Научная статья на тему 'КУРАШ МУТАХАССИСЛАРИ ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИНИ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ'

КУРАШ МУТАХАССИСЛАРИ ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИНИ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
21
4
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
КУРАШ / МУТАХАССИС ТАЙЁРЛАШ / ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАР / СИФАТ / САМАРАДОРЛИК

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Ахмедов Ф.Ш.

Ҳозирда кураш мутахассислари тайёрлаш масаласи долзарб ҳисобланади. Мазкур мақолада кураш мутахассислари тайёрлаш тизимини халқаро тажрибалар асосида такомиллаштириш юзасидан таҳлиллар олиб борилган ва хулосалар берилган. Кураш мутахассислари тайёрлашда хорижий тажрибаларни қўллаш юқори самарадорликка эгалиги олиб борилган таҳлиллар натижасида тасдиқланди.В настоящее время остро стоит вопрос подготовки специалистов по борьбе кураш. В данной статье были проведены анализы и даны выводы по совершенствованию системы подготовки специалистов по борьбе кураш на основе международного опыта. В результате анализа подтверждено использование зарубежного опыта в подготовке специалистов по борьбе кураш.At present, the issue of training specialists in kurash is acute. In this article, analyzes were carried out and conclusions were given on improving the system of training specialists in kurash based on international experience. As a result of the analysis, the use of foreign experience in the training of kurash specialists was confirmed.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КУРАШ МУТАХАССИСЛАРИ ТАЙЁРЛАШ ТИЗИМИНИ ХОРИЖИЙ ТАЖРИБАЛАР АСОСИДА ТАШКИЛ ЭТИШ АМАЛИЁТИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Башоратлар х,ар доим х,ам узини окламасада, шунга карамай, биз аёлларда сакраш турларида башорат килинаётган мусобака натижасига умид боглаймиз. Лекин хакикатни тан олиб айтиш керакки, узок масофаларда ва марафонда лицензия берувчи меъ-ёрни бажаришга куйиладиган талаблар жуда юкори (меъёр Осиё рекордига якин: эркакларда - 2:06.16 (2002), аёлларда - 2:19.12 (2005)), бирок маълум бир давлатларда етарлича ривожланмаётган ва оммабоп булмаган спорт турларини ривожлантириш учун кузда тутиладиган имтиёзли уринлар буйича саралаб олиш имконияти мавжуд. Куриб турганимиздек, жамоа тар-киби асосан аёллардан ташкил топган (75%). Шунинг учун энг макбул ёндашув - бу учинчи вариант булиб, у юкорида ёритиб берилди. Бирок тайёргарликда Мар-казий Осиё минтакаси ахрлисининг менталитета ва маданий кадриятлари, уларнинг оилавий турмуш тар-зи, ота-оналарга, болаларга богланиб колинганлигини инобатга олиб, тайёргарликнинг иккинчи варианти маъкул эмас, чунки бундай ёндашув айникса уйи, ота-онаси ва болаларидан узокда буладиган спортчи хотин-кизларнинг психоэмоционал хрлатига таъсир килиши мумкин.

Хулосалар

АКШ, Хитой, Япония, Буюк Бритяния каби дав-латларнинг Олимпия уйинларидаги иштироки нати-жасида эгаллаб турган етакчи уринлари, шунингдек, уларнинг тайёргарлик тажрибаси эътиборга хдмда урганишга лойик.

Узбекистон енгил атлетика миллий жамоаси мустакиллик давридаги Олимпиадаларда иштирок этиш мобайнида (8 та Олимпия уйинлари) битта х,ам медални кулга киритмаган. Жамоа таркибида купрок хотин-кизлар иштирок этади. Умумий норасмий х,и-соб буйича жами медалларни сони 36 та экани ва 1 миллион ахрлига 1 та медал тугри келиши аникланди.

