Научная статья на тему 'КУЙИШ ЖАРОҲАТИ БИЛАН ШИКАСТЛАНГАНЛАРДА КУЙИШ ШОКИ БОСҚИЧИДА ГЕМОСТАЗ СИСТЕМАСИДАГИ БУЗИЛИШЛАР'

КУЙИШ ЖАРОҲАТИ БИЛАН ШИКАСТЛАНГАНЛАРДА КУЙИШ ШОКИ БОСҚИЧИДА ГЕМОСТАЗ СИСТЕМАСИДАГИ БУЗИЛИШЛАР Текст научной статьи по специальности «Медицинские науки и общественное здравоохранение»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қоннинг диссеминациялашган томир ичи куюлиши (КДТК) -синдроми / айланувчи қон хажми (АКХ) / антитромбин / протромбин индекси / куйиш жароҳати.

Аннотация научной статьи по медицинским наукам и общественному здравоохранению, автор научной работы — Ойбек Тураевич Юнусов

Термик шикастланиш жиддий тиббий, ижтимоий ва иктисодий муаммони англатади. Оғир саноат ва кимё саноатининг ривожланиши, шунингдек, маиший ва саноат шароитида электр ергиясининг кенг кулланилиши куйиш жароҳатларининг сезиларли даражада кўпайишига олиб келади. Куйиш жароҳати билан шикастланганларда куйиш шоки босқичида гемостаз системасидаги зилишларни ўрганишдан иборат. Текширишнинг объекти бўлиб 2023 йилдан 2024 йилгача бўлган даврда ТЁИМ Самарқанд филиалининг комбустиология бўлимига тана юзасининг 20 дан 35% гача 95 (105 асосий гуруҳдан) чуқур куйиши билан куйиш шоки босқичида ёткизилган беморлар хисобланди. Беморларнинг ёши 18 дан 75ёшгача бўлди, ўртача ёши 54,3±0,7 ни ташқил қилди. Эркаклар 55 (46.1%), аёллар эса -55 (53.9%) бўлди. Қон ивиш системасини кучайиши кузатилди (гепаринга нисбатан толерантлик 253,4±21,3 сек ташқил қилди, тромботест -4,06±0,2 даража), ПТИ эса 87,6±3,1% гача пасайди(Р<0,05). Фибринолитик активликни давом этувчи пасайиб бориши кузатилди. Шу билан бирга фибринолитик активликни чуқур пасайиши кузатилиб, у 6,58±0,69% ни (Р<0,05) ташқил этди. Барча беморларни стационарга ёткизилган пайти сув-туз балансини, кислотали-ишкорли мувозанатни ва гомеостаз бузилишларини яхшилашга қаратилган шокга карши комплекс чора-тадбирлар ўтказилиши керак.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по медицинским наукам и общественному здравоохранению , автор научной работы — Ойбек Тураевич Юнусов

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУЙИШ ЖАРОҲАТИ БИЛАН ШИКАСТЛАНГАНЛАРДА КУЙИШ ШОКИ БОСҚИЧИДА ГЕМОСТАЗ СИСТЕМАСИДАГИ БУЗИЛИШЛАР»

КУЙИШ ЖАРОХДТИ БИЛАН ШИКАСТЛАНГАНЛАРДА КУЙИШ ШОКИ БОС^ИЧИДА ГЕМОСТАЗ СИСТЕМАСИДАГИ БУЗИЛИШЛАР

Ойбек Тураевич ЮНУСОВ

Самарканд тиббиёт университети ассистенти https://doi.org/10.5281/zenodo.11504003

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Qabul qilindi: 01-Iyun 2024 yil Ma'qullandi: 05-Iyun 2024 yil Nashr qilindi: 06-Iyun 2024 yil

KEY WORDS

Доннинг

диссеминациялашган томир ичи куюлиши (КДТК) -синдроми, айланувчи цон хажми (АКХ), антитромбин, протромбин индекси, куйиш жароуати.

