Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИДА КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ ЗАХИРАСИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИДА КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ ЗАХИРАСИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
17
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ЗАХИРА / БОСқИЧ / СПОРТ СОғЛОМЛАШТИРИШ / БОШЛАНғИЧ ТАЙЁРГАРЛИК / ЎқУВ МАШқ / СПОРТ МАҲОРАТИ / ТИЗИМ / ТАЪЛИМ / ИЛМ ФАН / ИЛМИЙ ТАДқИқОТЛАР / ИННОВАЦИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Хасанов А.Б.

Мазкур мақолада жисмоний тарбия ва спорт соҳасида кадрлар тайёрлаш захираси тизимини ривожлантириш масалалари муҳокама қилинган бўлиб, спорт захирасини тайёрлаш босқичларини янада такомиллаштириш бўйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқилган.В данной статье рассматривается развитие системы кадрового резерва в области физической культуры и спорта, а также разрабатываются предложения и рекомендации по дальнейшему совершенствованию этапов подготовки спортивного резерва.This article discusses the development of the personnel reserve system in the field of physical culture and sports, and also develops proposals and recommendations for further improvement of the stages of training the sports reserve.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИДА КАДРЛАР ТАЙЁРЛАШ ЗАХИРАСИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШ»

лаблар доирасидаги тайёргарлиги таъминланмайди. Бу эса мамлакатмизда спортчилар тайёрлгарлигини илмий ёндашув асосида ривожлантириш зарурлигини курсатади. Бу каби ишларни амалга оширишда спорт федерациялари негизида спорт турлари буйича тре-нерлар, спортчилар хамда шу спорт тури йуналиши буйича мутахассис(олим) иштирокидаги илмий се-минарларни ташкил килиш, уз навбатида мутахассис олим тегишли фанлар буйича мутахасссларни жалб килган холда талаба-курашчиларнинг тажрибасини ошириш жараёнидаги муаммоларни чукур урганиш билан бирга, уни бартараф этиш буйича тегишли чора-тадбирларни ишлаб чикиш имконини бера-ди. Албатта, мазкур жараёнда талаба-курашчилар, укитувчи ва тренерлар уртасида мустахкам муно-сабатларни ташкил килиш зарур хисобланади. Улар узаро бири-бирини тушуниши ва хурмат килши керак булади. Бу холатда талаба-курашчилар янги иннова-цион методларни куллаш буйича узининг таклиф ва тавсияларни асослаш билан бирга, исботлаб бериши, уларни ишонтира билиши хамкорликдаги фаолияти-нинг келажагини белгилаб беради.

Умуман олганда юкорида билдирилган фикрлар хамда утказилган тадкикот натижалари асосида талаба-курашчилар фаолиятини илмий-методик таъ-минлаш ишларини ривожлантириш буйича куйидаги хулосаларни бериш мумкин:

- спорт федерациялари тренерлари тажрибасини узлаштиирш буйича тизимли ишларни йулга куйиш

Подготовка педагогических кадров

оркали талаба-курашчилар тайёргарлигини илмий-ме-тодик таъминлаш ишларини ривожлантириш;

- юкори малакали курашчиларнинг укув машгулот йигинларини утказиш даврида илмий тадкикотларни ташкил этиш ва инновацион технологияларни кенг куллаш юзасидан зарур тавсиялар ишлаб чикиш;

- курашчиларни халкаро мусобакаларга тайёрлаш жараёнини илмий-методик жихатдан таъминлашда кумаклашиш, тренерлар учун укув кулланмалар, дарсликлар ва кургазмали материаллар ишлаб чикиш хамда илмий асосланган воситалар ва услубларни ишлаб чикиш жараёнида иштирок этиш.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмоний тарбия ва спорт туфисида"™ (янги тахрири) крнуни". - Б.29.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 2 октябрдаги "Кураш" миллий спорт турини янада ривожлантириш чо-ра-тадбирлари туфисида"™ П^-3306-сон каарори.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 4 ноябрдаги "Кураш миллий спорт турини ривожлантириш ва унинг халкаро нуфузини янада ошириш чора-тадбирлари туфисида"™ ПК.-4881-сонли Фармони.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 25 майдаги "Етноспорт турларини оммалаштириш ва ривожлантириш чора-тадбирлари туфисида" П^-259-сон карори.

