CC BY
9UOT 002.6:37.016
ViRTUAL REALLIQ TEXNOLOGiYASININ T9HSiLD9 T9TBiQi
MÖNSÜM 9DiL OGLU ALI§OV
informatika kafedrasinin professoru, Baki Dövlat Universiteti, Baki, Azarbaycan
Xülas3. Mdqald, müasir dövrün talablarindan olan texnologiyanin tdhsildd tatbiqina hdsr olunmu§dur. Maqalddd virtual realliq (VR) tacrübasinin neca tamin edildiyini göstarmak ügün ümumi VR qura§dirmalarinin qisa tasviri verilmi§, hamginin koqnitiv va sensor psixologiya nöqteyi-nazarindan elmin manimsanilmasinin interaktiv multisensor sistemlar tarafindan asanla§dirila bilacayi nazardan kegirilmi§ va tahsil kontekstinda VR-dan istifadaya dair bazi nümunalar taqdim edilmi§dir.
Texnoloji alatlarin goxlugu bu istiqamatda farqli metodologiyanin tatbiqini va yüksak naticalarin alda edildiyini ortaya qoymu§dur. Virtual realliq texnologiyasinin inki§afi tahsil sanayesinin izladiyi an son tendensiyalardan biridir. Virtual realliq talabalara, elaca da müallimlara tamamila farqli tacrüba taqdim edir. Virtual realligin tahsilda tatbiqi son illarda ciddi bir inki§af ya§ami§, öyranma prosesinin manimsanilmasina yeni bir üsul taqdim etmi§, talabalara farqli mühitlar va tacrübalar taqdim etmakla öyranma prosesini daha maraqli va interaktiv hala gatirmi§dir.
Agar sözlzr: Virtual realliq, tahsil, tacrüba, texnologiya, tahsilda texnologiya.
Giri§. Virtual realliq (VR) talabalari daha immersiv va interaktiv tacrübaya calb edan yeni öyranma platformasi taqdim etmakla tahsil sahasinda inqilab etdi. Son illarda VR tahsil sektorunda talabalarin i§tirakini, biliklarin saxlanmasini va tanqidi dü§ünma bacariqlarini artirmaq ü9ün bir vasita kimi populyarliq qazanmi§dir.
VR-nin tahsilda asas üstünlüklarindan biri odur ki, o, talabalara real dünyada nail olmaq mümkün olmayan va ya 9atin olan §eylari ya§amaga imkan verir. Masalan, talabalar qiymat, tahlükasizlik problemlari va ya masafa sababindan ba§qa cür mümkün olmayan müxtalif mühitlari va ssenarilari ara§dira bilarlar. Bu, uzaq yerlara sayahat etmakdan, okeanin darinliklarini ara§dirmaqdan va ya hatta kosmosu ara§dirmaqdan tutmu§ har §eyi ahata eda bilar.
VR-nin tahsilda digar üstünlüyü ondan ibaratdir ki, o, talabalara sinaq va sahv yolu ila öyranmaya imkan verir. Bu, tacrüba va tacrübanin vacib oldugu elm, mühandislik va tibb kimi mövzularda xüsusila faydalidir. VR ila talabalar özlarina va ba§qalarina zarar verma riski olmadan tacrüba va prosedurlari dafalarla simulyasiya eda bilarlar.
Bundan alava, VR fardi talaba ehtiyaclarina uygunla§dirilmi§ - fardila§dirilmi§ öyranma tacrübasi tamin etmak potensialina malikdir. önanavi sinifda müallimlar tez-tez mübariza aparan va ya üstün olan talabalari gerida qoyaraq, adi §agirda dars demali olurlar. VR ila müallimlar har bir talabanin unikal öyranma tarzina, tempina va maraqlarina cavab veran öyranma tacrübalari yarada bilarlar.
Bununla bela, potensial faydalarina baxmayaraq, VR-nin tahsilda tatbiqi ila bagli bazi 9atinliklar da var. 9sas masalalardan biri da xarcdir. VR avadanligi va proqram taminati bahali ola bilar va bütün maktablarin bu texnologiyaya investisiya etmak ü9ün resurslari yoxdur. Bundan alava, bazi talabalar VR-dan istifada edarkan harakat xastaliyi va ya digar yan tasirlarla qar§ila§a bilar ki, bu da onlarin öyranma tacrübasina mane ola bilar.