Мамлакатимизнинг маданий кадриятлари, анъ-аналари, менталитети, турмуш тарзи ва иктисодий холатидан келиб чикиб, Олимпиадага тайёргарлик куришга булган ёндашувни мослаштириш, уйгун-лаштириш оркали узига хос булган тайёргарлик тизмини жорий этиш максадга мувофикдир.

Ушбу тахлил олимпия даражасидаги спортчиларни тайёрлаш жараёнининг муваффакиятли концептуал моделларини аниклаш имконини берди. Такдим этилган мамлакатларнинг асосий йуналиши истеъ-додларни танлаш ва уларни янада ривожлантириш натижасида юкори марраларга эришишни таъмин-лашдир. Шунингдек, барча мамлакатларда элита спортини ривожлантириш буйича махсус максадли дастурлар, мураббийлар таркибини куллаб-кувватлаш ва кушимча таълим дастурлари амалга оширилмокда, илмий ёндашувга эътибор каратилмокда ва етарли даражада молиявий томондан таъминланмокда. Бу омиллар тугри ташкил этилсагина, мамлакатларга Олимпия уйинларидаги ютукларида ракобатбардош булиш имконини беради.

Адабиётлар:

1. Булатова М.М. Опыт подготовки национальных сборных команд различных стран к Олимпийским играм. Наука в Олимпийском спорте № 1. 2009.

2. Шакиржанова К.Т. Организационно-методические аспекты подготовки резерва высококвалифицированных легкоатлетов к предстоящей Олимпиаде. Сб. научных тезисов международной научно-практической конференции. Проблемы совершенствования системы подготовки высококвалифицированных спортсменов к Олимпийским играм. УзГосИФК. Ташкент, 2005.

3. Шакиржанова К.Т. Легкая атлетика в Узбекистане: проблемы и задачи дальнейшего развития. УзГОСИФК. Ташкент, 2008.

4. Huish, R., & Darnell, S. C. (2014). Cuban Sport Development. A Contemporary Cuba Reader: The Revolution under Raúl Castro, 367.

5. https://olympics.com/en/olympic-games/tokyo-2020/medals

6. https://olympics.com/en/olympic-games/beijing-2008

7. https://uzathletics.uz/

8. https://dev.abcdef.wiki/wiki/All-time_Olympic_Games_medal_table

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Ф.Ш. АХМЕДОВ1

1 Самарканд давлат университети Самарканд шахри, Узбекистон

КУРАШ МУТАХАССИСААРИ ТАЙЁРЛАШ

Муаллиф билан богланиш учун:

a-farrux@samdu.uz

таЗИМИНИ XOPИЖИЙ TAЖPИБAЛAP ACOCEA TAШKИЛ ЭТОШ AMAЛИËTИ

Аннотация

Annotation

В настоящее время остро стоит вопрос подготовки специалистов по борьбе кураш. В данной статье были проведены анализы и даны выводы по совершенствованию системы подготовки специалистов по борьбе кураш на основе международного опыта. В результате анализа подтверждено использование зарубежного опыта в подготовке специалистов по борьбе кураш.

Ключевые слова: кураш, подготовка специалистов, зарубежный опыт, качество, эффективность.

Х,озирда кураш мутахассислари тайёрлаш масаласи долзарб х;исобланади. Мазкур маколада кураш мутахассислари тайёрлаш тизимини халкаро тажрибалар асосида такомиллаштириш юзасидан тахлиллар олиб борилган ва хулосалар берилган. Кураш мутахассислари тайёрлашда хорижий тажрибаларни куллаш юкори самарадорликка эгалиги олиб борилган та^лиллар натижасида тасдикланди.

Калит сулар: кураш, мутахассис тайёрлаш, хорижий тажрибалар, сифат, самарадорлик.

At present, the issue of training specialists in kurash is acute. In this article, analyzes were carried out and conclusions were given on improving the system of training specialists in kurash based on international experience. As a result of the analysis, the use of foreign experience in the training of kurash specialists was confirmed.

Key words: kurash, training of specialists, foreign experience, quality, efficiency.

