CC BY
2UOT 372.8:91
KVANT OYR9NM9 MODELiNiN M9NiMS9M9 PROSESiND9 ROLU
H9S9NLi N9RMiN RiZVAN
Pedaqogika kafedrasinin doktoranti, Baki Dovlat Universiteti Baki, Azarbaycan
HASANLi NARMiN RiZVAN
PhD student of the Department of Pedagogy, Baku State University
Baku, Azerbaijan
Xulasa. Bu maqala Kvant oyranma modelinin marhalalarini, tahsilalanlarda oyranmani neca stimulla§dirdigini va s. masalalari ehtiva edir. Kvant oyranma modelinda asas diqqat oyranma yollari, yadda§dan istifada usullari va agil xaritalarindan istifada kimi metod va usullarin istifadasina va oyradilmasina verilir.
Beyin dsasli Oyranmada insan beyninin funksiyasi va strukturu, Neyroelm, Neyrolinqvistika va Koqnitiv Psixologiya ila alaqalarin qurulmasi va bu yana§manin prinsiplarinin sinifda neca hayata kegirilmasina diqqat yetirilir. Naticada tahsilalanlarda yaradici problem hall etma bacariqlarini tamin edir, hayati bacariqlarini takmilla§dirir, tahsilalanlara oyranmak ugun masuliyyat goturmayi va oz motivasiyalarini tamin etmayi oyradir, aila va camiyyatla saglam munasibatlarin inki§afina komak edir, talabanin faal i§tirakla oyranmasina imkan yaradir. Butun bunlara asasan demak olarki Kvant oyranma ham bilik, ham da darsdankanar sahada tahsilalanlara bacariqlar a§ilayir.
Agar sozlar. Kvant oyranma, tahsilalanlar, yaradici bacariq, bilik, metod, oyranma modeli
Summary. This article describes the stages of the Quantum learning model, how it stimulates learning in learners, and more. contains issues. In the quantum learning model, emphasis is placed on the use and teaching of methods and techniques such as learning pathways, memory usage techniques, and the use of mind maps.
Brain-Based Learning focuses on the function and structure of the human brain, making connections with Neuroscience, Neurolinguistics, and Cognitive Psychology, and how to implement the principles of this approach in the classroom. As a result, it provides students with creative problem-solving skills, improves life skills, teaches students to take responsibility for learning and provide their own motivation, helps develop healthy relationships with family and society, and enables students to learn with active participation. Based on all this, it can be said that Quantum learning imparts both knowledge and skills to the learners in the extra-curricular field.
Key words. Quantum learning, learners, creativity, knowledge, method, learning model
Kvant oyranma nadir? "Quantum Learning", yam Kvant oyranma muallimlarin oyratma tarzinda va talabalarin oyranma tarzinda an yax§i tacrubalari birla§diran, tadqiqata asaslanan tahsil metodologiyasidir. Birla§mi§ §tatlarda hazirlanmi§ "Quantum Learning" talabalarin i§tirakini, anlamasini, sari§tasini, du§uncasini va ozunu qiymatlandirmasini maksimum daracada artirmaq u9un beynin tabii oyranma usullarindan istifada edir. A§agidaki qrafikda Kvant oyranma modelini xarakteriza edan aparici 4 ifada verilmi§dir.
Tahsilalanin performansini yax§ila§dirmaq üfün tadqiqata
asaslanan an yax§i tahsil tacrübalarina inteqrasiya edir.
Müallimlara tahsilalanlari calb edan va onlara enerji veran mazmununu taqdim etmaya kömak edir.
Getdikca artan "AHA" kaf anlari ila öyratmaya va öyranmaya motivasiya yaradir.
Bu öyranma onlarin hayati bacariqlarina inteqrasiya edir, naticada talabalar ömür boyu effektiv öyrananlar olurlar.
Tasvir 1. Kvant öyranma modelinin xarakteristikasi
Kvant öyranma sisteminda fardin prosesda i§tirak etmasi 9ox vacibdir. insan tez öyranmali va öyrandiyini §arh etmalidir. Bu §akilda öyranmanin konsolidasiyasi daha asan olur.