Natica olaraq, VR bizim öyratma va öyranma üsulumuzda inqilab etmak potensialina malikdir. Daha immersiv va interaktiv öyranma tacrübasi taqdim etmakla, VR talabalari ananavi metodlarin eda bilmadiyi §akilda calb eda bilar. Bu texnologiyanin tatbiqi ila bagli bazi 9atinliklar olsa da, faydalar xarclardan üstündür va biz tahsilda VR potensialini ara§dirmaga davam etmayimiz vacibdir.
Virtual realliq istifada9iya kompüter tarafindan yaradilan ü9öl9ülü model va ya virtual mühitla qar§iliqli alaqa yaratmaga imkan verir. Bu mühit biza makroskopik miqyasda tani§ olmaq baximindan, elma malum olan, lakin adatan mü§ahida olunmayan fiziki dünyani tasvir etmak ü9ün
real ola bilar va ya tamamila xayali bir dünyani tasavvür etmakla ondan istifada oluna bilar. Belalikla, VR geni§ §akilda müxtalif elm sahalarina tatbiq oluna bilar va artiq arxeologiya, tarix va memarliq da daxil olmaqla bir 9ox tahsil sahalarina tatbiq edilmi§dir. VR-nin ananavi tasvir metodlarindan üstünlüyü ondan ibaratdir ki, talabaya ananavi üsullarla tasvir etmak 9atin olduqda va ya tasviri hatta qeyri-mümkün olan mövzularla tani§ olmaq imkani verir. Biz burada iddia edirik ki, VR-nin bu tacrübi üstünlüyü onun digar asas xüsusiyyati olan interaktivliyi ila birlikda ananavi öyranma paradiqmalarina dayarli kömak edir. Ham9inin, virtual realligin tahsilda talabalarin haqiqi dünya tacrübalarindan farqli va yenilik9i tacrübalar ya§amalarina imkan verir, virtual realligin tatbiq edildiyi müassisalarda, talimat9ilarin taklif etdiyi ssenarilar asasinda interaktiv olaraq tahsil alirlar. Bu ssenarilar har hansi bir konsepti anlamaq ü9ün hazirlanmi§ farqli mühitlar ola bilar va asasan talabalarin virtual dünyanin i9inda müxtalif tap§iriqlar hall etmalarina va müxtalif talimat9ilarla interaktiv alaqalar qurmalarina kömak edar [1].
Müasir tahsil 9ox vaxt talabadan mürakkab va ya mücarrad anlayi§lari dark etmayi va ya mövcud olmayan senarilari va vaziyyatlari qiymatlandirmayi talab edir. Bu maqsadla, mücarrad anlayi§larin öyradilmasi ü9ün ümumi mexanizmlar, xüsusan da metafora va analogiyadan istifada edilmasidir. Banzatmadan istifada etmakla biz hadisani va ya mücarrad konsepsiyani ümumi mü§ahida olunan realliq baximindan tasvir edirik, bela ki, anlayi§lari tacrüba ila alaqalandiririk. Tacrüba konsepsiyanin zehni modelinin qurulmasi ü9ün material verir ki, bu da öz növbasinda biliyin tamalina gatirib 9ixarir. insanlar tacrübi olaraq, atraf mühitla alaqa yaratmaqla, hislarindan istifada etmakla dünyadan malumatlar alda edirlar. Virtual realliq real dünyadan alinan kompüter simulyasiyasi ila yaradilmi§ sensor giri§la avaz edan texnologiyadir va insanlarin tabii davrani§larina cavab vermakla interaktivliyi tamin edir. Bu baximdan, VR talabaya ssenarilari va vaziyyatlari tasavvür etmak avazina, tacrüba etmaya imkan veran mühitla tamin etmakla tadrisda kömak eda bilacak güclü manba ola bilar [2]. VR sistemlarinin tacrübi tabiati ü9 manbadan irali galir: immersion, interaktivlik va multisensorlu aks alaqa. Daldirma atraf mühitin ahatasinda olmaq demakdir va onun faydasi asasan mövcudluq hissini va ya insanin haqiqatan tasvir olunan dünyada olmasi hissini tamin etmakdan ibaratdir. interaktivlik, öz badan harakatlarindan istifada etmakla simulyasiyadaki hadisalari idara etmak bacarigidir, bu da öz növbasinda bu harakatlar naticasinda simulyasiyada reaksiyalara ba§layir. VR-nin 9oxsensiyali xüsusiyyati ondan ibaratdir ki, malumat birdan 9ox duygudan alda edila bilir va onu daha inandirici, calbedici (varliq hissini alava etmakla) va qeyri-müayyanliyini azaldan malumatin artiqligini tamin etmakla tacrübaya alava edir. Sensor birla§ma iki va ya daha 9ox duygu manbayindan galan malumatlari güclandirir. Belalikla, VR-in maqsadi real dünyani virtual dünya ila avaz etmak va istifada9iya özünü real dünyada oldugu kimi aparmaga imkan vermakdir.
