Научная статья на тему 'ДУККАКЛИ ЎСИМЛИКЛАРНИНГ УНУВЧАНЛИГИ ВА УНИШ КУЧИГА “ЕР МАЛҲАМИ” МИКРОБИОЛОГИК ПРЕПАРАТИНИНГ ТАЪСИРИ'

ДУККАКЛИ ЎСИМЛИКЛАРНИНГ УНУВЧАНЛИГИ ВА УНИШ КУЧИГА “ЕР МАЛҲАМИ” МИКРОБИОЛОГИК ПРЕПАРАТИНИНГ ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «Биологические науки»

106
12
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дуккакли экинлар / соя / ясмиқ / микробиологик препарат / унувчанлик / униш кучи. / legumes / soybean / lentils / microbiological preparation / germination / germination power.

Аннотация научной статьи по биологическим наукам, автор научной работы — Ойгул Одил Қизи Расулова, Жалолбек Сапарбоевич Досчанов, Марғуба Аминжон Қизи Амирова, Нилуфар Ғайрат Қизи Ғойипова

Ушбу тажрибада “Ер малҳами” микробиологик препаратини соянинг Орзу ва Барака, ясмиқнинг Олтин дон навига таъсири ўрганилди. Бунда назорат ўсимликларга нисбатан микробиологик препарат билан ишлов берилган ўсимликларда униш кучи ва унувчанлик кўрсаткичлари юқори бўлиши аниқланди. Препарат таъсири натижасида унувчанлик ва униш кучи соянинг Орзу навига нисбатан Барака навида юқорироқ қўрсаткич кайт этди. Ясмиқнинг Олтин дон навида эса унувчанлик 20 % га, униш кучи қиймати эса 522,2 га ортиши кузатилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по биологическим наукам , автор научной работы — Ойгул Одил Қизи Расулова, Жалолбек Сапарбоевич Досчанов, Марғуба Аминжон Қизи Амирова, Нилуфар Ғайрат Қизи Ғойипова

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In this experiment, the effect of the microbiological preparation “Yer malhami” on the shade Orzu and Baraka, lentils Oltin don navigation was studied. At the same time, it was found that plants treated with microbiological drugs have higher germination capacity and germination rates than control plants. As a result of the drug's effect, forgetfulness and germination power were higher in Baraka than in Orzu. In the Oltin don variety of lentils, the yield increased by 20% and the germination value increased by 522.2.

Текст научной работы на тему «ДУККАКЛИ ЎСИМЛИКЛАРНИНГ УНУВЧАНЛИГИ ВА УНИШ КУЧИГА “ЕР МАЛҲАМИ” МИКРОБИОЛОГИК ПРЕПАРАТИНИНГ ТАЪСИРИ»

ДУККАКЛИ УСИМЛИКЛАРНИНГ УНУВЧАНЛИГИ ВА УНИШ КУЧИГА "ЕР МАЛХДМИ" МИКРОБИОЛОГИК ПРЕПАРАТИНИНГ

ТАЪСИРИ

Ойгул Одил кизи Расулова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти "Генетика ва эволюцион

биология" кафедраси укитувчиси

Жалолбек Сапарбоевич Досчанов

Хоразм Маъмун академияси "Табиий фанлар" булими катта илмий ходими,

биология фанлари фалсафа доктори

МарFуба Аминжон кизи Амирова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти, Табиий фанлар

факултети талабаси

Нилуфар Гайрат кизи Гойипова

Тошкент вилояти Чирчик давлат педагогика институти, Табиий фанлар

факултети талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу тажрибада "Ер малками" микробиологик препаратини соянинг Орзу ва Барака, ясмикнинг Олтин дон навига таъсири урганилди. Бунда назорат усимликларга нисбатан микробиологик препарат билан ишлов берилган усимликларда униш кучи ва унувчанлик курсаткичлари юкори булиши аникланди. Препарат таъсири натижасида унувчанлик ва униш кучи соянинг Орзу навига нисбатан Барака навида юкориро; курсаткич кайт этди. Ясмикнинг Олтин дон навида эса унувчанлик 20 % га, униш кучи киймати эса 522,2 га ортиши кузатилди.

Калит сузлар: дуккакли экинлар, соя, ясмик, микробиологик препарат, унувчанлик, униш кучи.

ABSTRACT

In this experiment, the effect of the microbiological preparation "Yer malhami" on the shade Orzu and Baraka, lentils Oltin don navigation was studied. At the same time, it was found that plants treated with microbiological drugs have higher germination capacity and

June, 2022

387

Academic Research in Educational Sciences Volume 3 | Issue 6 | 2022 ISSN: 2181-1385_Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

germination rates than control plants. As a result of the drug's effect, forgetfulness and germination power were higher in Baraka than in Orzu. In the Oltin don variety of lentils, the yield increased by 20% and the germination value increased by 522.2.