5. Абдиев А.Н. Яккакураш спорт турларида ихтисослашувчи талабалар-да мураббийнинг касбий куникмаларини шакллантиришнинг илмий-педаго-гик асослари/Пед. фан. док. ... дис. -Т.:УзДЖТИ нашриёти, 2004. - 210 б.

6. Дадабаев О.Ж. Дзюдочиларнинг куп йиллик тайёргарлиги концепци-яси/ Пед. фан. док. дис.автрреферати(DSc) - Чирчик: Tipograff, 2021. - 78 б.

7. Тажибаев С.С. Усмир яккакурашчиларнинг комплекс тайёргарлиги-да харакатли уйинларни куллаш методикасини илмий-педагогик асослаш/ Пед. фан. док. дис.автрреферати(DSc) -Чирчик: «Тошкент кимё-технология институти» босмахонаси, 2019. - 77 б.

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори(PhD), доцент в.б. А.Б. ХАСАНОВ1

Узбекистан журналистика ва оммавий коммуникациялар университети Тошкент шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун: ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ ВА СПОРТ С О ХАСИД А

aziz@maH.ru '

КАДРААР ТАЙЁРЛАШ ЗАХИРАСИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИАААШТИРИШ

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматривается развитие системы кадрового резерва в области физической культуры и спорта, а также разрабатываются предложения и рекомендации по дальнейшему совершенствованию этапов подготовки спортивного резерва.

Ключевые слова: спорт, резерв, этап, спортивно-оздоровительный, начально-подготовительный, учебно-тренировочный, спортивное мастерство, система, образование, наука, научные исследования, инновации.

Мавзуга оид адабиётларнинг та^лили. Х,ар бир совдда малакали мутахассислар тайёрлаш масалала-ри долзарб хисобланади. Чунки соната илм-фандаги узгаришлар, янгиликларнинг кириб келиши, янги техникаларнинг яратилиши янги билим, куникма ва

Мазкур маколада жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш захираси тизимини ривожлантириш масалалари мухокама килинган булиб, спорт захирасини тайёрлаш боскичларини янада такомиллаштириш буйича таклиф ва тавсиялар ишлаб чикилган.

Калит сузлар: спорт, захира, босцич, спорт-согломлаштириш, бошлангич-тайёргар-лик, уцув-машц, спорт мацорати, тизим, таълим, илм-фан, илмий-тадцицотлар, инновация.

This article discusses the development of the personnel reserve system in the field of physical culture and sports, and also develops proposals and recommendations for further improvement of the stages of training the sports reserve.

Key words: sport, reserve, stage, sports and wellness, initial preparatory, training, sportsmanship, system, education, science, scientific research, innovation.

малакаларга эга булган кадрларга булган эхтиёжни юзага келтиради. Бу эса соха мутахассислари олдида малакали мутахассислар тайёрлаш ишларини замона-вий мезонлар доирасида ташкил килиш зарурлигини курсатади.

70

www.fansports.uz

№8-2022

Подготовка педагогических кадров

Мутахассисларни тайёрлаш жараёни узлуксиз равишда такомиллаштирилиб борилмас экан керакли натижага эришиш мураккаблашиб боради. Мазкур жараён тизимли ва узлуксиз равишда такрорланиб, давом этадиган холат булиб, хар бир сохада мавжуд булади. Натижада эса тараккиётнинг доимий усиб бориши таъминланади.