VR tacrübi tabiati öyranmaya konstruktivist yana§mani dastaklayir. Konstruktivizm, insanlarin öz tacrübalarindan yararlanmaqla bilik alda etma nazariyyasidir. Jean Piaget tarafindan göstarildiyi kimi nazariyya asasinda §agird artiq qurulmu§ dünya modeli 9ar9ivasinda yeni tacrübalari manimsamaya 9ali§ir. ögar §agird yeni tafarrüati ugurla manimsaya bilmirsa, demali, tacrübaya uygunla§maq ü9ün dünya görü§ünü dayi§malidir. Dünyanin bizim "dünya modelimiza" uygun faaliyyat göstarmasina va ya bela deyilsa, o zaman biz dünyanin i§lama tarzina dair modelimizi yenidan tartib etmakla yeni tacrübaya uygunla§maliyiq. Bu o demakdir ki, öyranma aktiv farziyya testinin bir formasidir. Bu, faktlarin passiv yigilmasi va ya qabulu fikri ila ziddiyyat ta§kil etmalidir. VR bu aktiv farziyya testi, ham9inin öyranma ü9ün güclü bir mühit tamin edir. Brunerin (1961) göstardiyi kimi, yeni materialla aktiv §akilda ma§gul olan talabalar bu materiali daha 9ox saxlayib sonraki marhalada istifada edirlar [3].
Virtual realliq tahsil sahasinda yarim asrdan artiqdir ki, mövcuddur. Bununla bela, onun geni§ §akilda qabul olunmasi hala da mümkün olmami§dir. Bu, ham texnologiyalarin özlarina, ham da onlari yerla§dirmak ü9ün talab olunan xarclara va logistikaya 9oxsayli mahdudiyyatlarin naticasidir. Bu problemlarin na oldugunu va ilk növbada pedaqoqlarin bu texnologiyalardan istifada etmakla na qazanmaga ümid etdiklarini daha yax§i ba§a dü§mak ü9ün biz ham tahsilda virtual realligin
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
istifadasini sistematik §akilda nazardan keçirdik, ham da iki farqli tematik tahlil apardiq: Birinci tahlilda tahsil sistemlarinin inki§afi ûçûn akademik adabiyyatda pedaqoqlar tarafindan taqdim edilan tatbiqlar va bildirilmi§ motivasiyalar, ikinci tahlilda isa bununla bagli bildirilmi§ problemlar araçdirilir. Bu tahlillar göstarir ki, tadqiqatçilarin aksariyyati talabalarin daxili motivasiyasini artirmaq ûçûn virtual realliqdan istifada edir va tacrübalarinin dizayninda konstruktivist pedaqogika, amakdaçliq va oyunlaçdirma kimi bir sira amillara istinad edirlar. Eynila, tahsil sahasindaki az sayda tahlillarimizda tahsilin virtual realliq tatbiqlarinin böyük aksariyyatini ta§kil etdiyi müayyanla§mi§dir. Sonra çox sayda son virtual realliq texnologiyalari taqdim edilmi§, müqayisa aparilmi§, onlarin bir sira problemlari, o cümladan qiymat, istifadaçi tacrübasi va interaktivliyi aradan qaldirmaq potensiali müzakira edilmi§dir. Naticada yeni yaranan texnologiyalari tahsila tatbiq etmak istayan galacak tadqiqatçilar üçün potensial istiqamatlar müayyanla§mi§ olur [4]:
Tahsilda VR-nin öyranma prosesini takmilla§dirmak üçün ilk növbada tahsilin keyfiyyatini yax§ila§dirmagin vacib oldugu mütlaq vurgulanmalidir. Bilik alda etmak ^ün nazarda tutulmu§ texnologiyalarin aksariyyati informasiyaya - dünya haqqinda faktlara va mü§ahidalara çixi§i tamin etmak maqsadi daçiyirdi. Kompüterlardan avval faktlari saxlamaga kömak edan güclü alatimiz var idi: kitablar.
Raqamsal texnologiyalar dövründa kitablar elektron kitablara çevrilir. Müasir axtariç sistemlari faktlarin tapilmasini haqiqatan asanlaçdirir, bir neça klikla bir çox suallara cavab tapa bilirik [5].
