Научная статья на тему 'КУЗГИ НЎХАТ НАМУНАЛАРИДАГИ ПИГМЕНТЛАР МИҚДОРИНИНГ ЎЗГАРИШИГА FUSARIUM OXYSPORUM SPP. ЗАМБРУҒИНИНГ ТАЪСИРИ'

КУЗГИ НЎХАТ НАМУНАЛАРИДАГИ ПИГМЕНТЛАР МИҚДОРИНИНГ ЎЗГАРИШИГА FUSARIUM OXYSPORUM SPP. ЗАМБРУҒИНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

19
10
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
нўхат / фотосинтез / хлорофилл а / хлорофилл б / каротиноид / фузариоз / chickpea / photosynthesis / chlorophyll a / chlorophyll b / carotenoid / fusarium

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Дилафруз Эркиновна Кулмаматова, Илхом Жуманазарович Курбанбаев, Санжар Саидазимович Бузуруков, Гулёра Мурод Қизи Исмоилова, Сарвиноз Самариддин Қизи Абдусобирова

Ушбу мақолада иссиқхона шароитида ўстирилган нўхат ўсимлигининг CIEN W – кўчатзори наъмуналарига Fusarium oxysporum spp. замбруғининг таъсирида фотосинтетик пигментлар миқдорининг ўзгариши инфекцион фон ҳосил қилиб ўрганилди. Бунда инфекцион фондаги намуналарда хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл миқдори назорат фонга нисбатан паст бўлиши кузатилди. Нўхатнинг халқаро кузги кўчатзорининг 11104, 11108 11110 намуналаридаги умумий хлорофилл миқдори назорат вариантларда нисбатан юқори бўлиши аниқланди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству , автор научной работы — Дилафруз Эркиновна Кулмаматова, Илхом Жуманазарович Курбанбаев, Санжар Саидазимович Бузуруков, Гулёра Мурод Қизи Исмоилова, Сарвиноз Самариддин Қизи Абдусобирова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This paper showed results of studies quantity of photosynthetic pigments of CIEN Wchickpea nursery inoculated by Fusarium oxysporum spp. grown under greenhouse conditions. It was observed that chlorophyll a, chlorophyll b, total chlorophyll content in infection background were lower than in control background. It was found that the total chlorophyll content of international autumn chickpea nursery 11104, 11108 11110 relatively higher than control variants.

Текст научной работы на тему «КУЗГИ НЎХАТ НАМУНАЛАРИДАГИ ПИГМЕНТЛАР МИҚДОРИНИНГ ЎЗГАРИШИГА FUSARIUM OXYSPORUM SPP. ЗАМБРУҒИНИНГ ТАЪСИРИ»

KY3rH HYXAT HAMYRAHAPH^ArH nHTOEHT^AP MHKAOPHHHHr Y3rAPHmHrA FUSARIUM OXYSPORUMSPP. 3AMEPYFHHHHr

TAECHPH

Дилафруз Эркиновна Кулмаматова

УзРФА Генетика ва усимликлар экспериментал биологияси институти катта илмий ходими, Чирчи; давлат педагогика университети "Генетика ва эволюцион биология" кафедраси доценти, б.ф.ф.д

Илхом Жуманазарович Курбанбаев

УзРФА Генетика ва усимликлар экспериментал биологияси институти катта илмий ходими, Чирчи; давлат педагогика университети "Генетика ва эволюцион биология" кафедраси доценти, б.ф.д.

Санжар Саидазимович Бузуруков

УзРФА Генетика ва усимликлар экспериментал биологияси институти кичик

илмий ходими

Гулёра Мурод кизи Исмоилова

УзРФА Генетика ва усимликлар экспериментал биологияси институти кичик

илмий ходими

Сарвиноз Самариддин кизи Абдусобирова

УзРФА Генетика ва усимликлар экспериментал биологияси институти

тадкикотчи

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада иссикхона шароитида устирилган нухат усимлигининг CIEN W - кучатзори наъмуналарига Fusarium oxysporum spp. замбругининг таъсирида фотосинтетик пигментлар микдорининг узгариши инфекцион фон хрсил килиб урганилди. Бунда инфекцион фондаги намуналарда хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл микдори назорат фонга нисбатан паст булиши кузатилди. Нухатнинг халкаро кузги кучатзорининг 11104, 11108 11110 намуналаридаги умумий хлорофилл микдори назорат вариантларда нисбатан юкори булиши аникланди.

Калит сузлар: нухат, фотосинтез, хлорофилл а, хлорофилл б, каротиноид, фузариоз.

