Научная статья на тему 'Спиртлардан ўткир заіарланиш (II єисм)'

Спиртлардан ўткир заіарланиш (II єисм) Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
882
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
алкоголь / этил спирти / метил спирти / этиленгликоль / пропил спирти / бутил спирти / спиртлар метаболизми / токсик гепатопатия / нефропатия / энцефалопатия / ўткир жигар-буйрак етишмовчилиги / ўткир нафас етишмовчилиги / alcohol / ethyl alcohol / methyl alcohol / ethylglycol / propyl alcohol butyl alcohol / alcohol metabolism / toxic hepatopathy / nephropathy / encephalopathy / acute hepatic-renal failure / acute respiratory failure / diagnosis / intensive care

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — Р. Н. Акалаев, А. А. Стопницкий, Х. Ш. Хожиев, Ш. Ш. Ширинбаева, Г. Ш. Хамраева

Спирт саєловчи маісулотлардан заіарланган беморлар ўткир экзоген заіарланишлар структурасида биринчи ўринни эгаллайди. «Алкоголь ёки унинг суррогатларидан ўткир заіарланиш» ташхиси билан даволанган, айниšса нобуд бўлган беморлар касаллик тарихини таілил єилганда іар хил спиртлар билан заіарланиш патогенези, ташхисоти ва клиник кўриниши тўјрисида шифокорлар етарли маълумотга эга эмаслиги маълум бўлди. Маєолада асосий заіарли спиртлар характеристикаси, бу моддалардан ўткир интоксикация патогенетик механизмлари, симптоматикаси, асосий ташхисот ва даволаш принциплари ёритилган. Маєоланинг 2-єисмида алкоголь суррогатларидан заіарланиш клиник кўринишлари батафсил эритилган, ташхислаш ва интенсив даво асосий принциплари кўрсатилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по клинической медицине , автор научной работы — Р. Н. Акалаев, А. А. Стопницкий, Х. Ш. Хожиев, Ш. Ш. Ширинбаева, Г. Ш. Хамраева

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ACUTE POISONINGS WITH ALCOHOL-CONTAINING PRODUCTS (PART II)

Patients with poisoning with alcohol-containing products occupy the first place in the structure of acute exogenous poisoning. At the same time, analysis of the histories of the patients treated, and especially of the deceased patients diagnosed with "acute poisoning with alcohol or its surrogates" showed very low awareness of doctors about the pathogenesis, diagnosis and clinical manifestations of poisoning with various alcohols. In the 2-d part of article provides a detailed description of the main clinical symptoms of alcohol or its surrogates intoxications, basic principles of diagnosis and intensive care.

Текст научной работы на тему «Спиртлардан ўткир заіарланиш (II єисм)»

УДК: 615.451.13:615.9

СПИРТЛАРДАН УТКИР ЗА1АРЛАНИШ (II КИСМ)

Р.Н. АКАЛАЕВ, А.А. СТОПНИЦКИЙ, Х.Ш. ХОЖИЕВ, Ш.Ш. ШИРИНБАЕВА, Г.Ш. ХАМРАЕВА ACUTE POISONINGS WITH ALCOHOL-CONTAINING PRODUCTS (PART II)

R.N. AKALAEV, A.A. STOPNITSKIY, KH.SH. KHOJIEV, SH.SH. SHIRINBAEVA, G.SH. KHAMRAEVA

Республика шошилинч тиббий ёрдам илмиймаркази Тошкент врачлар малакасини ошириш институти

Спирт сакловчи ма^сулотлардан за^арланган беморлар уткир экзоген за^арланишлар структура-сида биринчи уринни эгаллайди. «Алкоголь ёки унинг суррогатларидан уткир за^арланиш» ташхи-си билан даволанган, айникса нобуд булган беморлар касаллик тарихини та^лил килганда *ар хил спиртлар билан за^арланиш патогенези, ташхисоти ва клиник куриниши туррисида шифокорлар етарли маълумотга эга эмаслиги маълум булди. Маколада асосий за^арли спиртлар характерис-тикаси, бу моддалардан уткир интоксикация патогенетик механизмлари, симптоматикаси, асосий ташхисот ва даволаш принциплари ёритилган. Маколанинг 2-кисмида алкоголь суррогатларидан за^арланиш клиник куринишлари батафсил эритилган, ташхислаш ва интенсив даво асосий принциплари курсатилган.

Калит сузлар: алкоголь, этил спирти, метил спирти, этиленгликоль, пропил спирти, бутил спирти, спиртлар метаболизми, токсик гепатопатия, нефропатия, энцефалопатия, уткир жигар-буйрак етишмовчилиги, уткир нафас етишмовчилиги.

Patients with poisoning with alcohol-containing products occupy the first place in the structure of acute exogenous poisoning. At the same time, analysis of the histories of the patients treated, and especially of the deceased patients diagnosed with "acute poisoning with alcohol or its surrogates" showed very low awareness of doctors about the pathogenesis, diagnosis and clinical manifestations of poisoning with various alcohols. In the 2-d part of article provides a detailed description of the main clinical symptoms of alcohol or its surrogates intoxications, basic principles of diagnosis and intensive care.

Key words: alcohol, ethyl alcohol, methyl alcohol, ethylglycol, propyl alcohol butyl alcohol, alcohol metabolism, toxic hepatopathy, nephropathy, encephalopathy, acute hepatic-renal failure, acute respiratoryfailure, diagnosis, intensive care.

Алкоголь суррогатларидан уткир за^арланиш эти-ологияси ва патогенетик механизмлари *акида I кисм адабиётлар шар^имизда куриб чикилган эди [1].

Этанол ва унинг суррогатларидан уткир за^арланиш клиник куриниши.

Этанолдан за^арланиш. Касалликларнинг 10 -халкаро таснифига мувофик алкоголдан интоксикация деганда барча алкоголдан мастлик ^олатларидан ке-йин юзага чикиши, енгил, урта, орир ва ута орир даража-да намоён булиши тушунилади. Тор маънода алкоголдан уткир интоксикация алкоголдан за^арланиб кома ^олатининг юзага келишини тасаввур килиш мумкин [1, 2, 3, 5, 8].

Алкоголдан уткир интоксикация аралаш генез-ли энцефалопатия (токсик ва гипоксик), кома *амда бошка психоневрологик бузилишлар, нафас олишнинг аспирацион-обтурацион (трахеобронхиал дарахтни нафас йулларининг ажралмалари, сулак, кусу; масса-лари, тилни оркага босиши билан обструкцияланиш) куринишда издан чикиши, ^аттоки, энг орир ^олатларда марказий типда юрак - кон томир тизимини (миокардио-дистрофия, ритмни бузилиши, нисбий гиповолемия фо-нида циркулятор коллапс ривожланиши) зарарланиши ва гомеостазнинг уткир бузилишлари билан характер-ланади [2, 8, 9, 10, 11].

