Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ БЎЙИЧА МУТАХАССИСЛАРНИ КАСБИЙ ҚАЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДАГИ АМАЛИЙ НАТИЖАЛАР ҲАМДА ДОЛЗАРБ МУАММОЛАР'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ БЎЙИЧА МУТАХАССИСЛАРНИ КАСБИЙ ҚАЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДАГИ АМАЛИЙ НАТИЖАЛАР ҲАМДА ДОЛЗАРБ МУАММОЛАР Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
169
18
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ / МУТАХАССИС / қАЙТА ТАЙЁРЛАШ / МАЛАКА ОШИРИШ / КАСБИЙ қАЙТА ТАЙЁРЛАШ / МАХСУС КУРС / ИНТЕНСИВ МАЛАКА ОШИРИШ КУРСИ

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Турсуналиев И.А.

Мақолада жисмоний тарбия ва спорт бўйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, қайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази ва унинг филиалларида жисмоний тарбия ва спорт бўйича мутахассисларини касбий қайта тайёрлаш, малакасини ошириш юзасидан олиб борилган амалий ишлар ҳамда соҳада ечимини кутаётган долзарб муаммоларнинг моҳияти очиб берилган.В статье раскрыта сущность практической работы, проводимой в Центре научно-методического обеспечения, переподготовки и повышения квалификации по физической культуре и спорту и его филиалах, а также актуальные вопросы в этой области.The article reveals the essence of the practical work carried out at the Center for Scientific and Methodological Support, Retraining and Advanced Training in Physical Culture and Sports and its branches, as well as topical issues in this area.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ БЎЙИЧА МУТАХАССИСЛАРНИ КАСБИЙ ҚАЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДАГИ АМАЛИЙ НАТИЖАЛАР ҲАМДА ДОЛЗАРБ МУАММОЛАР»

Подготовка педагогических кадров УУД (УДК, UDC): 796.01: 015.83

Муаллиф билан богланиш учун:

tursunaliyevl@gmail.ru

Доцент

И.А. ТУРСУНАЛИЕВ1

'Узбекистон Республикаси Туризм ва спорт вазирлиги дузуридаги Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази Тошкент шадри, Узбекистон

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ БУЙИЧА МУТАХАССИСЛАРНИ КАСБИЙ КДЙТА ТАЙЁРЛАШ ВА УЛАРНИ МАЛАКАСИНИ ОШИРИШДАГИ АМАЛИЙ НАТИЖАЛАР ХДМДА ДОЛЗАРБ МУАММОЛАР

Аннотация

Annotation

В статье раскрыта сущность практической работы, проводимой в Центре научно-методического обеспечения, переподготовки и повышения квалификации по физической культуре и спорту и его филиалах, а также актуальные вопросы в этой области.

Ключевые слова: физическая культура, спорт, специалист, переподготовка, повышение квалификации, профессиональная переподготовка, спецкурс, курс интенсивной подготовки.

Маколада жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази ва унинг филиалларида жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларини касбий кайта тайёрлаш, малакасини ошириш юзасидан олиб борилган амалий ишлар хамда сохада ечимини кутаётган долзарб муаммоларнинг мохиияти очиб берилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, мутахассис, цайта тайёрлаш, малака ошириш, касбий цай-та тайёрлаш, махсус курс, интенсив малака ошириш курси.

The article reveals the essence of the practical work carried out at the Center for Scientific and Methodological Support, Retraining and Advanced Training in Physical Culture and Sports and its branches, as well as topical issues in this area.

Key words: physical culture, sports, specialist, retraining, advanced training, professional retraining, special course, intensive training course.

Долзарблиги. Миллий юксалиш йулидан бора-ётган Узбекистон Республикасида сунгги йилларда жисмоний тарбия ва спортни оммалаштириш, адоли уртасида соглом турмуш тарзини тугри таргиб килиш, имкониятлари чекланган шахсларнинг жисмоний реабилитациям учун зарур шарт-шароитлар яратиш дамда мамлакатнинг халкаро спорт майдонларида муносиб иштирок этишини таъминлаш борасида изчил чора-тадбирлар амалга оширилиб бормокда.