Термик шикастланиш жиддий тиббий, ижтимоий ва иктисодий муаммони англатади. Огир саноат ва кимё саноатининг ривожланиши, шунингдек, маиший ва саноат шароитида электр ергиясининг кенг кулланилиши куйиш жароуатларининг сезиларли даражада купайишига олиб келади. Куйиш жароуати билан шикастланганларда куйиш шоки босцичида гемостаз системасидаги зилишларни урганишдан иборат. Текширишнинг объекти булиб 2023 йилдан 2024 йилгача булган даврда ТЁИМ Самарканд филиалининг комбустиология булимига тана юзасининг 20 дан 35% гача 95 (105 асосий гуруудан) чукур куйиши билан куйиш шоки босцичида ёткизилган беморлар хисобланди. Беморларнинг ёши 18 дан 75 ёшгача булди, уртача ёши 54,3±0,7 ни ташцил цилди. Эркаклар 55 (46.1%), аёллар эса - 55 (53.9%) булди. Дон ивиш системасини кучайиши кузатилди (гепаринга нисбатан толерантлик 253,4±21,3 сек ташцил цилди, тромботест - 4,06±0,2 даража), ПТИ эса 87,6±3,1% гача пасайди(Р<0,05). Фибринолитик активликни давом этувчи пасайиб бориши кузатилди. Шу билан бирга фибринолитик активликни чукур пасайиши кузатилиб, у 6,58±0,69% ни (Р<0,05) ташцил этди. Барча беморларни стационарга ёткизилган пайти сув-туз балансини, кислотали-ишкорли мувозанатни ва гомеостаз бузилишларини яхшилашга царатилган шокга карши комплекс чора-тадбирларутказилиши керак.

Долзарблиги. Х,ар кандай жарох,ат кон ивиш жараёнини ишга туширади, аммо шок билан ифодаланадиган термик шикастланишлар барча коагуляцион системаларда кескин узгаришларга олиб келади. [1,2,3,5,6]. Томир деворини кар кандай шикастланиши, «конни шикастланиши», бир томондан, кар хил даражадаги плазма йукотишга олиб келса, бошка томондан эса — физиологик кисобланиши мумкин,

А

кейинчалик эса гемостаз системасидаги патологик узгаришлар уз узидан организмни улимига сабаб булиши мумкин. Массив жарокатнинг конуний окир ва куп учрайдиган асоратларига конни диссеминациялашган томиричи котишини уткир синдроми киради Окир куйиш билан шикастланганларда гемостаз бузилиши ДВС-синдроми билан намоён булади. [4,7,8,9,10,11]. Коннинг диссеминациялашган томиричи куюлиши (КДТИ) - синдромини мутлако аниклаб булмайди, ёки булмаса геморрагия ва ёки аъзолар дисфункцияси каби аник клиник куриниш бериш боскичида аникланади. ДВС-синдромини бир канча формалари мавжуд: шиддатли, уткир, уткирости, сурункали, кайталанувчи, латент. Куйиш касаллигини уткир даври учун уткир формаси Характерли.

Тадкикотнинг максади куйиш жарокати билан шикастланганларда куйиш шоки боскичида гемостаз системасидаги бузилишларни урганишдан иборат.

Материал ва услублар. Илмий излавниш Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий марказининг Самарканд филиали комбустиология булимида даволанган 18 ёшдан 75 ёшгача булган 105 нафар жабрланганларни (50 нафар аёл ва 55 нафар эркак) даволаш натижаларини таклил килишга асосланган. беморларнинг уртача ёши 50 ёш эди. Кузатувларнинг аксариятида шикастланиш сабаби аланга булган, кайнок сув билан куйиш ва контактли куйишлар кам кузатилган. Беморларда шикастланишнинг умумий майдони тана юзасининг 20 дан 40% гача (асосан, экстремиталарнинг ёниши, шунингдек кукрак, буйин ва юз), III Б- IV даражадаги чукур куйишлар 20% гача ташкил килди. Барча беморлар соплом тукималарга, бир вактнинг узида автодэрмопластика билан бирга капилляр кон кетиши билан некрэктомиядан утказилди. Гемостаз "Хемобен" препарати билан целлюлоза косилаларидан олинган гемостатик кукун билан олиб борилди. Препарат кунига 1 макал 10 мг кукунни яра нуксони юзасига 3 кун давомида кулланилди. Клиник баколаш куйидаги мезонларни уз ичига олди: бушатиш микдори ва табиати; кон кетадиган яралар; донор сайтларни, трансплантатсия килинган аутодермотрансплантларни эпителизатсия килиш вакти; эпителизатсиянинг туликлиги; яра огригининг окирлиги. Чукур куйиш булган 105 беморда утказилган жарроклик аралашувлар гемостатик препаратни екротик тери ва тери ости тузилмаларини эксизатсиядан кейин тухтатиш учун ишлатишдан иборат эди.

