Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ПЕДАГОГИК ДИАГНОСТИКА САМАРАДОРЛИК КАФОЛАТИ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ПЕДАГОГИК ДИАГНОСТИКА САМАРАДОРЛИК КАФОЛАТИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
20
3
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ДИОГНОСТИКА / КОММУНИКАТИВ / РЕФЛЕКТИВ / КОМПЕТЕНТЛИК

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Акмалов А.А.

Мақолада жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари малакасини оширишда касбий педагогик диагностикани ташкил этиш ва амалиётда фойдаланишда назарий, илмий, касбий, услубий эҳтиёжларига йўналтирилган малака ошириш шаклларини мустақил танлаш ва ўзлаштиришда илмий, педагогик - психологик омилларни ҳисобга олган ёндошувлар бўйича илмий ,услубий тавсиялар баён қилинган.Статья содержит научно-методические рекомендaции по подходам к научно-педагогическим и психологическим факторам при самостоятельном выборе и разработке форм повышения квалификaции, направленных на теоретические, научные, профессиональные, методические потребности в организaции практическом использовании профессионально - педагогической диагностики в повышения квалификaции специалистов по физическом воспитания и спорта.The article contains scientific and methodological recommendations on approaches to scientific, pedagogical and psychological factors in the independent choice and development of forms of advanced training aimed at theoretical, scientific, professional, methodological needs in the organization and practical use of professional pedagogical diagnostics in advanced training of specialists in physical education and sports.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ПЕДАГОГИК ДИАГНОСТИКА САМАРАДОРЛИК КАФОЛАТИ»

Подготовка педагогических кадров

Педагогика фанлари номзоди, доцент, Узбекистонда хизмат курсатган халк таълими ходими А.А. АКМАЛОВ1

1Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти, Тошкент шадри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

akrom1947.04.11@gmail.com

ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСААРИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДА ПЕДАГОГИК ДИАГНОСТИКА САМАРАДОРЛИК КАФОЛАТИ

Аннотация

Annotation

Статья содержит научно-методические рекомендации по подходам к научно-педагогическим и психологическим факторам при самостоятельном выборе и разработке форм повышения квалификации, направленных на теоретические, научные, профессиональные, методические потребности в организации практическом использовании профессионально - педагогической диагностики в повышения квалификации специалистов по физическом воспитания и спорта.

Ключевые слова: диагностика, адаптивная, коммуникативная, рефлексивная, компетентность.

Маколада жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари малакасини оширишда касбий педагогик диагностикани ташкил этиш ва амалиётда фойдаланишда назарий, илмий, касбий, услубий эххтиёжларига йуналтирилган малака ошириш шаклларини мустакил танлаш ва узлаштиришда илмий, педагогик - психологик омилларни хисобга олган ёндошувлар буйича илмий ,услубий тавсиялар баён килинган.

Калит сузлар: диогностика, коммуникатив, рефлектив, компетентлик.

The article contains scientific and methodological recommendations on approaches to scientific, pedagogical and psychological factors in the independent choice and development of forms of advanced training aimed at theoretical, scientific, professional, methodological needs in the organization and practical use of professional pedagogical diagnostics in advanced training of specialists in physical education and sports.

Key words: diagnostics, adaptive, communicative, reflective, competence.

Долзарблиги. Янги Узбекистонда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, адоли уртасида соглом турмуш тарзини таргиб килиш, жисмоний тарбия ва спорт таълимида спортчиларни мусобака-лар ва беллашувга тайёрлашда укув машгулотларига креатив ёндошадиган, уз касбини билимдони, методик мадоратга эга, инновациялар асосида спорт машгу-лотларини ташкил этувчи, ахлокий фазилатларга эга жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари, тенерлар-га талаб ортиб бормокда.

Тадкикот максади. Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларининг малакасини ошириш ва касбий фаолиятининг такомиллаштиришда - малака ошириш таълимида касбий диогностикани самарадорлик омил сифатида тизимли тадлил этиш.

