Научная статья на тему 'КУРСАНТЛАРНИНГ ПСИХОЛОГИК ВА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ЎЗАРО УЙҒУН ТАШКИЛ ҚИЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ'

КУРСАНТЛАРНИНГ ПСИХОЛОГИК ВА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ЎЗАРО УЙҒУН ТАШКИЛ ҚИЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
9
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
КУРСАНТ / ТЕХНИКА / ПСИХОЛОГИК / ЖИСМОНИЙ / УЙғУНЛИК / МУВОЗАНАТ / ИНТЕГРАЦИЯ / ЮКЛАМА / МАШғУЛОТЛАР / УЗВИЙЛИК / ТИЗИМ / ТАЪЛИМ / ИЛМ ФАН / ТЕХНОЛОГИЯ / ТАБАқАЛИ ЁНДАШУВ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ўролов М.М.

Мазкур мақолада жамоат хавфсизлиги университети курсантларини психологик ва жисмоний тайёргарлигини ташкил этиш ва ривожлантириш масаласи ўрганилган. Шунингдек, психологик ва жисмоний тайёргарликни ўзаро уйғун ташкил қилиш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.В данной статье рассматривается вопрос организации психологической и физической подготовки курсантов. Также разработаны предложения и рекомендации по гармоничной организации психологической и физической подготовки.This article deals with the organization of psychological and physical training of cadets. Proposals and recommendations on the harmonious organization of psychological and physical training have also been developed.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУРСАНТЛАРНИНГ ПСИХОЛОГИК ВА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ ЎЗАРО УЙҒУН ТАШКИЛ ҚИЛИШ ТЕХНОЛОГИЯСИ»

М.М. УРОЛОВ1

Узбекистан Республикаси жамоат хавфсизлиги университети Тошкент ша^ри, Узбекистон

КУРСАНТЛАРНИНГ ПСИХОЛОГИК ВА ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИГИНИ УЗАРО SXrr6—^ УЙГУН ТАШКИА ЦИЛИШ ТЕХНОАОГИЯСИ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматривается вопрос организации психологической и физической подготовки курсантов. Также разработаны предложения и рекомендации по гармоничной организации психологической и физической подготовки.

Ключевые слова: курсант, техника, психологический,, физический, гармония, баланс, интеграция, нагрузка, обучение, непрерывность, система, образование, наука, технология, дифференцированный подход.

Мазкур маколада жамоат хавфсизлиги университети курсантларини психологик ва жисмоний тайёргарлигини ташкил этиш ва ривожлантириш масаласи урганилган. Шунингдек, психологик ва жисмоний тайёргарликни узаро уйгун ташкил килиш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: курсант, техника, психологик, жисмоний, уйгунлик, мувозанат, интеграция, юклама, машгулотлар, узвийлик, тизим, таълим, илм-фан, технология, табацали ёндашув.

This article deals with the organization of psychological and physical training of cadets. Proposals and recommendations on the harmonious organization of psychological and physical training have also been developed.

Key words: cadet, technique, psychological, physical, harmony, balance, integration, workload, training, continuity, system, education, science, technology, differentiated approach.

Долзарблиги. Мамлакатимизда таълим тизи-мини ислох килиш буйича бир катор ишлар амалга оширилаётган булсада, таълим сифатини ошириш, замонавий талабларга жавоб берадиган кадрлар тайёрлаш масалалари долзарблигича колмокда. Бу борада Хукуматиз томонидан сезиларли чоара-тад-бирлар амалга оширилди. Хусусан, талабаларни олий таълим билан камроб олиш даражаси ошди, таълим беришнинг замонавий услублари жорий килинмокда, олий таълим муассалари нуфузини ошириш буйича тизимлар ишлар амалга оширилмокда. Олиб борила-ётган ишларнинг барчаси таълим сифатини ошириш оркали малакали ва тажрибали кадрларни тайёрлашга каратилган булиб, ушбу йуналишда илмий-тадкикот ишларини ташкил килиш юзага келаётган янги муам-моларни аниклаш хамда уларни бартараф этиш билан бирга ривожлантиришга каратилган чора-тадбирлар-ни амалга ошириш имкониятини яратиб беради.

Бугунги кунда таълим тизимида малакали кадрлар тайёрлаш масаласини ривожлантиришга каратилган илмий-тадкикотларни куллаб-кувватлаш, замонавий илм-фан ютукларини жорий килиш, укитишнинг янги услубларини ишлаб чикиш, таълим, фан ва ишлаб чикариш интеграциясини таъминлашга каратилган механизмларни такомиллаштириб бориш жамият хаётининг барча жабхаларига ижобий таъсир килади.