Keywords: legumes, soybean, lentils, microbiological preparation, germination, germination power.

КИРИШ

Дуккакли экинлардан олинадиган махсулотлар таркибида оксил, витамин ва минераллар микдори нисбатан юкори булади. Ривожланган давлатларда, хусусан, Европа давлатларида дуккакли махсулотлари "камбагаллар гушти", "крахмалли озука" деган ибора билан таърифланади. Хрзирги кунда нафакат очликка карши кураш, балки семириш касаллиги келтириб чикарувчи омилларга карши курашда ахоли саломатлигини оширишда бош биоактив компонент сифатида дуккакли усимликларнинг урни алохида ахамият касб этади [7,8].

Дуккакли экинлар орасида озук-овкат махсулоти сифтида соя ва ясмик усимликлари мухим урин тутади. Ясмик (Lens culmaris Medic.) кимматли оксилли озик-овкат экинлардан бири хисобланади. Уругларидаги оксил микдори 26-31% ни ташкил килади. Ясмик оксили таркибида барча зарур аминокислоталар мавжуд. Бу экин таркибида лизин микдори юкори ва оксил таркибида 6,7-7,5 % ни ташкил килади. Шунингдек треонин (3,1-3,8 %), валин (5,4-5,8 %), изолейцин (4,1-4,6 %), лейцин (6,5 7,4 %) ни ташкил килади [4].

Соя хилма-хил максадларда ишлатилгани учун энг кимматли экинлар каторига киради. Унинг дони таркибида 33-45 % гача оксил, 15-25,5 % гача мой, 25-27% углеводлар, шунингдек, А, В, С, Д, Е витаминлар бор. Соя таркибида бир ваиктнинг узида хам оксил, хам мой куп булган ноёб усимликдир [9].

Кенг талаб килинадиган дуккакли экинлар хосилдорлиги ошириш, махсулот сифатини яхшилаш, саноатда экологик хавфсиз хом ашё билан таъминлаш ва кайта ишлаш, кишлок хужалигида ишлаб чикаришни баркарорлаштиришда ва халк хужалигида катта ахамиятга эга [3]. Бунинг учун биринчи навбатда усимликларнинг уруг сифат курсаткичларини бахолаш мухим ахамият касб этади. Усимликларнинг усиши ва ривожланишида яхши сифатли уругларни танлаш мухим ахамиятга эга. Юкори сифатли уруглардан олинган хосил паст сифатли уруглардан олинган хосилга нисбатан 18 % юкори булиши тажрибаларда аникланган [1]. Уругнинг униб чикиш кучи уруг сифатини аникловчи

June, 2022

388

курсаткичлардан бири хисобланади. Уругнинг униб чикиш кучи усимликларнинг униб чикишида мухим ахамиятга эга. Униб чикиш кучи юкори булган уруглар юкори кувватли уруглар дейилади [2].

МЕТОДОЛОГИЯ

Тажрибамиздан максад Ер малхами микробиологик препаратининг усимлик уруг унувчанлигига ва уругнинг униб чикиш кучига таъсирини урганиш. Бунда ясмикнинг Олтин дон нави, соянинг Орзу, Барака навлари хамда Ер малхдми микробиологик препаратидан фойдаланилди. Лаборатория шароитида уруглар дастлаб махсус докага уралиб, 2 соат давомида окиб турган водопровод суви билан ювилди. Сунгра, намуналар 0,5 % натрий гипохлорид (NaClO) эритмасида 10 дакика, стерил дистилланган сувда 2 марта 5 дакикадан ушлаб турилди. Назорат уруглар дистилланган сувда, тажриба усимликлари эса микробиологик угитларнинг эритмаларида ивитиб куйилди. Ивитилган уруглар пинцент ёрдамида Петри ликобчасида хосил килинган нам шароитда 7 кун давомида униш тезлигини кузатиш учун 25-260С хароратли сунъий иклим камерасига 2 та кайтарикда куйилди. 7-кун усимлик унувчанлиги ва уругнинг униб чикиш кучи аникланди. Тажриба асосида олинган натижалар статистик тахлили EXCEL 2016 да, ANOVA буйича Stat View дастурида амалга оширилди.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Дуккакли усимликларга микробиологик препаратларнинг таъсири натижасида улардаги хлорофилл а, хлорофилл б, умумий хлорофилл микдори, каротиноид микдорлари, кимматли-хужалик белгиларининг узгариши урганилган [5,6].

Соя ва ясмик усимлигига "Ер малхами" микробиологик препарати таъсир эттирилганда улардаги униш кучи узгариши аникланди (1-жадвал).

