Научная статья на тему 'Ўткир алкоголли интоксикацияларда вегетатив асаб тизими ва когнитив функцияларнинг ҳолати'

Ўткир алкоголли интоксикацияларда вегетатив асаб тизими ва когнитив функцияларнинг ҳолати Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
503
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ўткир заҳарланишлар / алкогол / алкоголли гепатит / алкоголли абстинент синдром / гипоксия / когнитив функциялар / вегетатив функциялар / acute poisoning / alcohol / alcoholic hepatitis / alcoholic liver disease / alcohol withdrawal syndrome / hypoxia / cognitive functions / autonomic functions

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — А. А. Стопницкий, Акалаев Рустам Нурмухамедович, Г. Ш. Хамраева, Х. Ш. Хожиев

Тадқиқотга алкоголни сурункали истеъмол қилиш (майзадалик) фонида юзага келган ўткир алкоголли интоксикация ҳолатида мурожаат қилган 312 бемор киритилди ва улар 3 гуруҳга бўлинди: I гуруҳ – оғир даражали интоксикациядаги 78 бемор, II гуруҳ – ўрта оғирликда интоксикацияси бўлган 166 бемор, III гуруҳ – енгил даража интоксикацияланган 68 бемор. Оғир даража заҳарланган беморларнинг барчасида токсик гепатит белгилари кузатилди, оғир даражадаги эндоген интоксикация белгилари юзага келди. Учала гуруҳ беморларида алкогол заҳарланиш оғирлигига мос равишда гиперсимпатикотония ривожлангани, когнитив функцияларининг сусайиши ҳамда жигар энцефалопатияси қайд қилинди. Алкоголли интоксикацияси бўлган беморлар оғирлик даражасига, қондаги лактат ва эркин аммиак миқдорига пропорционал равишда конгитив функцияларнинг сусайиши кузатилади. Майзадалик фонида келиб чиққан алкоголдан ўткир заҳарланишларга гиперсимпатикотония ривожланиши хосдир. Кардиоинтервалографияни ва психометрик шкала кўрсаткичларини алкоголдан интоксикация оғирлик даражаси ташхисоти ва алкоголли делирий предиктори сифатида қўллаш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE STATE OF AUTONOMIC NERVOUS SYSTEM AND COGNITIVE FUNCTIONS IN ALCOHOL INTOXICATION OF VARIOUS SEVERITY

Aim: To study the indicators of the autonomic nervous system and cognitive functions in patients with acute alcohol poisoning of various severity. Material and methods: The study included 312 patients with acute alcohol poisoning on chronic alcohol consumption. Patients were divided into 3 groups: group I 78 patients with severe alcohol intoxication; group II 166 patients with moderate alcohol intoxication; group III 68 patients with mild alcohol intoxication. Results: All patients with severe poisoning showed signs of toxic hepatitis and severe endogenous intoxication, as well as hypersympathicotonia, due to increased tonus of sympathetic part of the autonomic nervous system in proportion to the severity of intoxication, cognitive decline in proportion to the severity of the patient’s condition. Conclusion: In patients with alcohol intoxication, cognitive decline is proportional to the intoxication severity and the level of lactate, free ammonia. In acute alcohol poisoning during binge, hypersympathicotonia is likely due to hypertonicity of sympathetic part of the autonomic nervous system. Cardiointervalography and psychometric scales can be used to diagnose the severity of alcohol intoxication and as predictors of alcohol delirium.

Текст научной работы на тему «Ўткир алкоголли интоксикацияларда вегетатив асаб тизими ва когнитив функцияларнинг ҳолати»

УДК:616.89-008.441.13:615.9:616.839-008.434/.46

УТКИР АЛКОГОЛЛИ ИНТОКСИКАЦИЯЛАРДА ВЕГЕТАТИВ АСАБ ТИЗИМИ ВА КОГНИТИВ ФУНКЦИЯЛАРНИНГ Х.ОЛАТИ

А.А. СТОПНИЦКИЙ, Р.Н.АКАЛАЕВ, Г.Ш. ХАМРАЕВА, Х.Ш.ХОЖИЕВ

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмиймаркази, Тошкент, Узбекистон. Тошкент врачлар малакасини ошириш институти