Малака ошириш таълими тизимида, таълим жараё-нини тегишли конунлар ва дукукий - меъёрий дуж-жатлар дамда илмий - услубий адабиётлардаги маъ-лумотларни назарий, илмий - методик тадлил килиш ва умумлаштириш дамда касбий фаолиятига татбик этиш. Касбий педагогик диагностикани ташкил этиш ва амалга оширишда дамда унинг натижаларидан амалда фойдаланишда ушбу принципларга асосла-нади: максадлилик; илмийлик; замонавий педагогик технологияларга мувофиклик; педагогик - психологик омилларни дисобга олиш; холислик; даврийлик; турли шакл ва методлардан фойдаланиш; натижавийлик; амалиёт билан узвий богликлиги.

Узбекистон Республикасининг "Таълим тугри-сида"ги Конунида: "Кадрлар малакасини ошириш касбий билим, малака ва куникмаларнинг чукур-лаштирилиши дамда янгилаб борилишини таъмин-лайди, кадрларнинг тоифаси, даражаси, разряди ва

лавозими ошишига хизмат килади. Кадрларни кайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини ошириш шаклла-ри ва муддатлари тегишли давлат таълим талаблари билан белгиланади." - деб таъкидланган [1].

Жисмоний тарбия ва спорт таълими мутахассис-ларининг назарий, илмий, касбий, услубий ёндошув-ларни такомиллаштиришга йуналтирилган малака ошириш шаклларини мустакил танлаш ва узлашти-риш имкониятлари самарадорлигини ошириш.

Жисмоний тарбия ва спрот мутахассислардан тре-нерлар малакасини ошириш, Узбекистон Республи-касининг "Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор килиш тартиб тамойиллари тугрисида"ги 2021 йил 12 - октябрдаги УРК - 721 сонли Конунида: "Тренер -тренерлик фаолияти билан шугулланиш учун малака сертификати эга булган дамда укув - машк, оммавий жисмоний тарбия тадбирларини утказишни, шунин-гдек спорт натижаларига эришиш учун беллашув фаолиятига радбарликни амалга оширувчи жисмоний шахс"- деб янгиланди [2].

Узбекистон Республикаси Спортни ривожланти-риш вазирининг 2022-йил 26-май, 3-мд-сон "Узбекистон Республикасида тренерлик фаолияти тугри-сидаги низомни тасдиклаш тугрисида"ги буйрукка узгартиришлар киритиш дакида Буйругида: "Тренер - Тренерлик фаолияти буйича малака оширганлик дакидаги сертификатга эга булган ёки таълим муасса-саларининг спорт фаолияти (фаолият турлари буйича) дамда жисмоний тарбия ва спорт содасидаги таълим йуналишини битирган (бунда битирувчи тегишли спорт тури буйича тренер лавозимига ишга кабул килинганига уч йилдан ошмаган булиши лозим), шунингдек, укув-машк, оммавий жисмоний тарбия

см см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

см см о см

го га t

0

w

1

тадбирларини, спорт натижаларига эришиш учун беллашув фаолиятига радбарликни амалга оширувчи жисмоний шахс" - деб эътироф этилд [3].

Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институтида анъа-навий (ишлаб чикаришдан ажралган холда), "ZOOM" дастурида онлайн (масофадан), мукобил малака ошириш шакллари фаолият курсатмокда.

Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларни малака ошириш муддатлари оралигида мутахассисларни содаси буйича янгиликларни урганиши дол-зарб масаласига айланмокда. Малака оширишнинг узвийлигини таъминлаш максадида, малака ошириш машгулотларини бевосита спорт таълими ташкилоти шароитида, дамкасблари билан дамкорликда ташкил этиш тизими яратилди.

Малака ошириш тизимининг асосий компонент-лари: мослаштирувчи, тулдирувчи, кенгайтирувчи, ихтисослаштирувчи деб тушунилади.