Kvant öyranmanin asasi fardin öyranmayi öyranmasidir. Bu yolla biliyin kanardan ötürülan obyektiv hadisa olmadigi qanaatina galinir. Sözügedan tamal üzarinda qurulan tahsil mexanizmi ila tahsil sistemina subyektiv struktur verilir. Effektiv va samarali öyranma üsulu, qeyd etma vardi§i, vaxtin idara edilmasi, özüna inam, bilik ara§dirmasi, özünü hayata ke9irma kimi vardi§lar kvant öyranmanin naticasidir.
Kvant öyranma bugünkü pe§akar tahsil sisteminda yayilmi§ bir sistemdir. Bu öyranma üsulu ila ugur qazanmagin daha asan oldugu müayyan edilmi§dir. Mahz AB§ bu model üzarindan maktab tasis etmi§dir. Taylor Beynalxalq Maktabi (TIS) Amerika Birla§mi§ §tatlarinin an effektiv müallim inki§afi proqramlarindan biri olan Kvant Öyranma §abakasi tarafindan "Quantum Learning Distinuished School" kimi taninib. TIS dünyada bela taninan ilk maktabdir. Bu görkamli nailiyyat Kvant öyranmanin inteqrasiyasi vasitasila maktabin yüksak keyfiyyatli tadris va öyranmaya darin bagliligini ifada edir.
Kvant öyranmanin asaslarina diqqat yetirdikda, bu modelin fizikada adi 9akilan Kvant fizikasindan tasirlanarak 1970-ci ilda bolqar pedaqoq Georgi Lazanov va 1980-ci illarda isa AB§-da Bobbi DePorter tarafindan hazirlandigini görmak mümkündür. Onlar Kvant öyranmaya bir 9ox yeni nazariyyalarin sintez edilmi§ vaziyyati va bir 9ox anlayi§larin asas metodlarinin izahi kimi tarif vermi§lar. Bu nazariyyalara Vahid Tahsil nazariyyasi, Ü9lü Beyin nazariyyasi, Tacrübi öyranma va s. nazariyyalar daxil idi.
Hanbay Kvant öyranmanin asas maqsadini fardi bütövlükda dark etmak oldugunu söylami§dir. Öyrananlar ü9ün uygun oldugu göstarilan Kvant öyranmasi bütün ya§ qruplari ü9ün a§agida sadalanan be§ asas prinsipa asaslanir:
1. Sinif mühiti- daha 9ox §ey öyranma mühitinda tapilir. ideal öyranma mühiti müvafiq i§iq, rekvizitlar, musiqi va s. daxildir.
2. Har §ey maqsad ü9ün edilir- 9ünki darslar diqqatla i§lanilir.
3. Beynimiz kompleks stimullarla daha ugurlu olur- öyranmak daha tasirli olarsa, yeni öyranma öyranmadan kanarda ya§anan §eylarla alaqalandirilir.
4. Öyranma riski ehtiva edir- öyranmak aylancali mühitda daha rahat olur. Talaba bu addimi atarsa, öyranmanin tahlükasiz oldugunu görür va üstün bacariqlarini nümayi§ etdirir.
5. 9gar bir §ey öyranmaya dayarsa, onu qeyd etmaya dayar- 9ünki öyranma ila müsbat emosional assosiasiyalar yaradir.
Yuxarida sadalanan bu prinsiplar Kvant öyranmanin dizayn 9ar9ivasini yaradan asaslardir. Kvant öyranma modeling göra, öyranma bir-biri ila alaqali alti marhaladan ibaratdir. Bu model qeydiyyatdan ke9mak, tacrüba ke9mak, etiketlamak, nümayi§ etdirmak, nazardan ke9irmak va qeyd etmak kimi marhaladan ibaratdir. Bu marhalalar sinif saviyyasindan, hadaf qrupundan asili olmayaraq öyrananlarin har darsa maraq göstarmasina zamanat verir. Bu alti marhala haqqinda atrafli malumat a§agida verilmi§dir:
1.Qeydiyyat:
Talabalarin diqqati calb olunacaq va maraq oyadacaq real dünya ila alaqanin quruldugu va maraqlandigi bu marhala mövzu müayyan edilir. Bu marhalada §agird anlayir ki, öz tacrübalari ila onlarla alaqa qurur va öyranma masuliyyatini öz üzarina götürürlar. §agirdlardan "Manim ü9ün burada na var?" sualini yaratmasi gözlanilir va onlarda maraq oyanir. Bu maqsadla qisa bir hekaya, taaccüblü bir sual, pantomima, eskizlar va ya qisa bir video nümayi§ oluna bilar. Ba§qa sözla, bu marhalada dars oyun faaliyyatiyla ba§laya bilar. §agirdlarin maragindan istifada edilarak ümumi bir §akil 9akilir talabanin bu darsdan na gözlayacayi ila bagli gözlantilari öyranilir.
