Научная статья на тему 'Курчатов қаласы тҧрғындарының денсаулық сақтау жағдайы мен мәселелері'

Курчатов қаласы тҧрғындарының денсаулық сақтау жағдайы мен мәселелері Текст научной статьи по специальности «Клиническая медицина»

CC BY
96
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
полигон / радиация / халық / денсаулық. / polygon / radiation / people / health

Аннотация научной статьи по клинической медицине, автор научной работы — В. К. Қуанышева

Мақалада ядролық сынақтар халықтың денсаулығына орасан зор зиян тигізгендігін және де сынақ полигонының халыққа қаншалықты әсер еткенін, одан шеккен зардаптың көлемін, Курчатов қаласы мен Курчатов қаласы өңірінің қоршаған ортасы мен табиғи генофондына, адамдардың геніне, тұрмысына, күнделікті өміріне соның ішінде әсіресе денсаулығына қайғы-қасірет пен қатерлі із қалдырғандығын көреміз.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CURRENT STATE AND PROBLEMS OF PUBLIC HEALTH OF КURCHATOV CITY

The article covers the harmful effects on the genetics of people, everyday life and especially the health of the population, caused by the nuclear tests at the test sites of the city of Kurchatov and the surrounding area.

Текст научной работы на тему «Курчатов қаласы тҧрғындарының денсаулық сақтау жағдайы мен мәселелері»

СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ

1 Шабалов Н.П. Неонатология. - СПб: Спец. Литература, 2010. - Т.1. - 436 с.

2 Хабижанов Б.Х., Хамзин С.Х. // Педиатрия - Алматы: 2012 - Т 1.

3 Кулешов Н.П., Макаров О.В., Макарова В.П. и др. Диагностика и профилактика врожденной патологии // Рос.мед.журн. 2001. - №1. - С.28-30.

4 Бокерия Л.А., Гудкова Р.Г. Сердечно-сосудистая хирургия 2003 // Болезни и врожденные аномалии системы кровообращения. - М.: Изд. НЦССХ им. А.Н. Бакулева РАМН, 2004. - 110 с.

5 Белозеров Ю.М. Детская кардиология. - М.: МЕД-пресс-информ, 2004. - 600 с.

6 Демикова Н.С., Лапина А.С., Путинцев А.Н., Шмелева Н.Н. Информационно-справочная система по врожденным порокам развития в медицинской практике и образовании .// Врач и информационные технологии, 2007. - №6. - С.33-36.

Р.С. МАЙТБАСОВА, Б.Х.ХАБИЖАНОВ, М.Н.ШАРИПОВА, С.Н.Н¥РТАЗАЕВА,С.Е.КАЙНАЗАРОВА, Ж.Ж.Н¥РГАЛИЕВА

Педиатрия жэне балалар хирургиясы гылыми орталыгы, ЦР ДМ, Алматы ц.

5-ЖАСКА ДЕЙ1НГ1 0ЛГЕН БАЛАЛАРДАГЫ 1ШТЕН Б1ТКЕН ДАМУ АКАУЛАРЫНЫН, К¥РАМЫ

Туйш: Ма;алада 2009-2011 жылдардагы Алматы облысы бойынша 5 жас;а дейшп елген балалардагы iштен бiткен даму а;ауларыныц кдоамы жэне елiмнiц жас ерекшелiктерi бертген. ТYЙiндi сездер: балалар, туа пайда болган а;аулары.

R.S.MAYTBASOVA, B.H.HABIZHANOV, M.N.SHARIPOVA, S.N.NURTAZAEVA, S.E.KAYNAZAROVA, ZH.ZH.NURGALIEVA.

Scientific Center of Pediatrics and Pediatric Surgery, Almaty

THE STRUCTURE OF CONGENITAL MALFORMATIONS OF CHILDREN DYING BEFORE THE AGE OF 5 YEARS

Resume: The article presents the structure of congenital malformations of children dying before the age of 5 years in the Almaty region in 2009-2011, and age characteristics of mortality from congenital malformations. Keywords: children, congenital malformations.