Натижалар. АКХ дефицити буйича беморларни стационарга ёткизиладиган пайти биз куйиш шокининг 3 даражасини тафовут килдик. Аксарият беморларда (49; 51,6%) бошлангич мохиятга кура 20 дан 30% гача АКХ (плазма йукотиш хисобига) дефицити мавжуд булиб, у куйиш шокининг II -даражасига мос келди. Бундан фарклирок, 29 (30,5%) беморда I-даража, 17 (17,9%) - III даража аникланди.

Беморларни шифохонага ёткизилиши пайти АКХ дефицитидан ташкари плазмани йукотиш даражасига бевосита бокликлиги булган Альговер индексини ургандик (1 расм). Олинган маълумотларга асосан, окир даражали плазма йукотиш учун Альговер индексини беморда 1-чи даражада 0,54 дан 3-чи даражали плазма йукотишда 1,45 гача купайиши Характерли булди. Демак, ушбу маълумотлар окир даражадаги куйиш шоки билан беморларда гомеостаз системасидаги янада чукуррок узгаришлар

А

мавжудлигини курсатади.

О 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1Д 1,4 1,6

1 расм. Чуцур куйиш билан беморларда куйиш шоки даражасини Альговер индекси билан боглицлиги.

Шундан келиб чиккан холда, биз АКХ структурасидаги узгаришларни ургандик. Бунда беморни стационарга куйиш шоки босцичида ёткизилиши пайти хакикий узгаришлар ва коррекция терапиясини имцониятлари хакида тугри мулохаза юритиш учун АКХ хакидаги маълумотлар тахлил цилинди. Натижалар назорат гурухи курсаткичлари билан киёсий нуктаи назардан бахоланди. АКХ полати ва унинг компонентларни урганиш шуни курсатдики, ундаги узгаришларнинг канчалик ривожланганлиги куйиш шоки даражаси билан тугри пропорционал боглиц экан. Чуцур куйиш билан стационарга ёткизиладиган беморларда шокнинг I- ва III-чи даражасига мос равишда 67,5±0,4 мл/кг дан 53,9±0,4 мл/кг гача АКХ умумий курсаткичларини аник статистик пасайиши аникланди. АКХ дефицити куйиш шокининг огирлигига мувофик, 22,0±0,3% I-чи даражасида, 32,9±0,7% II - ва 32,9±0,7% III - даражасида узгариб турди. Назорат гурухи курсаткичларидан АКХ структур курсаткичлари I-чи даражали шок билан беморларда ахамиятли даражада фарк цилмайди, гарчи улар уртасида статистик фарк булсада. Ушбу узгаришлар шокнинг II-III даражасидаги гурух беморларида яккол ифодаланган. Бу хакда Ш - даражали шок билан беморларда айланаётган плазма хажми (АПХ) ва цонни глобуляр хажмини (ХГХ) мос равишда 28,4±0,2 мл/кг дан ва 26,5±0,3 мл/кг гача камайиши дарак беради. Шу билан бирга айланаётган оксил хажмини (АОХ) 3,3±0,1 г/л дан 2,28±0,04 г/л гача (Р<0,05) пасайиши кузатилгант (1-жадвал).

1- жадвал

Куйиш шоки билан беморларда АКХ структурасидаги узгаришлар (n=95)