July, 2022

50

ABSTRACT

This paper showed results of studies quantity of photosynthetic pigments of CIEN W- chickpea nursery inoculated by Fusarium oxysporum spp. grown under greenhouse conditions. It was observed that chlorophyll a, chlorophyll b, total chlorophyll content in infection background were lower than in control background. It was found that the total chlorophyll content of international autumn chickpea nursery 11104, 11108 11110 relatively higher than control variants.

Keywords: chickpea, photosynthesis, chlorophyll a, chlorophyll b, carotenoid, fusarium.

КИРИШ

Усимликларда органик модда синтезланиши бевосита фотосинтез жараёни билан боглик. Фотосинтез жадаллигининг узгариши хлоропластнинг асосий компонентлари билан боглик булиб, бу компонентлар усимлик фотосинтетик махсулдорлигини белгилайди [3]. Хлорофилл хлоропластнинг асосий таркибий кисмларидан бири булиб, хлорофилл таркибидаги хлорофилл "а" ва "б" пигментлари фотосинтез жараёнида мухим хисобланиб, усимликнинг усиши ва ривожланишига таъсир этади [5].

Бундан ташкари хлорофилл пигментлари билан биргаликда учрайдиган сари;, тук сари;, кизил рангдаги пигментлар гурухи яъни каротиноидлар хам мавжуд булиб, улар фотосинтез учун зарур булган ёруглик нурларини ютиб, молекуляр кислороднинг ажралиб чикишида ва хлорофилл молекуласини кучли ёругликдан химоя килишда иштирок этади [6].

Фотосинтез натижасида усимликда 95% гача органик модда хосил булади [9]. Фотосинтетик пигментларнинг паст концентрацияда булиши ва фотосинтетик потенциалнинг камайтириб, усимлик махсулдорлигини чеклаб куяди [4].

Усимликлардаги фотосинтетик пигментларнинг узгаришига тупрокдаги микроорганизмлар, минерал моддалар, стресс факторлар таъсир килади [7]. Масалан, нухат усимлигининг Мальхотра навига микробиологик угитлар билан ишлов бериш оркали улардаги хлорофилл "а", хлорофилл "б", умумий хлорофилл микдорлари ошишига эришилган [8]. Стресс омиллардан сув такчиллиги мухитида хлорофилл микдорининг йукотилиши усимликларда салбий окибатларга олиб келиши кузатилган [4].

Маккажухори усимлигида Fusarium verticilHoides таъсирида усимлик баргидаги хлорофилл а, хлорофилл б микдори камайиши аникланган [1].

July, 2022

51

Fusarium oxysporum f. sp. таъсири натижасида нухат усимлигининг усиши ва ривожланиши, хул ва курук биомассаси, хлорофилл микдори ва хосилдорлик злементлари камайиши кузатилган [2].

МЕТОДОЛОГИЯ

Тажриба иссикхона шароитида, УзРФА Генетика ва усимликлар эксприментал биология инситути "Донли экинлар генетикаси, селекцияси ва уругчилиги" лабораториясида олиб борилди. Тадкикот объекти сифатида нухатнинг халкаро кузги элита CIENW - кучатзорининг 36 та намуналаридан фойдаланилди. Усимликлар 2 та яъни касалланган ва оптимал фонда устирилди.

Тажрибада нухат усимлиги наъмуналарининг баргларидаги хлорофилл "а", хлорофилл "б" ва каротиноидлар микдорлари аникланди. Бунда, иссикхона шароитида устирилган гуллаш фазасидаги нухат усимлигининг усиш нуктасидан хисобланганда, 3-4-баргларидан намуналар олинди. Олинган намуналар 50 миллиграммдан пробиркага солинди. Х,ар бир барг намуналари 5 млдан 95% ли этил спирти эритмасида гомогенизация килинди ва 15 дакика давомида тиндирилди. Х,осил булган суюкликдаги хлорофилл "а", хлорофилл "б" ва каротиноид микдорларининг нур ютилиш курсаткичи 664, 649 ва 470 нм (Agilent Cary 60 UV-Vis маркали спектрофотометр) да аникланди. Шу курсаткич асосида, нухат усимлиги баргларидаги хлорофилл "а", хлорофилл "б" ва каротиноид микдорлари Личтенталер тенгламаси ёрдамида хисобланди [2].

