CC BY
0ЧЫГЫШ ТААНУУНУН МАСЕЛЕЛЕРИ
ВОПРОСЫ ВОСТОКОВЕДЕНИЯ ISSUES OF ORIENTAL STUDIES
e-ISSN: 1694-8653
№2/2024, 33-39
УДК:
DOI: 10.52754/16948653 2024 2 4
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫ МЕНЕН ТYШТYК КОРЕЯНЫН ДИПЛОМАТИЯЛЫК
МАМИЛЕЛЕРИ
ДИПЛОМАТИЧЕСКОЕ ОТНОШЕНИЕ КЫРГЫЗСКОГО РЕСПУБЛИКА С ЮЖНОЙ
КОРЕИ
DIPLOMATIC RELATIONS BETWEEN THE KYRGYZ REPUBLIC AND SOUTH KOREA
Камаева Кымбат Канболотовна
Камаева Кымбат Канболотовна Kamaeva Kymbat Kanbolotovna
окутуучу, Ош мамлекеттик университети
преподаватель, Ошский государственный университет Lecturer, Osh State University kymbatkoma@,mail.m
КЫРГЫЗ РЕСПУБЛИКАСЫ МЕНЕН ТYШТYК КОРЕЯНЫН ДИПЛОМАТИЯЛЫК
МАМИЛЕЛЕРИ
Аннотация
Кыргыз Республикасы Азиядагы кызматташган влквлврдYн бири - Корея Республикасы. Акыркы жылдары Кыргызстан менен Туштук Кореянын ортосундагы кызматташтык внYГYYДв. 2013-жылы ноябрь айында Кыргызстандын экс-мамлекет башчысы Алмазбек Атамбаевдин, 2014-жылы Жогорку Кецештин тврагасы Асылбек Жээнбековдун ТYштYк Кореяга болгон расмий иш сапарлары Кыргызстандын тышкы саясатында ТYштYк Корея менен болгон мамилелерди жацы баскычка квтврдY. Бул макаланын негизги максаты эки влквнYн ортосундагы кызматташтыкты аныктоо болуп саналат.
Ачкыч свздвр: Кыргыз Республикасы, ТYштYк Корея, экономикалык кызматташтык, кызматташтыктын перспективалары
Дипломатическое отношение Кыргызского Республика с Южной Кореи
Аннотация
В последние годы дипломотические отношения Кыргызстана с Южной Кореей переходят на новый уровень сотрудничества. Официальный визит президента Кыргызстана Алмазбека Атамбаева в ноябре 2013г. И официальный визит спикера Парламента Асылбека Жээнбекова в Южную Корею повлияли на приоритеты внешней политики государства в отношении сотрудничества с Южной Кореей. Целью этой статьи является анализ двухсторонних отношений в области экономики и определение перспектив и препятствий экономического сотрудничества между
Кыргызстаном и Южной Кореей.
Diplomatic relations between the Kyrgyz Republic and South Korea
Abstract
In recent years, the diplomatic relations between Kyrgyzstan and South Korea have reached a new level of cooperation. The official visit of Kyrgyzstan's President Almazbek Atambayev in November 2013, as well as the official visit of the Speaker of Parliament Asylbek Jeenbekov to South Korea, have influenced the state's foreign policy priorities concerning collaboration with South Korea. The purpose of this article is to analyze the bilateral relations in the field of economics and to identify the prospects and obstacles to economic cooperation between Kyrgyzstan and South Korea.
Ключевые слова: Кыргызская Республика, Южная Корея, экономическое сотрудничество, перспективы сотрудничества
Keywords: Kyrgyz Republic, South Korea, economic cooperation, cooperation prospects
Киришуу
Кыргызстан Азиядагы кызматташкан eлкeлeрдYн бири - Корея Республикасы. Корея азыркы учурда, дYЙнeдeгY жалгыз экиге бeлYнгeн мамлекет. 1950-1953-жж. граждандык корей согушу болгон. 1950-жылы Корей Республикасынын экономикасы азыркы Африка eлкeлeрYHYн экономикасындай абалда болгон. Бирок, азыр "Азия жолборстору" деп
аталган, кыска мeeнeттYн ичинде экономикалык eнYГYYгe жеткен мамлекеттердин бири болуп саналат. Корей Республикасы жана Кыргызстандын ^п окшоштугу бар: биринчи, бул - тил. Кыргыз тили жана корей тили - алтай системасына кирет. Лексика жана грамматикасы бири-бирине окшош. Ошондой эле, YPп-адат, маданияты да окшош келет. Кореялык бизнесмендер Кыргызстанды Кореяга окшоштурушат. Мамлекеттин аянты, кен-байлыктын кeп эместиги, жана экономикасы Кореянын 50-60-жылдардагы абалына окшош деп белгилешет.