Алкоголли комани учта стадияга ажратиш кабул килинган: I, II даражали юзаки ва чукур кома. Х,ар бир *олат *ам асоратланган ва асоратланмаган турларда

кечиши мумкин. Юзаки кома I даражаси учун характерли ^исобланади: ^ушнинг коронрилашиши, оррикка сезгир-ликнинг пасайиши, шох парда ва корачик рефлекслари-нинг сусайиши; бундан ташкари, пай рефлексларининг узгармаслиги, айрим лолларда ошиши, мушаклар каттиклиги, тризм, кукрак ва буйин со^аси мушаклари-нинг фибрилляцияси; ^аракат кузралиши, тутканок куза-тилиши э^тимолдан холи эмас. Доимий учрамайдиган неврологик белгиларга *ам эга: корачикларнинг уйнаши (асосан миоз; оррикка, тиббий муолажаларга жавоб ре-акцияси сифатида мидриаз), куз олмасини вакти-вакти билан сузиб юриши, утиб кетувчи анизокория. Терининг окимтир тусга кириши, юз ва буйин со^аларининг гипе-ремияси, тахипноэ, уртача ривожланган бронхорея, нафас оркали этанол *идини ажралиши, уртача тахикардия, артериал гипертензия ^олатлари *ам характерли ^исобланади [11, 12, 18, 25].

II даражали юзаки комада тулик *ушсиз ^олатда, шо* парда ва корачик рефлекслари билан бир каторда пай рефлекслари *ам чакирилмайди; оррикка сезгирлик кескин пасайган булиб суст мимик реакция сифатида намоён булади. Яккол куринмаган мия пардаларининг таъсирланиш белгилари, ихтиёрсиз пешоб ажралиши ва дефекация, мотор кузралиши, тутканок тутиши ^олатлари куриниши мумкин. Нафас олиши юзаки, су-сайган, аускультацияда куплаб урта ва йирик пуфакчали нам хириллашлар аникланади. Айрим лолларда механик асфиксия (тилни оркага босиши, аспирация) стри-

дор куринишида ривожланиши мумкин. Гемодинамик курсаткичлари I стадия кома полати курсаткичларидан деярли фарк килмайди [12, 18, 25].

Чукур кома (III стадия) марказий асаб тизими (МАТ) функцияларининг борган сари сусайиши, рефлектор фаолиятларнинг барча турларини умуман чакирилмаслиги, офтальмоплегия, айрим лолларда менингеал симптомлар ва патологик белгиларнинг пайдо булиши кузатилади. Тери окимтир ёки кизил-цианотик тусга кирган, совук, ёпишкок тер билан копланган, тана ^арорати 35...36°С гача пасайган. Нафас олишнинг ни^оятда орир даражада, купинча аспирацион-обтурацион генезли бузилишлари пайдо булади. Вентиляциянинг марказий бузилишлари - сий-рак, юзаки, кайнаган нафас, нафас олиш *амда нафас чикаришнинг кескин кийинлашгани учраб туради. Арте-риал конда кислороднинг парциал босимини пасайиши кузатилади. Чейн - Стокс типидаги патологик нафас ритмлари, апноэ ва упка шиши ривожланиши мумкин. Нафас олишни издан чикиши фонида юрак-кон томир тизими фаолияти ёмонлашади - тахикардия, юрак тонлари буриклиги, артериал кон босимини пасайиши, коллапс ^олатлари, микроциркуляцияни издан чикиши кабилар [12, 23, 25, 28].

Чукур команинг айрим ^олатларида гипоксия зурайиши фонида бош мия шиши ривожланиши мум-кин, бу эса узак симптоматикаси, тахикардия, кейинча-лик брадикардияга алмашиши, артериал кон босими-нинг ошиши, сунгра тушиши, корачикларнинг торайиши, бироздан кейин мидриазга алмашиши, бош мия шиши зурайиб бориши заминида купинча икки томонлама стоп рефлексларининг учраши, бош мия кобири таъсирлани-ши белгилари, гипертермия ва ^оказолар куринишида намоён булади. Этанолни кондаги концентрацияси юзаки ва чукур комада тегишлича 2-5 *амда 3-8 г/л ва ундан юкори курсаткичларда узгариб туради [2, 3, 10, 33]. Улимга олиб келадиган микдори 5-6 г/л концентрацияси ^исобланади, гарчи летал натижалар камрок курсаткичларда *ам руй берганлиги маълум (3-3,5 г/л) [20, 23].

Алкоголни сурункали истеъмол килувчи бемор-ларнинг комадан кейинги даврида абортив куринишда кечувчи алкоголли делирий тез-тез учраб туради. Камдан-кам учрайдиган алкоголли амавроз - куришни жуда киска муддатлар ичида хиралашуви, ^аттоки курликкача асоратланиши (функционал характерга эга булиб, асосида курув нервининг органик зарарлани-ши ётувчи алкоголь-тамаки амблиопияси билан адаш-тирмаслик зарур, яъни курув уткирлигининг пасайиши баркарор ^исобланади). Бундай лолларда корачиклар кенглиги узгармаган, ёрурликка реакцияси сакланган булади. Курит кобилияти одатда бир неча соатлар ичида тикланади [17, 26, 28, 31].

Бундан ташкари, интоксикациянинг уткир даврида нафас олиш аъзоларининг зарарланиши куринишидаги асоратлар ривожланади. Булар асосан зотилжамлар булиб, купрок икки томонлама кузатилади, аспирацион генезли ^исобланади, кам лолларда Мендельсон син-дроми *ам учрайди.

Политурлардан за^арланиш узига хос хусусиятла-рини таркибидаги компонентлар аниклаб беради. Тар-кибида ацетон, бутил ва амил спиртларининг борлиги МАТ ва ошкозон-ичак йули (ОИЙ) функцияларининг

яккол издан чикишига сабабчи булади. Агар политур таркибига анилин буёклари *ам кирадиган булса интоксикация метгемоглобинемия ва гемик гипоксия куринишида асоратланади, яъни ^олсизлик, эйфория билан биргаликдаги кузралиш *амда МАТ функцияларининг тезда сусайиши, клонико-тоник тутканоклар, ^ансираш ва тери ва шиллик каватларининг узгача тусга кириши - кулранг ёки шоколад куринишидаги цианоз пайдо булиши характерли ^исобланади [17, 22, 30]. Бундай лолларда корачиклар торайган, ёрурликка реакцияси сусайган, пай рефлекслари сакланган булсада, кейинчалик сусаяди. Касалликнинг уткир даврида нафас олишнинг марказий параличи ва юрак - кон томир етишмовчилиги хавфи ута юкорирок характерга эга. Х,аттоки, пробиркага солинган кон *ам шоколад ранг-гига ухшайди. Крнда метгемоглобин юкори концентрацияси аникланади (10 дан 60% гача), кейинчалик эса Гейнц-Эрлих таначаларини сакловчи эритроцитлар со-нининг ошиши кузатилади. Томир ичи уткир гемолизи, 2-3 кун ичида метгемоглобинемия рецидиви кузатили-ши мумкин. Бу муддатларда жигар ва буйракларнинг токсик зарарланиши, айрим лолларда уткир жигар-буй-рак етишмовчилиги (УЖБЕ) *ам ривожланиши мумкин [10, 16, 26].