Тадцицотга алкоголни сурункали истеъмол цилиш (майзадалик) фонида юзага келган уткир алкоголли интоксикация холатида мурожаат цилган 312 бемор киритилди ва улар 3 гурухга булинди: I гурух - огир да-ражали интоксикациядаги 78 бемор, II гурух - урта огирликда интоксикацияси булган 166 бемор, III гурух -енгил даража интоксикацияланган 68 бемор. Огир даража захарланган беморларнинг барчасида токсик гепатит белгилари кузатилди, огир даражадаги эндоген интоксикация белгилари юзага келди. Учала гурух беморларида алкогол захарланиш огирлигига мос равишда гиперсимпатикотония ривожлангани, когни-тив функцияларининг сусайиши хамда жигар энцефалопатияси цайд цилинди. Алкоголли интоксикацияси булган беморлар огирлик даражасига, цондаги лактат ва эркин аммиак мицдорига пропорционал равишда конгитив функцияларнинг сусайиши кузатилади. Майзадалик фонида келиб чиццан алкоголдан уткир захарланишларга гиперсимпатикотония ривожланиши хосдир. Кардиоинтервалографияни ва психометрик шкала курсаткичларини алкоголдан интоксикация огирлик даражаси ташхисоти ва алкоголли делирий предиктори сифатида цуллаш мумкин.

Калит сузлар:уткир защрланишлар, алкогол, алкоголли гепатит, алкоголли абстинент синдром, гипоксия, когнитив функциялар, вегетатив функциялар.

THE STATE OF AUTONOMIC NERVOUS SYSTEM AND COGNITIVE FUNCTIONS IN ALCOHOL INTOXICATION OF VARIOUS SEVERITY

A.A. STOPNITSKY, R.N. AKALAEV, G.S. HAMRAEVA, H.S. KHODJIEV

Republican Research Centre of Emergency Medicine,Tashkent, Uzbekistan Tashkent Institute of Postgraduate Medical Education

Aim: To study the indicators of the autonomic nervous system and cognitive functions in patients with acute alcohol poisoning of various severity.

Material and methods: The study included 312 patients with acute alcohol poisoning on chronic alcohol consumption. Patients were divided into 3 groups: group I - 78 patients with severe alcohol intoxication; group II -166 patients with moderate alcohol intoxication; group III - 68 patients with mild alcohol intoxication. Results: All patients with severe poisoning showed signs of toxic hepatitis and severe endogenous intoxication, as well as hypersympathicotonia, due to increased tonus of sympathetic part of the autonomic nervous system in proportion to the severity of intoxication, cognitive decline in proportion to the severity of the patient's condition. Conclusion: In patients with alcohol intoxication, cognitive decline is proportional to the intoxication severity and the level of lactate, free ammonia. In acute alcohol poisoning during binge, hypersympathicotonia is likely due to hypertonicity of sympathetic part of the autonomic nervous system. Cardiointervalography and psychometric scales can be used to diagnose the severity of alcohol intoxication and as predictors of alcohol delirium. Key words: acute poisoning, alcohol, alcoholic hepatitis, alcoholic liver disease, alcohol withdrawal syndrome, hypoxia, cognitive functions, autonomic functions.

Алкоголдан зах,арланиш диагностик мезонларини урганишдан аввал этанолни истеъмол к,илиш оцибатида унинг токсик таъсирини ифодалаб берувчи куйидаги бир-бирига жуда якин булган терминлар билан танишиб чикиш зарур: 1. Алкоголдан уткир зах,арланиш нима? 2. Алкоголдан мастлик х,олати нима? Алкоголдан сурункали зах,арланиш ёки майзадалик нима?

1. Алкоголдан уткир зах,арланишда этил спирти ёки этил спирти сакловчи суюкликларни бир марта истеъмол килиш натижасида унинг микдорига х,амда индивидуал толерантликка боЕлик, х,олда психоактив таъсир килиши

окибатида организмда кузатиладиган зах,арланиш пато-логик х,олати тушунилади.

Клиник токсикологияда алкоголдан уткир зах,арланиш тушунчаси ортида этил спирти х,осилаларидан уткир зах,арланиб хушнинг кома даражасигача корон^лашуви ётади [1,2,3]. Таникли укув кулланмалари ва дастурлари-да алкоголдан зах,арланиш енгил (этанолнинг микдори 0,5 дан 1,5 г/л гача), урта о^рдаража (этанолнинг микдори 1,5 дан 2,5 г/л гача) х,амда алкоголдан уткир зах,арланишларнинг токсик энцефалопатия куринишида турли хил намоён булувчи I, II ва III даражали алкогол-

ли комалари ажратилади[3]. Ушбу тасниф факат этил спирти махсулотларини бир марта истеъмол килиши окибатида касалхонага мурожаат килганда амалиёт учун кулай хисобланади.

2. Алкоголдан мастлик - куплаб токсиколог мута-хассисларнинг фикрича, парамедицина термини булиб, спирт сакловчи ичимликлар истеъмол килинганлигига ишонч билдиради ва асосан инсоннинг хулк-атворида издан чикишлар билан намоён булади, лекин организм-нинг хаётий мухим органлар фаолияти издан чикишлари кузатилмайди. Алкоголдан мастлик холатлари тиббий ёрдам талаб килмайди.

