "Ботаника" фанида "Илдиз-нинг усиши ва илдиз учини чилпиш-нинг ахамияти" мавзусидаги лаборатория машFулоти куйидагича утказилади:

Ишнинг мацсади илдизнинг учидан усиши, илдиз учини чилпиш ва унинг усишга таъси-рини тушунтиришдан иборат.

Керакли жи^озлар: Хар бир укувчига кора KOFоз ва уларнинг олдиндан узлари куйган таж-рибалари, клей, кайчи, Илдиз мавзусига оид таблицалар, 2та карам усимлиги булиши керак. Бу усимликлар мактаб тажриба участкала-рида устирилади. Биттасининг илдизининг учи киркилмаган булиши керак.

Ишнинг бориши: Укитувчи укувчиларга асосий ва ён илдизларни, попук ва ук илдизларни фаркини билиш учун банкадаги усимликнинг асосий ва ён илдизлари курсатилади ва укувчилардан буFдой, бурчок, ловия илдизлари кандай илдиз турига кириши суралади. Узлари

1 Колмогоров А.Н. Биология - наука и профессия. -Москва. 1988. 215 с.

2 Абдуллаева М.М. Умумий урта таълим мактабларида иктидорли болалар ижодий фаолиятини ривожлантиришнинг хамкорлик механизмини такомиллаштириш. -Чирчик, Автореферат дисс., 2019.

к,уйган тажрибаларини максадини качон, кайси вактда куйганлиги суралади ва хар бир укувчининг олдига таркатилади.Укитувчи ишни узи бошкариб, тажриба натижаларини тартиб билан тушунтириб боради.

- № 1 ва 2 банкада усган нишни олиб кора кр-роз устига куйинглар (к1оFознинг бир четида илдизнинг учи киркилган, иккинчисида илдизнинг учи киркилмаган булиши керак);

- к,о^оз юзасида нишнинг асосий илди-зини киск,ич билан туFрилаб, уларнинг улчамини солиштиринглар.

- иккала нишдаги ук, илдизни кискич билан ажратилади. Тажриба давомида укувчиларга савол бериб борилади: 1). Иккала ниш нимаси билан бир-биридан фарк килади. 2). Кайси нишнинг илдизининг учи усмаган? 3). Бунга сабаб нима? 4) Кайси нишнинг ён илдизлари куп? 5). Бу тажрибадан кандай хулоса чикариш мумкин?

Бу мавзуни укувчилар дафтарига куйидаги тартибда ёзадилар (1-жадвал):

Хулоса: Илдиз учидан усади, сабаби булинадиган ёш хужайралар бор. Асосий илдиз учидан киркилганда буйига усишдан тухтайди ва ён илдизлар чикаради. Демак илдизнинг учини чилпиш оркали усимлик илдизининг усишини бошкариш мумкин эканЗ.

Одам ва унинг саломатлиги фанидан "Сулак таркибидаги амилазанинг крахмалга таъ-сири" мавзусидаги лаборатория машFулоти куйидагича урганилади.

Керакли жи^озлар: штатив, 4та пробирка, крахмал клейстери, сулак, йоднинг суюлтирил-ган эритмаси, 0,1%ли HCI, муз солинган идиш.

Ишнинг бориши:

1. Крахмал клейстери тайёрлаш. 200 мл. Сувга кичик кошикда крахмал солиб аралашти-рилади. Оловга куйиб пуфакча хосил булгунча кайнатилади. Совугач окиш, киселсимон суюклик хосил булади.

3 Шалекенова К. Ботаникадан утиладиган лаборатория дарслари. -Тошкент: "Мактаб", 1968.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

2. Сулак ферментини тайёрлаш. ОFиз яхши-лаб чайилади. ОFизга сув олиб, 2 дакика ушлаб турилади. Ферментли сув пробиркага солиниб, суюлтирилади.

3. Йод эритмасини тайёрлаш. Йоднинг спиртли эритмасини 1:5 микдорда дистилланган сувда эритилади.

4. 3та пробиркада 2 мл. Крахмал клейстер ва 2 мл. дан сулак ферменти солинади.

5. 1-пробирка 37 хароратли сув хаммомига куйилади ёки кулда ушлаб турилади.