Фенолформальдегид смолалари (БФ елими, бака-лит лаклари, яъни булар смолалардан ташкари этанол, поливинилацеталь, канифоль, ацетон, хлороформ, эркин фенол ва бошка шунга ухшашларни саклайди) сакловчи этанол суррогатларидан за^арланиш бир канча узига хос хусусиятларга эга. Этанолга нисбатан юкорида кайд этилган суррогатларнинг токсиклиги се-зиларли даражада юкорирок. Суюлтирилган БФ елим-ларининг турли хил сортлари учун улимга олиб кела-диган микдори 250-300 мл ^исобланади. Кориштириш, кайнатиш каби дастлабки утказиладиган муолажалар бундай суюкликларнинг токсиклигига жиддий таъсир килмайди, АУ оркали фильтрлаш токсиклигини бироз сусайтиради, лекин тулик бартараф килмайди [7, 8, 14]. Нафас чикарганда узига хос *идга эга булиши, кома ^олатининг тезда юзага чикиши ва узок давом этиши, гастритик бузилишларнинг яккол кузга куриниши, ориз бушлири, кизилунгач, ошкозоннинг юзаки куйиши, экзо-токсик шок, упка шиши ва айрим лолларда эса жигар ва буйракларнинг жиддий зарарланиши кабилар бун-дай интоксикацияларнинг клиник хусусиятларини уз ичига олади. Бу турдаги интоксикацияларда этанолнинг кондаги нисбатан паст концентрацияларида *ам кома-тоз *олат ривожланиши мумкин (1-1,5 г/л). Таркибидаги мавжуд политур ва бакалит лакларининг формальдегид феноли билан борланганлигига карамасдан, куз тур пар-даси ва курув нервининг зарарланиши (метанол билан за^арланганда ривожланувчи каби) характерли эмас. За^арланганларнинг биологик му^итларида за^арнинг бошка компонентлари билан бир каторда фенол *ам аникланади [4, 7, 9, 35].

Метанолдан за^арланиш клиник куриниши ривожла-нишида фазалар фаркланади. Интоксикациянинг клиник куринишида куйидаги даврларни фарклаш кабул килинган: бошланрич, яширин, клиник куринишлари авж олган ва асоратлар [8, 10].

За^арни кабул килган за^отиёк алкоголдан мастлик ^олатига хос *олат руёбга чикади; фаркли белгилари-дан биринчиси, этанолга нисбатан аналогик микдорни

кабул килганда мастлик полати камрок ифодаланган, иккинчиси, агар за^арланиш факат метанол ^исобидан келиб чи°°ан булса, наркотик фазагача етиб бормайди, мастлик чукур уйкуга алмашиши мумкин, давомийлиги кабул килинган токсикант микдорига борлик. Бу даврда беморларда кувватсизлик, умумий ^олсизлик, бош ай-ланиши, бош орриши, кунгил айниши каби симптомлар учраши мумкин [6, 13, 19, 28].

Мастликдан сунг яширин даври бошланади, бунинг давомийлиги 1-2 соатдан 12 ва ундан купрок соатгача чузилиши мумкин. Айрим ^олатларда интоксикация-нинг енгил ва урта орирлик даражаларида яширин давр 2-3 суткагача чузилиши мумкин.

Клиник куринишлари авж олган даври токсик гастрит симптоматикаси (кунгил айниш, кайта кусиш, ошкозон со^асидаги оррикка, корин девори мушакла-рининг таранглиги), токсик энцефалопатия аломатлари (психомотор кузралишдан ^ушнинг кома даражасигача коронрилашиши) ва умумий интоксикация (бе^оллик, бош айланиши, бош орриши, мушаклар ^олсизлиги, болдир мушакларидаги оррик) белгилари билан харак-терланади. Аста-секинлик билан токсик офтальмопа-тия (куз олдида "пашшалар" пириллаши, кузига иккита булиб куриниши, куришнинг хиралашуви, курлик, мид-риаз, корачикларнинг ёрурликка суст реакцияси ёки унинг чакирилмаслиги) белгилари юзага чикади. Орир ^олатдаги интоксикацияларда уткир нафас ва юрак-кон томир етишмовчилиги тезда ривожланади [4, 5, 16, 17].

Метаболик издан чикишлар орасида декомпенсация-лашган метаболик ацидоз етакчилик килади. Сунгги муддатларида токсик гепатопатия (I-II даража), нефро-патия (одатда I даража) ва миокардиодистрофиялар кушилиши мумкин.

Метанолдан за^арланишда клиник белгиларнинг нисбатан тез ривожланиши билан характерланади (бунда за^арни кабул килиш вакти ва за^арланишнинг орирлик даражаси орасида борликлик кузатилмай-ди). За^арланишнинг яширин давридан сунг кескин ^олсизлик, бош оррири, ошкозон усти со^асида ва болдир мушакларида оррик, кайта-кайта кусиш, куришнинг тез бузилиши кузатилади. Психомотор кузралиш куча-йиб, ^ушнинг кома даражасигача коронрилашиши билан кечади. Айрим ^олатларда кескин кузралишлар ва коник тутканоклар юзага келади. Тезда нафас олиш бу-зилиб, цианоз кучаяди, юрак-кон томир етишмовчилиги ривожланади. Интоксикациянинг токсикоген боскичида токсик миокардиодистрофия, гепатопатия, зотилжам, уткир панкреатит, упка ва бош мия шишлари кузатилади [9, 17, 19, 36].

Курик вактида беморларда юз, буйин ва ёка со^аси, кукрак юкори кисми тери каватлари сафсар-циано-тик рангда булади. Куз корачиклари кескин кенгайган, ёрурликка реакцияси йук, баъзи лолларда менингиал симптомлар ва патологик пирамид белгилари куза-тилади. Нафаси ацидотик (чукур, шовкинли), патоло-гик турлари *ам булиши мумкин. Уткир юрак-кон томир етишмовчилигининг энг орир тури экзотоксик шок ^исобланади. Крндаги метанолнинг токсик концентрациям - 0,3 г/л, улим концентрацияси - 0,8 г/л ва ундан юкори курсаткичларни ташкил килади [2, 6, 12, 30].