3. Алкоголдан сурункали захарланиш (майзадалик) -давомий, хар куни алкоголли махсулотларни истеъмол килиш окибатида этанол метаболитларининг жуда кучли экзоген хамда эндоген интоксикация чакириши, этанол-нинг симпатотроп таъсир килиши натижасида купинча, постинтоксикацион даврда организм вегетатив холати ва асаб тизими фаолиятларининг издан чикиши билан изохланади.

Мустакил давлатлар хамдустлиги (МДХ,) мам-лакатлари сингари Узбекистонда хам алкоголдан уткир захарланган беморлар, асосан токсикология булимларига мурожаат килишади, бундай беморлар ак-сарият кисмининг ахволи кескин о^рлашиши алкогол-ни бир марта истеъмол килиш билан бо^лик булмасдан, аксинча, уша вактга кадар узок муддат спиртли ичимли-кларни сурункали истеъмол килиши (майзадалик) билан тушунтирилади. Бундай холатлар захарланиш ошрлиги ташхиси даврида хам ва интенсив даво йуналишини тан-лашда хам бир канча кийинчиликларга олиб келади, чун-ки шифокорларнинг одатдаги куникмалари хисобланган хушнинг холати билан кондаги алкогол концентрацияси уз мутаносиблигини йукотади [1,2].

Майзадалик даврида организмга навбатдаги этил спирти микдори бевосита таъсир килиши давомида унинг билвосита токсик таъсир килиши, яъни этанол-нинг оксидланиши натижасида ацетальдегид ва унинг метаболизм махсулотларининг метаболизм занжир иш-лаш тизимини издан чикиши бошланади [1,2,6,12,15]. Алкоголни узок муддат истеъмол килиш фонида ке-либ чиккан алкоголдан уткир интоксикация холатлари, шубхасиз, алкоголли постинтоксикацион синдромни келтириб чикаради [6,12,15].

Этанолдан интоксикациянинг хавфли асоратлари-дан бири токсико-гипоксик энцефалопатия (ТГЭ) булиб, бош миянинг специфик ва носпецифик зарарланиш механизмлари куринишида учрайди [1,2,4,5,11,15,16]. ТГЭнинг о^рлик даражаси ва асосий куринишлари марказий асаб тизими хужайра мембраналарига эта-нолнинг носпецифик таъсири билан бо^лик. Сунгги вактларда этанолнинг билвосита токсик таъсир меха-низми икки хил тафовут килинади. Биринчиси - этил спиртининг метаболизми махсулотларининг тупланиши натижасида тукима гипоксияси ва метаболик ацидоз-нинг ривожланиши [1,2,15,16]. Иккинчиси - алкоголли ичимликларни узок муддат истеъмол килиш ва эркин аммиак микдорининг кескин ортиб кетиши фонида жигарнинг детоксикацияловчи функциясининг издан чикиши [1,2,4,7,8,13,16]. РШТЁИМ токсикология илмий-

клиник булимида утказилган текширувлар этанолни сурункали истеъмол килиш фонида алкоголли интоксикация о^рлик даражасини ташхислашда ушбу метаболит мухим рол уйнашини курсатди [2,14,15]. Биз эркин ам-миакнинг кондаги концентрацияси билан организм ког-нитив функциялари хамда вегетатив асаб тизими функ-цияларининг издан чикиши уртасида аник бо£лик,лик борлигини аникладик [2].

Шу сабабдан алкоголни майзадалик фонида истеъмол килиб мурожаат билан келган беморларда адекват даво-ташхисот усули учун алохида куйидаги нозологик гурухни ажратиш таклиф килинди: "Алкоголдан сурункали интоксикация фонида уткир захарланиш". Бу тоифа-даги беморлар хам уз йулида майзадалик давомийлиги, хуши даражаси, кондаги этанол, аммиак, лактат, жигар ферментлари (АлТ, АсТ, ЛДГ), кондаги урта молекуляр пептидлар микдори каби асос килиб олинган мезонла-рига таяниб енгил, урта ва о^р даража захарланишларга ажратилди [2,13].