2.Tacrüba:
Bu marhalada öyrananlarin ilkin malumatlari i§a salinir maraq va öyranmaya ehtiyac hissini artirmaq lazim galir. Bu marhalada rasional suallar yaranir masalan, "na?" "niya?". §agirdin öyranmaya hazir oldugu bu marhala; beynin tabii öyranma/kafiyyat istayi ila daha da maraqli hal hazir. Bu marhala növbati marhalanin ba§langicidir. §agirdlarin mövzu ila bagli avvalki biliklari ila alaqa yaratmasini va anlamlandirmasini tamin edir, masalan mazmun; oyunlar, simulyasiyalar, mnemotexnika, agil xaritalari, komanda i§i va faaliyyatlar istifada edila bilar. A§agidaki suallar bunun dizayninda darslarin öyradilmasi ü9ün balad9i ola bilar. §agirdlar ü9ün bilik alda etmayin an yax§i yolu hansidir?, Hansi oyun va ya faaliyyat öyrananlarin mövcud biliklarini havaslandiracak va onlara öyranmaya ehtiyac duyduqlarini hiss etdiracakmi? va s.
3.Etiket:
Bu marhalada, öyrananlarin maragina asaslanan va yeniliklarin oldugu ilkin biliklara alavalar olunur; beynin tabii etiketlama va identifikasiya ehtiyaclari istismar olunur; malumat, düsturlar, sabablar va yerlar etiketlanir. Tacrübalarla alaqalandirarak talabalara öyratmak va öyranmak imkani alda edirlar.
4.Nümayi§ et:
Bu marhalada §agirda yenisini qabul etmak imkani verilir. Malumati digar malumatlarla birla§dirir va müxtalif vaziyyatlarda tacrüba edirlar. 9lda olunmu§ malumatlari manalandirmaq ü9ün tacrüba lazimdir; tahsilalanlar bu §akilda biliklari özününkila§dira bilarlar. Bu marhala öyrananlarin bildiklarini göstarmak, müayyan etmak ü9ün vacibdir. Bundan alava, öyrananlara öyrana bilacaklari faaliyyatlar vermak, onlara bildiklarini hiss etdirmakla onlara inam vermak müallimlar ü9ün asas maqsadlardan biridir. Bu marhalada; komanda i§i, nümayi§lar, orijinal video görüntülar, afi§alar, oyunlar, mahnilar, qeydlar va qrafik tasvirlardan istifada etmak olar. Bu marhalanin layihalandirilmasinda darsin öyradilmasi ü9ün a§agidaki sual balad9i ola bilar: "Onlar yeni biliklarda bacariq saviyyasini neca göstara bilar?, Onlarin malumati varmi?' va s.
5.icmal:
Beynin neyron §abakalarinin güclandiyi bu marhalada alda edilmi§ bilik va bacariqlar "Man bildiyimi bilmak" fikriyla manlik hissini meydana gatirir. Vacibdir ki, bu saviyya §agirdlarin inki§af saviyyasina uygun olsun. A§agidaki suallar bu marhalanin layihalandirilmasinda darslarin öyradilmasi ü9ün balad9i ola bilar: "Takrar etmayin an yax§i yolu nadir?", "Har bir §agirdin takrar etmak bacarigi neca ola bilar? va s.
6.Bayram edin:
Bu marhalada "Man ugur qazaniram" ifadasi gündama galir. Bu marhalada, masalan, müsabiqalar ke9irila bilar, tahsilalanlari havaslandirmak va onlara yeni biliklardan hazz almasina kömak etmak vacibdir. A§agidaki suallar bunun dizayninda darslarin öyradilmasi ü9ün balad9i ola bilar marhala: 'Bu öyranmani qeyd etmayin an yax§i yolu nadir?' 'Har kasa neca xabar verirsan ugur qazandigin haqqinda?" va s.
Kvant öyranma üzra son tadqiqatlar AB§-in Oceanside va Kaliforniya §tatlarinda "Öyranma Forumu"da Kvant öyranma faaliyyatlari kimi yaradilmi§dir. Kvant Öyranma Çabakasinin mühüm hadisasi olaraq, Supercamp proqramlari seminarlar taçkil olunur. Son illarda bu seminarlar "Supercamp Turkey" olaraq tatbiq edilmi§dir.