Кыргыз Республикасы менен ТYштYк Кореянын ортосунда дипломатиялык мамилелердин калыптануу процесси.
1991-жылы эки eлкe ортосунда дипломатиялык мамилелер тYЗYлгeн. Ал эми Кыргызстандын туцгуч мамлекет башчысы Аскар Акаевдин ТYштYк Кореяга болгон расмий иш сапарынан кийин 2006-жылга чейин бир да эки тараптуу жолугушуу жYргYЗYлгeн эмес. Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосундагы мамилелер 1991-жылы тYЗYлгeнYнe карабастан, 2005-жылдарга чейин эки тараптуу карым-катнаштар eтe чектелYY болгон. 2007-жылы ТYштYк Кореянын Бишкекте элчилигинин ачылышы Кыргызстан-ТYштYк Корея кызматташтыгынын eнYГYYCYнe жол ачты. 2006-жылдан бери эки eлкe ортосунда расмий иш сапарлар тынымсыз жYргYЗYЛYп келYYДe. Бирок тилекке каршы, Кыргызстан менен ТYштYк Корея кызматташтыгынын тарыхында ТYштYк Кореянын мамлекет башчысы жана тышкы иштер министри децгээлиндеги жогорку даражадагы иш сапарлар жYргYЗYЛгeн эмес. Кыргыз Ресбупликасы жана Корей Республикаларынын ортосунда дипломатиялык мамиле тYЗYЛгeнYнe 2022-жылдын 31-январында 30 жыл болот. Бул жылдардын ичинде эки мамлекеттин ортосунда ар тараптуу кызматташуулар аныкталды. Мисалы: саясий, экономика, билим берYY жана маданият тармактарындагы кызматташуулар. Ал эми, азыр, бул кызматташуулардын децгээли кандай? БелгилYY болгондой, эл аралык мамилелерде эки тараптуу кызматташууну аныктоочу ар кандай терминдер бар. Азыркы кYндe Кыргыз Республикасы жана Корея Республикасы стратегиялык кызматташуу децгээлине чыга элек. Ошондой эле, биз, эки тараптуу кызматташууну eз ара пайдалуу жана eнYГYYгe потенциалы чоц, достук мамиле катары кабыл алабыз. ТYштYк Корея, биз YЧYн Азия регионундагы кызматташууда негизги eлкeлeрдYн бири болуп саналат. Ошондой эле, Корея Республикасы Кыргызстанга базар реформасын жYргYЗYYгe жардам берип жатат.
Кыргызстанда Кореянын eнYГYY жолуна кызыгышат. Кыргызстандагы Кореянын мурунку элчиси, Ким Чанг Гю мырзанын ою боюнча, eз eлкeсYHYн "экономикалык кереметинин" биринчиси - тартиби бийик, атайын окуудан eткeн, адегенде карапайым жумушчу кYЧY болгондугу; экинчиси - Кореянын eзгeчeлYГY; жаратылыш ресурстарына сыймыктануу, атуулдук маанайы, эмгекти CYЙгeн калкы, терец ойлонулган саясатты жYргYЗYY; YЧYнчYCY - сырттан келген адамдарды сарамжалдуу жана натыйжалуу пайдалануу болгон.
Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосунда жYргYЗYлгeн эки тараптуу расмий иш сапарлар:
Убактысы Расмий иш сапарлар
3-5-июль 1997-ж. Кыргызстандын туцгуч мамлекет башчысы Аскар Акаевдин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Июль 2006-ж. Кыргызстандын тышкы иштер министринин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Августь 2007-ж. ТYштYк Кореянын эмгек министринин Кыргызстанга расмий иш сапары
Ноябрь 2007-ж. Кыргызстандын eкмeт башчысынын милдетин аткаруучу Алмазбек Атамбаевдин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Август 2008-ж. ТYштYк Кореянын улуттук Ассамблеясынын тeрагасынын орун басарынын Кыргызстанга расмий иш сапары
2008-жылы Кыргызстандын вице премьер-министри Искендербек Айдаралиевдин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Август 2011-ж. ТYштYк Кореянын улуттук Ассамблеясынын депутаттарынын Кыргызстанга расмий иш сапары
30-31-май 2012-ж. Кыргызстандын eкмeт башчысынын ЭмYрбек Бабановдун ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Июль 2012-ж. Кыргызстандын тышкы иштер министринин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Май 2013-ж. ТYштYк Кореянын улуттук Ассамблеясынын депутаты Янг Сунг Джонун Кыргызстанга расмий иш сапары
18-20-ноябрь 2013-ж. Кыргызстандын мамлекет башчысы Алмазбек Атамбаевдин ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Февраль 2014-ж. Кыргызстандын Жогорку Кецешинин тeрагасы Асылбек Жээнбековдун ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Август 2014-ж. Корея Республикасынын Эл аралык eнYГYY боюнча Агенттигинин (KOICA) жетекчисинин Кыргызстанга расмий иш сапары
Январь 2015-ж. Кыргызстандын Жогорку Кецешинин тeрагасынын орун басары Султанбековдун ТYштYк Кореяга расмий иш сапары
Октябрь 2016-ж. ТYштYк Кореянын тышкы иштер министринин орун басары Ли Те Хонун Кыргызстанга расмий иш сапары
Апрель 2021-ж ТYштYк Кореянын улуттук Ассамблеясынын спикери Пак Бён Соктун Кыргызстанга расмий иш сапары
Бул таблицада Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосундагы мамилелердин калыптанышын чагылдырган эки тараптуу расмий жолугушуулардын хронологиясы берилген. Байкалгандай 2006-жылдан бери эки мамлекет ортосунда жыл сайын YЗГYлтYксYЗ расмий иш сапарлар жYргYЗYЛYп келYYДe. Бирок Кыргыз-Корей кызматташтыгынын кыска тарыхында ТYштYк Кореянын мамлекет башчысы жана тышкы иштер министри дэцгээлинде Кыргызстанга расмий иш сапарлар жYргYЗYлгeн эмес. Демек, эки мамлекеттин ортосундагы кызматташтыкты мындан ары да eнYктYPYY жана мамилелерди чыцдоо YЧYн сeзсYЗ тYPдe ТYштYк Кореянын мамлекет башчысынын Кыргызстанга келYYCYн ишке ашыруу керек.
Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосундагы экономикалык кызматташтык.
1992- жылы Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын товар алмашуусу 994 миц АКШ долларын тYЗYп, анын ичинен экспорт 937 миц долларды тYЗYп, Кореядан импорт 57 миц долларды тYЗгeн. Кыргызстандан сурьма, металлдын калдыктары экспорттолуп, Кореядан электрондук калькулатор жана диктафон импорттолгон. Кореядан импорттун кeлeмY электр тогун eткeрYYЧY зым, телефон аппараттары, телеграф линиясына детальдар, сигареттер, курулуш материалдары жана нефть продукцияларынын эсебинен жогорулаган. 1998-жылы товар алмашуу жогорулап 29 млн. 127 миц долларды тYЗгeн. Кореядан сигара жана сигареттер, эски шина жана кийим, медициналык вакцина ж.б. импорттолгон. Кийинки жылдары соода жYPГYЗYYДe кескин eзгeрYYлeр байкалган эмес. 2004-жылдан баштап товар алмашуу 53 млн. 184 миц долларга чейин жогорулаган. Анын ичинен, Корей импорту 90% кeбYн тузген. Бул мезгилден кийин, соода жYргYЗYY жогорулап, 2007-жылы 136 млн. 983 миц долларды тYЗYп, ал эми, 2008-жыл 168 млн. 910 миц долларды тузген. Корей импорту 95% ке жогорулаган. ТYштYк Кореядан трикотаж продукциясы, сигара жана сигарет, комьпютер, авто тетик жана жYк ташуучу машиналар импорттолгон. Ал эми, Кыргызстандан буудай, бал, болот, химиялык жана медициналык продукция, пластик, eндYPYш жана тиричилик техникасын жана жабдууларды ж.б. экспорттогон.
Корутунду
Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосундагы дипломатиялык мамилелер 1992-жылы тYптeлYп, бYГYнкY кYндe eнYГYY этабына eтYYДe. 1992-2004-жылдар аралыгында эки мамлекеттин мамилелери дээрлик eнYккeн эмес. 1997-жылы Аскар Акаевдин ТYштYк Кореяга жасаган сапарынан кийин 2006-жылга чейин жогорку децгээлдеги расмий иш сапарлар жYPГYЗYЛгeн жок. Экономикалык жактан да, кeрсeткYчтeр тeмeн болгон. 1990-жылдары эки eлкeнYн ортосундагы соода кeлeмY 8 миллион долларды тeзгeн. 200-жылдарга чейин кыргыз-корей борборлору дээрлик жокко эсе болчу.