Долзарблиги. Хозирда ^раш спорти билан шyFyллaнyвчилaр сонининг кескин ортиши маз^р

спорт тyридa мyтaхaccиcлaр тайёрлаш сифатини ошириш зaрyрaтини к^рсатмокда. ^рашни ривожлан-

со см о сч со

t

0 о.

W

1

с

m

№3^2023

www.fansports.uz

9

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

со

го га t

0

w

1

тириш борасида Узбекистонда маълум даражадаги амалий ишлар олиб борилмокда. Хусусан, Узбекистан Республикаси Президентининг тегишли Карор ва Фармонларида жисмоний тарбия ва спорт содасида мутахассислар тайёрлаш сифати ва самарадорлигини оширишни кузда тутувчи аник вазифалар белгилан-ган [1, 2]. Юкоридаги меъёрий-хукукий нормалар мазмунида мутахассислар тайёрлаш тизимини илгор хорижий тажрибалар, самарадор ёндашувлар ва таъ-сирчан механизмлар асосида ташкил этиш кераклиги курсатиб утилган.

Маълумки, кураш спорти билан шугулланиш истагида булганлар сонининг ортиши дамда ушбу спорт турининг географик жидатдан кенгайиб бо-риши бевосита юкори малакали кадрларга булган эдтиёжни янада оширади. Шу сабабдан кураш му-тахассислари тайёрлаш тизимини сифат жидатидан янги боскичга олиб чикиш, ушбу жараённи халкаро стандартларга мувофик ташкил этиш зарурати юзага келади.

Олимпия ва Осиё уйинлари дастурига кири-тилган бир катор яккакураш спорт турларининг ривожланиш тарихи, хусусан, уларнинг Олимпия уйинлари дастурига киргунгача босиб утган та-дрижий ривожланиш йулини тадлил этиш мудим адамиятга эга. Бу уринда ушбу спорт турларини ривожлантириш стратегиясини курашга татбик этиш ута мудим, деб дисоблаймиз.

Тадкикотнинг максади кураш мутахассислари тайёрлаш тизимини хорижий тажрибалар асосида ташкил этиш амалиётини куллаш юзасидан хулосалар ишлаб чикиш.

Тадкикотнинг вазифалари. Илмий-услубий манбааларни тадлил килиш, кураш мутахассислари тайёрлаш амалиётини тадлил килиш, Олимпия уйин-лари дастурига киритилган яккакураш спорт турлари буйича мутахассислар тайёрлаш стратегиясини кураш мутахассислари тайёрлаш тизимига жорий этиш юза-сидан хулосалар ишлаб чикиш.

Тадкикот натижалари ва мухокамаси. Олиб борилган тадкикотлар ва илмий-услубий манбаа-ларнинг тадлили шуни курсатдики, мазкур спорт турларида кадрлар тайёрлаш амалиёти жадонда узига хос равишда амалга оширилади. Бу борада таеквон-до мутахассислари тайёрлаш тажрибасидан кураш спортида фойдаланиш юкори самарадорликка эга, деб дисоблаш мумкин.

Олиб борилган тадлиллар шуни курсатдики, таеквондо спортини ривожлантириш, уни Олимпия уйинлари дастурига киритишгача булган даврда бир катор узига хос ёндашувлар олиб борилган. Бундай амалий ишлардан бири бу таеквондо спортининг хусусий жидатларини илмий асослаш эди [3]. Та-еквондо спортининг ривожланиши ва оммалаши-шида дастлабки килинган ишлардан энг асосийси бу унинг каратедан фаркли жидатларини асослашга каратилган эди. Корейс мутахассисларининг узок йиллик олиб борган изланишлари, таеквондо та-рихи, унинг фалсафий ва маънавий асослари корей миллатига бориб такалиши дакида эди. Шу сабабдан

дам бу борада бир катор илмий ишлар ва тадкикот-лар олиб борилди. Натижада таеквондо унга ухшаш булган бошка спорт турларидан дар томонлама фарк килиши асосланди.