Интоксикациянинг муваффакиятсиз кечиши нати-жасида за^арланишнинг 1-2 суткасида нафас ва кон айланишнинг марказий типда бузилиши сабабли улим ^олатлари кузатилади, муваффакиятли кечишида ти-зимлар функцияси аста-секин тикланиб, биринчи уринда

куришнинг бузилиши ва интоксикациянинг асоратлари намоён булади. Паренхиматоз органларнинг зарарлани-ши кам лолларда кузатилиб, уларнинг зарарланиши урта меъёрда кечади ва уткир жигар ёки буйрак етишмовчи-лиги даражасигача етмайди. Энцефалопатия белгила-ри астенизация билан бирга узокрок сакланиб, бир хил ^олатларда микроорганик синдром ва куришнинг туррун бузилиши ривожланади [1, 8, 23, 25].

Этиленгликол (ЭГ) ва унинг эфирларидан за^ар-ланиш унинг монометил ва моноэтил эфирларидан уткир ориз оркали за^арланишларида *амда барча ток-сифицирланган спиртлардан интоксикацияда клиник куриниши фазали кечиши билан намоён булади. Клиник кечишда куйидаги даврлар фаркланади: бошланрич, яширин, клиник белгиларнинг ривожланиши ва туза-лиш (колдик асоратлар).

За^арни кабул килгандан сунг юза ва киска муд-датли мастлик полати юзага келиб купчилик лолларда агрессив белгилар, эмоционал лабиллик, кунгил айни-ши, уйкучанлик кузатилади; ундан сунг сохта яхшила-ниш даврида за^арланиш ^олатлари бирор-бир му^им бузилишларсиз кечади (за^арнинг жуда юкори дозала-рини кабул килиш ^оллари бундан мустасно). Бу давр давомийлиги фарк килиб, уртача 4-8 соатни ташкил килади (за^арни микдори канча куп булса бу давр шун-ча киска булади). Касалликнинг бундай ривожланиши беморларни кеч тиббий ёрдамга ва ихтисослашган ка-салхоналарга касаллик биринчи кунининг охирида ёки иккинчи кунларида мурожаат килишига сабабчи булади, бу эса уз йулида сезиларли даражада ташхис куйиш ва даволашни кийинлаштиради [1, 2, 5, 15, 18, 29, 33, 36].

Интоксикация клиник куринишлари акс этган дав-рининг бошланиши ЭГ ва унинг эфирларидан за^ар-ланишларга ухшайди ва уткир гастрит (коринда оррик, кунгил айниши, кетма-кет кайд килиш ва бошкалар), токсик энцефалопатия (психомотор кузралиш, сопор, кома, тремор) ва метаболик ацидоз белгилари билан характерланади.

ЭГ билан за^арланганларда купинча мия кобири таъсирланиши белгилари аникланади, стерил ^олатда орка мия суюклиги текширилганда эса утиб кетувчи ха-рактердаги бир оз нейтрофил типдаги цитоз кузатилади. Этилцеллозольв (ЭЦ) интоксикациясида куп учрай-диган белги - узига хос транзитор "офтальмик" синдром булиб курит уткирлигининг бузилиши, корачикларнинг ёрурликка реакцияси сакланган ^олдаги уртача ми-дриази, тур пардадаги бир оз ангиопатик узгаришлар билан белгиланади; бу синдромни ЭЦ ва метанолдан за^арланишларда киёсий ташхислаш учун ^исобга олиш керак [1, 22, 31, 35].

ЭГ ва целлозольвлардан за^арланишларда тери ва шиллик каватлари рангининг узгариши - юз, буйин ёка со^аси цианотик гиперемияси, акроцианоз кузатилади, лекин бу симптомлар бошка спиртлардан за^арланишларда *ам намоён булиши мумкин.

Нафас олиш ва кон томир тизими функциялари бузилиши орасида тахикардия, юрак чуккисида I тоннинг сусайиши, тезлашган гипервентиляция (1 дакикада 30-40 та) билан чукур шовкинли нафас устун туради. ЭГ билан за^арланганларда гипервентиляция бир оз камрок учрайди.

Кечки боскичларида (одатда 2-4-суткаларида, ЭГ билан за^арланганларда биринчи суткасини охирлари-

да) токсик нефро- ёки гепатонефропатия уткир жигар етишмовчилиги ёки УЖБЕ (белдаги оррик;, чанк;ок;лик, анурия, артериал гипертензия, уремия симптомла-ри, сарик;лик ва рокозалар) кузатилади. ЭГ билан зарарланганларда ривожланадиган уткир буйрак етишмовчилиги (УБЕ) токсик буйрак етишмовчилигининг орир формаси рисобланиб (унинг негизида купинча кортикал каватнинг икки томонлама парциал ёки тотал некрози ётади), интоксикация орирлик даражасини олдиндан белгилаб беради. Жигар зарарланишларига Караганда ЭГ ва метилцеллозольв (МЦ) билан зарарланганда буй-раклар зарарланиш даражаси купро; юзага чи;ади [1, 2, 5, 15, 18, 29, 33, 36].

Шуни таъкидлаш керакки, орир зарарланишлардаги асосий синдромлар ва асоратларни баролаганда, МЦ ва ЭГдаги зарарланишлар бироз ижобий кечади. Шу-ниси эътиборлики, бу зарарланишларда купинча орир энцефалопатия, бош мия шиши, экзотоксик шок, миокард дистрофияси, упка шиши, гапато-ва нефропатия ролатлари ривожланади [1, 15, 18, 28, 29, 33, 36].

Орир зарарланишларнинг бошланрич давридаги биохимик курсаткичларидан мурим узгаришлар кисло-та-асос мувозанатининг ва кондаги газлар микдорининг бузилиши билан борли;. ЭГ ва унинг эфирлари билан зарарланишларда декомпенсациялашган метаболик ацидоз, айрим роларда рН критик даражагача силжиши, асосларнинг кескин тан;ислиги ва РаБО2 кескин паса-йиши ривожланади [30].

Этанол суррогатлари ва алкоголдан уткир зарарланишлар ташхиси рамда киёсий ташхиси.

Алкоголдан уткир зарарланишларнинг клиник бел-гилари бизга яхши маълум. Одатий лолларда уни ташхислаш кийинчилик турдирмайди. Бирок, шуни таъкидлаш лозим, этанолдан зарарланишлар бир то-мондан ни;обланган булади, бош;а томондан узи кома ролатларини ривожланишига олиб келади. Одатда, алкоголь комасини бош мия ёпик; жарорати, бош мияда гемодинамик бузилишлар, соматик комалар (диабетик, гипогликемик), этанол суррогатларидан зарарланиш ик-кинчи типи, уйк;у-тинчлантирувчи таъсирли дори воси-таларидан киёсий ташхислаш керак. Орир зарарланиш-лар, туррун учо;ли неврологик симптомлар мавжудлиги, команинг узо; давом этиши, биологик муритлардаги этанол концентрацияси уни орирлиги даражасига турри келмаслиги бош мия жароратлари борлигидан дало-лат бериб, кенгайтирилган текширувлар, яъни калла суяги рентгенографияси, ЭхоЭГ, ЭЭГ, компьютер томографияси, люмбал пункция утказишга асос булади. Алкоголь, соматик ва дори комаларининг асосий киёсий ташхислаш мезонлари тегишли кулланмаларда етарли-ча батафсил ёритилган [1, 2, 5, 15, 18, 29, 33, 36].