Куплаб муаллифларнинг билдиришича, беморлар-нинг майзадалик даврида деярли 100% холларда юрак ритмининг издан чикиш белгилари, хусусан, вегетатив асаб тизимининг (ВАТ) ута куз^алувчанлиги куринади. Амалиётда бу даврда барча беморларда синусли тахикардия эпизоди кузатилади. 25-30% беморларда булмачалар фибрилляцияси, 10-15% беморларда эса юрак чап коринчаси кискариш функциясининг депрес-сияси, хаттоки уткир юрак етишмовчилигигача асорат-ланиши кузга ташланади [12]. Юракнинг алкоголли зарарланиш механизми майзадалик вактида катехола-минларнинг куплаб ишлаб чикарилиши ва уларнинг ми-окардга токсик таъсири билан бо^лик. Алкоголдан ин-токсикацияланган беморлар ВАТ куз^алиши хар доим марказий асаб тизими (МАТ) кУзfалиши билан чамбарчас бо^лик булади хамда кусиш, улим куркуви, куп терлаш, кул-оёк,ларнинг калтираши, беморлар узини агрессив ту-тиши каби клиник симптомлар билан кушилиб келади, шунинг учун ВАТ курсаткичлари МАТ томонидан кутила-ётган асоратларнинг предикторлари хам хисобланади [5,12,15].

ВАТ холатининг куп сонли текширув усуллари орасида юрак ритмининг математик тахлили - кардиоинтервало-графия (КИГ) мухим урин эгаллади. Бундай холларда синус тугуни барча бошкарув йуналишларида жуда сезгир индикатор сифатида юзага чикди. Ушбу услуб академик Р.М. Баевский ва унинг хаммуаллифлари томонидан ишлаб чикилган хамда татбик килинган булиб, текширувнинг асосида эса кардиоинтервалларнинг узгарувчанлик вари-абели урганилади. Юрак ритмининг математик-статистик курсаткичларини куллаш вегетатив асаб тизимининг симпа-тик ва парасимпатик булимлари холатини бахолаш имкони-ни беради. Шундан келиб чикиб, кардиоинтервалография функционал текширув усулларининг универсал тури сифатида каралади [2,4,5].

Сунгги йилларда КИГ текширувини психофарма-кологик воситалар, ис гази, уювчи захарлардан уткир захарланишларда куллаш билан бо^лик куплаб текширувлар чоп этилди, бу эса ушбу текширув усулини алкоголдан захарланган беморларни ташхислашдаги ролини урганиш учун бизда катта кизикиш уйютди [1,2].

Уткир алкоголли интоксикацияларда вегетатив асаб тизими ва когнитив функцияларнинг холати

Мак,сад: алкоголдан хар хил ошрлик даражасидаги уткир захарланган беморлар вегетатив асаб тизими ва когнитив функциялари курсаткичларини урганиш.

МАТЕРИАЛ ВА УСУЛЛАР

Текширувга РШТЁИМ токсикология ва токсиколо-гик реанимация булимларида 2015-2018 йилларда 28 ёшдан 55 ёшгача алкоголнинг сурункали интоксика-цияси фонида алкоголдан уткир захарланиб даволанган 312 бемор киритилди. Барча беморларда давола-нишнинг 1-, 2- ва 3-кунларида комплекс текширув-лар утказилди. Клиник ва анамнестик маълумотлар, майзадалик давомийлиги, кондаги этанол микдори, кон биокимёвий текшируви - АЛТ, АСТ, ЛДГ, эркин аммиак, лактат микдори, урта молекуляр пептидлар урганилди.

Беморлар ошрлик даражаларининг таянч мезон-ларини белгилашда Р.Н.Акалаев ва хаммуаллифлари (2019 й.) томонидан таклиф килинган таснифдан фойда-ланилди [2], унга кура текширилувчи беморлар 3 гурухга ажратилди: I гурух алкоголдан отир даража интоксика-цияланган 78 бемордан иборат; II гурух алкоголдан урта отир даражада интоксикацияланган 166 бемордан иборат; III гурух алкоголдан енгил даража интоксикациялан-ган 68 бемордан иборат.

Жигар, юрак, буйраклар хамда марказий асаб тизими сурункали ёндош касаллиги булган беморлар текширувга киритилмади.

Беморлар инфузион даво, витаминотерапия, бензо-диазепинлар ва нейролептиклар билан седацияловчи схемали стандарт интенсив давони кабул килишди.

ВАТнинг тахлили учун куйидаги текширувлар утказилди: гемодинамика фнукцияси - юрак уришлар сони, систолик ва диастолик артериал босим (уртача артериал босим ва уртача диастолик босим), Кердонинг вегетатив индекс формуласи буйича гемодинамик функцияларнинг куйидаги параметрлари текширилди: юрак кискаришлар сони (ЮКС), систолик ва диастолик артериал босим (САБ ва ДАБ), формула буйича аникланадиган Кердо вегетатив индекси (ВИ)ВИ = (1 - D/P), бу ерда D -диастолик АБ, Р - бир дакикадаги пульс частотаси. Юрак ритмининг тахлили Р.М. Баевский (1986) усули буйича кардиоинтервалография (КИГ) ёрдамида урганилди. Бу-нинг учун биз кардиоинтервалограммани II стандарт уза-тиш оркали 100 та кардиоциклни кайд килиб, юкорида курсатилган курсаткичлар хар бирининг хисоботи кул

мехнати ёрдамида бажарилди, кейинчалик эса худди шундай хисоботлар Кардиометр-МТ" ("Микард-Лана", Россия, Санкт-Петербург) аппаратида online-куринишда амалга оширилди. Бунда куйидагилар урганилди: Мо (мода), МоА (мода амплитудаси), ЗИ (зурикиш индекси) - шартли бирликда. Параметрлар бемор касалхонага келган захотиёк урганилди.