Навбатдаги боскичда таеквондони укув фани сифатида ёшларга ургатиш жараёнлари ташкил этилган. Бу даврда таеквондо Жанубий Корея таълим тизимининг деярли барча боскичларида укув предмети сифатида укитила бошлади. Таълим олувчиларнинг имкониятлари, жинси, ёши ва бошка курсаткичларига кура таеквондони табакалаштириб укитиш йулга куйилди. Таеквондони ривожланти-ришнинг энг мудим ва дал этувчи боскичларидан бири бу олий таълим муассасаларида мутахассислар тайёрлашнинг максадли йулга куйилганлиги эди [4]. Бу боскичда миллий университетларда таеквондо мутахассислари тайёрлашга катта эътибор карати-либ, нафакат таеквондони ургатувчи мутахассислар, балки, таеквондо туризми, таеквондочиларнинг жа-родатланиши урганувчи мутахассислар, таеквондо тадбирларини бошкариш ва шу каби кенг куламли ихтисосликлар ажралиб чикди.

Х,озирда Жанубий Кореянинг деярли барча университетларида таеквондо клублари, таеквондо факультетлари ва мутахассислар тайёрлашга ихти-сослашган йуналишлар мавжуд. Энг адамиятлиси шундаки, хорижий фукаролар учун махсус имтиёзлар ва шароитлар яратилган булиб, олий таълимнинг барча боскичларида (бакалаврият, магистратура, докторантура) хорижий фукаролар таеквондо йуна-лишида укишга кабул килинади. Бундан куринадики, таеквондо бир пайтнинг узида спорт туригина булиб колмасдан, таълим тизимининг ажралмас кисми си-фатида эътироф этилади.

Таеквондонинг Олимпия уйинлари дастурига киритилиши (2000 йил) унинг нуфузи ва омма-вийлигининг ошишига ижобий таъсир этди. Аммо корейс халки, хусусан, Жанубий Корея дукумати бу натижа билан чегараланиб колгани йук. Даст-лаб, мадаллий олий таълим тизимида таеквондо мутахассислари тайёрланган булса, дозирги кунда дунёнинг энг ривожланган мамлакатларидаги хори-жий олий таълим муассасаларида таеквондо мута-хассислари тайёрлаш амалиёти мавжуд. Масалан, АКШ, Европа, Осиёнинг бир катор давлатларида, жумладан, Узбекистонда дам таеквондо айрим университетларда фан сифатида укитилади дамда кадрлар тайёрланади.

Кайд этиш жоизки, таеквондо мутахассислари тай-ёрлашда Корея Миллий Спорт Университета (Korean National Sport University) алодида урин тутади. Ушбу университет кадрлар тайёрлаш билан бир пайтда илмий-тадкикотлар олиб боришда дам етакчилардан саналади.

Корея Миллий Спорт Университети таеквондони укитиш дастурига кура [5], номзодлар мазкур спорт турига хос булган фундаментал билимларни эгал-лаши керак. Хусусан, таеквондо тарихи, назарияси, фалсафаси ва бошка шу каби талаблар шулар жумла-сидандир (1-жадвал).

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Жадвал

Корея Миллий Спорт Университети Таеквондо ихтисослигида бакалавр академик даражаси учун уцитиладиган фанлар