1983-cü ilda super dü§argalar taçkil olunmaga baçladi va hamin ilda taçkil olunan super dü§argalarda i§tirak edan talabalarin nailiyyatlari va davrani§larinda açagidakilar özünü göstardi. Bu araçdirmada 8-25 ya§ arasinda olan fardlarin xüsusiyyatlarini asas götürarak, 13000-dan çox tahsilalanin üzarinda mü§ahidalar aparildi.
Araçdirmanin naticalarina asasan, talabalarin motivasiya qiymatlari superkamplara qatilanlarin sayina ilk baçladiqlari andan müqayisada 68% artdi. Artim daracasi talabalarin akademik nailiyyat qiymatlarinin 73% arti§ olaraq tayin olundu. Proqrama qatilan talabalar müsbat geridönü§larla barabar öyranmaya davam etdilar va tahsilalanlarda özünainam 81%, özünahörmat isa 84%-lik göstaricilarla qeyda alindi. Daha sonra, çagirdlarin maktab mühitinda kvant öyranma üsullarindan istifada etmalari ûçûn hazirlanmiç miqyasda dü§argadan sonra da çagirdlarin 98% nisbatinda bacariqlardan istifada etmaya davam etdiyi müayyan edilmiçdir.
Digar bir tadqiqatlar isa türk araçdirmacilar olan §im§ak va Damirbogaya aiddir. Yuxarida sadalanin aksina onlar tahsilalanlar üzarinda deyil, tahsilveranlar üzarinda tadqiqatlar aparmiçlar.
Demirboga (2014), müallim namizadlarinin fikirlarini tayin etmak üçün kvant öyranma yanaçmasi haqqinda bir i§ reallaçdirdi. Müayyan edilmiçdir ki, müallim namizadlarin yoxdur Kvant öyranma ila bagli har hansi avvalki biliklari yoxdur. Hamin namizadlar müayyan edilarak onlara Kvant öyranma yanaçmasini izah etdilar. Burada müallimlara öyranma, davamliliq va farqli perspektivlar va s. açilandi.
Digar tarafdan alda edilan araçdirmada bazi müallim namizadlarin Kvant öyranmanin samarasiz oldugunu dü§ündüklari müayyan edilmiçdir. Müallimlar bu modeli vaxt aparan, izdihamli siniflarda samarasiz va uygun olmadigi üçün bu yanaçmada olduqlarini vurgulamiçdilar. Ancaq sonradan onlarin darsinda har dars üçün alava materiallara ehtiyac duyaraq, Kvant öyranma modelini tatbiq etdiklari açkar edilmiçdir.
Sonda tahsilalanlara Kvant öyranma modelinin öyratdiyi bacariqlari 2 kateqoriyada birlaçdirmak olar.
1. Akademik bacariqlar
2. Hayati bacariqlar
Kvant öyranma modeli ila tahsilalanlarin alda edacayi akademik bacariqlar: Kvant yazma, Kvant oxuma, Kvant Yaddaç Texnikalari, Effektiv Qeyd Yaratma üsullari
Kvant öyranma modeli ila tahsillanlarin alda edacayi hayati bacariqlar: Yaradici problem halli üsullari, Mükammalliyin sakkiz açari va Effektiv ünsiyyat bacariqlari.
Yaradiciliq bir çox tariflarda problem halli olaraq adlandirilsa da, problemi tanimaq, farziyyalar irali sürmak va sinaqdan keçirmak, farqli dü§ünmak va hall yollari hazirlamaq talab olunur. Yaradici problem halli yaradici dü§ünca, tanqidi dü§ünma va digar yüksak saviyyali dü§ünma bacariqlarinin birlaçmasidir.
1. https://acikders.ankara.edu.tr/
2. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1299498.pdf
3. https://www.sabah.com.tr/egitim/kuantum-ogrenme-nedir-kuantum-ogrenme-modeli-kime-ait-ozellikleri-ve-ornekleri-neler-e1-6321533
4. https://www.google.com/search?q=quantum+learning&oq=quantum+learning&aqs=chrome..69 i57j0i512l6j46i175i199i512j0i512l2.446j0j7&sourceid=chrome&ie=UTF-8
9D9BIYYAT SIYAHISI