Этанол ва иккинчи гуру* суррогатларидан орир зарарланишларнинг клиник белгилари бир-бири билан умумий ухшашликларга эга булишига к;арамай, бир к;атор курсаткичлар билан фар; килади. Аввало анамнестик маълумотларидан ташкари, зарарланишларнинг юзага келиш ва;ти мурим арамиятга эга, этанолда камро;, урта ва ю;ори спиртларда, ЭГ ва унинг эфирларида, метанолда эса купро; арамиятга эга. Иккинчи мурим курсаткич бу нафас чи;аришда зарарнинг риди булиши -этанол, урта ва ю;ори спиртлардан зарарланишларда рид аникро;, ЭГ билан зарарланишларда бу риднинг йуклиги билан кузатилади. Секин таъсир килувчи мод-далар билан зарарланганларда декомпенсирланган метаболик ацидоз чукур шов;инли нафас билан бирга, тез

таъсир килувчи моддалардан зарарланишларда ара-лаш ацидоз марказий ва упка вентиляциясининг аспи-рацион-обтурацион бузилиш клиник белгилари билан бирга кузатилади [1, 2, 5, 15, 33, 35].

Иккинчи гуру* этанол суррогатларининг (ЭС) алорида турлари билан зарарланишларда рам киёсий ташхислаш утказишда муаммолар юзага келиши мумкин. Шундай килиб, метанолдан зарарланишларни баъзи ролларида холинолитик хусусиятга эга дори во-ситалардан зарарланишлар билан киёсий фарклаш керак, чунки бунда куришнинг бузилиши, мидриаз ва ;орачи;ларнинг ёрурликка реакциясининг сусайиши юзага келади. Бирок, метанол билан зарарланганда холинолитик синдромга борли; бош;а аломатлар ку-затилмайди, куз тубидаги узгаришлар эса холинолитик зарарланишларга хос эмас [17, 30].

Баъзи лолларда, метанол ва ЭГ билан айни;са гурурли зарарланишларда нисбатан эрта бос;ичларида ;иёсий ташхислаш утказиш зарурати турилади. Бу зарарланишларда мастлик ролатининг бошланрич бос;ичи, яширин даврининг мавжудлиги ва ундан сунг ош;озон-ичак йули функцияси бузилишининг тез ривожланиши, кома, декомпенсирланган метаболик ацидоз ухшашлиги билан ифодаланади. Бирок; ЭГ ширин таъм-ли ва ридсиз, метанол эса уткир спиртли таъмга эга булади ва унинг риди нафас чи;арганда бир неча кун давомида са;ланади [9, 17]. Бундан ташкари, ЭГ билан зарарланганда куришнинг бузилиши, ;орачи;ларнинг эрта кенгайиши, ёрурликка реакциясининг сусайиши ва куз тубидаги узгаришлар характерли эмас. Шу билан бир ва;тда одатда ЭГдан зарарланишларга хос, лекин метанолдан зарарланишда буйраклар жиддий зарарланиши билан кечмайди (купинча нефропатия I, камдан-кам лолларда II даража ривожланиши мумкин, УБЕ фа;ат узок давом этувчи артериал гипотензияда юзага келиши мумкин, бунда пешоб чукмаси хирарок; тусда, кам микдордаги протеинурия, донадор цилиндрлар, кальций оксалатнинг рамда атипик кристалларнинг булмаслиги кузатилади), бу ролат купинча гликолдан зарарланиш учун хос [9,17].

Изопропил билан зарарланиш метаболизми жа-раёнида росил булган ацетонни айрим ролларда ориз оркали ацетондан зарарланишлар ва диабетик комадан фарклаш лозим. Ацетондан зарарланганда алорида ачиштирувчи таъсири булиб ютиш ва;тида бевосита таъсирланиш родисалари кузатилади (бунда зарарни кабул килгандан сунг 6-12 соатдан кейин клиник бел-гилар ривожланиши мумкин; ацетонли интоксикацияда бу ролатлар кузатилмайди). Бунда шиллик; каватларда енгил куйиш, кусиш купинча конли куринишда, кусу; моддаларида кескин ацетон риди, спиртлардан зарарланганларга нисбатан чукур булмаган коматоз ролати (эрта кусиш реакцияси юзага келишидан билиш мумкин пропанолга нисбатан ацетоннинг токсиклик да-ражаси ю;ори, ацетоннинг улимга олиб келувчи дозаси тахминан 100 мл ни ташкил килади) кузатилади [9].

Ацетоннинг кондаги токсик концентрацияси 0,2-0,4 г/л, улимга олиб келувчи дозаси-0,5 г/л ва ундан ю;ори (меъёрда-0,01-0,02 г/л).

Алкоголдан уткир зарарланишларни ташхислаш-да этанолнинг концентрацияси (;он ва сийдикда) ва бу микдорнинг клиник белгилар билан мослиги катта арамиятга эга. Этанолнинг кондаги концентрацияси 1 г/л булганда енгил мастлик ролати, 2 г/л - урта орирликдаги зарарланиш, 3 г/л ва ундан ю;ори булганда - алко-

голдан уткир за^арланиш, 4-6 г/л улимга олиб келув-чи микдор ^исобланади. Бирок этанолнинг кондаги микдори ва за^арланишнинг орирлик даражаси орасида кескин борликлик йук; узок муддатли спиртли ичим-ликларни суиистеъмол килмайдиган ёшларда кома полати этанолнинг кондаги микдори тахминан 2 г/л булганда *ам кузатилиши мумкин, алкоголга толерант-лиги юкори шахсларда этанол микдори 10 г/л ва ундан юкори булган лолларда *ам бемор тузалиб чиккан на-тижа кузатилди [9].

Этанолнинг кондаги микдорини аниклашдан кура, унинг сийдикда ва кондаги микдорларининг нисба-ти аниклаш киёсий ташхислаш учун му^им а^амиятга эга. Бу курсаткич 1 дан кам булса резорбция фазаси, агар 1 дан юкори булса бу элиминация фазасилиги-ни билдиради. Курсаткич 1,5 ва ундан юкори булган коэффициентларда ^ушнинг чукур бузилиши алкогол-дан за^арланиш билан борликмаслигини, балки орир асоратлар юзага келганлигини билдиради. Энг куп уч-райдиган ЭСларининг токсик ва улимга олиб келувчи концентрациялари аввалрок такдим этилди. ЭСлари-дан за^арланишларда уларнинг биологик му^итларда канчалик эртарок аниклаш ташхислаш учун му^им а^амиятга эга эканлигини таъкидлаш лозим [9].