Хлорофилл "а" [мг/г] =13,36*Абб4-5,19* Аб49

Хлорофилл "б " [мг/г] =27,43* Аб49-8,12* Абб4

Каротиноид [мг/г] = (1000 А470-2,13* Хло "а"-97,63 Хло"б ")/209

F (мг/г)=^*С)/Р

Бунда: F-усимлик барги таркибидаги пигмент микдори (мг/гр); V-суюклик хажми (мл); C-пигмент концентрацияси (мг/л);

Тажриба асосида олинган усимликларнинг умумий хлорофилл, хлорофилл "а", хлорофилл "б" ва каротиноид микдорлари курсаткичларининг статистик тахлили ANOVA дастури асосида амалга оширилди.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Ушбу тадкикот давомида иссикхонада устирилган нухат усимликларининг назорат ва инфекцион фонда устириган намуналарида хлорофилл а, хлорофилл б, умумий

July, 2022

52

хлорофилл, каротиноидлар микдори киёсий тахлил килинди. Бунда инфекцион фондаги намуналарда хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл микдорлари назорат фонга нисбатан паст булиши кузатилди. Каротиноидлар микдори эса барча намуналарда инфексион фонда юкори булди. Каталог номери 11104, 11105, 11108, 11110, 11115, 11126 булган намуналарда инфекцион фонда устирилган усимликлар баргидаги хлорофилл а микдори назорат вариантларига нисбатан пастрок булиши кузатилди. Бунда хлорофилл а микдори назорат вариантларда 1,67±0,01 мг/г дан 2,31±0,07 мг/г гача, замбуруг билан зарарланган вариантларда 1,60±0,02 мг/г дан 2,19±0,03 мг/г гача булди.

Замбуруг билан зарарланган ва назорат вариантлардаги усимликларда хлорофилл б микдорлари киёсий тахлил килинганда улар уртасида катта фарк кузатилмаслиги кузатилди (1-жадвал).

Назорат вариантлардаги усимликларда умумий хлорофилл микдори 2,21±0,03 мг/г дан 3,06±0,10 мг/г гача, замбруг билан зарарланган вариантларда 2,07±0,04 мг/г дан 2,80±0,03 мг/г гача булди. Бунда назорат ва замбруг билан зарарланган вариантлардаги усимликлардаги умумий хлорофилл микдори уртасидаги фарк каталог номери 11104, 11108 11110 булган намуналарда бошка намуналарга нисбатан катта булди. Каротиноидлар микдори эса наазорат вариантларда 0,56±0,01 мг/г дан 0,81±0,08 мг/г гача, инфекцион фонда 0,63±0,02 мг/г дан 0,86±0,02 мг/г гача булди. Бунда назорат вариантлардаги каротиноидларга нибатан инфексион фондаги усимликлардаги каротиноидлар микдори нисбатан юкори булиши аникланди (2-жадвал).

1-жадвал.

№ Намуна-лар Хлорофилл "а" микдори (мг/г) Хлорофилл "б" микдори (мг/г)