УДК 612.45

В. К. куанышева

Абай атындагы Цаз¥ПУ

КУРЧАТОВ КАЛАСЫ Т¥РГЫНДАРЫНЫН, ДЕНСАУЛЫК САКТАУ ЖАГДАЙЫ МЕН МЭСЕЛЕЛЕР1

Мацалада ядролыц сынацтар халыцтыц денсаулыгына орасан зор зиян тигiзгендiгiн жэне де сынац полигоныныц халыцца цаншалыцты эсер еткенн, одан шеккен зардаптыц келем'ш, Курчатов цаласы мен Курчатов цаласы ец'р'ш'щ цоршаган ортасы мен табиги генофондына, адамдардыц гешне, турмысына, ^ндел'кт'! вмiрiне соныц iшiнде э^ресе денсаулыгына цайгы-цаарет пен цатерлi /'з цалдыргандыгын кврем'з Туйнд/ сездер: полигон, радиация, халыц, денсаулыц.

Еылымныц жетктт адамзат баласын ушан-тещз жетктттерге жетюздГ Ба;ыт пен берекеге беледГ Алайда, ;ай гасырда да согыс куралдарын ойлап шыгару, жаца турш жетiлдiру бэсекес то;таган жо;. Сада;тан басталган согыс ;аруы атом бомбасына келт жеттi. Соныц нэтижесiнде ^аза;стан ХХ гасырда ядролы; ;аруды игеру секiлдi тарихи о;иганыц куэсi болды. Ол улы державалар Yшiн ;уаныш болса, ;аза; хал;ы Yшiн ;аарет едк Ядролы; жарылыстар - ^аза;тыц ХХ гасырдагы ец ауыр трагедиясы деп айтуымызга болады. ^аза; жерiнде ракеталы;-космосты, ядролы; полигондар, уранды; рудниктер, ендiрiстiк ;алды;тар мен радиация жэне ете KYPДелi экологиялы; жагдайлар болды. Атомныц шикiзатын ендiру мен ендеу, ядролы;

о;тумсы;тарды дайындап сынау, ракеталы; ;ондыргыларды сына;тан еткiзу жэне оныц арты; кемiн курту, жою жумыстары журпзтдЦ1] Бул дагдарыс бYкiл ^аза;стан территориясы мен екi жылдыц iшiнде медиен далада пайда болган Курчатов ;аласы мен Курчатов ;аласы енiрiнiн ;оршаган ортасы мен табиги генофондына, адамдардыц геыне, турмысына, KYнделiктi емiрiне соныц Ынде эсiресе денсаулыгына ;аЙFы-;асiрет пен ;атерл1 iз ;алдырды. Семейдегi Радиациялы;-экологиялы; Fылыми орталы;тыц жэне бас;а да Fылыми деректерге CYЙенсек, сына; то;талFанFа дейiн жалпы Кецестер ОдаFында 670-тей ядролы; жарылыс жасалFан. Муныц 95 пайызы Семей атом полигонында еткiзiлiптi. АлFаш;ы сына; 1949

жылдыц тамызынан бастап жер Yстiнде, ауада журпзЫп келген. 1951 жылы эскери сына;ты ЖYPгiзушi топтар, радиацияныц адам денсаулыгына эсерiн ба;ылайтын арнайы медициналы; зерттеулер ЖYPгiзетiн топ ;урып, ба;ылау ЖYPгiзiп отырган. Бул зерттеулердщ нэтижесi жэне зиянды зардаптары туралы кeпшiлiк халыкда жария етiлiп, хабарланбады. Жарылыстардыц орын алуы жергiлiктi тургындардыц eмiр CYPУ аймагын KYЙзелiске ушыратып, ;иын-;ыстау ^ндер кештiрдi. Сына; 19641965 жылдардан бастап ;ана жерасты шахталарына кешлртген. Бутан ;осымша кейбiр термоядролы; ;арулардыц сыналгандыгы туралы деректер де бар. Жеттаншл жылдарга дейiн зарядтар салынган штольнялар мен скважиналардыц TYптерi мен шыгар ауыздары дурыстап бетон ;а;па;тармен жабылмапты да. Соныц салдарынан улы инерттi газдар, ауыр металдар, бас;а да радиациялы; заттар жер бетше жайылган. Муны мамандардыц eздерi де жо;;а шыгармайды. Сына; кезiнде белшт шыгар зиянды ауыр металл изотоптарыныц ец ;ауiптiлерi - «Стронций-90», «Плутоний-238», «Цезий-137», тагы бас;алары. Мэселен, стронцийдщ уса; микробелшекке айналып, ;оршаган ортага зиянсыз KYЙге енуi Yшiн 56 жыл керек екен. Ал цезийге - 30, плутонийге - 2100 жыл ;ажет. Бiр гана жарылыс eткiзуде осындай он мыццаган изотоптар мен ;осындылардыц пайда болатынын ескерсек, барлы; сына;тан кейiнгi жерiмiздiн, ел-журтымыздыц денсаулыгын ойлап кeрiнiз. Осыншама сына;ты ;ойнына тыгып жат;ан ;ара жер ;ойнауыныц элi алда не экелерЫ кiм бiлсiн?! Бул жа;та сирек те болса eтетiн жер сшштснц eзi KYДiктi мыц еселей TYседi. Радиацияныц жагдайды нашарлату факторлары eте кeп. Бурынгы полигон деген жо; жэне болмайды да! Радионуклидтер жер асты суларымен топыра; бетiне шыгады. Желмен ^тертт, уза; жерге дейiн жетедi. Радиоактивт ластану жел болган кезде 1000 есеге артады. Шац-тозанды жел болган кезде радиацияныц кeтерiлуi бiрнеше есеге артып кетедi. [2]