Бизга маълумки "Илм-фан ва илмий фаолият тугрисида"ги конунда "Олий таълим муассасалари-нинг педагог кадрлари тегишли йуналишларда илмий фаолият билан шугулланишлари шарт" деб кайт этил-ган хамда кадрлар масаласида Президентимиз Шавкат Мирзиёев Наманган шахридаги «Ишга мархамат» мономарказида журналистлар билан булган мулокот чогида Узбекистондаги ислохотларни янада жадал ривожлантиришга тусик булаётган учта асосий му-аммо: кадрлар масаласи, коррупция хамда давлат идоралари рахбарларининг савияси, ишлаши, билими бугунги замон талабига мос эмаслигини таъкидлаб утган эди. Бу эса мамлакатимизда хар качонгидан кура кадрлар тайёрлаш масаласига эътибор каратиш зарур эканлигини курсатади.

Жисмоний тарбия ва спорт сохасида хам спорт захирасини тайёрлашда спорт захирасини тайёрлаш боскичлари уртасида узаро алокадорликни таъмин-лаш, хар бир боскида билимлар бериш тизмини му-каммаллаштириб бориш, олдинги боскичда килинган хатоларни такрорламаслик хамда янги замонавий методларни ишлаб чикиб, амалиётга жорий килиб бориш мухим ахамият касб этади.

Тадкикот максади. Жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш захираси тизимини тако-миллаштириш буйича илмий асосланган таклиф ва тавсилар ишлаб чикиш.

Тадкикот вазифаси.

- жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрлар тайёрлаш боскичларида малакали мутахассислар тайёрлаш жараёнларининг узаро богликлиги холатини урганиш;

- спортчиларнинг бир боскичдан иккинчи боскич-га утиш жараёнида уларда спорт махоратининг ортиб бориш даражасини аниклаш.

Тадкикотнинг услуби. Педагогик кузатишлар, анкета суровлардан фойдаланилди. Бунда жисмоний тарбия ва спорт таълим муассасалари спортчиларни тайёраш ишлари, айникса бир боскичдан кейинги боскичга утган спортчиларни билимларни бериш ишларини ташкил килиш холати урганилди хамда сохадаги етук мутахассисларнинг фикрлари тахлил килинди.

Тадкикот натижалари ва тахлиллар. Мамлака-тимизда спорт захирасини тайёрлаш ишлари спорт таълим муассасаларига юлатилган булиб, спорт таълим муассасалари спортчиларнинг ёши хамда эришаётган ютукларига караб малакали спортчиларни саралаш ишларини ташкил киладилар.

Спорт захирасини тайёрлашда спорт таълим муассасалари уртасида узаро манфаатга асосланган муносабатларни шакллантириш зарур хисобланади. Хусусан, болалар-усмирлар спорт мактаблари, ихти-

сослаштирилган болалар-усмирлар спорт мактаблари, олимпия ва миллий спорт турларига ихтисослашти-рилган давлат мактаб-интернатлари хамда олимпия ва паралимпия захиралари коллежлари, республика олий спорт махорати мактаблари уртасида узаро хамкор-лик муносабатларни ривожлантириш керак булади. Чунки, спорт захирасини тайёрлаш боскичларининг спорт-согломлаштириш боскичи, бошлангич-тай-ёргарлик боскичи билан болалар-усмирлар спорт мактаблари, ихтисослаштирилган болалар-усмирлар спорт мактаблари, олимпия ва миллий спорт турлари-га ихтисослаштирилган давлат мактаб-интернатлари шугулланадилар, яъни улар ёшларни спортга жалб килиш, спортнинг дастлабки элементларига ургатиш билан бирга, ёш спортчиларни кейинги боскичларга тайёрлаб борадилар. Укув-машк боскичи, спорт махоратини такомиллаштириш боскичи, олий спорт махорати боскичи билан олимпия ва паралимпия захиралари коллежлари, республика олий спорт махо-рати мактаблари шугулланиб, спортчиларни халкаро нуфузли спорт мусобакаларига тайёрлайдилар.