Назорат F.oxysporum Назорат F.oxysporum

1. 11101 2,01±0,02 1,93±0,02 0,06±0,002 0,05±0,006

2. 11102 1,87±0,01 1,86±0,01 0,06±0,001 0,06±0,001

3. 11103 1,67±0,01 1,60±0,02 0,05±0,003 0,05±0,002

4. 11104 1,88±0,03 1,73±0,01 0,05±0,003 0,05±0,004

5. 11105 2,13±0,06 2,00±0,05 0,06±0,002 0,05±0,001

6. 11106 2,04±0,05 1,99±0,02 0,06±0,001 0,06±0,002

7. 11107 1,91±0,05 1,85±0,02 0,06±0,004 0,05±0,003

July, 2022

53

8. 11108 2,05±0,04 1,86±0,02 0,07±0,007 0,05±0,002

9. 11109 2,09±0,04 2,02±0,03 0,07±0,007 0,06±0,006

10. 11110 2,29±0,01 2,08±0,02 0,08±0,009 0,06±0,005

11. 11111 2,00±0,05 1,90±0,02 0,06±0,001 0,05±0,005

12. 11112 1,87±0,04 1,83±0,02 0,05±0,005 0,04±0,009

13. 11113 2,10±0,04 1,98±0,04 0,05±0,004 0,05±0,01

14. 11114 2,11±0,05 2,06±0,03 0,07±0,005 0,06±0,004

15. 11115 1,93±0,03 1,86±0,01 0,06±0,002 0,06±0,005

16. 11116 1,90±0,03 1,85±0,01 0,06±0,007 0,04±0,002

17. 11117 1,90±0,02 1,87±0,04 0,06±0,002 0,05±0,003

18. 11118 2,05±0,04 2,02±0,01 0,07±0,005 0,06±0,01

19. 11119 1,90±0,03 1,84±0,03 0,05±0,007 0,04±0,007

20. 11120 1,79±0,03 1,74±0,02 0,05±0,002 0,04±0,004

21. 11121 1,95±0,05 1,90±0,05 0,06±0,001 0,06±0,001

22. 11122 1,93±0,06 1,87±0,05 0,06±0,006 0,06±0,004

23. 11123 2,02±0,03 2,00±0,04 0,06±0,004 0,06±0,002

24. 11124 2,08±0,08 2,05±0,06 0,06±0,004 0,05±0,003

25. 11125 1,82±0,04 1,75±0,01 0,05±0,001 0,05±0,003

26. 11126 2,31±0,07 2,14±0,02 0,06±0,002 0,06±0,001

27. 11127 2,10±0,04 2,03±0,04 0,06±0,002 0,06±0,002

28. 11128 1,91±0,03 1,91±0,03 0,05±0,001 0,05±0,001

29. 11129 2,26±0,06 2,19±0,03 0,06±0,002 0,06±0,001

30. 11130 2,01±0,05 1,94±0,02 0,06±0,003 0,06±0,001

31. 11131 1,79±0,03 1,73±0,01 0,05±0,001 0,05±0,004

32. 11132 1,74±0,02 1,70±0,01 0,05±0,006 0,04±0,006

33. 11133 1,88±0,03 1,81±0,04 0,06±0,001 0,05±0,003

34. 11134 1,77±0,02 1,71±0,01 0,05±0,006 0,05±0,006

35. 11135 1,74±0,01 1,72±0,01 0,05±0,006 0,05±0,006

36. 11136 2,05±0,01 1,99±0,01 0,09±0,009 0,07±0,001

№ HaMyHa-^ap YMyMHH x^opo^u^ MHKgOpH (Mr/r) KapoTHHOug MiiKaopii (Mr/r)