Интеллект издан чикишларининг отирлик даражаси MMSE шкаласининг 10 та позицияси, FAB шкаласининг 6 та позицияси ва Рейтан тестлари ёрдамида бемор касалхонага келганда бахоланди.

Олинган маълумотларни Excel электрон жадваллари ёрдамида кайта ишлашга эришилди.

НАТИЖАЛАР ВА МУХ.ОКАМАСИ

Текширувдан утган барча беморларнинг илк курсаткичлари алкоголни истеъмол килиш окибатида гомеостаз тизимининг жиддий издан чикишларидан далолат берди. Аникланишича, беморлар ахволининг отирлик даражаси кондаги этанол концентрациясига амалий жихатдан бомик эмас деб топилди (1-жадвал). Аксинча, алкоголдан отир даража интоксикацияланган беморларда алкогол микдори II ва III гурухлардаги беморларга нисбатан 1,5 ва 1,35 маротаба камрок аникланди (1-жадвал). Шуни тахмин килиш мумкинки, бу холат узок ва давомий тарзда сурункали ичкиликбоз-лик даврида, навбатдаги спиртли ичимлик истеъмол килинганда метаболизм жараёнини жигар суст таъ-минлаб бериши ортида унинг истеъмол килинишини боскичма-боскич камайиб бориши билан ифодалана-ди.

1-жадвал. Алкоголдан зацарланган беморлар цонида алкоголнинг микдори (касалхонага келганда), n=312, М±т

Курсаткич (меъёр) I гуру*, n=78 II гуру*, n=166 III гуру*, n=68

Кондаги этанол микдори(0-0,5 г/л) 1,4±0,3 2,1±0,2* 1,9±0,3*

Изоц. * - p<0,01 огир даражали зацарланган беморлар гуруцига нисбатан

Биокимёвий курсаткичлари текширилганда хар бир гурухда узига хос узгаришлар кайд килинди, хусусан алкоголдан отир интоксикацияланган гурухда бу холат яккол кузга ташланади (2-жадвал).

2-жадвал. Алкоголдан интоксикацияланган беморлар биокимёвий курсаткичлари, n=312

Курсаткич (меъёр) I гуру*, n=78 II гуру*, n=166 III гуру*, n=68

АЛТ,и/1 (0-42) 246,2±41,2 184,2± 97,5±

АСТ, u/l(0-37) 195,7±32,1 137,5± 80,4±

ЛДГ, u/l(313-618) 1242,6±79,6 889,1±75,2* 642,3±34,8*

Умумий билирубин, мкмоль/л (8,55-20,5) 37,0±3,2 24,2±3,7* 20,2±

Эркин аммиак, мкмоль/л(18-33) 186,2±9,5* 99,4±11,5* 51,7±6,2*

Веноз кондаги лактат, ммоль/л (0,9-1,6) 5,2±0,5 3,3±0,2* 2,3±0,3*

Урта молекуляр пептидлар, оптик зичлик бирлигида (0,068-0,182) 0,664±0,078 0,382±0,066* 0,230±0,022*

Изоц: * - p<0,05 огир даражали зацарланган беморлар гуруцига нисбатан.

OfMp даражали захарланган беморларда токсик гепатит белгилари юзага чикиб, АЛТ, АСТ, ЛДГ ферментла-ри ва билирубиннинг сезиларли ошиши билан намоён булди, бу эса меъёр курсаткичларига нисбатан солиш-тирганда 5,4, 5,4, 1,8 ва 1,7 марта тегишлича ошганлиги бизнинг кузатувларимизда маълум булди. Урта даража захарланган беморларда АЛТ, АСТ, ЛДГ ферментлари-ни 3,5, 3,0 ва 1,4 марта тегишлича ошганлигини, билирубин микдори эса меъёрнинг юкори чегарасида сакланганлигини кузатдик. Узок давом этмаган III гурух беморларида факатгина АЛТ, АСТ ферментларининг кам микдорда ошганлигини кузатдик (2-жадвал).