Этанол ва унинг суррогатларидан уткир за^ар-ланишларни даволаш.

Уткир за^арланишларни анъанавий даволашда ор-ганизмга за^арнинг яна сурилишини тухтатиш ва унинг чикиб кетишини тезлаштириш, антидотларни куллаш, *аётий функцияларни *амда организм ички му^ити мунтазамлигини саклаб колиш, за^арланишни олдини олиш ва асоратларини даволаш чора-тадбирларини уз ичига олади, бирок касалликнинг кечиши ва унинг окибатларини бартараф этиш учун шошилинч детокси-кация ва антидотларни куллаш му^им а^амиятга эга [1, 2, 5, 15, 18, 29, 33, 36].

Шуни таъкидлаш лозимки, алкоголь ва ЭСларидан уткир орир даража за^арланишларда даволашни *аётий функцияларни кайта тиклаш билан бошланади, чунки за^арланганлар ихтисослаштирилган тиббий муасса-саларга кома ^олатида келтирилади. Бундай лолларда, тиббий ёрдам кон томир ва нафас олиш тизимла-ри функцияларини тиклаш ва аспирациянинг олдини олишга каратилган чора-тадбирлардан бошланади. Бу мураккаб тадбирлар трахея интубацияси ва беморни адекват спонтан ёки упка сунъий нафас олиш режимига утказишни уз ичига олади, куп сулак ажралганда атропин эритмасининг 0,1% - 1 мл юборилади. Аспирация ^олатларида шошилинч бронхоскопия санацияси талаб килинади [2, 5, 9, 28, 30].

ОИЙ деконтаминациясида ошкозонни ювиш му-*им а^амиятга эга. Кома ^олатларида трахея инту-бациясидан сунггина ошкозон ювилади, бунда хона ^ароратидаги сув (10-12 литрдаги сув 300-500 мл дан киритилади) тоза чиккунча юборилади [2, 3, 12, 13, 19].

Метанолдан за^арланганда 2-3 кун давомида за^ар ошкозон шиллик каватидан элиминацияга уч-райди ва сунгра кайта сурилади, шуни ^исобга олган *олда ошкозонни кайта ва узок вакт давомида ювиш керак. Юкоридаги чора-тадбирлар му^им а^амиятга эга булишига карамай улар *ар доим *ам организмни за^ардан етарлича тозалашни таъминламайди, чунки этанол ва унинг суррогатлари тез сурилади, токсифи-цирланган спиртлардан за^арланиш клиник белгилари эса яширин давридан сунг ривожланади. Шунинг учун,

за^арланишларни даволашда сурилган за^арни тезрок чикариш етакчи урин эгаллайди. Бундай барча турдаги усуллар ичида форсирланган диурез (мажбурий диурез) мустакил а^амиятга эга, бундан ташкари, диализ тамойилларига асосланган кулланмалар мавжуд [2, 5, 9, 15, 24, 26, 28, 30, 33, 34].

Детоксицирланган спиртлардан за^арланишларда метаболик ацидозни бартараф килишда ишкорли эритмаларни (натрий гидрокарбонат, трисбуфер ва бошкалар) киритиш микдори умумий кабул килинган *исоб формулалари асосида ^исобланилади. Ток-сифицирловчи ЭСдан уткир за^арланиш токсикоген боскичида (ЭГ, МЦ, ЭЦ, метанол) одатда натрий гидрокарбонат эритмалари ^исоблангандан кура 2 марта купрок дозада ишлатилади. За^арланишнинг биринчи кунларида коррекция килувчи эритма сифатида натрий гидрокарбонат 1,5-3 литр атрофида киритилиши мумкин. рН нинг 7,00 ва ундан пасайганда гидрокарбонат натрий 4%-500 мл томир ичига оким билан (мар-казий веноз босим назорати остида), колган кисмини кислота-ишкор мувозанати курсаткичлари назорати остида томчилаб 60-120 томчи/дакикасига юборилади. Бу курсаткичларни аниклаш имконияти булмаганда нафас олиш дакикасига 18-20 мартагача камайгунча ва пешобда кучсиз кислотали ёки ишкорий му^ит юзага келгунча коррекцияловчи эритмалар кулланади. ЭЦдан за^арланишларда ацидозни коррекция килиш му^им а^амиятга эга, чунки бундай за^арланишларда кислота-ишкор мувозанатининг узгариши катта патогенетик роль уйнайди [9, 15, 24, 26, 28].

Хрзирги вактда этанол ва унинг суррогатларидан за^арланишларда детоксикациянинг энг самарали усули гемодиализ (ГД) ^исобланиб, у форсирловчи диурездан сезиларли даражада самаралирокдир. Диализ усулларни куллаш учун бирламчи бирикмалар ва уларнинг метаболитлари диализ оркали чикарилиш коэффициенти юкорилиги асос була олади. Метабо-литлар чикарилишини тезлаштириш учун ишкорий диа-лизатли эритмалардан фойдаланиш максадга мувофик ^исобланади. Бу турдаги за^арланишларда ГД шошилинч ёрдамнинг асосий усули ^исобланади. ГД метанол, этанол, ЭГ, урта спиртларни диалитазор оркали кон окими *ажми 200 мл/дакикагача булганда 80 дан 150 мл/дакикагача, бу оким 500 мл/дакикага ошганда 200-250 мл/дакикагача тезликда организмдан барта-раф килади [9, 15, 24, 26, 28, 30].

Якин кунларгача токсифицирланган спиртлардан за^арланганларда ГД операциясини утказиш муддати за^арни кабул килгандан кейин, яъни ЭГда биринчи 6-12 соат ичида утказиш керак деб ^исобланган, бирок сунгги йилларда 24 соат ва *атто 48 соатдан кейин *ам ГД утказиш максадга мувофикдир. Этиленгликолдан за^арланганда 1-2 кунларда такрорий "киска" ГД сеанс-лари тавсия килинади, чунки биринчи сеансдан сунг тукималардаги за^ар конга кайта сурилиб унинг кондаги концентрацияси ошиш э^тимоли бор. Метанолдан за^арланганда 2-3 суткалар давомида ГД утказилади [2, 5, 9, 15, 24, 26, 28, 30, 33, 34].