Бу ислодотларнинг самараси уларок, Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги ПФ-5368-сонли Фармонига [1] асосан республикамиздаги жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни касбий-амалий мадорати, маънавий-ахлокий савиясини ошириш, спорт таъ-лим тизимини илмий-методик таъминлаш, илгор педагогик технологияларни жорий этиш ва малака-сини ошириш тизимини такомиллаштириш, узлук-сизлигини таъминлаш дамда умумий радбарликни амалга ошириш максадида Узбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги дузуридаги Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва мала-касини ошириш маркази ва унинг Нукус, Самарканд ва Фаргона филиаллари ташкил этилди. Шу оркали Марказ ва унинг филиалларида республикамиздаги мактабгача таълим, халк таълими, профессионал таълим, олий таълим дамда мактабдан ташкари спорт таълимини, жумладан хусусий секторни дам узида мужассамлаштирган яхлит тизим шакллантирилди.

Ишнинг максади. Жисмоний тарбия ва спорт

буйича мутахассисларнинг касбий кайта тайёрлаш ва уларни малакасини оширишнинг долзарб муам-моларини тизимли тадлилини юритиш.

Белгиланган вазифаларни ечиш учун куйидаги усуллардан фойдаланилди: илмий-услубий адаби-ётлар маълумотлари дамда дисоботларни назарий тадлил килиш ва умумлаштириш, савол-жавоб ва суровнома, математик статистика усуллари.

Тадкикот натижалари ва унинг мудокамаси. Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва мала-касини ошириш маркази миссияси-давлат мактабгача таълим муассасалари жисмоний тарбия инструк-торларини, умумтаълим мактаблари ва академик лицейларнинг жисмоний тарбия фани укитувчила-рини, касб-дунар таълими ва олий таълим муасса-саларининг кафедра мудирларини дамда жисмоний тарбия фани укитувчилари, шунингдек, олий таълим муассасаларининг жисмоний тарбия ва жисмоний маданият, спорт фаолияти йуналишлари буйича радбар ва педагог кадрларни, ихтисослаштирилган олимпия захиралари мактаб-интернатлари, давлат ихтисослаштирилган мактаб-интернатлари, спорт мактабларининг радбар кадрлари, инструктор-мето-дистлари ва тренерларини дамда жисмоний тарбия ва спорт содасидаги бошка мутахассисларни (кейинги уринларда жисмоний тарбия ва спорт буйича мута-хассислар деб аталади) кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш, янги илгор педагогик технологияларни жорий этиш, жисмоний тарбия ва спорт тизимида ахборот-коммуникация технологияларидан самарали

см о см

см

to га t

0 d w

1

Подготовка педагогических кадров

фойдаланиш масалаларида узлуксиз методик хизмат курсатиш, Узбекистан Республикасининг конун хуж-жатларига мувофик укув-услубий ва илмий-тадкикот, шунингдек, бошка фаолиятни амалга ошириш [2].

Жисмоний тарбия ва спорт илмий-методик таъминлаш, мутахассисларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази асосий вазифалари куйидагилардан иборат [2]:

Биринчи вазифа - мактабгача, мактаб ва мактабдан ташкари, профессионал хамда олий таълим муассаса-ларининг жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахас-сисларини талаб даражасида сифатли кайта тайёрлаш ва малакасини оширишни таъминлаш саналади.

Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассис-ларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш марказида 2018 йилда 3 та йуналишда:

1. Олий таълим муассасалари педагог кадрлари.

2. Урта махсус ва касб-хунар таълими муассаса-лари педагог кадрлари.

3. Спорт таълим муассасалари жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассислари малакасини ошириш ишлари амалга оширилган.