Кондаги эркин аммиак ва лактат микдори урга-нилганда купрок маълумотлар олинди (2 жадвал). О^р даража интоксикацияланган беморларда кондаги эркин аммиак микдори меъёрга нисбатан 5,6 марта, урта ошрликдаги беморларда 3,0 марта, хаттоки енгил даража захарланган беморларда 1,5 марта ошганлиги аникланди, бу эса жигар детоксикацияловчи функцияси-нинг етарлича зарарланганлигини билдирди. Алкоголдан интоксикацияланган барча беморларнинг сут кислотаси микдори урганилганда тукима гипоксияси мавжудлиги аникланди, спиртли ичимликларни истеъмол килиш да-вомийлигига мутаносиб холда 1гурух беморларида лактат микдори 3,2 марта, II и III гурухда 2,0 ва 1,4 марта тегишлича ошганлиги маълум булди (2-жадвал).

Урта молекуляр пептидлар урганилганда о^р даражали захарланган беморларда уларнинг микдори 0,6 оптик зичлиги бирлигида ошганлиги маълум булди, бу эса ошр эндоген интоксикация борлигидан далолат берди (2-жадвал).

Урта ошрлик даражасида захарланган беморларнинг урта молекуляр пептидлари сезиларли ошма-ган булса-да, аммо солиштирганда меъёрнинг юкори курсаткичларидан 1,7 марта ошганлигини кайд килиш мумкин. Енгил даража захарланган беморларда ушбу текширув кам микдорда ошиши аникланди.

Шундай килиб, олинган маълумотларга таяниб ай-тиш мумкинки, киска муддатли майзадаликдан сунг енгил даража захарланган беморлар биокимёвий курстакичлари меъёр атрофида ёки ундан сезиларсиз ошганлигини кузатиш мумкин. Урта ва о^р даражада захарланган беморлар барча курсаткичлари эса меъёрнинг юкори курсаткичларига нисбатан энг камида бир марта ошганлигини аниклаш мумкин.

ВАТ курсаткичлари урганилганда, барча гурух беморларида (ошр, урта ва енгил даража захарланган) интоксикация о^рлигига мос холда вегетатив асаб тизими симпатик булими тонуси ошиши окибатида келиб чиккан гиперсимпатикотония ривожланганлиги аникланди (3-жадвал). Мода амплитудаси (МоА), зурикиш индек-си (ЗИ) кийматлари ошганлиги маълум булди.

Алкоголдан о^р даража захарланган беморлар ге-модинамик курсаткичларидан ДАБ, САБ, ЮКС, Кердо ин-декси меъёр курсаткичларига нисбатан 1,3, 1,2, 1,6, 2,5 марта тегишлича ошиши, лекин КИГ курсаткичларидан Мо ва МоА 1,2 ва 1,3 марта тегишлича камайиши куза-тилди, бу эса организм компенсатор механизмларининг сезиларли таранглашганидан далолат берди.

3-жадвал. Алкоголдан уткир захарланган беморлар организ-мининг вегетатив статуси курсаткичлари М±м(п=312)

Курсаткич (меъёр) I гурух, n=78 II гурух, n=166 III гурух, n=68

165,5± 132,5± 125,5±

102,1± 91,2± 84±

128,2± 104,5± 96±

0,25± 0,18± 0,12±

0,57± 0,584± 0,63±

41,75± 42,65± 36,31±

64,2± 95,5 ± 167,8±

Изох,: * - p<0,05 огир даража захарланган беморлар гурухига нисбатан солиштирганда.

Беморлар касалхонага келиши биланок когнитив фукнцияларини урганганимизда уларнинг о^рлик да-ражасига мос равишда издан чикиши кузатилди (4-жад-вал).Интеллект даражасини скрининг утказиш оркали ММSE шкаласи буйича III ва II гурух беморларида касалхонага келганда 25,8±2,1 ва 23,31±1,8 балл куринишида енгил ва урта оfиpлик даражасидаги когнитив издан чикишлар аникланди, динамикада ушбу когнитив етиш-мовчилик амалий жихатдан бартараф этилди. MMSE шкаласининг курсаткичлари I гурух беморларида эсаИ ва III гурух билан солиштирганда барча позициялари буйича 1,4, 1,5 марта кам балл курсатди (4-жадвал). 4-жадвал. Алкоголдан захарланган беморларнинг касалхонага келганда когнитив функцияларининг курсаткичлари, n=312

Курсаткич (меъёр) I гуру*, n=78 II гуру*, n=166 III гуру*, n=68

MMSE шкаласи, бал-лар (28-30 балл) 19,3±2,2 23,31±1,8 25,8±2,1*

FAB шкаласи, бал-лар(16-18 балл) 9,6±2,8 11,4±2,1 14,1±1,8*

Рейтан тести, сек. (<100) аникланмади 122,7±11 98,6±6*

Изоц: * - p<0,05 огир даражали захарланган беморлар гурухига нисбатан.