Сунгги йилларда метанол ва ЭГдан за^арланиш-ларда ГД утказиш учун курсатмалар ишлаб чикарилган: анамнезидан орир за^арланишни чакирадиган микдорда за^арни кабул килганлиги, метанол учун эса кузнинг шикастланиши, кондаги токсикант концентрациясининг 0,5 г/л дан юкорилиги, орир ва даволашга чидамли метаболик ацидоз, УБЕ, куришнинг бузилиши (мета-

нол учун) рисобланади. Умумий кон айланиш ражмини тулдириш ва периферик кон айланишини тиклаш учун инфузион терапия утказилади. Жаррорлик усуллари билан детоксикация утказиш учун беморларни тайёрлаш-да 1,5-2 литр ва ундан купрок ражмда инфузион терапия килинади. Агар бемор детоксикациянинг жаррорлик усулларига муртож булмаса, умумий коидалар асосида инфузион терапия утказилади [24, 26, 28].

Токсифицирланган спиртлар (метанол, ЭГ, ЭЦ, МЦ, тетрагидрофурфурил спирт) дан зарарланишларда комплекс даволаш усулининг мурим элементи антидот терапия рисобланади. Хрзирги вактда асосий антидот сифатида этанол рисобланади, чунки алкоголдегидро-геназа (АДГ) ферменти бошка спиртларга нисбатан этанолга сезгирлиги юкори даражада эканлиги билан борли;. Бу этанолни купро; парчаланишини таъминлай-ди ва зарарларнинг биотрансформациясини тормоз-лайди. Этанол ва зарарларнинг АДГ ферменти билан узаро таъсири ракобатбардош характерга эга булиб, бу этанолни биологик муритларда 1 г/л дан кам булмаган концентрацияда мавжудлигини таъминлайди. Этанолни организмга ориз оркали ёки венага тегишлича 30—50 ва 5-10% эритмаларини киритиш мумкин. Этанол бошка спиртларга нисбатан ГД оркали жадалрок ажралади, шу сабабли уни диализловчи суюкликка кушиш зарур ёки энтерал, ёки парентерал киритилаётган микдорини купайтириш зарур [2, 5, 9, 15, 24, 26, 28, 30, 33, 34].

Метанол ва ЭГ билан зарарланишларда токсикант-ни кондаги микдори 0,2 г/л дан ошганда, анион интервали купайган метаболик ацидоз, раттоки токсикант-ни 0,2 г/л дан кам концентрацияси булганда рам орир зарарланишга олиб келадиган микдорда токсикантни кабул килганлиги туррисидаги клиник ва анамнестик маълумотлари мавжуд булган ролларда этанолни организмга киритиш курсатма рисобланади [9, 30, 33].

Этанолни кондаги концентрациясини доимий 1-2 г/л даражасида ушлаш зарур, худди шунингдек, ГД билан биргаликда даволаш даврида рам.

Метанолдан интоксикация ролатларида чумоли кислотаси метаболизмини жадаллаштириш учун мах-сус даво дориси сифатида фолий кислотаси (1 мг/кг дан вена ичига) кулланади. ЭГдан зарарланишларда эса глиоксилатни глицинга айлантиришни тезлаштириш учун пиридоксин ва тиамин (бир марал 100 мг/суткасига вена ичига) ишлатилади [2, 5, 9, 15, 24, 26].

Айрим нашриётларда кальций ва магний дори воси-талари кабилар ЭГ антидоти сифатида каралади. Кальций сакловчи моддаларни куллашда ЭГ оксиал кисло-таси билан борланиши натижасида гипокальциемия руй бериши, магнийни куллаш натижасида эса эрувчан ва пешоб билан осон ажраладиган магний оксалат росил булиши билан асосланади [15, 24, 34].

Бу дори воситаларини комплекс куллаш асосланган рисобланади, лекин касаллик кечиши ва окибатларига рал килувчи омил таъсир килмайди. Одатда 10% ли 10-20 мл кальций хлорид ёки глюконат ва терапевтик микдорда магний сульфат вена ичига юборилади.

Маълумотларга караганда, бундай интоксикациялар орали; алмашинувининг издан чикишларини глутамин кислота меъёрлаштириши мумкин, лекин бу дори воси-тасини амалиётда куллаш розирча оммавий тус олма-ди.

Энцефалопатия, контомир тизими, нафас органла-ри, гемокоагуляция, паренхиматоз органлар фаолияти-нинг издан чикишлари, инфекцион ва бошка асоратлар

давоси ва олдини олиш умумий коидалар буйича амал-га оширилади [9, 15, 24, 33].

Хулоса. Спиртлардан уткир зарарланиш кимё-вий зарарланишлар жабрасида клиник куринишлари, ташхислаш ва бошка зарарланишлар рамда соматик касалликлар билан киёсий ташхисоти мураккаблиги билан етакчи ва етарлича хавфли уринни эгаллайди. Этанолни узидан интоксикациясига нисбатан ЭСла-ри билан борлик интоксикациялар жуда кам учрашига карамасдан, суррогатлардан зарарланиш узига хос то-монларини билиш уларни эрта даврларида ташхислаш ва махсус антидотли детоксикация усулларини кушиб адекват интенсив даво утказиш максадга мувофик рисобланади.

АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ

1. Акалаев Р.Н., Стопницкий А.А., Хожиев Х.Ш., Ширинбаева Ш.Ш., Хамраева Г.Ш. Спиртлардан уткир зарарланиш, (I кисм) // Журнал «Вестник экстренной медицины», Ташкент, N 2, 2017. - С 09-114

2. Акалаев Р.Н., Сафаров Х.О., Шодиев А.С., Стопницкий А.А. Диагностика, дифференциальная диагностика и тактика лечения алкогольной интоксикации. Пособие для врачей. Ташкент, 2014, стр 4-11, 12, 23, 29, 33-36

3. Акалаев Р.Н., Стопницкий А.А., Хожиев Х.Ш. Острые отравления алкоголем. Эпидемиология, диагностика, лечение и анализ нерешенных проблем // Журнал «Вестник экстренной медицины», Ташкент, N 1, 2017. - С 104-112

4. Алексеенко С. А., Щупак А.Ю., Лебедько О. А., Пучков Ю.Б. Острый токсический гепатит развившийся вследствие употребления спиртосодержащих дезинфектантов // Монография. Хабаровск, 2010. - С 18-30

5. Афанасьев В.В. Руководство по неотложной токсикологии // Руководство для врачей. Краснодар. Просвещение-Юг. 2012. - С 124-134

6. Бенеманский В. В. и соавт. Сравнительная морфологическая характеристика изменений в печени у людей при отравлении спиртосодержащими жидкостями и у животных после подострого воздействия этиловым, пропиловым спиртами, этиленгликолем и их смесью// Журнал «Судебно-медицинская экспертиза», Т. 53. N 3 , 2010. - С.14-16

7. Богомолов Д.В., Павлов А. Л., Панченко Л.Ф., Буку-шев Н.А. Патология и клинические особенности отравлений суррогатами алкоголя // Сибирский медицинский журнал, Т. 5, N 3, 2006. - С 42-46

8. Бонитенко Е. Ю. Современные подходы к терапии отравлений спиртами // «Медико-гигиенические аспекты обеспечения работ с особо опасными химическими веществами». Сборник трудов науч-практич. конф., посвященной 40-летию НИИГПЭЧ - СПб.: 2002, - С. 525-531.