АКХ

Шок даражалари

Некрэктомия ва АДП кейин

градациялари I- II- III- I- II- III-

(нормал курсаткич) даража даража даража даража даража даража

А^Х 67,5± 61,5± 53,9± 72,0± 70,4± 66,2±

(74,1±0,3) мл/кг 0,4* 0,5* 0,4* 0,2 0,42* 0,4*

АКХ дефицити 10,9± 22,0± 32,9± 4,3± 10,2± 12,7±

(5,2±0,1) % 0,4* 0,3* 0,7* 0,1 0,3* 0,3*

АПХ 36,2± 33,1± 28,4± 38,3± 37,9± 34,7±

(40,4±0,5)мл/кг 0,2* 0,2* 0,2* 0,2 0,1* 0,2*

ГХ 31,3± 28,4± 26,5± 33,7± 32,1± 31,5±

(33,7±0,2) мл/кг 0,3* 0,2* 0,3* 0,3* 0,4* 0,2*

АОХ 2,83± 2,54± 2,28± 3,0± 2,92± 2,79±

(3,3±0,1) г/л 0,16* 0,02* 0,04* 0,01* 0,2* 0,01*

АГХ 9,8± 8,3± 6,9± 10,1± 9,7± 8,9±

(10,4±0,2) г/л 0,1* 0,1* 0,1* 0,09* 0,05* 0,04*

Изох,: * - натижаларнинг аниклик даражаси Р<0,05.

Куйиш шокининг огирлигига боглик; холда 95 беморда цоннинг ивиш системаси ва фибринолитик активлигидаги узгаришларни ургандик (2 жадвал).

Шуни к;айд этиш лозимки, гомеостаз бузилишларини коррекция цилишга йуналтирилган даволаш тактикалари ва шокга карши терапиядан сунг АКХ курсаткичларини сезиларли даражада яхши томонга узгариши кузатилди. Бунака ижобий тенденция купрок куйиш шокининг II ва III даражадаги беморлар учун Характерлидир. АКХ дефицитини I- ва II- даражаси билан беморларда мос равишда 4,3±0,1% дан ва 10,2±0,3% гача (Р<0,05) камайиши кузатилди. Ижобий тенденция асосан АПХ ва ГХ курсаткичларини купайишида кузатилди, енгил даражада 38,3±0,2 мл/кг ва 33,7±0,3 мл/кг мос равишда, шокнинг урта даражасида эса 37,9±0,1 мл/кг ва 32,1±0,4 мл/кг ни ташцил этди. Аммо, курсаткичлар динамикасини ижобий булишига карамасдан, шокнинг огир даражали гуру^идаги беморларда, хатто утказилган даволаш тадбирларидан сунг хам АКХ ёмон курсаткичлар сацланиб цолди. Шундай экан, АКХ дефицити ушбу контингент беморларда шок босцичида 12,7±0,3% ни ташцил цилди. Шу билан биргаликда АПХ (34,7±0,2 мд/кг, р<0,05), АГХ (8,9±0,04 г/л, Р<0,05) ва ГХ (31,5±0,2 мл/кг, Р<0,05) статистик аник; паст курсаткичлари сацланиб цолди.

2- жадвал

Куйиш шоки билан беморларда цоннинг ивиш системасидаги бузилишлар (n=35)

Коагулограмма курсатгичлари Шокнинг даражалари Нормал курсаткич

Iдаража II даража III даража

ПТИ, % 92,3±1,5 94,6±3,8* 87,6±3,1* 90,2±1,0

Фибриноген, г/л 2,68±0,3* 2,92±0,29* 2,15±0,25* 3,4±0,2

Тромботест, ст. 4,34±0,14* 4,4±0,2* 4,06±0,2* 5,0±0,1

Гематокрит % 49,9±1,1 53,1±1,4* 60,4±2,1* 44,0±0,8

Рекальцификация вацти, сек. 82,1±2,9* 87,4±3,8* 89,4±3,2* 74,0±3,2

Гепаринга толерантлик, сек. 283,8±8,8 256,3±11,8* 253,4±21,3* 290±7,4

Фибринолиз,% 10,7±0,27* 8,09±0,42* 6,58±0,69* 15,4±0,6

Изох,: * - натижаларнинг аницлик даражаси Р<0,05.

Фибринолиз статистик шубхдсиз 8,09±0,42% гача (Р<0,05) камаяди, гематокрит эса 53,1±1,4 гача узгариши цонни формали элементларини интенсив йуцотиш ва гемоцонцентрация х,исобига кутарилади.

Шунга ухшаш узгаришлар асосан тана юзасини 30% (19-бемор) дан ортик чу кур куйган огир даражали куйиш шоки билан беморларда кузатилди. Аммо, йукотилган плазма хджмини анча юкорилиги сабабли анча чуцур Характерга эга булди. КДн ивиш системасини кучсиз ривожланган кучайиши кузатилди (гепаринга нисбатан толерантлик 253,4±21,3 сек ташцил цилди, тромботест - 4,06±0,2 даража), ПТИ эса 87,6±3,1% гача пасайди(Р<0,05). фибринолитик активликни давом этувчи пасайиб бориши кузатилди. Шу билан бирга фибринолитик активликни чуцур пасайиши кузатилиб, у 6,58±0,69% ни (Р<0,05) ташцил этди. Гематокрит курсаткичларини 60,4±2,1% гача (Р<0,05) критик ортиши кузатилди.