FAB шкаласи буйича о^р даража интоксикацияланган беморлар интеллекти тахлил килинганда динамик праксис ва концептуализациянинг издан чикишлари аникланди. Ушбу текширув усули натижаларининг й^индиси I гурух беморларида уртача 9,6±2,8 баллдан ошмади, бу эса II гурух беморларига нисбатан 1,1 марта, III гурухга нисбатан 1,2 марта камрок натижани курсатди (4-жадвал).

Жигар энцефалопатияси маркери - Рейтан тести буйича текширувдан утказилганда энг яхши натижани III гурух беморлари 98,6±6 секундда, яъни меъёр да-ражасида бажаришди, бир вактнинг узида II гурух бе-морлари III гурухга нисбатан 1,2 марта кечикиброк бажаришди. Алкоголдан о^р даража захарланган гурух

САБ (120-130)

ДАБ (70-80)

ЮКС (65-90)

Кердоиндекси (0-0,1)

Мо, сек (0,7-0,8)

МоА, % (25-30)

ЗИ (зурикиш индекси), (30-60) бирлик

Уткир алкоголли интоксикацияларда вегетатив асаб тизими ва когнитив функцияларнинг цолати

беморлари ушбу текширув тестини ноадекват цолати сабабли бажара олишмади.

Шундай килиб, эркин аммиак, лактат ва когнитив функцияларнинг издан чикиши даражаси буйича алкоголдан сурункали интоксикация фонида уткир зацарланиш цолатларида аник корреляция борлиги аникланди, демак, ушбу метаболитлар алкоголли энце-фалопатиянинг ривожланишида муцим рол уйнаши ис-ботланди.

Алкоголдан о^р даража зацарланган 63 (80,7%) беморларда кейинчалик алкоголли делирий ривож-ланди, бир вактнинг узида урта отирлик даража-сидаги зацарланган беморларда эса бундай асорат 11 (6,5%) беморда кузатилди, енгил даража зацарланган беморларда делирий кузатилмади.

ХУЛОСАЛАР

1. Алкоголдан зацарланган беморлар отирлик даражаси кондаги лактат ва эркин аммиак микдорига пропорционал цолда когнитив функцияларнинг су-сайиши кузатилади. 2. Алкоголдан о^р даража интоксикацияланган беморларда интеллектнинг издан чикиши яккол намоён булади, бу эса медикаментоз коррекцияни ва ундан сунг психологик реабилитация-ни талаб килади. 3. Майзадалик фонида келиб чиккан алкоголдан уткир зацарланишларда вегетатив асаб тизими симпатик кисмининг тонуси ошиши сабабли ги-персимпатикотония ривожланиши характерли булиб цисобланади. 4. Кардиоинтервалография курсаткичлари алкоголдан интоксикация о^рлик даражаси ташхисоти ва алкоголли делирий предиктори сифатида кулланади.

АДАБИЁТЛАР

1. Акалаев Р.Н., Стопницкий А.А., Хожиев Х.Ш. Рациональная нейрометаболическая терапия при острых отравлениях алкоголем. Метод реком. Ташкент 2017;19-20.

2. Акалаев Р.Н., Стопницкий А.А., Хожиев Х.Ш. Клини-

ческая, лабораторная, инструментальная диагностика и интенсивная терапия острых отравлений алкоголем. Учеб пособие для врачей. Ташкент 2019;6:14-20,40-41,81-84.

3. Верткин А.Л. Национальное руководство по скорой

помощи. М ЭСКМО 2012;256-257.

4. Глумчер Ф.С., Стрепетова Е.В., Мухоморов А.Е., Перебийнис М.В. Профилактика и коррекция ге-патоцеребральной недостаточности у пациентов с тяжелыми расстройствами, вызванными злоупотреблением алкоголем. Мед неотл сост 2014;58(3):114-118.

5. Катаманова Е.В., Рукавишников В.С., Лахман О.Л., Шевченко О.И., Денисова И.А.Когнитивные нарушения при токсическом поражении мозга. Журн неврол психиатр им. C.C. Корсакова 2015;115(2):11-15.

6. Куташов В.А., Сахаров И.Е. Алкоголизм. Наркология. Клиника. Диагностика. Лечение. Пособие для врачей. Воронеж 2016;55-59,145-148.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7. Ламанова Н.В., Рудько Е.А., Малинин А.В. Гепато-протекторное действие многокомпонентной системы при алкогольной интоксикации. Междунар журн приклад фунд исслед-й 2016;11-1:161-162.