Бундай авлодни тарбиялашда таълим муассасала-рида касбий билимларни узлаштириш жараёнига эъ-тибор каратиш, уз касбининг жамият ривожидаги урни ва касби буйича керакли компетенцияларга эга булиш жараёнларини назорат килиш керак булади. Бу борада Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 3 ноябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва илмий салохиятни ошириш чора-тадбирлари тугри-сида"ги 4877-сонли карори, Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 3 ноябрдаги "Жисмоний

тарбия ва спорт сохасида кадрларни тайёрлаш хамда илмий тадкикотлар тизимини янада такомиллашти-риш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПК-414-сон карорларининг кабул килиниши жисмоний тарбия ва спорт сохасида тайёрланаётган кадрларнинг сифат ва малакасига эътибор каратиш кераклигини курсатди.

Тадкикот максади жамоат хавфсизлиги уни-верситети курсантларини психологик ва жисмоний тайёргарлигини ташкил этиш ва ривожлантириш масалаларини илмий-назарий тахлил килишдан иборат.

Асосий максад мамлакатда юксак маданиятга эга булган хар томонлама етук хамда жисмонан соглом инсонни шакллантириш, жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги малака ва билимларини орттиришга кара-тилган устувор йуналишларини белгилаш, иктидорли спортчиларни танлаб олиш жараёнига инновацион шакллар ва усулларни жорий этиш хисобланади. Таьлим тизимининг барча бугинларида спорт иншо-отларини купайтириш, укувчи ва талабалар орасида мунтазам равишда турли спорт мусобокаларини ташкил этиш ва утказишни такомиллаштириш орка-ли жисмоний маданиятни оммалаштириш масаласи ётади. Бу уз-узидан таьлим тизими жисмоний мада-ниятини такомиллаштиришнинг хукукий асослари ривожланиб бораётганлигини курсатади.

Мамлакатимизда барча сохалардаги каби жисмо-ний маданиятда хам демократик ёндошув ва уму-минсоний кадриятларга асосланган гоялар илгари сурилган. Жисмоний маданиятни фукоролар турмуш тарзига сингдириб боришда таьлим тизими мухим ахамият касб этади. Айникса бу борада олий таълим муассасаларида жисмоний тарбия ва спортни уки-тишга алохида эьтибор каратиш зарур хисобланади.

Биз хам уз изланишларимизни Узбекистон Респуб-ликаси Жамоат хавфсизлиги университети курсант-лари орасида психологик ва жисмоний тайёргарлик

со см о см

со

ю га t

0 d w

1

ишларини узаро уйгун ташкил килиш масалаларини ривожлантириш муомоларига каратдик.

Жисмоний тарбиянинг максади болалик даври-дан бошлаб жисмоний камолотини шакллантириш, саломатлигини мустадкамлаш, ва ишчанлик кобили-ятини оширишдан иборат. Шундай экан жисмоний маданиятни ушбу тизимнинг ажралмас таркибий кисми сифатида караш ва уни мунтазам равишда такомиллаштириб бориш зарур. Таьлим тизимининг барча бугинлари жисмоний маданиятига алодида бир муоммо сифатида караш ва унинг узвийлиги-ни таьминлаш оркали таьлим-тарбияда кузланган максадга эришиш мумкин. Бу борада курсант-ларнинг психологик ва жисмоний тайёргарлигига эьтибор каратиш ва доимий равишда ривожланган мамлакатлар тажрибаларга асосланган замонавий талаблар билан бойитиб бориш зарур. Бу эса дарбий таълим муассасаларидаги курсантларнинг укув ва жисмоний тайёргарлигини заманавий методлар асосида ташкил килиш жараёнларини урганиб бориш зарурлигиин курсатади. Шунинг учун дам куч ишлатр тизимларида малакали мутахассисларни шакллантиришни ходлар эканмиз тизимга илм-фан ютукларини тадбик этиш билан бирга малакали мутахассисларни тайёрлаш ишларини ривожлантириш ишларини ташкил килишга алодида эътибор каратиш керак булади.

Айникса, дарбий таълим муассасаларидаги курсантларнинг нинг спорт билан шугулланганлик даражасига кура дамда спорт турлари буйича моддий-техник базани шакллантириш дамда уларнинг укув ва жисмоний тайёргарлигини ташкил килишнинг замонавий услубларига таяниш самарали дисобланади.

Мазкур жараёнда курсантларнинг жисмоний тайёргарлигини тадлил клиши, урганиш оркали уларнинг психологик тайёргарлигини ривожланти-иршга каратилган чора-тадбирларни ишлаб чикиш малкали кадрлар тайёрлаш жараёнига хизмат ки-лади.