2007-жылы Кыргызстанда ТYштYк Кореянын элчилигинин ачылышы менен эки тараптуу мамилелер eнYгe баштады. Буга кошумча 2008-жылы Кыргызстандын ТYштYк Кореядагы консулдугунун элчилик катары ишмердYYЛYк жYргYзe баштаганы маанилYY саясий окуя болду. 2006-жылдан баштап, Кыргызстан менен ТYштYк Корея ортосунда расмий жолугушуулар тынымсыз жYргYЗYЛYп келет. Бул да жетишкендик катары бааланат. 0згeчe экс-мамлекет башчысы Алмазбек Атамбаев менен Жогорку Кецештин тeрагасы Асылбек Жээнбековдун ТYштYк Кореяга болгон расмий иш сапарлары эки eлкeнYн кызматташтыгына жацы дем берди. Экономикалык кызматташтыктын eнYГYYCYHYн кeрсeткYЧY катары 2014-жылдагы соода балансынын кeлeмYHYн 168,9 миллион долларга жеткенин белгилeeгe болот. 1998-жылга салыштырмалуу кыйла eскeн. Бирок соода кeлeмYHY чоц бeлYГY ТYштYк Кореядан келген импортко негизделет. Ошондой эле, Кыргызстанда иш алып барган ТYштYк Кореялык фирмалардын саны да 20дан 164кe кeбeйгeн. Эки eлкe ортосундагы экономикалык кызматташтыкты eнYктYPYY максатында тeмeнкY уюмдар тYЗYЛYп, иш алып барууда:
Жылдар Уюмдун аталыштары
2010-ж. Кыргызстанда "Семаил ундонг" кыймылынын eкYЛчYЛYГY (коомдук фонд)
2012-ж. Экономикалык кызматташтык боюнча eкмeттeр аралык комиссия
2014-ж. Кыргыз-Корей айыл чарба борбору
2015-ж. ТYштYк Кореяда Кыргызстандын туризмин eнYктYPYY фонду
2015-ж. КОИКАнын Кыргызстанда eкYЛчYЛYГYHYн ачылышы
2015-ж.
Кыргызстан менен ТYштYк Корея ортосунда экономикалык кызматташтыктын перспективалуу тармактары жецил енер жай, айыл чарба, пайдалуу кен байлыктарды казуу жана туризм болуп саналат. Эзгече ТYштYк Кореяга экологиялык таза айыл чарба товарларын экспорттоо жакынкы аралыкта потенциалы жогору. М: бал, кургатылган жемиштер жана жацгакты экспорттоонун келемYн кебейтYYге болот.
Эки тараптуу экономикалык мамилелердин енYГYШYндегY тоскоолдуктар:
1997-2006-жылдары жогорку даражадагы расмий жолугушуулардын уюштурулбагандыгы, ТYштYк Кореянын мамлекет башчысы жана тышкы иштер министринин децгээлиндеги расмий иш сапарлардын жYргYЗYлбегендYГY, 1992-жылы дипломатиялык мамилелердин тYЗYлгенY менен элчиликтердин кеч ачылышы (2006-2008), 1997-жылдагы Азиядагы экономикалык каатчылык, Бишкек - Сеул -Бишкек авиакаттамынын жоктугу, 2005-жылдагы "Жоогазын" революциясы, 2010-жылдагы Апрель революциясы жана июнь окуялары, алардын негизинде 2005-жылдагы "Жоогазын" революциясы, 2010-жылдагы Апрель революциясы жана Июнь окуялары, алардын негизинде елкеде^ саясий башаламандык, экономикалык туруксуздук жана белгисиздик, инвесторлор YЧYн ишенимдYY жана коопсуз инвестициялык шарттардын жоктугу.
Жыйынтыктап айтканда, Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосунда кызматташтык енYГYY этабына кирди. Акыркы жылдары жYргYЗYлген жогорку даражадагы расмий жолугушуулар, Кыргызстанда ачылган кыргыз-корей борборлору, кызматташтык уюмдары, ТYштYк Кореяга кеткен кыргыз жарандарынын санынын есYYCY, Кыргызстандык Корейлер Коомдук бирикмесинин активдYY ишмердYYЛYГY тастыктап турат. Кыргызстандагы 17000 корей улуту екYЛдерYHYн Кыргызстан менен ТYштYк Кореяны байланыштырган кепYре сыяктуу мааниси абдан чоц. Демек, эки тараптуу мамилелерди жогорку децгээлде чыгаруу YЧYн бардык мYмкYнчYЛYктердYн бар экени анык. ИзилдеелердYн жыйынтыгында теменкYдей сунуштарды берYYге болот:
• ТYштYк Кореянын мамлекет башчысы жана тышкы иштер министринин децгээлиндеги расмий иш сапарлардын уюштурууга аракет кылуу;
• Расмий иш сапарларды уюштурууга аракет кылуу;
• Бишкек -Сеул-Бишкек авиакаттамын ишке киргизYY;
• Кыргызстандан ТYштYк Кореяга экспорттолчу айыл чарба товарларынын келемYн жогорулатуу;
• ТYштYк Корея ишкерлерине жана инвесторлоруна Кыргызстанды таанытуу, аларга коопсуз, ишенимдYY шарттарды тYЗYп берYY;
• "ТYштYк Корея - Борбордук Азия" кызматташтык форумуна активдYY катышуу.