^аза;стан Yшiн галымдар ;алашыгына баланатын Курчатов ;аласына биыл 66 жыл толып отыр. Осы 66 жыл iшiнде ;аланыц ;алыптасуы KYPДелi жолдан eттi. Соныц шЫде баса назар аударатын нэрсе ;ала хал;ыныц денсаулы; мэселесi. ^ала тургындарыныц денсаулы; жагдайын сараласа; 1949 жылдан берi 60 жылдан астам уа;ыт eтсе де, элi ^нге дейiн оныц зардабы бiткен жо;! 20 жылдан берi сына; ЖYPгiзiлмесе де жарылыс зардабы жалгасуда. Сэбилердщ шетiнеу кeрсеткiштерi, олардыц нау;ас болып тууы, ;атерлi iсiкпен (рак) ауыратындар, ас;азан, iшек iсiгiнен ;айтыс болатындар саны жыл сайын кeбеюде. Жастар арасында да денсаулыгы нашарлар ;атары артып келедi. ЖYрек-;ан тамырлары ауруларына, ЖYЙке дертiне ушырау, eзiне eзi ;ол жумсау, шаштыц TYсуi, терi аурулары жиiледi. Еалымдардыц болжамы бойынша Семей полигоны эсерiнен барлы; ту;ым ;уалау а;аулары болаша;та, урпа; алмас;ан кезде негурлым толы; кeрiнген. Еалымдары мен дэрiгерлердiн пiкiрiнше, сэуле алган ата-анадан туган екiншi урпа; денсаулыгы, бiрiншi урпа;тыц ягни тiкелей сэуле алган балалардыц денсаулыгынан едэуiр тeмен, бул сэуле алудыц генетикалы; зардаптары. Уа;ытына жетпей босану, салмагы аз, элаз, балалардыц тууы, туа бп^кен анемия жэне мезгiлiнен ерте ;артаю кeрсеткiштерi eсiп, эйелдердiн бедеулiгi ем есе жогарылады. [3] Дэрiгерлердiн айтуынша, ;азiр мундагы эрбiр жас балада ;ан жетiмсiздiгi, ЖYЙке ауыт;ушылы;, ^з ауруы сия;ты ауыр дерттерге шалдыгушылы; факторлары бай;алады.

Медициналы; тексеруден eткенде 1083 адамныц 500-ден астамыныц денсаулыгында TYPлi ауыт;ушылы;тар аны;талган. Орта мектептщ 800 о;ушысын тексеруден eткiзгенде, тeрт ЖYзден астамынан ;атерлi iсiктiц белгiлерi бай;алган. Эр Yш баланыц бiрi кeз жанары ауруымен ауырады. Жетiлуiнде эртYрлi ауыт;улар, тэндiк жэне еспк кемшiлiктер эр;илы сэбилер ДYниеге ерекше кeп келуде. Радиациялы; сэуле алу кеаршен бурын естiп-бiлмеген сумды;тарды кeру пешенемiзге жазылыпты. Мэселен, Курчатов ;аласына ;арасты ауылда бiр эйел босанып, ;ол-аягы жо;, басында ею кeзi мен аузы гана бар мутагендi жан иесiн ДYниеге экелген. Мундай бiр ;олы, бiр аягы жо;, не ая;-;олы iстемейтiн, не сацырау, мыл;ау болып туган кемтар балалар жи кездеседi. [5] Мамандардыц айтуынша, соны бэрi на; ;ыс;а мерзiмдi жэне ;алды;ты радиацияныц кеаршен болатын генетикалы; мутациямен байланысты. Адамдар гана емес, жер де азап шегуде. Жылма-жыл радионуклидтердiн жинала беруi жердiн ;унарлыгын азайтады. Жерде орасан зор микроэлементтер: темiр, мыс, магний жэне бас;а металдар эртYрлi дэндi да;ылдар адам организмiне сiнедi.