Соянинг Орзу навига "Ер малхами" микробиологик препарати таъсир килдирилганда назорат усимликларга нисбатан унувчанликда фарк кузатилмади яъни 70 % ни ташкил килди. Униш кучи курсаткичлари тахлил килинганда назорат усимликларга нисбатан микробиологик препаратлар билан ишлов берилган вариантларда 23,37 % га юкори булиши кузатилди.

Соянинг Барака навига "Ер малхами" микробиологик препарати таъсир килдирилганда назорат усимликларга нисбатан унувчанлик 10 % га юкори булди. Униш кучи курсаткичлари тахлил килинганда назорат усимликларга нисбатан микробиологик

June, 2022

389

препаратлар билан ишлов берилган вариантларда 30,53 % га юкори булиши кузатилди.

Ясмикнинг Олтин дон навига "Ер малхами" микробиологик препарати таъсир килдирилганда назорат усимликларга нисбатан унувчанлик 20 % га юкори булди. Униш кучи курсаткичлари тахлил килинганда назорат усимликларга нисбатан микробиологик препаратлар билан ишлов берилган вариантларда униш кучи 522,2 га юкори булиши аникланди.

1-жадвал.

Дуккакли усимликлари унувчанлиги ва ypyF униб чициш кучига "Ер малх,ами"

микробиологик препаратининг таъсири.

Вариантлар Усимлик илдиз узунлиги Усимлик усимтаси узунлиги Усимликнинг умумий узунлиги (илдиз+усимта ) Усим-лик уруг унувчан лиги (% да) Уругнинг униб чициш кучи

Орзу (назорат) 15,23±2,09 1,21±0,09 16,32±2,11 70% 1142,4

Орзу (тажриба) 19,92±1,98 1,41±0,12 21,33±2,01 70% 1409,4

Барака(назорат) 17,25±1,87 1,09±0,11 18,34±1,98 80% 1467,2

Барака (тажриба) 20,04±1,98 1,24±0,23 21,28±2,21 90% 1915,2

Олтин дон (назорат) 5,91±0,98 6,21±0,74 12,13±1,69 60% 727,8

Олтин дон (тажриба) 7,87±0,92 8,13±0,88 16,00±1,79 80% 1280

ХУЛОСА

"Ер малхами" микробиологик препарати дуккакли усимликлардан соя ва ясмик усимликларининг униш кучи ва унувчанлигига ижобий таъсири аникланди. Препарат таъсири натижасида унувчанлик ва униш кучи соянинг Орзу навига нисбатан Барака навида юкорирок курсаткич кайт этди. Ясмикнинг Олтин дон навида эса униш кучи курсаткичи кескин ортиши кузатилди.

REFERENCES

1. Bishnoi,U.R. and Deloucne, J.C. 1980. Relationship of vigour tests and seed lots cotton seedling establishment. Seed Science Tech. 8:341-345

2. Black, M. and Beweley, J. D. 2000. Seed Technology and its Biological Basis. Sheffield Academic press Ltd, sheffield

3. Kononenko S. I. Netradicionnye zernovye komponenty v racionah svinej //Politematicheskij setevoj jelektronnyj nauchnyj

June, 2022

390

Academic Research in Educational Sciences ISSN: 2181-1385

Volume 3 | Issue 6 | 2022 Cite-Factor: 0,89 | SIS: 1,12 | SJIF: 5,7 | UIF: 6,1

zhurnal Kubanskogo gosudarstvennogo agrarnogo universiteta. Krasnodar: KubGAU. - 2012. - №79. - S. 402 - 414.

4. Задорин А.Д., Исаев А.П., Новиков В.М. Роль зер-нобобовых и крупяных культур в развитии устойчиво-го земледелия // Земледелие. - 2012. - № 5. - С. 7 - 9.

5. Маткаримов Ф.И., Бабоев С.К., Тохирбоева Д.У., Холлиев О.Э. Влияние биопрепаратов на урожайность бобовых культур // Academic Research in Educational Science, Vol. 1 No. 1, 2020, ISSN 2181-1385, p. 314-323

6. Маткаримов Ф.И., Бабоев С.К., Тохирбоева Д.У., Кулмаматова Д.Э. Влияние (действие) микробиологических препаратов на количество хлорофилла и каротиноидов у растение нута (Cicer areitinum L.) // Молодежная наука как фактор из ресурс инновационного развития. Сборник статей III Межнународней научно-практической конференции, состаяейся 15 апреля 2021 г. в. г. Петрозаводске "Новая наука" 2021 ст. 56-60

7. ФАО (Продовольственная и сельскохозяйственная организация Объединенных Наций Москва, 2017. Зернобобовые культуры. Кн. Стр 5.)

8. ФАО. Зернобобовые - питательные зерна устойчивого будущего. 2016. С-12.

9. Чирков В.Н. Донли экинлар.// "Укитувчи" Тошкент -1975. 234 б.

June, 2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.