2018 йилда Марказда режа буйича - 2684 нафар мутахассис малака ошириши режалаштирилган бу-либ, амалда - 2160 нафар тингловчи малака ошириш курсларига жалб этилган (80,5 %). Курс пировардида - 1990 нафар тингловчи курсларни муваффакиятли тамомлаган (92,1 %). Натижалардан куринадики, 7,9% тингловчи курсларни объектив ва (ёки) субъ-ектив сабабларга кура якунига етказа олишмаган (1-жадвалга каранг).

1-жадвал

2018 йилда Марказда ташкил этилган ^айта тайёрлаш ва малака ошириш курслари тугрисида маълумот

2018 йил

Т/р Кайта тайёрлаш ва малака ошириш тоифалари номи режа амал курсни тугатган якуний аттестациядан утмаган

1 Олий таълим муассасалари педагог кадрлари 170 154 125 29

Урта махсус ва касб-хунар

2 таълими муассасалари педагог кадрлари 155 92 79 13

Спорт таълим муассасалари 2359

3 жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассислари 1914 1786 128

Жами: 2684 2160 1990 170

СМ О СМ

ГО

га t О

W

2019 йилда Марказ ва унинг Нукус, Самарканд, Фаргона филиалларида режа буйича - 8496 нафар мутахассис малака ошириши режалаштирилган бу-либ, амалда - 7280 нафар тингловчи малака ошириш курсларига кабул килинган (85,7%). Кайта тайёрлаш ва (ёки) малака ошириш курслари нидоясида - 6550 нафар тингловчи курсларни муваффакиятли якунлаган (90,0%). Натижалардан куринадики, курсларга кабул килинган 10,0% тингловчи у ва (ёки) бу сабабларга кура курсларни якунига етказа олишмаган (2-жадвалга каранг).

2-жадвал

2019 йилда Марказ ва унинг филиалларида ташкил этилган ^айта тайёрлаш ва малака ошириш курслари тугрисида маълумот

2 Спорт таълим муассасалари жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассислари 2858 2345 1796 392

3 Давлат мактабгача таълим муассасалари жисмоний тарбия инструкторлари 876 737 636 101

4 Умумий урта таълим муассасалари жисмоний тарбия фани укитувчилари 4519 4001 3803 198

Жами: 8496 72 80 6550 730

3-жадвал

2020 йилда Марказ ва унинг филиалларида ташкил этилган ^айта тайёрлаш ва малака ошириш курслари тугрисида маълумот

Кайта тайёрлаш 2020 йил

Т/р ва малака ошириш тоифалари номи режа амал курсни якуний аттестациядан тугатган утмаган

1 Олий таълим муассасалари педагог кадрлари 260 330 290 40

2 Академик лицей жисмоний тарбия укитувчилари 20 15 11 4

3 Спорт таълим муассасалари жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассислари 4187 3744 3167 577

4 Давлат мактабгача таълим муассасалари жисмоний тарбия инструкторлари 1052 913 594 319

5 Умумий урта таълим муассасалари жисмоний тарбия фани укитувчилари 5435 5091 4361 730

Жами: 10954 10093 8423 1670

Кайта тайёрлаш 2019 йил

Т/р ва малака ошириш тоифалари номи курсни якуний аттестациядан режа амал „ тугатган утмаган

Олий таълим муассасалари педагог кадрлари

2020 йилда Марказ ва унинг Нукус, Самарканд, Фаргона филиалларида режа буйича - 10954 нафар мутахассис малака ошириши режалаштирилган бу-либ, амалда - 10093 нафар тингловчи малака ошириш курсларига кабул килинган (92,1%). Кайта тайёрлаш ва (ёки) малака ошириш курслари нидоясида - 8423 на-фар тингловчи курсларни муваффакиятли якунлаган (83,4%). Натижалардан куринадики, курсларга кабул килинган 16,6% тингловчининг аксарияти пандемия сабабли курсларни якунига етказа олишмаган (3-жад-валга каранг).