Мослаштириш функциялари - бу узгариб турувчи оламга мутахассисни доимо мослаштириш дамда таълим жараёнида вужудга келадиган муаммо ва аник вазиятларни ечимини топиш;

Малака оширишнинг инновatsiон ва ривожлан-тириш функциялари - мутахассиснинг интеллектуал салодияти такомиллашуви узвийлигини таъминлаш; Тулдирувчи функциялари - дастлабки малакалар би-лан ва янги талаблар орасидаги бушликни бартараф этиш;

Кенгайтирувчи, ихтисослаштирувчи функциялари - спорт буйича бошка мутахассислиги буйича кайта тайёрловдан утиш оркали билим ва малакага эга булиш.

Маколада мазкур принциплар асосида жисмоний тарбия ва спорт мутахассислар адоли ва ёшларга жисмоний тарбия ва спорт буйича назарий, амалий таълим бериш, танлаган спорт турини ургатишдаги илмий - методик фаолиятига, ижодий ёндошуви, билим, куникма ва малакаси, компетентлигини тако-миллаштириши, малака ошириш таълими сифат ва са-марадорлигини кафолатлаш талаблари баён килинган.

Жисмоний тарбия ва спорт буйича кадрларни кайта тайёрлаш ва малака ошириш таълими тизимига оид илмий, методик тадкикотларни урганиш тадлили, олимлар ва амалиётчиларнинг йиллар давомида ил-мий изланишлари кафолатланган натижа берадиган замонавий инновацон ва ахборот коммуникатив тех-нологияларини жорий этиш, малака ошириш таъли-мининг сифати ва самарадорлиги омилларидан булиб, тингловчининг креатив, коммуникатив, рефлектив, компетентлик фаолиятини такомиллаштиради.

Спорт таълими тизимида малака оширишнинг максади, вазифалари, мазмунидан келиб чиккан долда таълим жараёнини ташкил килиш, узлуксиз мала-касини ошириш учун таълим дастурларини замон талаблари асосида инноватсион, вариатив ёндашувлар асосида доимий янгилаб, такомиллаштириш амалга оширилади.

Жисмоний тарбия ва спорт мутахассисларни малакасини ошириш жараёнини табакалаштириш,

Подготовка педагогических кадров

демократлаштириш ва либераллаштириш, индивиду -аллаштириш, касбий эдтиёжига мослаштириш, унинг педагогик мадоратини замон талабига жавоб бериши, унинг маълум мезонларини белгилаб, малака ошириш жараёнида буладиган хато ва камчиликларга йул куймаслик максадида курс тингловчилари таркибини белгилашда билим ва мадоратлари тенг булганлар учун таълим мазмуни, максади, шакл ва методларини танлашга эришишда касбий диагностика самарадор-лик омили сифатида каралади.

Мутахасисларни касбий диагностикадан утказиш "ташки" ва" ички" шаклларга ажратилади.

Ташки диагностика - спорт таълим ташкилоти маъмурияти, методик хизмат булинмалари, педагогик жамоа томонидан куйидагиларни амалга оширили-ши назарда тутилади: касбий тайёргарлик; методик мадорат; педагогик - психологик тайёргарлик; инноватсион ва замонавий технологияларни кай даражада узлаштирганлиги; маънавий - маданий тайёргарлик кабилар.

Диагностика натижалари мутахассислар аттес-тацияси ёки уларнинг мадоратини ошириш учун чора - тадбирлар белгилаш ва малака ошириш курсларига юбориш учун асос булади.