Bilik çox insan ^ün daha asan alda olunsa da, tahsila mövcud yanaçmanin iki mühüm problemi hala da mövcuddur:
- eyni köhna formata - faktin saxlanmasina asaslanir. Tadris metodlari faktlarin tamin edilmasina yönalib;
- çoxlu malumat alda etmak va ondan istifada öyranmak deyil. Malumatli olmaq tahsil almaqla eyni deyil.
Bir çox insanlar malumati dark etmakda çatinlik çakirlar. Qisa müddat arzinda alinan malumatin çoxlugu talabalari asanliqla sixiçdira bilar, natica etibari ila bu onlar üçün cansixici ola bilar, adatan bu mövzunu niya öyrandiklarini dark etmakda çatinlik çakmakla ondan uzaqlaça bilarlar.
Virtual realliq talabalarin öyranma qabiliyyatini artirmaq va maçgullugunu tamin etmak ^ün istifada edila bilar. VR tahsili tahsilin mazmununun çatdirilma tarzini dayiçdira bilar; o, real va ya xayali bir virtual dünya yaratmaq prinsipi üzarinda içlayir va istifadaçilara takca onu görmaya deyil, ham da onunla qarçiliqli alaqada olmaga imkan verir. Öyrandiyiniz malumatlara aluda olmaq sizi onu tam ba§a dü§maya havaslandirir va onu emal etmak ^ün daha çox havas yaranacaq [6].
Tahsilda virtual realligi bu qadar güclü edan bir neça xüsusiyyat mövcuddur:
- §agirdlar bir §ey haqqinda oxuyanda çox vaxt onu tacrübadan keçirmak istayirlar. mövzunu araçdira va içlarin neca bir araya gatirildiyini göra bilarlar;
- VR-nin tamin etdiyi mövcudluq hissi sayasinda talabalar bir mövzunu yaçayaraq öyrana bilarlar;
- VR tacrübalarinin real olmadigini unutmaq asandir - badan aslinda yeni bir yerda olduguna inanir. Bu hiss zehni diqqatalayiq §akilda calb edir;
- elmi laboratoriyalar kimi texnologiyalar heyratamizdir - onlar talabalara praktik tacrübaya asaslanaraq neca içlamayi anlamaga imkan verir.
Lakin bu cür texnologiyalar bahadir va miqyasi demak olar ki, mümkün deyil. Onlarin eda bilacayi içlarin sayi da mahduddur.
Bu, hamiya malum olan bir haqiqatdir ki, insanlar an yax§i naticani tacrübada alda edirlar; lakin, müasir tahsila nazar yetirsak, talabalar talimatlari praktikada istifada etmakdansa, onlari oxumaga daha çox diqqat yetirirlar, bu da az bilik alda etmaya gatirib çixarir.
Tahsilda VR talimat ^ün tacrüba lövbari tamin edir. VR tahsili ila öyrananlar özlari üçün ka§f etmakdan ruhlanirlar. Talabalarin nazari oxumaqdansa, tacrübada öyranmak imkanlari var.
Natica. Deyilanlari ümumila§dirarak deya bilarik ki, VR insanlarin tacrüba apara bilacayi sonsuz imkanlar dasti yaradir va VR ila yarada bilacayimiz tacrüba növlari açagidakilardir:
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Virtual saha safarlari. VR texnologiyasi talabalari cografiya, tarix va ya adabiyyatla alaqali mövzulara calb etmak ^ün yer va zamanin darin hislarini taklif etmakla sövq eda bilar. Sadaca olaraq, dünyanin istanilan yerina geda bilacayiniz cografiya darslarini, tarixi hadisalari canli olaraq izlamak, elaca da bu dövrün adat va ananalari ila yaxindan tani§ olmagi tasavvür edin - bu cür tacrüba sadaca oxumaqdan daha zangindir [7].
Google Expeditions bu cür tacrüba tamin etmak ^ün hazirlanmi§ tatbiqin yax§i nümunasidir. Ekspedisiya adi smartfon istifadaçilari üçün alçatan olan çôl safarlari kitabxanasidir. Har safar VR panoramalarindan ibaratdir va safarlar Böyük Çin Saddindan Marsa qadar dayiçir. Bütün dünyada insanlar praktiki olaraq mümkün olmayan yerlari ziyarat eda bilarlar.