Иккинчи вазифа - жисмоний тарбия ва спорт содасини ривожлантиришнинг илмий-методик ва-зифаларини дал этишга, илгор хорижий педагогик технологияларни жорий этишга йуналтирилган илмий тадкикотларни олиб бориш ва иктидорли спортчи-ёшларни илмий фаолият билан шугулла-нишга кенг жалб этиш [2]. Ушбу вазифани ижросини таъминлаш максадида Марказ ва унинг филиалларида тизимли ишлар йулга куйилган. Профессорлар П.Ходжаев, А.Талипджановларнинг илмий мактаби шакллантирилган булиб, ундан ортик иктидорли спортчи-ёшлар илмий фаолият билан шугулланишга жалб этилган. Ушбу ёшлар 13.00.04 - Жисмоний тарбия ва спорт машгулотлари назарияси ва методикаси (педагогика фанлари) ихтисослигидан педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) илмий да-ражасини олиш докторлик диссертацияси устида изланишларни олиб боришмокда.

Учинчи вазифа - жадоннинг етакчи илмий-таъ-лим муассасалари билан якин дамкорлик алокалари урнатиш, укув жараёнига халкаро таълим стандартла-рига асосланган илгор педагогик ва форсайт техноло-гиялар, укув дастурлари ва укув-услубий материалла-рини кенг жорий килиш [2]. Ушбу вазифанинг ижроси юзасидан 2019-2021 йилларда "Жисмоний тарбия инструктори" (мактабгача таълим ташкилотлари); "Жисмоний тарбия фани укитувчиси" (умумий урта

243

197

158

39

Подготовка педагогических кадров

таълим муассасалари); "Жисмоний тарбия" (уму-мий урта-махсус таълим муассасалари - академик лицейлар); "Жисмоний тарбия фани укитувчиси" (бошлаетич профессионал таълим - касб-хунар мак-таблари); "Жисмоний тарбия ва жисмоний маданият" ва "Спорт фаолияти" (олий таълим муассасалари); "Спорт таълими тизими бошкаруви", "Спорт турлари буйича инструктор-методист", "Спорт турлари буйи-ча тренер-укитувчи", "Спорт таълим муассасасалари махсус фан укитувчилари" (спорт таълим муассасалари) каби йуналишларининг малака ошириш курси укув режа ва укув дастурлари ишлаб чикилди хамда амалиётга татбик этилди.

Барча кайта тайёрлаш ва малака ошириш курсла-рининг укув модуллари негизида профессионал уки-тувчи шахсини шакллантириш, педагог(тренер)нинг компетентлиги ва креативлигини такомиллаштиришга каратилган интерфаол хамда таълимнинг инновацион ва форсайт технологияларидан фойдаланилмокда. Пе-дагогнинг касбий профессионаллиги ва уни инновацион фаолиятда намоён булишини таъминлашда эса шахсга йуналтирилган таълим усуллари ва график органайзер-лардан фойдаланилмокда. Назарий-амалий ва кучма машFулотлар оркали тингловчиларнинг касбий-педа-гогик тайёргарлик жараёнида таянч (soft skills), махсус (hard skills) компетенциялари такомиллаштирилмокда. Назарий, амалий ва кучма машгулотлар жараёнида про-фессор-укитувчилар томонидан модулли-компетент-ли, интегратив, инновацион-креатив ёндашувлардан унумли фойдаланилмокда. Бунда таълим жараёнини лойихалаш ва моделлаштириш педагогнинг касбий профессионал ижодкорлигини ривожлантириш омили сифатида бахоланмокда.

Туртинчи вазифа - давлат ва нодавлат сохалар-нинг эхтиёжларидан келиб чикиб жисмоний тарбия ва спорт буйича янги кайта тайёрлаш ва малака оши-риш курсларини ташкил этиш [2]. Бу вазифани амалга оширишда Марказда "Спортнинг техник ва амалий турлари буйича тренерлар", "Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассислар"ни малакасини ошириш хамда 22 хафталик кайта тайёрлаш ва 3 ойлик махсус укув курслари ташкил этилган. Жумладан, 2019 йил-да Марказда шартнома асосида ташкил этилган курс-ларда - 224 нафар талабгор кайта тайёрлаш ва (ёки) малака ошириш курсларига кабул килинган. Бунда 220 нафар тингловчи курсларни муваффакиятли якунлаган (98,2%). Натижалардан маълум булишича, факат 1,8% тингловчи сабабли равишда курсларни якунига етказа олишмаган (4-жадвалга каранг).