Ички диагностика - мутахассис уз касбий фао-лиятини диагностика килишини назарда тутилади: касбий фаолиятидаги ютук ва камчиликларини узи тадлил килиши; аниклаган камчиликларни бартараф килиш учун амалга ошириладиган тадбирлар режа-сини тузиш; даёти давомида мустакил мутаолаада таълим олиши; узи ишлайдиган ташкилотида илгор педагогик тажрибаларни урганиш; касбий тажри-басини бошкаларга ургатиш( очик дарс, масладат, тавсиялар, турли танловларга укувчиларни тайёрлаш кабилар); мустакил тадкикотлар олиб бориш; услу-бий тавсияномалар тайёрлаб, ОАВда нашр эттириш; компьютер техникаси, интернет имкониятлардан ижодий фойдаланиш; инновatsiон технологияларни узи ишлайдиган ташкилот шароитидан келиб чикиб, максадли ва унумли куллашни уддалай олиш ва б.

Бу вазифаларни амалга оширишда спорт таълим ташкилоти, методик хизмат бугинлари ва малака ошириш институтларидан иборат тизим дамкорликда ишлаши назарда тутилади. Мазкур тизим малака ошириш мазмуни, шакллари ва методлари билан унинг пировард натижаси уртасида узаро дамкорлик-ни таъминлаб, мутахассиснинг касбий камолотини ривожлантиришга, таълим - тарбия ва спортда ёшлар танлаган содаси буйича ургатишни самарадорлигини кафолатлашга олиб келади.

Касбий диагностика натижалари радбар ва педагог кадрлар учун уз иш жойларида узлуксиз малака ошириш фаолияти билан аник максад йулида шугулланиш йуналишлари ва мазмунини белгилаш, шахсий малака ошириш режасини тузишда, касбий эдтиёжларига мувофик шакллантириш дамда максадли малака оширишни таъминлайди.

Малака ошириш курсларида тингловчилар билан диагностика куйидаги шаклларда олиб борилиши таклиф килинади: суровнома (анкета); кириш, чикиш

48

www.fansports.uz

№4-2022

Подготовка педагогических кадров

тестлари натижалари; ижодий судбатлар; кузатишлар; рейтинг; социометрия; касбий фаолият натижалари; дидактик, психологик тайёргарлиги; тренер тугрисида дамкасблари, булим бошликлари, бош тренер фикр-ларини билиш; ташкилот маъмурияти ва шугулланув-чиларнинг фикрлари дам дисобга олинади.

Диагностика натижасига кура тингловчиларга малака ошириш варакалари юритилади, бу тинглов-чининг пировард натижалари, унинг билим даражаси, касбий билимлари, методик мадорати ва педагогик фаолиятидаги камчиликлари кайд этилиб, тегишли тавсиялар берилади.

Мазкур талаблар асосида спорт таълими ташки-лотида мустакил малака оширишга тегишли методик дизматни ташкил этиш тизими боскичлари белги-ланади ва бу ишни ташкилот маъмурияти, булим бошликлари, бош тренер, методистлар ташкил этади.

Спорт таълими ташкилотлари уз имкониятлари-

дан келиб чикка холда жисмоний тарбия ва спрот мутахассислари, тренерларни касбий диагностикага ёндошув асосида малака оширишни ташкил этсалар, тингловчиларда илмий изланувчанлик, узлуксизлик ва узвийлик, яратувчанлик, бунёдкорлик, компетентлик талабларида ракобатбардош, ижодкор мутахассисни билим, куникма ва малакасини такомиллаштиришда, сифат ва самарадорликлик кафолатланади.

Адабиётлар:

1. Узбекистан Республикасининг "Таълим ту^рисида"ги Конуни, 23.09.2020 й. Lex .us. 637.

2. Узбекистан Республикасининг "Лицензиялаш, рухсат бериш ва хабардор килиш тартиб тамойиллари т^рисида"ги 2021 йил 12 - октябр-даги УРК - 721 сонли Конуни.

3. O'zbekiston Respublikasi Sportni rivojlantirish vazirining 2022-yil 26-may, 3- mh - son "O'zbekiston Respublikasida trenerlik faoliyati to'g'risidagi nizomni tasdiqlash to'g'risida"gi buyruqqa o'zgartirishlar kiritish haqida Buyrug' [O'zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2022-yil 6-iyunda ro'yxatdan o'tkazildi, ro'yxat raqami 2247-1.