Ядролы; сына;тардыц салдары мен зардабы бiздiц болашагымыз - балаларымыздыц денсаулыгын за;ымдауда. ^аза;станды;тардыц туган кезде полигон дегеннщ не екенiн бiлмейтiн элi талай урпагы eздерiнiн денсаулыгында ядролы; сына;тардыц ауыр салдарыныц азабын тартатын болады. Тужырымдай келгенде, ^аза;стан басшылыгы халы;тыц ;алауы мен тiлегiне CYЙене отырып, Семей ядролы; сына; алацыныц Yнiн eшiруi, ядролы; ;арудан eз ерюмен бас тартуы бiздiн елiмiзге ДYниежYзiлiк ;огамдасты;ты;тыц оц кeз;арасын ;алыптастыруга бiрден-бiр себеп болган мацызды саяси шешмм едi.

Атом ;аруын сынау елiмiзге, хал;ымызга Yлкен ;айгы-;асiрет экелдк Оныц зардаптарынан элi KYнге арыла алмай келемiз. Адамдардыц, эсiресе, жастарымыздыц асылып eлуi, ЖYрегi то;тап, Yн-TYHсiз ажал ;ушагына берiлуi, аналарымыздыц ;аны аздыгы, а;;ан ауруларыныц белец алуы нелттен? Муныц бэрi -экология. Осы ажал аждаhасына жол ашып жат;ан да eзiмiз. Бiздiн барлыгымыз ядролы; ;арусыз элемнiн ;ауiпсiз болуына умтылатын уа;ыт жеттi. Б^з осы сынныц барлыгын келер урпа;тыц еншмсше ;алдыра алмаймыз. Бiздiн эр;айсымыз бYгiнде негурлым ;ауiпсiз элем орнату Yшiн eзiнiн ;олынан келетiннiн бэрiн жасауга тиiспiз. Ядролы; ;ару ;айтадан адамдарды ;ырып-жойып, табигатты тал;андаудыц куралына ;андай жагдайда да айналмауы тжс. [4]

Жарты гасырга жуы; ;олданыста болган «Семипалатинск-21» Ядролы; сына; алацы шын мэнiнде ненi ишаралайды? Иэ, ол ^СРО мен А^Ш-тыц жасырын TYрдегi согыс;а дайындыгын жэне ^ш сынасуын бiлдiретiн бiрегей нысан. Бэрiмiз бiлемiз, Yшiншi элемдiк согыстыц ы;тималдылыгы сезiле бастаган сонау ызгарлы жылдары екi алып держава жаппай ;арулануга кeштi. 1989 жылга дейiн кецеспк тоталитарлы; ЖYЙе ядролы; сына;тыц зардаптары туралы пЫрталас;а жол бермедi. Тек ;айта ;урумен айшы;талган Горбачевтiн ашы; саясатынан кейiн Невада-Семей антиядролы; ;озгалысы eз ма;сатын на;ты жариялай алды. ^озгалыс;а ^аза;стан Республикасыныц Президентi Нурсултан Назарбаев, а;ын Олжас СYлейменов сынды ;аза; хал;ыныц бiртуар азаматтары ;олдау кeрсетiп, сына; алацы 1991 жылы жабылды. Бiра; бутан дейiн Семей

хал;ына уза; та шыргалан жарты гасырга созылган ядролы; дэуiрдi бастан кешуге тура келдi Семей ещр^де сощы ядролы; сына; 1989 жылгы ;азаннын 19-ы KYнi болды. Елбасынын куш салуымен, халы;тын ;арсы туруымен жэне ядролы; сына;тарды то;тату Yшiн а;ын Олжас Сулейменов бас;арган «Невада-Семей» ;озгалысынын белсендi ;ызметiнiн ар;асында 1989 жылы Семей полигонында жоспарланган 18 ядролы; сына;тын 11-i то;татылды! 1991 жылы тамыздын 29-ы KYнгi Елбасы Нурсултан Назарбаевтын Жарлыгымен Семей сына; аймагы жабылды.Бул элем бойынша атом ;аруын ауызды;тауга жасалган алгаш;ы ;адам болды! Ол - елiмiз тэуелсiздiк алмай турган кездiн eзiнде Елбасынын жасаган тарихи шешлмМ Осындай Жарлы; шыгару азаматты; позицияны устанып, алдагы кезенге керегендт жасап, ел Yшiн