6. 2-пробиркага 2 томчи НС1 томизиб, кейин 37 хароратли сув хаммомига куйилади ёки кулда ушлаб турилади.

7. 3-пробиркани муз солинган идишга куйилади.

8. 30 минутдан сунг учала пробиркага 2 томчи йод томизилади.

9. Олинган натижаларга кура жадвал тулдирилади.

Хулоса ёритиб берилади1.

Зоология фанидан "Балицларнинг ташци тузилиши ва харакатланиши" мавзуси-даги лаборатория машFулоти куйидагича урганилади.

Мацсад: зоFора балик мисо-лида баликларнинг ташки тузилиши ва харакатланиши билан танишиш, укувчиларда табиий объектларни урганиш, кузатиш ва рас-мини чизиш куникмасини ривожлантириш.

Керакли жи^озлар: тирик ёки формалин эритмасида котирилган зоFора балик, сувли аквариум ёки кенгрок идиш, кул лупаси, шиша таёкча.

Ишнинг бориши:

1. Баликнинг харакатланиши ва нафас оли-шини урганиш: а) балик танасида кукрак, корин, орка, анал, дум сузгичларини ва улар урнини аникланг; б) бошидан кейинрокда икки ён томонда жойлашган жабра копкоклари, уларни кутариб жабра ёриклари ва жабраларни куринг; в) баликни сувли идишга куйиб юбориб, у секин ва тез харакатланганида, бурилаётга-нида ёки тухтаб турганида жуфт ва ток сузгич-

1 Короткова Л.О. Дидактический материал по биологии. - Москва: "Просвещение", 1985.

лари холатини урганинг; г) баликларнинг оFзи ва жабра копкоклари навбат билан очилиб-ёпилишини кузатинг; д) аквариум деворини шиша таёкча билан такиллатганда ёки озик солинганда баликлар хатти-харакатини кузатинг.

2. Баликнинг ташки тузилишини урганиш: а) балик танаси шакли, тери коплами ва тангача-ларнинг кандай жойлашганлигини урганинг; б) балик танаси рангини корин ва орка томон-дан урганинг; в) баликни кафтингизда каттик тутиб туришга харакат килинг; г) балик бошини куздан кечиринг, оFиз, лаблари, кузи, лабла-рининг жойлашуви ва тузилишига эътибор беринг; д) лупа ёрдамида балик терисидан ён чизикларни топинг.

3. Олинган натижаларга кура жадвал тулдирилади.

Баликнинг харакатланиши ва нафас олишини урганиш. Баликнинг ташки тузилишини урганиш.

а) а)

б) б)

в) в)

г) г)

д) д)

4. Хулоса ёритиб берилади.

9-синфлар учун лаборатория машFулоти.

Мавзу: "Баргда органик моддаларнинг ^осил булиши".

Мацсад: Яшил усимликлар баргида ёруFда органик моддалар хосил булишини урганиш.

Керакли жи^озлар: Этил спирти, йоднинг 1% ли эритмаси, гортензия, примула ва бошка хона усимликлари, очик жойда усаётган барг сатхи катта булган бирон-бир усимлик (откулок, ток).

Ишнинг бориши:

1. Усимлик (откулок, ток) баргининг остки ва устки томонини тусадиган кора ^оз олиб, хар иккала томонидан бир хил куринишга эга шакл (учбурчак, туртбурчак) кесилади ва у билан барг уралади (кискич ёрдамида).

2. Икки соат вакт утгандан кейин, коFоз олиб ташланади ва барг кесиб олинади.

3. Баргни кайнаб турган сувга 2-3 дакикага солинади ва кейин спирт билан ювилади.