Мастер спорта международного класса по самбо,

Соискатель

Н.Р. ДАВЛЕТОВА1

1Академии МВД Республики Узбекистан, город Ташкент, Узбекистан

Информация для связи с автором:

davletovaN89-@mail.ru

СРАВНИТЕЛЬНАЯ ОЦЕНКА ИЗМЕНЕНИИ ПОКАЗАТЕЛЕЙ СПЕЦИАЛЬНОЙ

ФИЗИЧЕСКОЙ подготовленности

КУРСАНТОВ СПЕЦИАЛИЗИРУЮЩИХСЯ ПО БОЕВОМУ САМБО НА ЭТАПЕ СПОРТИВНОГО СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ

Аннотация

Annotation

Проведена сравнительная оценка уровня физической подготовленности курсантов специализирующихся в боевом самбо тренировавшихся по разработанной экспериментальной программе, в которой предусмотрено применение в тренировочном процессе технических средств подготовки в течение 7.5 месяцев, представленных из 3 этапов. Анализ результатов полученных на третьем этапе эксперимента показал, что практически все результаты тестов значительно возросли. Следует отметить, что на исходном этапе обе группы были идентичны, а полученные результаты имели недостоверные значения, на втором этапе эксперимента 50% показателей уже имели достоверные значения, а на третьем этапе эксперимента установлено повышение значений исследуемых физических качеств, на статистически достоверном уровне.

Ключевые слова: боевое самбо, педагогический эксперимент, физическая подготовка, силовые качества, биомеханические характеристики, физическая качества,индивидуальная подготовка.

Жанговар самбо билан шугулланувчи курсантларнинг жисмоний ва функционал тай-ёргарлигини такомиллаштиришда машклантириш жараёнида техник воситаларни куллаш натижасида руй берган узгаришлар бахоланди. Тажриба дастурига оид машклантириш жараёнида техник воситаларни куллаш 7,5 ой давом этди ва бу муддат оралиги 3 боскичга ажратилди ва хар 2,5 ойдан сунг курсаткичлар тахлил килинди. Бошлангич даврда назорат ва тажриба гурухларни натижалари деярли бир хил булиб, ишонарли даражага эга эмас-лиги аникланди. Тажрибаннг иккинчи боскичида 50% курсаткич кийматлари ишонарли даражада ошганлиги бахоланди. Тажрибанинг учинчи боскичида тажриба гурухида барча текширилаётган курсаткиичларни кийматлари ошганлиги ва ишонарли даражада кута-рилганлиги исботланди.

Калит сузлар: жанговар самбо, педагогик эксперимент, жисмоний тайёргарлик, куч сифатлари, биомеханик курсаткичлар, жисмоний сифатлар, индивидуал тайёргарлик.

A comparative assessment of the level of physical fitness of cadets specializing in combat sambo, who trained according to the developed experimental program, which provides for the use of technical means of training in the training process for 7.5 months, presented from 3 stages, was carried out. Analysis of the results obtained at the third stage of the experiment showed that almost all test results have increased significantly. It should be noted that at the initial stage, both groups were identical, and the results obtained had unreliable values, at the second stage of the experiment, 50% of the indicators already had significant values, and at the third stage of the experiment, an increase in the values of the studied physical qualities was established, at a statistically significant level.

Key words: combat sambo, pedagogical experiment, physical training, strength qualities, biomechanical characteristics, physical qualities, individual training.

Актуальность исследования: В достижении рекордных спортивных результатов наблюдается тенденция к повышению качества выполнения тех-

нико-тактических действий спортсмена на основе высоких функциональных возможностей организма. Не зря девизом Олимпийских игр является «быстрее,

CN CN

о

CN

СО

■с

0 d со

1

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.