Хулоса. Юкорида кайд этилганларни кисобга олган колда барча беморларни стационарга ёткизилган пайти сув-туз балансини, кислотали-ишкорли мувозанатни ва гомеостаз бузилишларини яхшилашга царатилган шокга карши комплекс чора-тадбирлар утказилиш керак.

References:

1. Жилинский Е.В., Цвирко В.Н. ДВС-синдром при ожоговой болезни. // Материалы цонф. с межд. участием «Современные аспекты в лечении термических поражений и ран различной этиологии». К 70-летию комбустиологической службы Республики Беларусь и 50-летию Республиканского ожогового центра. - Минск, 2018. - с. 60-61.

2. Исмаилов Б.А., Садыков Р.А. Эффективность гемостатического импланта Гепроцел при паренхиматозном кровотечении из печени в эксперименте // Хирургия

А

Узбекистана, 2018. - №3(79). - с. 13-14.

3. Карабаев Б.Х., Фаязов А.Д., Тагаев К.Р., Хакимов Э.А., Нурбоев Э.О., Юнусов О.Т. профилактика тромбоэмболических осложненнкх у больных пожилого и старческого возраста до и после аутодермопластики // Шошилинч тиббиёт ахборотномаси. -Тошкент. - 2016. -№9 (2). -С.202.

4. Крылов К.М., Шлык И.В., Пивоварова Л.П., Орлова О.В. / Ожоговый шок. Патогенез и лечение шока различной этиологии. Руководство для врачей. Санкт-Петербург, 2010.

- с. 320-360.

5. Хакимов Э.А., Карабаев Х.К., Тагаев К.Р., Юнусов О.Т., Карабаев Н.Б., Патоморфология панкреонекроза у больных с ожоговым сепсисом // Узбекистон хирургияси. - Тошкент.

- 2018. - №3 (79) - С. 166.

6. Юнусов О.Т., Карабаев Х.К., Хакимов Э.А., Даминов Ф.А. Исследование системы гемостаза у пациентов с ожоговой травмой и ДВС-синдромом // Узбекистон хирургияси.

- Тошкент. - 2018. - №3 (79) - С. 167-168.

7. Юнусов О.Т., Карабаев Х.К., Тагаев К.Р., Рустамов М.И. ДВС-синдром у обожженных: современный взгляд на проблему // Проблемы биологии и медицины. -Самарканд. -2018. №3 (102). -С. 108-112.

8. Юнусов О.Т., Садыков Р.А., Карабаев Х.К., Тагаев К.Р., Сайдуллаев З.Я. Оценка эффективности местного преминения гемостатического средства «Г епроцел» в лелении пациентов с глубокими ожогами // Проблемы биологии и медицины. -Самарканд. - 2019. №2 (109). -С. 158-160. (14.00.00, № 19).

9. Yunusov O.T., Baykulov A., Rakhmonov F., Nakhalbayev The effect of plasma therapy on the general circulation of blood in patients with extensive deep burns // Novateur publications international journal of innovations in enginiring research and technology [IJIERT] ISSN: 2394-3696. Volume 7, issue 4, arp-2020. Impact Factor 5.558.

10. Yunusov O.T. State of Hemostasis System at Exposure of the Thermal Agent during Shock and Toxaemia // International Journal of Psychosocial Rehabilitation Vol. 24, Issue 04, 2020 ISSN: 1475-7192. Scopus базасидаги журнал.

11. Yunusov O.T., Daminov F.A., Karabaev H.K. Efficiency of Heprocel in Treatment of Patients with Deep Burns. American Journal of Medicine and Medical Sciences 2020, 10 (8):624-626.

12. Юнусов О.Т., Карабаев Х.К., Сайдуллаев З.Я., Дусияров М.М., Шеркулов К.У. Современный подход к лечению пациентов с глубокими ожогами // Достижения науки и.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.