тэуекелге бару ;ажетттн, ержYректiк керек eKeHiH керсетедк

^аза;стан езшщ тэуелаздтнщ алгашщы ^нЫен бастап сырт;ы саясатынын бейбiт жолын тандап алды. Ядролы; сына;тар то;татылды. Ендi ;аза; даласы ;ор;ынышты жер асты дYмпулерiнен тiтiркенбейтiн болды. Ядролы; ;аруларды сынау ;аза; хал;ынын ХХ-гасырда басына тиген ;ауiп. Ядролы; сына;тар халы;тын денсаулыгына орасан зор зиян типздк Сонды;тан сына; полигонынын халы;;а ;аншалы;ты эсер еткенiн, одан шеккен зардаптын келемЫ аны;тап, ;андай ортада е/^р CYPiп отыр, ;андай ауамен дем алып жатыр, ;андай су iuiin отыр, ;андай тагамдар ;олданып отыргандыгын KYнделiктi eмiр тарихынын зерттеулерiмен аны;таудын манызы зор.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Часников И.Я Эхо ядерных взрывов. - Алматы: 2008. - 172 с.

2 Бы;ай. Ф Полигонныц зардабы. - Алматы: Егемен ^аза;стан, 2009. - №32.

3 Бектурганов Б. Экология и репродуктивное здоровье женщин Казахстана// Сборник докладов и выступлений Международной научной-практической конференции. - Алматы: 2011.

4 Назарбаев Н.А. На пороге ХХ1 века. - Алматы: 0нер, 2006. - 285с.

5 Бай;адиулы.С Сына; алацыныц зардабы.-Семей: Семей тацы, 2009. - №5. - С.8.

В. К. КУАНЫШЕВА

СОВРЕМЕННОЕ СОСТОЯНИЕ И ПРОБЛЕМЫ ЗДОРОВЬЯ НАСЕЛЕНИЯ Г. КУРЧАТОВА

Резюме: В статье освещаются вопросы вредного воздействия на генетику людей, повседневную жизнь и особенно здоровье населения, вызванных ядерными испытаниями на полигонах города Курчатова и его окрестностях. Ключевые слова: полигон, радиация,народ,здравоохранения

V. K. KUANYSHEVA

CURRENT STATE AND PROBLEMS OF PUBLIC HEALTH OF KURCHATOV CITY

Resume: The article covers the harmful effects on the genetics of people, everyday life and especially the health of the population, caused by the nuclear tests at the test sites of the city of Kurchatov and the surrounding area. Keywords: polygon, radiation, people, health

УДК 614.77+614.778

Н.К. КУЛДАНБАЕВ1,4, Р.Д. ФОГТ2, А. АРНОЛДУССЕН3, Т.Н. СЫДЫКБАЕВ1, Т.И. ОКЛАНД3, О. ЭЙЛЕРТСЕН3\ А.А. ШАРШЕНОВА4

1 Общественный фонд «Реласкоп» (г. Бишкек), 2Факультет химии Университета Осло, 3Норвежский институт леса и ландшафта (г. Ос, Норвегия), Норвежская лесная группа (г. Осло), 4Научно-производственное объединение

«Профилактическая медицина» (г. Бишкек)

ЭКОЛОГО-ГИГИЕНИЧЕСКАЯ ОЦЕНКА ПОЧВ НАЦИОНАЛЬНОГО ПАРКА ЗААМИН (ДЖИЗАКСКАЯ ОБЛ., РЕСПУБЛИКА УЗБЕКИСТАН)

В работе дана эколого-гигиеническая оценка почв Национального Парка Заамин (Зааминский район, Джизакская область, Республика Узбекистан), которая является частью системы мониторинга окружающей среды, установленной вокруг Ферганской долины в рамках проекта ТЕМР-СА (2004-2010). Проведено экологическое и почвенное описание местности согласно международной классификации почв (WSRR, 2006), изучено содержание тяжелых металлов (ТМ) в почве. Средние значения концентраций As, Zn, Ni и Cu в почве по А, Б и С горизонтам превышали их транслокационные ПДК. На основе величины суммарного показателя загрязнения почвы заключено, что исследуемая территория может быть классифицирована как умеренно опасная.

Ключевые слова: мониторинг окружающей среды, ICP-Forests, почва, почвенное описание, суммарный показатель загрязнения почвы, тяжелые металлы.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.