4. Баргни йод эритмаси солинган идишга оламиз, шиша таёкча ёрдамида барг туFриланса, баргнинг очик жойида кук рангли доF хосил булганини курамиз. Баргнинг ёпиб куйилган жойлари рангсиз булади, чунки у ерда крахмал

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

Пробирка Ранги Сабаби

1-

2-

3-

2-жадвал. Ботаника фанидан утиладиган лаборатория машгулотлари учун керакли кургазмалар

№ Кургазмаларнинг номи Сони ЙиFиш вакти Саклаш усули

1 Беда, канд лавлаги, сабзи Хар бири 60 тадан Май-июнь К,урук,

2 Терак, эман, настарин, каркай, бурдой, олма, гилос,ажрик, лола Хар бири 60 тадан Август-сентябрь К,урук,

3 Картошка, шойигул, картошкагул тугунаклари Хар бири 60 тадан Август-сентябрь Кутида

4 Наъматак, карам Хар бири 60 тадан Курук

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

5 Бурчок, ловия, бурдой, писта, нухат, жухори, арпа,сули урурлари Хар бири 60 тадан Август-сентябрь Кутида, ёки халталарда

6 Пиёз, лола, бойчечак, нарцисс, саримсок пиёз Хар бири 60 тадан Август-сентябрь Кутида

7 Бурдой, бурдойик, жухори, арпанинг поялари Хар бири 60 тадан Август-сентябрь Курук

8 Карам, помидор (бутун усимлик илдизи билан) 2-4 тадан Сентябрь-октябрь Курук

9 Малина, ёввойи олча, смородина илдиз бачкиси билан 2-4 тадан Сентябрь-октябрь Курук

10 Акация,малина,олма,бехи,гилос, жухори, арпа, себарга, каштан барглари 20 тадан Август Курук

11 Кум^оч кукуни 2 челакдан Август Яшикда

12 Бурдой, кора бурдойнинг хар хил ривожланиш даврлари 40-50 Май Гербарий

13 Чангчили ва урурчили караFай шохлари, куббалари 60-70 Апрель-май Гербарий

14 Фунария йусини, караFай, арча, саур шохлари 60-70 Июнь-июль Гербарий

15 Бурчок, Fуза, картошка, писта, ёнFOк, бурдой, маккажухорининг гул шохи, мева ва урурлари 60-80 Июнь-июль Кутида

16 Беда, кашкарбеданинг тугунак бактериялари бор илдизи 50тадан Сентябрь Гербарий

17 Маккажухорининг яшил пояси 50тадан Сентябрь Гербарий

18 Маккажухорининг дони бор пояси 50тадан Сентябрь Гербарий

19 Яшил сув утлари, спирогира, кладофора, хара Хар бири 1 банкадан Бахор ва ёзда Спирт ёки формалинда сакланади

20 Хар хил дарахт пояларидан намуналар 40-50тадан Август-сентябрь Курук

йук. Эслатма: лаборатория машгулоти узок, вактни талаб этгани учун, 2-3 укувчи ёрда-мида дарс бошланиши олдидан ишнинг 1- бан-дини бошлаб куйиш керак.

5. Хулоса ёритиб берилади1 Лаборатория машFулотлари жараёнида укувчилар берилган топширик ва вазифаларни мустакил равишда укитувчи назорати остида бажарадилар. Лабо-раторияда укувчиларнинг мустакил иш олиб боришининг тарбиявий ахамияти хам катта. Лаборатория машFулотлари укувчиларни мада-ниятли равишда мехнат килишга ургатади. Укувчилар берилган топширик ва вазифа-ларни белгиланган тартиб асосида охири-гача бажаради. Лаборатория машFулотларида укувчиларнинг эшитиш, куриш, тери каби сезги

1 Короткова Л.О. Дидактический материал по биологии. - Москва: "Просвещение", 1985.

органларига таъсир курсатиб, кизикарли Ва тушунарли утказиш мумкин2.

Биология фанида лаборатория

машFулотларини утказишда бир нечта талаблар мавжуд:

- лаборатория машFулотларини биологи-янинг амалий иш системасининг бир кисми деб караш керак;

- лаборатория машFулотлари гохида мураккаб булиши керак. Укув йили бошида укувчиларга бериладиган топшириклар оFзаки, кейинрок эса топшириклар ёзма булиши мумкин;

- лаборатория машFулотларида укувчиларни мустакил фикрлашга ва уз фикрини бемалол баён этиши учун шароит яратиш керак3 Бунинг учун лаборатория

2 Шалекенова К. Ботаникадан утиладиган лаборатория дарслари. -Тошкент: "Мактаб", 1968.