Google bu proqrami bütün dünyada yüzlarla maktabda sinaqdan keçirdi va 11 ölkadan olan 1 milyondan çox talabani ekspedisiyaya aparan bu layiha olduqca ugurlu oldu.
Konseptual mövzularin araçdirilmasi. Nazariyyaya asaslanan konseptual mövzulari ba§a dü§mak talabalar üçün son daraca çatin ola bilar. Darslikl ardan va diaqramlardan alda edilan biliklarin çoxu ila, talabalar abstrakt anlayiçi haqiqatan da tasavvür eda bilmirlarsa, onu neca düzgün qavraya bilarlar?
Bununla bela, virtual va geni§lanmi§ realliq ila müallimlar haqiqatan konseptual mövzulari hayata keçira bilarlar! Talabalara daha mücarrad mövzulari tacrübadan keçirmaya, araçdirmaga va tadqiq etmaya imkan vermakla, onlar mövzunu ananavi öyranma ila mümkün olmayan üsullarla vizuallaçdira va onunla maçgul ola bilarlar.
Tasavvür edin ki, siz uçaqlar ^ün adatan çatin ba§a dü§ülan hüceyralar haqqinda öyranan bir talabasiniz. Konsepti darslikdaki heyvan hüceyrasinin diaqrami va ya ovucunuzda tutub araçdira bilacayiniz hüceyranin atrafli, interaktiv 3D modeli ila daha asan ba§a dü§ardinizmi?
Çagirdlar 3D modellardan istifada edarak hüceyrani tuta, onu bütün bucaqlardan tahlil eda va strukturunu araçdira bilarlar. Maktablarda bunun bazi gözal nümunalari var, pedaqoqlar §agirdlara mürakkab Kimya anlayiçlarini ba§a dü§maya kömak etmak ^ün hüceyralarin 3D modellarindan va 360 daraca foto va videolardan istifada edirlar [8].
Hesablama va texnologiya bacariqlarinin inki^afi. Müasir dünyada texnologiya har yerda mövcuddur. Mahz buna göra da kompüter indi talaba tahsilinin vacib hissasidir. Bilik alda etma samaraliliyini artirmaqdan tutmuç galacak içlara va karyeralara hazirlaçmaga qadar, §agirdlarin bu bacariqlari maktabda öyranmasinin bir çox sabablari var va buna virtual realliq kömak eda bilar!
Virtual realliq çagirdlara maraqli va calbedici mühitda texnologiya bacariqlarini inkiçaf etdirmak üçün mükammal fürsat taqdim edir. §agirdlar heyratamiz virtual yaradiciliqlar quraraq va sonra bütün bunlari virtual realliqda tacrübadan keçirarak hesablama bacariqlarini ma§q eda va takmillaçdira bilarlar.
Masalan, CoSpaces kimi proqram taminati ila talabalar öz 3D virtual dünyalarini yaradaraq taxayyüllarini azad eda bilarlar. Bu kodlaçdirmaya mükammal giriçdir! Hesablama va kodlaçdirma bacariqlarini inkiçaf etdirmakla yana§i, CoSpaces sinifda yaradiciligi artirir va VR ila yana§i istifada etmak ^ün mükammal vasitadir. Eyni §akilda, ThingLink talabalara çakillar, videolar va 3D turlar yaratmaga va geniçlandirmaya imkan yaradir - onlara real hayatdaki vaziyyatlari öyranmalarina inteqrasiya etmak ^ün fürsat verir.
Bütün bunlarla yanaçi, Paint 3D ila inteqrasiyadan Tinkercad-a, SketchUp-dan Sketchfab-a qadar, tahsilda virtual realligin hesablama bacariqlarini neca artira bilacayina dair çoxlu nümunalar var.
immersiv qrup talimi. Virtual realliq qrup §aklinda öyranma va komanda i§ini tacrübadan keçirmayin ala yoludur. Dünyadaki maktablarda tahsilda virtual realliqla qrup §aklinda öyranmanin çox parlaq nümunalari var. Birincisi, virtual realliq qulaqliqlari ila cütlükda içlamak lügat va tasviri yazi bacariqlarini takmillaçdirmak üçün ala yol ola bilar. Talabalardan biri VR-da araçdirma apararkan va göra bildiklarini tasvir edarkan, digar talaba onu yaza bilar va müzakira ^ün imkanlar yarada bilar. Londondaki Beatrix Potter Maktabi bu dars formatini danizin altinda kafiyyata
ba§lamaq ü9ün istifada etmi§, talabalar daniz hayatini §ifahi §akilda tasvir etmak ü9ün cüt-cüt i§lami§lar [9].