Ушбу жараёнда республика олий спорт махора-ти мактаблари спорт захирасини шакллантирувчи спорт мактаблари уртасида богловчи нукта булиб хизмат килади. Спорт мактаблари билан биргаликда спорт зхирасини тайёрлаш буйича олиб борилаётган ишларни мувофиклаштириб боради. Юкори малакали спортчилар тайёрлашнинг куп йиллик тизимини та-комиллаштириш билан бирга тизимга спортчиларни тайёрлаш буйича янги услубларини жорий килиш ишларини хам ташкил килади.

Юкоридаги фикр-мулохазалар, спорт захиралари-ни тайёрлаш буйича олиб борилган тахлил натижа-лари, мутахассисларнинг фикрларига таяниб, спорт захирасини ривожлантириш буйича куйидаги таклиф ва тавсияларни хулоса сифатида келтириш мумкин:

Биринчидан, хар бир спорт захирасини тайёрлаш боскичларининг укув ва илмий адабиётлар билан таъминотини замонавий адабиётлар билан таъминлаш зарур хисобланади. Таълим муассасаларининг замо-навий укув ва илмий адабиётлар билан таъминлан-ганлиги спортчи-укувчиларнинг улар билан танишиш имкониятини яратиб беради. Шунингдек, спортнинг маълум бир турига ихтисослашган илмий адабиётлар билан ишлаш куникмаларини шакллантириш ишла-рига эътибор каратиш керак булади;

Иккинчидан, бизга маълумки таълим муассаса-ларида назарий фанлар хамда амалий машгулотлар, ёки мутахассислик фанларини купрок укитиш буйи-ча бахсли масалалар куп учрайди. Албатта, хар бир фанининг малакали мутахассис тайёрлашда уз урни булади. Лекин, бугунги кунда амалий тажрибага эга булган мутахассисларни тайёрлаш масаласи тобора долзарблашиб бормокда. Чунки, мутахассислар уз ишини амалиётда курсата олмаслиги ортидан купгина муаммолар юзага келади. Шунинг учун хам спорт таълим муассасаларида амалиётга эътибор каратиш билан бирга айнан амалий машгулотларда керак буладиган билимларни беришга каратилган назарий машгулотларни ташкил килишга эътибор каратиш

см см о см оо

го га

0 ^

и

1

с го

№8-2022

www.fansports.uz

71

керак. Шунингдек, спорт таълим муасссаларида ил-мий-тадкикот ишларини купрок ташкил килиш хамда утказишда бевосита спортчи-укувчиларга урганилаёт-ган муаммо юзасидан тушунтириш ишларини ташкил килиниши уларда узидаги камчиликни аниклаш ва уни бартараф этишда замонавий методикани куллаш малакаси шаклланишига олиб келади;

Учинчидан, бугунги кунда олий таълим сохасида янги мутахассисликларни ташкил килишда шу мута-хассислик буйича малакали профессор-укитувчилар мавжудлигига эътибор каратилмаяпти. Хориж тажри-баси эса олдин шу йуналишда ёш мутахассисларга таълим бера оладиган малакали мутахассислар ёки профессор-укитувчилар мавжудлиги холатидан келиб чиккан холда ташкил килишга рухсат берилишини талаб килади. Хатто, янги фанларни ташкил килишда хам мазкур мезонга эътибор каратилади. Спорт таълим муассасаларида хам мураббийлар малакасини оширишда хамда спортчи-укувчиларни тайёрлашда янги замонавий билимлар бера оладиган фанларни ташкил килиб бориш керак булади. Ушбу жараёнда малакали мутахассисларни хорижда кайта тайёрлаш,

Подготовка педагогических кадров

малака ошириш тажрибасидан фойдаланиш хамда спорт таълим муассасалари сайтларида спортдаги ютукларга багишланган платформаларни ташкил этиш уз самарасини беради.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикасининг 2015 йил 4 сентябрдаги "Жисмо-ний тарбия ва спорт г^рисида"ги (янги тахрири) конуни".-Б.29.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 8 октябр-даги "Узбекистон Республикаси Олий таълим тизимини 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туфисида" ПФ-5847-сонли Фармони.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 28 январда-ги "2022-2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг таракиёт стратегияси г^рисида" ПФ-60-сонли Фармони.