4-жадвал

Марказда 2019 йилда шартнома асосида ташкил этилган кайта тайёрлаш ва малака ошириш курслари тугрисида маълумот

Спортнинг теxник i ва амалий турлари буйича тренерлари (ватанпарвар)

Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутаxассислари (тренер)

Кайта тайёрлаш 3 ва маxсус укув

курслари

5-жадвал

Марказ ва унинг филиалларида 2020 йилда шартнома асосида ташкил этилган кайта тайёрлаш ва малака ошириш курслари тугрисида маълумот

Кайта тайёрлаш ва малака ошириш тоифалари номи

Нодавлат ташкилотларда 1 хизмат курсатувчи

жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари

курсни тугатган

якуний аттестациядан утмаган

Жисмоний тарбия ва спорт 2 буйича мутаxассислари

(тренер)

Спорт турлари буйича ;акамлар

Кайта тайёрлаш ва маxсус укув курслари

Марказда "Нодавлат ташкилотларда хизмат курса-тувчи жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари"ни ва "Спорт турлари буйича хакамлар"ни интенсив тарзда, "Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахас-сислар"ни малакасини ошириш хамда 22 хафталик кайта тайёрлаш ва 3 ойлик махсус укув курслари ташкил этилди. Шунингдек, 2020 йилда Марказ ва унинг филиалларида режа буйича - 300 нафар мутахассис малака ошириши режалаштирилган булиб, амалда - 2855 нафар тингловчи малака ошириш курсларига кабул килинган (951,7%). Шартнома асосида ташкил этилган курсларда - 2855 нафар талабгор кайта тайёрлаш ва (ёки) малака ошириш курсларига кабул килинган. Бунда 2251 нафар тингловчи курсларни муваффакиятли якунлаган (78,8%). Курсларга кабул килинган 21,2% тингловчининг аксарияти пандемия сабабли курсларни якунига етказа олишмаган (5-жад-валга каранг).

Бешинчи вазифа - укув-педагогик фаолиятга, махорат дарслари утказишга, малака ошириш курс-ларига хорижий хамкор таълим муассасаларидан юкори малакали укитувчилар ва олимларни фаол жалб килиш [2].

1-pacM. 2018-2020 йиллapдa жалб этилган хоpижий Myraxac^^ap хакида маълумот

OJ О СМ СМ

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

со та tí

0

Œ

1

94

9i

Жами

224

22f

4

режа ама;

iif

i2

2436

ISfif

576

3

3ПП 28

272

16

2i

2i

л

3ПП 2R51

225

Жами:

6П4

б)

а)

/: 1

r)

о

¿.с

¿Q

1

Подготовка педагогических кадров

см о см

го га t О

w

Кайта тайёрлаш ва малака ошириш курсларига бир катор хорижий хамкор таълим муассасаларидан юкори малакали профессор-укитувчилар, олимлар ва амали-ётчи мутахассислар ташриф буюришиб, жумладан, 2018 йилда Бельгия, Озарбайжон, Польша, Россия, Эрон, Япониялик - Крис Ван Пуйвельде, Тошихиро Хирахата, Мохаммад Мехртош, Юсуке Ивасэ, Хайцер Татьяна Аркадьевна, Дмитриев Федор Борисович, Иван Иванович Сухих, Михал Жухальский, Йогеш Десаи, Мовшович Алек Давыдович ва бошкалар; 2019 йилда Россия, Хитой, Эрон, Япония, Козогистонлик С.Зоткин, С.И. Петров, Цинь Вэй, Цзян Бовен, Лю Лиан, Хитоми Исава, Дайсуко Хасимото, Юджи Хорикава, Исеки Се-ико, Ю.В. Байковский, Дато Тайаб Икрам ва бошкалар; 2020 йилда Пандемия шароитида Аргентина, Грузия, Козогистон, Литва, Польша, Россия, Украиналик Б.Андреевич, D.Reklaitiniene, В.Земцев, И.Ахмедова, Б.О-разов, С.Акназаров, И.Сиваш, В.Платонов, Л.Гунина, М.Булатов, А.Хамова, В.Леквеишвили, Ю.Конзальский, Х.Бенавидез ва бошкалар онлайн жалб килиниб, махо-рат дарслари, семинар-тренинг хамда конференциялар ташкил килинган. Натижада тингловчиларнинг тан-ланган спорт тури буйича билим, куникма, малака ва компетенциялари такомиллаштирилди.