8. Лелевич В.В., Леднева И.О., Лелевич С.В. Метаболические эффекты хронической алкогольной интоксикации. Журн Гродн гос мед ун-та 2017;15(3):310-314.

9. Ливанов Г.А., Шикалова И.А. и соавт. Особенности фармакологической коррекции алкогольной жи-

ровой дистрофии печени у больных с острыми отравлениями этанолом. Эксперимент клин гастро-энтерол 2016;129(5):46-47.

10. Ливанов Г.А., Шикалова И.А. и соавт. Сравнительная оценка влияния ремаксола и адеметионина на клиническое течение и динамику показателей углеводного и белкового обмена у больных с острыми отравлениями этанолом на фоне алкогольных поражений печени. Эксперимент клин фармакол 2015;78(4):25-28.

11. Лисицкий Д.С., Войцехович К.О., Мелехова А.С. Основные методы оценки нейротоксических последствий тяжелой формы острого отравления этанолом. Рос биомед журн 2015;16(1):138-149.

12. Неделько Н.Ф. Некоторые аспекты танатогенеза при смерти от острой алкогольной интоксикации. Сиб мед журн (Иркутск) 2018;152(1):44.

13. Никифоров И.А., Чернобровкина Т.В. и соавт. Поражение печени при алкоголизме (обзор литературы). Профилак мед 2014;17(3):57-58.

14. Сорокин А.В., Долгарева С.А., Конопля Н.А., Моло-коедов В.В. Фармакологическая коррекция имму-нометаболических нарушений при хронической алкогольной интоксикации. Аллергол иммунол 2017;18(4):232-235.

15. Тарасова О.И., Мазурчик Н.В., Огурцов П.П. Диагностика состояния хронической алкогольной интоксикации. Биологические маркёры злоупотребления алкоголем. Наркология.Национальное руководство. М 2016;856-861.

16. Шилов В.В. и соавт. Коррекция метаболических расстройств в лечении алкогольных поражений печени у больных с острыми отравлениями алкоголем. Клин мед 2013;91(2):47-48.

СОСТОЯНИЕ ВЕГЕТАТИВНОЙ НЕРВНОЙ СИСТЕМЫ И КОГНИТИВНЫХ ФУНКЦИЙ ПРИ АЛКОГОЛЬНОЙ ИНТОКСИКАЦИИ РАЗЛИЧНОЙ СТЕПЕНИ ТЯЖЕСТИ

А.А. СТОПНИЦКИЙ, Р.Н. АКАЛАЕВ, Г.Ш. ХАМРАЕВА, Х.Ш. ХОЖИЕВ

Республиканский научный центр экстренной медицинской помощи, Ташкент, Узбекистан, Ташкентский институт усовершенствования врачей

В исследование включено 312 пациентов с острыми отравлениями алкоголем на фоне хронического употребления алкоголем. Больных разделили на 3 группы: I группа - 78 больных с тяжелой алкогольной интоксикацией; II группа - 166 больных со средней степенью алкогольной интоксикации; III группа - 68 больных с легкой алкогольной интоксикацией. У всех пострадавших с тяжелой степенью отравления отмечались признаки токсического гепатита и тяжелой эндогенной интоксикации, а также гиперсимпати-котонии, обусловленной повышением тонуса симпатического отдела вегетативной нервной системы пропорционально тяжести интоксикации, угнетение когнитивных функций пропорционально тяжести состояния больных. У больных с алкогольной интоксикацией отмечается снижение когнитивных функций пропорционально тяжести интоксикации и уровню лактата, свободного аммиака. Для острых отравлений алкоголем на фоне запоя характерно развитие гиперсимпатикотонии, обусловленной повышением тонуса симпатического отдела вегетативной нервной системы. Показатели кардиоинтервалографии и психометрические шкалы могут быть использованы для диагностики тяжести алкогольной интоксикации и в качестве предикторов алкогольного делирия.

Ключевые слова: острые отравления, алкоголь, алкогольный гепатит, алкогольный абстинентный синдром, гипоксия, когнитивные функции, вегетативные функции.

Сведения об авторах:

Акалаев Рустам Нурмухамедович - д.м.н., профессор, руководитель научно-клинического отдела токсикологии РНЦЭМП, заведующий кафедрой нефрологии, гемодиализа и трансплантации почки ТашИУВ. Тел.: +99890-9331451; E-mail: dr.akalaev@mail.ru.

Стопницкий А.А. - врач отделения токсикологии РНЦЭМП, доктор философии. Хамраева Г.Ш. - доцент кафедры анестезиологии и интенсивной терапии ТашИУВ. Хожиев Х.Ш. - аспирант научно-клинического отдела токсикологии РНЦЭМП.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.