3 Шалекенова К. Ботаникадан утиладиган лаборатория дарслари. -Тошкент: "Мактаб", 1968.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

машFулотларида савол-жавоб усулида такрор-лаб (утилган дарсни), янги мавзу билан боFланган холда тушунтириш керак. Шун-дан кейин машFулотни укувчиларнинг узлари мустакил равишда бажаради. Укитувчи лабо-раторияга керакли кургазмали куролларни олдиндан тайёрлаб куяди. Укитувчи укув йили бошида йиллик таквим мавзулар туза-ётганда кузда утиладиган экскурсияларда кишки лаборатория машFулоти учун керакли кургазмаларни йиFиб, гербарийлаб ёки спиртга солиб саклаш усулларини инобатга олиш керак. Масалан, ботаника фанидан утиладиган лаборатория машFулотлари учун куйидаги керакли кургазмаларни ёзда тайёрлаш мумкин2 (2-жад-вал).

Биология хонасидаги укув жихозларининг барчаси (таълимнинг техник воситалари ва мехнат гигиенаси) санитария-гигиена хамда техника хавфсизлиги талабларига жавоб бериши лозим. Укув хонасида бахтсиз ходисалар юз берганда биринчи тиббий ёрдам курсатиш учун биринчи ёрдам кутичаси булиши шарт. Кутичада йод эритмаси, пахта, жгут, нашатир спирт, борли вазелин, ичимлик содаси, вале-риянка, лейкопластир, куйганга карши мазьлар

булиши лозим. Укув хонасида техника восита-ларини ишлатиш ва саклаш коидаларини эсла-тиб турувчи "эслатмалар" булиши керак.

Хулоса.

Биологик таълим жараёнида кургазмалилик принципини амалга ошириш, илFор педа-гогик ва ахборот технологияларини куллаш укувчиларнинг биология фани асосларини пухта узлаштириши, уларни мустакил х,аётга тайёрлаш ва касб танлашларига ёрдам беришга каратилган3. Лаборатория машFулотлари туFри ташкил этилса, укувчиларнинг узлаштирган назарий билимларини амалиётда куллай олиш, тирик организмларни парвариш килиш куникмалари ривожлантирилади. Ушбу фаолият укувчининг урганаётган объектларнинг мух,им томонларини англашига, мох,иятини очиб бери-шига ва ривожланиш конуниятларини тушуни-шига хизмат килади.

Лаборатория машFулотларининг янги педа-гогик технологиялар асосида ташкил эти-лиши укитиш жараёнини тизимли ташкил этиш, укувчини фаоллаштириш, укув фани мазмунини тез ва сифатли узлаштириши учун имконият яратади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Шалекенова К. Ботаникадан утиладиган лаборатория дарслари. -Тошкент: "Мак-таб", 1968.

2. Толипова Ж.О. Биология укитувчисининг илмий-методик таёргарлиги даража-сини орттириш назарияси ва амалиёти. -Тошкент, 2006.

3. Абдуллаева М.М. Умумий урта таълим мактабларида иктидорли болалар ижо-дий фаолиятини ривожлантиришнинг х,амкорлик механизмини такомиллаштириш. -Чирчик, Автореферат дисс., 2019.

4. Короткова Л.О. Дидактический материал по биологии. - Москва: "Просвещение", 1985.

5. Теплов Б.М. Простейшие способы факторного анализа. Сб. "Типологические особенности высшей нервной деятельности человека". - Москва: "Просвешение", 1965.125-129 с.

6. Матюшкин А.М. Концепция творческой одаренности. / "Вопросы психологии". -Москва. 1989 г. №6, 30-33 с.

7. Torrance E. Creative teaching makes a difference. 1975 y. 158 c.

8. Колмогоров А.Н. Биология - наука и профессия. - Москва. 1988. 215 с.

1 Шалекенова К. Ботаникадан утиладиган лаборатория дарслари. - Тошкент: "Мактаб", 1968.

2 Толипова Ж.О. Биология укитувчисининг илмий-методик таёргарлиги даражасини орттириш назарияси ва амалиёти. - Тошкент, 2006.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2020, 10 (95)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.