Олтинчи вазифа - янги авлод укув адабиётлари-ни яратиш ва уларни спорт таълим муассасаларининг таълим жараёнига кенг татбик этиш, марказ ва уни филиаллариини замонавий укув, укув-методик ва илмий адабиётлар билан таъминлаш, шу жумладан, энг янги хорижий адабиётлар сотиб олиш ва таржима килиш, ахборот-ресурс марказлари фондларини мун-тазам янгилаб бориш [2]. Бу борада Марказ томонидан 2018 йилда 115 номдаги укув адабиётлари яратилди. Жумладан, малака ошириш йуналишлари учун 84 та укув услубий мажмуалар, 31 номдаги укув адабиётлари яратилган булиб, улардан 3 таси укув кулланма, 26 таси услубий кулланма, 1 таси услубий курсатма ва 1 таси изохли лугатдир.

2020 йилда эса Марказ Илмий-методик кенгашида 308 номдаги укув услубий адабиётлар мухокамадан утказилиб, 262 таси укув жараёнига фойдаланиш учун нашрга, 46 номдаги дарслик (6 та), спорт турлари буй-ича намунавий дастур (9 та)лар ва укув кулланма(31 та)лар кейинги боскичга тавсия этилди. Х,озирги кунда Марказ томонидан Вазирлик билан келишган холда 127 номдаги укув адабиётини (2019 йил тасдикланган режа асосида 123 та укув адабиёти ва 2020 йил яратилган 4 та дарслик (2020 йил 25 майда булиб утган Жисмоний тарбия ва спорт йуналишидаги таълим фаолиятини такомиллаштириш буйича вазирлик хузуридаги муво-фиклаштирувчи кенгаш мажлисининг 1-сон баённомаси карори билан нашрга тавсия этилган) буйича марказ-лашган холда нашр этиш чора-тадбирлари курилмокда.

Еттинчи вазифа - марказ ва унинг филиаллари илмий салохиятини мустахкамлаш, илм-фанни янада ривожлантириш, унинг академик илм-фан билан инте-грациялашувини кучайтириш, марказ профессор-уки-тувчиларининг илмий тадкикот фаолияти самарадорли-ги ва натижадорлигини ошириш, жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги иктидорли ёшларни илмий фаолият

билан шугулланишга кенг жалб этиш [2]. 2020 йилда ил-мий салодиятни мустадкамлаш буйича тизимли ишлар йулга куйилиши дисобига Марказ профессор-укщувчи-ларидан бир нафари фалсафа доктори (PhD) ва бир нафа-ри фан доктори (DSc) диссертациялари муваффакиятли димоя килишди. Тадлилларга кура, Марказда 2020 йил-да илмий салодият - 76,9%, Нукус филиалида - 46,%, Самарканд филиалида - 31,0%, Фаргона филиалида 64,2%ни ташкил килади. Бу борада истикболли режа-лар филиаллар илмий салодиятини талаба даражасига олиб чикиш саналади.