4. Мирзиёев Ш.М. Янги Узбекистон стратегияси. - Тошкент: "О^Ье^оп" нашриёти, 2021. 464-б.

5. Мирзиёев Ш.М. Узбекистонга жадал ислохотлар суръатига мос илFор кадрлар керак номли маърузасидан. Халк суз газетаси 19.12.2018. Б.3-4.

6. Платонов В.Н. Система подготовки спортсменов в олимпийском спорте. -М.:

7. Губа В.П. Теория и методика современных спортивных исследований: монография.-М.: Спорт, 2016. - 232 с.

8. Губа В.П. Педагогические измерения в спорте: методы, анализ и обработка результатов: монография.-М.: Спорт, 2020. - 324 с.

Доцент

У.Р. КАРИМОВ1

1Мирзо Улугбек номидаги Узбекистон миллий университети Тошкент шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

devonxona@nuu.uz

Аннотация

ЯККАКУРАШ СПОРТ ТУРЛАРИ БУИИЧА ТАЛАБА-СПОРТЧИЛАР БИЛАН УЦУВ-МАШГУЛОТ ЖАРАЁНИНИ ОЛИБ БОРИШНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ

Annotation

В данной статье освещены особенности организации и проведения теоретических, семинарских и практических занятий со студентами-спортсменами по спортивным единоборствам в Национальном университете Узбекистана. Кроме того, указаны методы которые применяются в процессе обучения и тренировки со студентами-спортсменами.

Ключевые слова: единоборства, физическое воспитание, тренировка, спорт, университет, факультет, обучение.

Мазкур маколада Узбекистон миллий университетида яккакураш спорт турлари буйича талаба-спортчилар билан укув, назарий ва амалий машггулотларни ташкил этиш ва утказиш хусусиятлари ёритилган. Бундан ташкари талаба-спортчилар билан таълим хдмда машгулотлар жараёнида кулланиладиган методлар курсатиб утилган.

Калит сузлар: яккакураш, жисмоний тарбия, MamFyMom, спорт, университет, факультет, таълим.

The article highlights the peculiarities of organizing and conducting theoretical, seminar and practical classes with student-athletes in martial arts at the National University of Uzbekistan. In addition, the methods which are applied in the process of education and training with student-athletes are indicated.

Key words: martial arts, physical education, training, sport, university, faculty, training.

Долзарблиги. Узбек халкининг минг йиллар давомида яратган, авлоддан-авлодга утиб келаётган ижод бойликларини туплаш, урганиш, бу бой хази-налар асосида ёш авлодни маънавий бой, ахлокий пок, жисмоний баркамол килиб тарбиялаш бугунги куннинг долзарб масалаларидан биридир.

Бу эса ёш авлодни соглом ва баркамол килиб тарбияловчи жисмоний маданият олдига катта маъ-сулиятли вазифалар куяди. Ёш авлодни жисмоний бакувват килиб тарбиялашга имкон берадиган, улар-нинг жисмоний сифатларини ривожлантиришига

каратилган жисмоний маданиятини миллийлашти-ришига, бунда халкимизнинг унитилиб бораётган миллий уйинларини туплаш, хаётга-мактабга тадбик этиш, ривожлантириш йуллари ва усулларини кай-та куриб чикиш заруриятини келтириб чикаради. Айникса, Узбекистон Республикаси мустакилликга эришгандан сунг жисмоний тарбия ва спортга булган эътибор янада кучайди. Бу хаётнинг хамма жабха-ларида турли даражада узини намоён эта бошлади, жумладан тарбиянинг асосий кисмларидан бири жисмоний тарбия ва спортда хам.

72

www.fansports.uz

№8-2022

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.