Жадвал

Курсантларнинг психологии- ва жисмоний танёргарлнгннн у йгумлашч ириш мезонлари

со см о см

со

го га

0

ю

1

№ Мезонлар Уйгунлаштириш механизми ^уллаш жараёни: махсус тажриба/ машгулотлар

Хаяжонланиш Хаяжонланишнинг пайдо булиши, унинг курсантлар долатига таъсири дамда уни енгиш услублари тушунтирилади Синов машгулотларида даяжонланишни енгишнинг тажриба-синов ишлари ташкил килинади

2 Жисмоний машгулот ва тартибсизликларни юзага келтираётган шахслар билан ишлаш жараёни алокадорлиги Жисмоний машгулот ва тартибсизликларни юзага келтираётган шахслар билан ишлаш жараёнини уйгунлаштириш, бунда зарур куникма ва малакаларни шакллантиришга эътибор каратилади Тартибсизликларни юзага келтираётган шахслар билан ишлаш жараёнига мослашишга булган куникма ва малакаларни шакллантириш буйича тажриба- синов ишлари ташкил килинади

Курсантларнинг дунёкарашини шакллантириш

Курсантларда тартибсизликларни юзага келтираётган шахслар билан ишлаш жараёнида психологик ва жисмоний долатга таъсир килувчи омиллар дакида маълумот берилади

Курсантларда тартибсизликларни юзага келтираётган

шахслар билан ишлаш жараёнида рудий долатга таъсир килиш окибатлари, узини енгиш оркали рудий долатни тиклаш буйича илмий асосланган курсатмалар берилади

Курсантларнинг психологик ва жисмоний тайёргарлигини уйгунлаштириш мезонлари сифатида даяжонланиш, Жисмоний машгулот ва тартибсизликларни юзага келтираётган шахслар билан ишлаш жараёни алокадорлиги дамда курсантларнинг дунёкарашини шакллантиришга эътибор каратиш зарур дисобланади (1-расм).

Умуман олганда психологик ва жисмоний тайёр-гарлик долатини тадлил киладиган булсак курсантларнинг жисмоний машгулот ва мусобака жараёнини узаро уйгунлаштириш зарурлиги яккол кузга ташланади.

Умуман олган юкорида билдирилган фикрлар дамда утказилган тадкикот нат ижалари асосида куйидаги хулосаларни бериш мумкин:

Биринчидан, Узбекистан таълимининг дозирги долати талаба шахсини тарбиялашда жисмоний тарбия ва спортнинг функционал вазифасини кайта куриб чикиш максадга мувофиклигини белгилаб беради. Шу муносабат билан ОТМ ларда жисмоний тарбия ва спорт ишларининг янгиланган мазмунига асосланган, талабаларнинг (курсант) спорт тайёргарлигини сама-рали бошкариш буйича янги муаммоларни дал этишга каратилган талабларни аниклаш зарур;

Иккинчидан, жисмоний тарбия таълим содаси сифатида уз вазифалари ва функцияларини кенгай-тиради, у замонавий жамият маданиятининг мудим кисмига айланади ва талабаларни нафакат жисмоний, балки ижтимоий фаолиятга дам тайёрлайди. Шу боис жисмоний тарбия ва спорт амалиётини бошкаришда талабанинг нафакат жисмоний сифатлари ва даракат кобилиятларини ривожлантиришга хизмат киладиган, балки унинг дунёкарашини самарали шакллантиришни, кадриятлар тизими, рагбатлантирувчи сода ва узини узи ташкил этишни таъминлайдиган замонавий педагогик технологияларнинг бой манбасидан фойдаланиш мудим адамиятга эга;

Учинчидан, жисмоний тарбия ва спорт содаси жамият ижтимоий даётидаги адамиятлийлик даражаси ортиб борар экан унга илм-фан ютукларини жорий килиб бориш буйича ишларини ривожлантиришга алодида эътибор каратиш керак;

Туртинчидан, жисмоний тарбия ва спорт таълим муассасалари тизимида мавжуд булган муаммоларни аниклаш тизимини ишлаб чикиш зурур. Бунда бугунги кунда кенг фойдаланалаётган электрон платформалар оркали муаммоларни аниклаш ва урганиш ишларини йулга куйиш лозим;

Бешинчидан, жисмоний тарбия ва спорт буйича илмий-тадкикот муассасалари фаолиятини ривожлантиришга эътибор каратиш. Бу жараёнда бугунги кунда

3

62

www.fansports.uz

№3-2023

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

мутахассислар малакасини оширишга, керакли булган лаборатория жихозлари билан таъминлашга хамда нуфузил хорижий илмий-тадкикот марказлари билан химкорлик алокаларини ривожлантиришга эътибор каратиш уз самарасини беради.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт ^рисида"ги (янги тахрири) конуни".-Б.29.

2. Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 25 майдаги "Етноспорт турларини оммалаштириш ва ривожлантириш чора-тадбир-лари т^рисида" ПК-259-сон карори.

3. Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 3 ноябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш ва илмий салохиятни ошириш чора-тадбирлари ■^рисида"ги ПК-4877-сон кэрори.

4. Узбекистан Республикаси Президентининг 2022 йил 3 ноябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрларни тайёрлаш хдмда илмий тадкикотлар тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари т^рисида"ги ПК-414-сон карори.

5. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. - Тошкент: "O'zbekiston" нашриёти, 2021. 464-б.

6. Абдиев А.Н. Яккакураш спорт турларида ихтисослашувчи та-лабаларда мураббийнинг касбий куникмаларини шакллантиришнинг илмий-педагогик асослари/Пед. фан. док. ... дис. -Т.:УзДЖТИ нашриёти, 2004. - 210 б.

7. Иванов Д. Компетентности и компетентностный подход в современном образовании / Д.Иванов. - М.: Чистые пруды, 2007. - 32 с.

8. Лубышева Л.И. Физическая подготовленность спортивного студенчества как фактор формирования профессиональных компетенций. //Теория и практика физической культуры. 2022.№ 3. С.103.

9. Макаренко С.И. Справочник научных терминов и обозначений .-СПб.: Наукоемкие технологии, 2019. - 254 с.

10. Столяров В. Концепция олимпийского образования (многолетний опыт разработки и внедрения в практику). Наука в олимпийском спорте. 2019; №3: С.112-118.

Талаба

У.С. ХАЛИЛЛАЕВ1

'Урганч давлат университети Урганч шахри, Узбекистон

Муаллиф билан боFланиш учун:

uktam.xalillayev@mail.ru

УМУМТАЪАИМ МАКТАБААРДА УКУВЧИААРНИНГ ЖИСМОНИЙ СИФАТААРИНИ КОМПЕНСАТОР МАШКДАР ЁРДАМИДА ОШИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье исследуются проблемы совершенствования физических качеств учащихся общеобразовательных школ с помощью компенсаторных упражнений.

Ключевые слова: свободное время учащихся, физические качества, профсоюзы, общественные места, массовое спортивное мероприятие, здоровый образ жизни, спортивные соревнования, двигательная активность, мотивация.

Ушбу маколада умумтаълим мактабларда укувчиларнинг жисмоний сифатларини компенсатор машклар ёрдамида ошириш муаммолари урганилган.

Калит сузлар: уцувчиларнинг буш вацти, жисмоний сифатлар, касаба уюшмалар, жамоат жойлар, оммавий спорт тадбири, сотом турмуш тарзи, спорт мусобацалари, жисмоний фаоллик, мотивация.

This article deals with the problems of improving the physical qualities of students in secondary schools with the help of compensatory exercises.

Key words: free time of students, physical qualities, trade unions, public places, mass sports event, healthy lifestyle, sports competitions, motor activity, motivation.

Дунёда янги технологиялар инсон хаётий фаолиятининг ажралмас кисми булган жамиятда яшаяпмиз. Ахборот технологияларида инновация-лар алохида урин тутади. Улар инсониятга янги билимлар эгаллаш, ишлаб чикариш ва ижтимоий турмушни ташкил этишнинг янги усулларидан тезкор фойдаланиш имкониятини беради. Таълим тизимига дунё тараккиётининг асосий харакатлан-тирувчи кучи ва баркарор ривожланишнинг мухим омили сифатида каралади. Уни такомиллаштириш ва сифатли ташкил килиш, таълим олувчиларга кафолатланган билимлар бериш механизмларини укув-машгулотлар жараёнига жорий этиш устувор йуналишлардан бири хисобланади. Жахон микёсида булажак жисмоний тарбия укитувчиларини тайёр-лашда мобил иловалардан фойдаланиш масаласида илмий тадкикот ишлари компьютерлаштирилган

укув мухити, профессор-укитувчилар учун малака ошириш тармоклари, юзлаб таникли олий таълим муассасалари ва барча билим сохаларида укув кур-слари хамда дарсликлар куринишидаги очик таълим манбаларини такдим этувчи электрон фондлар яратиш ва амалиётга жорий этиш юзасидан куплаб илмий тадкикотлар етакчи таълим муассасалари томонидан олиб борилмокда. Спорт сохасида маъ-лумки спортчи билан олиб бориладиган машгулот-лар юкламаси ва уни тугри таксимлай олиш мухим ахамият касб этади.

Хозирда, бошлангич синф укувчиларининг жисмоний тарбияси тизимида базавий харакат куникмаларини такомиллаштириш, харакат салохи-ятини кенгайтириш, асосий жисмоний сифатлар (координацион ва куч кобилиятлари, тезкорлик, эгилувчанлик, умумий чидамлилик)ни йуналти-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.