Qrup öyranma imkanlari bununla bitmir! Dünyanin ilk tahsil virtual realliq parki olan Avantis World kimi alatlarla talabalar tahsil metaverseda birlikda amakda§liq eda bilarlar. istar VR qulaqliq taxsinlar, istar noutbuk istifada etsinlar, istarsa da evdan öyransinlar, talabalar birlikda VR sahnalarini tahlükasiz ara§dira va ünsiyyat qura bilarlar. istanilan yerda, istanilan vaxt, hatta dünyanin müxtalif yerlarindan olan talabalarin dinozavrlarla birlikda gazmasi va söhbat etmasi da mümkün ola bilar!
Virtual realligin ananavi öyranma ila alaqasi. Nahayat, an azi, qari§iq öyranma tahsilda virtual realligin son nümunasidir. VR, tahsilin galacayi olduguna amin oldugumuz agilli sinif otaqlarinda inanilmaz öyranma vasitasidir. Bununla bela, yadda saxlamaq lazimdir ki, VR he9 vaxt darsi avaz etmak ü9ün istifada edilmamalidir. Bu, tadrisa alternativ deyil, müallimlarin öz pedaqogikalarini takmilla§dirmak ü9ün istifada eda bilacayi güclü tahsil vasitasidir. Pedaqoqlar immersiv, tahsil tacrübalarini darslara inteqrasiya etmakla öz tadrislarini növbati saviyyaya qaldira bilarlar [10].
§otlandiyada Mearns ibtidai Maktabi ananavi öyranma ila yana§i VR texnologiyasindan neca istifada eda bilacayinin gözal nümunasidir. Darsda atrafi ahata edan manzaralar 9akdikdan sonra talabalar 360 daracalik kameralardan istifada etdilar, ThingLink-da onlara §arh verdilar va VR qulaqliqlarindan istifada edarak ara§dirdilar! önanavi tadrisi texnologiya ila birla§dirarak, talabalar öz manzaralarini yaradarkan taxayyüllarini sarbast buraxdilar, sonra isa virtual realliqda onlari realmi§ kimi ya§amaq imkani alda etdilar!
9D9BiYYAT
1. Hew, K.F. Design and evaluation of two blended learning approaches: Lessons learned / K.F.Hew, W.S.Cheung // Australasian Journal of Educational Technology. - 2011. - 27(8). -pp.1319-1337.
2. Phoon, G.C. Virtual Reality (VR) in 21st. Century Education / G.C.Phoon, M.Z.Idris, R.Nugrahani // The Opportunities and Challenges of Digital Learning in Classroom. - Asian Pendidikan. - 1(2). - pp.105-110.
3. Wood, D.J. The role of tutoring in problem solving / D.J.Wood, J.S.Bruner, G.Ross // Journal of Child Psychiatry and Psychology. - 1976. - 17(2), - pp.89-100.
4. Baepler, P. It's not about seat time: Blending, flipping, and efficiency in active learning classrooms / P.Baepler, J.D.Walker, M.Driessen // Computers & Education. - 2014. - 78, - pp.227236.
5. Alismail, H.A. 21st century standards and curriculum: Current research and practice / H.A.Alismail, P.McGuire // Journal of Education and Practice. - 2015. - 6(6), - pp.150-154.
6. Baepler, P. It's not about seat time: Blending, flipping, and efficiency in active learning classrooms / P.Baepler, J.D.Walker, M.Driessen // Computers & Education. - 2014. - 78. - pp.227236.
7. Oyelere, S.S. Exploring the trends of educational virtual reality games: a systematic review of empirical studies / S.S.Oyelere, N.Bouali, R.Kaliisa, G.Obaido, A.A.Yunusa, E.R.Jimoh // Smart Learning Environments. - 2020. - 7(1), - pp.1-22.
8. Lau, K.W. The use of virtual reality for creating unusual environmental stimulation to motivate students to explore creative ideas / K.W.Lau, P.Y.Lee // Interactive Learning Environments.
- 2015. - 23(1), - pp.3-18.
9. Christou, C. Virtual Reality in Education /- Cyprus: University of Nicosia, - 2010. - 16 p.
10. Lavoie, R. Virtual experience, real consequences: the potential negative emotional consequences of virtual reality gameplay / R.Lavoie, K.Main, C.King, D.King // - Virtual Reality,
- 2021. - 25(1), - pp.69-81.