6-жадвал

Марказ ва унинг филиалларидаги илмий сало^ият (2020 йил ^олатига)

Кафедра номи

1 Марказ

2 Нукус филиали

3 Самарканд филиали

4 Фаргона филиали

Жами Марказ ва филиалла буйича

Умумий Асосий штатдаги илмий даражали ва (ёки) унвонлилар сони Уриндошлик асосидаги илмий даражали ва (ёки) унвонлилар сони

штат бирлиги сони фан доктори ва (ёки) профессор фан номзоди, PhD ва (ёки) доцент фан доктори ва (ёки) профессор фан номзоди, PhD ва (ёки) доцент

32,5 4 12 7

21,5 8

32,25 4

20,25 11

74 4 23

Илмий салохият

76,9 46,5

64,2 44,6

Дархакикат, Марказ ва унинг филиалларида 2020-2024 йилларда мактабгача таълим ташки-лотларининг жисмоний тарбия инструкторлари (5832 нафар); умумтаълим мактабларининг жисмо-ний тарбия фани укитувчилари (28897 нафар); академик лицейларнинг жисмоний тарбия укитув-чилари; профессионал таълим тизими жисмоний тарбия укитувчи (кафедра мудир)лари (630 на-фар); олий таълим муассасаларининг жисмоний тарбия укитувчи (кафедра мудир, декан, декан уринбосар)лари (1 018 нафар); спорт таълими му-ассаса (РОСММ, ИОЗМИ, ОСММ, ОМСТИДМИ, ИБУСМ, БУСМ)ларининг рахбар кадрлари, ин-структор-методистлари, махсус фан укитувчилари ва тренер-укитувчилари (14 865 нафар); жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги нодавлат спорт ташки-лот (федерация, уюшма, клублар, согломлаштириш марказ)ларининг тренер, тренер-инструкторларининг (25 209 нафар) тизимлаштирилган малакаси ошириш жараёни йулга куйилган.

Шунингдек, Давлат хавфсизлик хизмати; Миллий гвардия; Мудофаа вазирлиги; Ички ишлар вазирлиги; Давлат божхона кумитаси тизимидаги ташкилотларда фаолият курсатаётган жисмоний тарбия укитувчи-лари, тренер, тренер-инструкторлари хамда Узбе-кистон Республикаси мудофаасига кумаклашувчи "Ватанпарвар" ташкилотининг спортнинг техник ва амалий турлари буйича рахбар уринбосарлари, тренер, тренер-инструкторларининг (790 нафар) малака-си оширилмокда. Жами 76 223 нафар мутахассислар малака ошириш режалаштирилган.

Марказ ва унинг филиалларида 2021 йилда 11 191 нафар, Марказнинг узида 3 255 нафар тингловчининг малакасини ошириши режалаштирилган. Шунингдек, хар ойда кушимча равишда режадан ташкари хусусий

Подготовка педагогических кадров

сектордан 100 нафарга якин тингловчининг малакаси оширилади.

Хулоса. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 20 январдаги ПФ-5924-сонли Фармони [3] билан хаётга тадбик этилган "Узбекистон Республи-касида жисмоний тарбия ва спортни 2025 йилгача ривожлантириш концепцияси" доирасида юкоридаги ишларни амалга оширишда Марказ ва унинг филиалларида тезкорлик ва боскичма-боскич хал этилиши зарур булган катор амалий ишлар мавжуд. Хусусан, жисмоний тарбия ва спорт сохасида кадрларни тайёрлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини оширишни такомиллаштириш контекстида куйидаги долзарб муаммоларни алохида ажратиб курсатиш мумкин:

- кайта тайёрлаш ва малака ошириш йуналишлари буйича укув режалар ва фан дастурлари кадрлар тала-блари асосида мунтазам равишда такомиллаштириш;

- спорт турлари, жумладан олимпия спорт турлари буйича хакамларни тайёрлаш ва малакасини ошириш тизимини жорий этиш;

- жисмоний тарбия ва спорт сохасида мутахас-сисларни кайта тайёрлаш ва малакасини оширишда илFор инновацион технологиялар, методикалар ва спортнинг илмий ютукларини тадбик килиш;

- чекка худудларда жойлашган, укувчи-спортчи-лар сони кам булган спорт мактаблари тренерларига кушимча янги ихтисослик ва малакаларни узлашти-риш имконини берадиган кайта тайёрлаш тизимини жорий килиш;

- жисмоний тарбия ва спорт сохасида рахбар кадрлар тайёрлаш буйича стандартлаштирилган