• Кыргызстандагы 17000 корей элин бириктирип турган Кыргызстандык Корейлер Коомдук Бирикмесинин ишмердYYЛYГYн колдоо;
• Кыргыз-корей кызматташтыгын енYктYPYY максатында ачылган уюмдарды колдоого алуу, ишмердYYЛYГYн кеземелдее.
Жогоруда келтирилген сунуштардын негизинде саясат жYргYЗYЛсе, Кыргызстан менен ТYштYк Кореянын ортосунда дипломатиялык мамилелер енYГYп, кызматташтыктын жогорку децгээлине жетYY мYмкYнчYЛYГY пайда болот.
Адабияттар
1. Акматова, А. Кореянын саясий модернизациясынын eHYrYY тарыхы / А. Акматова, К. Султанова // Вестник Ошского государственного университета. - 2024. - No. 2. - P. 254261. - DOI 10.52754/16948610_2024_2_24. - EDN VDZILJ.
2. Аматова, М. Отражение корейской мифологии в корейской кинематографии / М. Аматова, Н. Абдимиталип Уулу // Вопросы востоковедения. - 2023. - № 2. - С. 80-85.
- DOI 10.52754/16948653_2023_2_11. - EDN BSSFKW.
3. Асмолов, К. Генерал Пак Чон Хи. Очерк политической биографии // Сеульский вестник. - 2003. - Режим доступа: http://vestnik.kr/article/historypage/3338.html (10.12.2016).
4. Борончиева, Ш. Политический анализ двухсторонних отношений Кыргызстана с Республикой Корея // Вестник МУК. - 2016. - №2(30). - С.93-97.
5. Douglass, M. The Saemaul Undong: South Korea's Rural Development Miracle in Historical Perspective // Asia Research Institute, Working Paper Series. - 2013. - 193. - Pp.134.
6. Eshimbekov, Chyngyz. The Current Situation of the Kyrgyz-Korea Diplomatic Relations and a Future Direction for Strategic Cooperation // The 3rd Korea-Central Asia International Conference, 2010. - Pp.7-16.
7. Камаева, К. К. Вклад Кореи в мировую культуру / К. К. Камаева, Г. Суйунбек Кызы // Вопросы востоковедения. - 2023. - № 1. - С. 64-77. - DOI 10.52754/16948653_2023_1_8.
- EDN VMFEXD.
8. Корейцы Кыргызстана. - Режим доступа: http://assembly.kg/pdf/13Korecy.pdf (12.02.2017).
9. KOICA to open Bishkek Office. Korea International Cooperation Agency (KOICA), 2016. -http://www.koica.go.kr/english/board/press_releases/1319425_3534.html (10.01.2017).
10. Кыргыз Республикасынын Тышкы иштер министрлигинин орун басары Азамат Орунбаевдин жооп каты. 15.04.2017.
11. Кыргызстан цифраларда. - Бишкек: Кыргыз Республикасынын Улуттук Статистика Комитети, 2016. 87
12. О деятельности посольства КР в Республике Корея. Кыргызстандын ТYштYк Кореядагы Элчилиги. Электрондук почта аркылуу жeнeтYлгeн кат. 20.03.2017.
13. Кыргыз Республикасындагы чет eлкeлYк инвестициялары бар ишканалардын, 20112015. - Бишкек: Кыргыз Республикасынын Улуттук Статистика Комитети, 2016.
14. Наматбаева, Т. Будут новые деревни в Кыргызстане // АКИпресс. - 2016. - Режим доступа: http://mnenie.akipress.org/unews/un_post:7852 (12.01.2017).
15. Reed, E.P. Is Saemaul Undong a Model for Developing Countries Today? // international Symposium in Commemoration of the 40th Anniversary of Saemaul Undong. September, 2010. - Режим доступа: asiafoundation.org/resources/pdfs/SaemaulUndongReedSept2010FINAL.pdf (19.02.2017).
16. Токтомушев, К. Внешняя политика независимого Кыргызстана. - Бишкек: Сабыр, 2001.
17. Хван Вячеслав менен жYргYЗYлгeн интервью. 15.02.2017