9. Бонитенко Ю.Ю., Никифоров А.М. и соавт. Чрезвычайные ситуации химической природы // Пособие для врачей, СПб, Гиппократ, 2004. - С 309-331

10. Бонитенко Ю. Ю., Ливанов Г. А., Бонитенко Е. Ю., Калмансон М. Л., Васильев С. А. Острая алкогольная интоксикация - СПб.: ИИЦ «Балтика», 2003. - 48 с.

11. Бузанов Д. В., Петрова Н.В., Афанасьев В. В., Ан-тушевич А.Е. и др. Применение моликсана для раннего лечения алкогольной комы// Журнал «Скорая медицинская помощь», Т.17. ^ 4 , 2016. - С.70-75

12. Буров Ю. В., Ведерникова Н. Н. Метаболизм этанола и его фармакологическая регуляция // Нейрохимия

и фармакология алкоголизма. - М., 2005. - С. 238

13. Вовк Е.И. Диагностика и лечение неотложных состояний ассоциированных с употреблением алкоголя. // Лечащий врач. №2. 2005. - С. 86-87

14. Головко С. И., Зефиров С. Ю., Головко А. И. и др. Функциональное состояние рецепторов. Углеводный обмен, печень и алкоголь. //Пущино. 1998. - С. 148

15. Зобнин Ю.В. и соавт. Некоторые показатели функции печени у пострадавших при массовом отравлении содержащими алкоголь жидкостями в процессе стационарного лечения// Журнал «Судебно-медицинская экспертиза», Т.76. N 13 , 2008. - С.66-67

16. Ивашкин В.Т. Токсический гепатит вызванный отравлением суррогатами алкоголя // Российский журнал гастроэнтерологии. №1, 2007. - С 4-8

17. Клевно В.А. Клинические, лабораторные и морфологические проявления смертельных и несмертельных отравлений суррогатами алкогольных напитков // Судеб.-мед. экспертиза. 2008. - № 5. - С. 36-38.

18. Курсов С.В., Михневич К.Г., Кривобок В.И. Острое отравление этанолом // Журнал «Наркология» N 7-8, 2012. - С. 22-35

19. Куценко С. А. Основы токсикологии// Пособие для врачей. - СПб., 2012. - С 667

20. Лужников Е. А., Костомарова Л. Г. Острые отравления. - М.: Медицина, 2007. - С. 444

21. Лужников Е. А. (ред). Неотложная терапия острых отравлений и эндотоксикозов. Справочник. - М.: Медицина, 2009. - С. 304

22. Лужников Е.А. Злоупотребление алкоголем в России и здоровье населения. Острые отравления этиловым алкоголем и его суррогатами. Соматическая патология при хронической алкогольной интоксикации. //М. РАОЗ. 2009. С.53-61.

23. Лужников Е.А. Клиническая токсикология. 3-е издание. - М.: Медицина, 2011. - С. 265-268, 272

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

24. Лужников Е.А., Суходолова Г.Н. Острые отравления у взрослых и детей. - М.: Эскмо, 2009. - С. 320345.

25. Марупов А.М., Стопницкий А.А. Интенсивная терапия токсико-гипоксической энцефалопатии у больных с острой интоксикацией этанолом // // Т.: Инфекция, иммунитет и фармакология 2009 год, №3-4 С. 78-80.

26. Мошкин Е.А. Острые отравления техническими жидкостями // СПб.: ВМедА, 2000. - С. 78

27. Мировая статистика здравоохранения 2016. ВОЗ 2017. - С 22, 25, 41

28. Остапенко Ю.Н. и соавт. Клинические проявления, диагностика и лечение отравлений спиртосодержащими жидкостями // Информ.письмо. Москва, 2006. - С. 1-8

29. Софронов Г.А., Александров М.В., Головко А.И. Экстремальная токсикология // Учебник. СПб, ЭЛБИ-СПб, 2012, - С 104-112

30. Шиманко И.И., Мусселиус С.Г. Острая печеноч-но-почечная недостаточность при отравлениях спиртами // М.: Медицина, 2003. - С. 23-38

31. Урсекеева Г. А., Кузнецова Л.А., Романова Л. Г. К механизму развития метаболических расстройств при действии алкоголя // Мед.-биол. аспекты науки о питании. Алма-Ата, 1998 - С. 75-77.

32. Bocker E. A. Metabolism of ethanol // J. Amer. Diet. Assoc. - 1999. - Vol. 76, N 6. - P. 550-554.

33. Kraut, J.A. Toxic alcohol ingestions: clinical features, diagnosis, and management / J.A. Kraut, I. Kurtz // Clin. J. Am Soc Nephrol. 2008. - Vol. 3, № l.- P. 208-225.

34. Meridit T. Antidotes // Med. Int. - 2009. №6 - P. 357-370

35. Muller K. Toxicological analysis // Berlin: Ulstein Mosby, 2007. - P 837-846

36. Schuc-kit M.A. An expanded evaluation of the relationship of four alleles to the level of response to alcohol and the alcoholism risk // Alcohol Clin. - 2016. -N 6. - P. 42-44.

ОСТРОЕ ОТРАВЛЕНИЕ СПИРТАМИ [2-Я ЧАСТЬ) Р.Н. Акалаев, А.А. Стопницкий, Х.Ш. Хожиев, Ш.Ш. Ширинбаева, Г.Ш. Хамраева Республиканский научный центр экстренной медицинской помощи Ташкентский институт усовершенствования врачей

Пациенты с отравлениями спиртосодержащими продуктами занимают первое место в структуре острых экзогенных отравлений. При этом анализ историй болезни пролеченных, и особенно, умерших пациентов с диагнозом «острое отравление алкоголем или его суррогатами» показал очень низкую информированность врачей о патогенезе, диагностике и клинических проявлениях отравлений различными спиртами. Во 2-й части статьи представлена подробная характеристика клинических проявлений отравлений суррогатами алкоголя, представлены основные принципы диагностики и интенсивной терапии.

Ключевые слова: алкоголь, этиловый спирт, метиловый спирт, этиленгликоль, пропиловый спирт бутиловый спирт, метаболизм спиртов, токсическая гепатопатия, нефропатия, энцефалопатия, острая печеночно-по-чечная недостаточность, острая дыхательная недостаточность, диагностика, лечение.

Контакты: Акалаев Рустам Нурмухамедович Тел: +99890-9331451, e-mail: dr.akalae@mail.ru

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.