дастур ишлаб чикиш хамда "жисмоний тарбия ва спорт сохасида бошкарув" йуналиши буйича малака ошириш тизимини яратиш;

- тренер ва мутахассисларнинг масофавий ма-лакасини ошириш ва кайта тайёрлаш тизими сама-радорлигини яхшилаш ва камровини кенгайтириш;

- илгор халкаро тажрибани хцсобга олган холда спортчилар тайёрлаш методологиясини такомиллашти-риш, спорт турлари буйича терма жамоалар таркибини сифатли тулдириш учун спорт захирасини шаклланти-риш ва юкори малакали спортчиларни тайёрлаш жара-ёнига инновацион лойихаларни жорий этиш;

- профессор-укитувчилар илмий-педагогик салохиятини ошириш максадида уларни спорт фе-дерация(уюушма)ларига1-3 ойлик стажироваларга юбориш;

- профессор-укитувчилар фаолиятини бахоловчи ички аттестацияларни тизимлаштириш;

- профессор-укитувчилар томонидан шахсий укув юкламаларига киритилган соатларни бажарили-ши мониторингини такомиллаштириш зарур.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги "Жисмоний тарбия ва спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-5368-сонли Фармони // https://lex.uz/pdfs/3578121.

2. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2018 йил 14 августдаги "Узбекистон Республикаси Жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги хузурида Жисмоний тарбия ва спорт буйича мутахассисларни илмий-методик таъминлаш, кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш маркази фаолиятини янада такомиллаштириш туррисида"ги 658-сон карори // http:// lex.uz/search/nat?actnum=658.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 24 январдаги "Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва спортни янада такомиллаштириш ва оммалаштириш чора-тадбирлари туррисида"ги ПФ-5924-сонли Фармони // https://lex.uz/pdfs/4711327.

УУД (УДК, UDC): 796.Q1. QQ4

Педaгогикa фaнлaри доктори, профессор

Т.А. ЭГАМБЕРДИЕВА1

Мустакил изланувчи О.А. ТОШТЕМИРОВ1

1ФарFона давлат университети ФарFOна шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

otabeksport@mail.ru

ТАААБАЛАРНИНГ ЖИСМОНИИ МАДАНИЯТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ИННОВАЦИОН ЁНДАШУВНИНГ ЗАРУРИЯТИ

Aннотaция

Annotation

В статье анализируется современное состояние развития коммуникативной компетентности будущих учителей физической культуры, проблемы, недостатки в этой связи, пути их преодоления. Также были исследованы индивидуальные, групповые и коллективные, социальные формы общения, их специфические особенности в профессиональной педагогической культуре будущих учителей физической культуры.

Ключевые слова: система образования, содержание образования, педагогика, физическое воспитание, физическое совершенство, физическая культура, студенты, профессионально-педагогическая культура, коммуникативная компетентность, культура речи.

Талабаларнинг жисмоний маданиятини ривожлантиришда инновацион ёндашувнинг мавжуд хщати, бу борадаги муаммолар, камчиликлар, уларни баратаф этиш йуллари, тахлил килинган. Шунингдек, булажак жисмоний маданият укитувчиларининг касбий педагогик маданиятида мулокотнинг шахслараро, гурухлараро ва жамоавий, ижтимоий шакллари, уларнинг узига хос хусусиятлари тадкик килинган.

Калит сузлар: таълим тизими, таълим мазмуни, педагогика, жисмоний тарбия, жисмоний баркамоллик, жисмоний маданият, талабалар, касбий педагогик маданият, коммуникатив компетенция, нутц маданияти.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

The article analyzes the current state of development of the communicative competence of future physical culture teachers, problems, shortcomings, and ways to overcome them. Also, the interpersonal, intergroup and collective, social forms of communication and their peculiarities in the professional pedagogical culture of future physical culture teachers.

Key words: education system, content of education, pedagogy, physical education, physical development, physical culture, students, professional pedagogical culture, communicative competence, speech culture.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.