Ha3opaT F.oxysporum Ha3opaT F.oxysporum

1. 11101 2,64±0,03 2,44±0,07 0,73±0,02 0,83±0,03

2. 11102 2,45±0,01 2,42±0,02 0,63±0,01 0,69±0,01

July, 2022

54

3. 11103 2,21±0,03 2,07±0,04 0,56±0,01 0,63±0,02

4. 11104 2,42±0,06 2,20±0,05 0,68±0,01 0,72±0,02

5. 11105 2,79±0,05 2,53±0,05 0,74±0,02 0,81±0,03

6. 11106 2,70±0,06 2,59±0,02 0,72±0,01 0,77±0,01

7. 11107 2,51±0,08 2,35±0,04 0,70±0,10 0,76±0,01

8. 11108 2,78±0,11 2,37±0,04 0,81±0,08 0,76±0,01

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

9. 11109 2,79±0,11 2,66±0,1 0,75±0,02 0,79±0,03

10. 11110 3,06±0,10 2,70±0,07 0,81±0,40 0,86±0,02

11. 11111 2,60±0,05 2,40±0,06 0,71±0,02 0,76±0,02

12. 11112 2,37±0,09 2,19±0,10 0,71±0,002 0,78±0,01

13. 11113 2,67±0,07 2,54±0,07 0,65±0,03 0,72±0,02

14. 11114 2,78±0,08 2,65±0,05 0,69±0,03 0,70±0,03

15. 11115 2,51±0,03 2,35±0,06 0,66±0,01 0,68±0,01

16. 11116 2,46±0,09 2,28±0,01 0,67±0,01 0,69±0,01

17. 11117 2,47±0,05 2,43±0,06 0,65±0,02 0,69±0,02

18. 11118 2,69±0,09 2,58±0,09 0,67±0,01 0,75±0,03

19. 11119 2,41±0,01 2,27±0,08 0,68±0,01 0,73±0,01

20. 11120 2,25±0,03 2,20±0,02 0,66±0,004 0,70±0,03

21. 11121 2,53±0,05 2,50±0,05 0,66±0,02 0,68±0,02

22. 11122 2,51±0,11 2,44±0,06 0,67±0,02 0,72±0,01

23. 11123 2,61±0,70 2,55±0,04 0,70±0,01 0,75±0,02

24. 11124 2,67±0,11 2,58±0,06 0,73±0,03 0,78±0,03

25. 11125 2,34±0,05 2,21±0,03 0,65±0,02 0,69±0,01

26. 11126 2,95±0,07 2,78±0,01 0,80±0,02 0,80±0,01

27. 11127 2,74±0,06 2,63±0,60 0,74±0,01 0,78±0,01

28. 11128 2,45±0,03 2,45±0,03 0,69±0,01 0,73±0,01

29. 11129 2,91±0,08 2,80±0,03 0,77±0,01 0,86±0,08

30. 11130 2,63±0,08 2,50±0,02 0,69±0,01 0,71±0,01

31. 11131 2,34±0,03 2,19±0,05 0,61±0,01 0,68±0,02

32. 11132 2,21±0,08 2,10±0,06 0,65±0,02 0,68±0,04

33. 11133 2,46±0,04 2,35±0,07 0,70±0,04 0,71±0,02

34. 11134 2,27±0,08 2,21±0,05 0,65±0,02 0,66±0,01

35. 11135 2,25±0,07 2,16±0,07 0,65±0,03 0,69±0,01

36. 11136 2,94±0,10 2,72±0,02 0,61±0,03 0,71±0,02

ХУЛОСА

CIEN W - кучатзори наъмуналарига Fusarium oxysporum spp. замбругининг таъсирида фотосинтетик пигментлар микдорининг узгариши инфекцион фон хосил

July, 2022

55

килиб урганилганда инфекцион фондаги намуналарда хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл микдори назорат фонга нисбатан паст, каротиноидлар микдори юкори булиши кузатилди. Нухатнинг халкаро кузги кучатзорининг 11104, 11108 11110 намуналаридаги умумий хлорофилл микдори назорат вариантларда нисбатан юкори булиши аникланди.

Бунда инфекцион фондаги намуналарда хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл, каротиноидлар микдори назорат фонга нисбатан паст булиши кузатилди. Каталог номери 11104, 11108 11110 булган намуналардаги умумий хлорофилл микдори назорат вариантларда нисбатан юкори булиши аникланди.

REFERENCES

1. Farhad Baghbani, Ramin Lotfi, Sajjad Moharramnejad, Ali Bandehagh, Mozaffar Roostaei, Anshu Rastogi, Hazem M. Kalaji. Impact of Fusarium verticillioides on chlorophyll fluorescence parameters of two maize lines // Eur J Plant Pathol (2019) 154:337-346

2. Luz del C. Oliva-Ortiz , Teresa de J. Velázquez-Alcaraz, Rogelio Sosa-Pérez, Leopoldo Partida-Ruvalcaba, Tomás Díaz-Valdés, Julio Arciniega-Ramos, Carlos A. López-Orona. Control de la fusariosis vascular del garbanzo (Cicer arietinum L.) por microorganismos nativos de sinaloa, méxico // AGROCIENCIA, 16 de agosto - 30 de septiembre, 2017, Volumen 51, Número 6 pp 683-695.

3. Maisura Muhamad, Achmad Chozin, Iskandar Lubis, Ahmad Junaedi and Hiroshi Ehara, Some physiological character responses of rice under drought conditions in a paddy system.// J. ISSAAS Vol. 20, 2014. No. 1. Р. 104-114.

4. Shakeel Ahmad Anjum, Xiao-yu Xie1, Long-chang Wang, Muhammad Farrukh Saleem, Chen Man and Wang Lei. Morphological, physiological and biochemical responses of plants to drought stress. // African Journal of Agricultural Research Vol. 6(9), 2011. -P.2026-2032,

5. Taiz L., Zeiger E. Plant Physiology, 4th Ed., Sinauer Associates Inc. Publishers, Massachusetts. 2006. pp.126-128.

6. Ж.Х.Хужаев. Усимликлар физиологияси. дарслик. // Тошкент - Мехнат - 2004. 55 -56 бетлар.

7. Курбанбаев И.Д., Абдуразакова З.Л., Юнусханов Ш., Режапова М.М., Хатамов М.М. Изучение содержания хлорофиллов в листьях растений сои // 'Туза ва бош^а экинлар генофонди биохилма-хилликларини урганиш, ривожлантириш, са^лаш ва самарали фойдаланиш истщболлари" мавзусидаги халкаро илмий анжуман материаллари. 2020 йил 20-21 октябрь, -С.122-124.

8. Маткаримов Ф.И., Бабоев С.К., Бузруков С.С., Нухат (Cicer areitenum L.) усимлигида хлорофилл мивдорининг узгаришига микробиологик препаратларнинг таъсири. // Узбекистан Аграр фани хабарномаси 6 (84) 2020. 45-47

бетлар.

9. Медведев С.С. Физиология растений // СПб.: Изд-во С.-Петерб. ун-та, 2004. 336 с.

July, 2022

56

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.