№ Мавзулар Кредит

Таеквондо асослари буйича курслар

1 Институтларда таеквондони укитиш 2

2 Таеквондонинг замонавий тарихи 2

Таеквондо назарияси

1 Таеквондо фалсафаси 2

2 Таеквондо машгулотлари методлари 2

3 Таеквондо пумсаи 2

4 Таеквондони укитиш методлари 2

5 Таеквондо техникасини биомеханик тадлил килиш 2

6 Таеквондо техникасини анатомик тадлил килиш 2

7 Таеквондо ва Спорт дипломатияси 2

8 Таеквондо нутрицияси тадлили 2

9 Таеквондода дакамлик 2

10 Таеквондода психологик тадлил 2

Таеквондо машгулотлари буйича курслар

1 Таеквондо мусобакаларига радбарлик 2

2 Таеквондо машгулотлари ва кургазмалар 2

3 Таеквондо муаммолари буйича семинарлар 2

4 Таеквондо бошкаруви 2

5 Таеквондо тадбирларини ташкил этиш 2

6 Жанг санъатлари киёсий тадлили 2

Диссертация буйича курслар

1 Таеквондо фанида тадкикот усуллари 2

2 Таеквондо тадкикотларида статистика 2

Жами кредитлар 40

Юкоридаги 1-жадвалдан куриш мумкинки, таеквондо мутахассислари тайёрлашга мулжалланган укув дастури мазмун жидатидан юкори даражада ихтисослашган. Булажак мутахассислар нафакат таеквондони ургата олиш куникма ва малакаларига эга буладилар, балки, таеквондони оммалаштириш, уни бошкариш, таеквондо тадбирларига радбарлик килиш каби куникмаларни дам шакллантиришлари талаб этилади. Бу уринда укув дастурида келтирилган мавзулар, уларнинг таеквондога тегишли булган барча содалар ва йуналишларни камраб олганлигини юкори бадолаш мумкин.

Таеквондо буйича илмий-педагогик кадрлар тайёрлаш Жанубий Кореянинг деярли барча универ-ситетларида йулга куйилган. Укув жараёни билан бирга илмий-тадкикот ишларининг олиб борилиши ушбу спорт турида етук мутахассислар шакллани-шига замин булади. Бир нечта илмий-платформалар, хусусан, GoogleScholar ва Web of Science ахборот манбааларида кайд этилган илмий-тадкикот ишлари тадлил этилганда юкоридаги фикрлар уз тасдигини топди. Бу борада бошка бир катор спорт турлари, ма-салан, дзюдо, эркин кураш, бокс ва пенчак силат спорт турларида дам кураш билан таккосланганда сезиларли даражада куп илмий нашрлар мавжудлигини куриш мумкин (1-расм).

нашрлан (марта) Пкураш Птаеквондо пенчак силат дзю

Пэркин кураш. Пбокс

Расм. Турли яккакураш спорт турлари буйича халцаро нашрлар курсаткичи (маълумотлар Web of Science ва Google Scholar буйича)

Юкоридаги расмдан куриш мумкинки, турли якка-кураш спорт турларида олиб борилган тадкикот ишла-ри турлича булиб, кураш билан таккосланганда жуда юкори курсаткич кайд этилганлигини куриш мумкин. Олинган маълумотлар курашга доир илмий-тадкикот-лар самарадорлигини ошириш заруратини курсатади.

Тадлил этилган миллий спорт турларини ривож-лантириш тажрибасидан маълум булдики, жадонда куплаб миллий уйинлар (жисмоний машк туркумлари) турлари мавжуд булиб, уларнинг аксарияти спорт тури даражасига чика олмаган. Аммо, бугунги глобаллашув ва ривожланиш даврида дар бир халк узига тегишли миллий жисмоний тарбия ва халк уйинларини дамда спорт турларини янада ривожлантиришга интил-мокдалар. Миллий спорт турларини ривожлантириш фонида ушбу спорт турларига ухшаш булган бошка спорт турлари билан узаро ракобат юзага келади. Бунда узаро ухшаш булган бир нечта спорт турлари орасидан муайян спорт тури устувор даражада омма-вийлашишига эришилади.

Миллий спорт тури - кураш мисолида фикр бил-дириладиган булса, курашни оммавийлаштириш ва уни келгусида Олимпия уйинлари дастурига киритиш учун тула асослар мавжуд. Аммо, бугунгача ушбу жидатлар, курашнинг узига хослиги, унинг хусусий жидатлари дамда келиб чикишини илмий асосда тав-сифлочи манбаалар етарли эмас. Мавжуд манбаалар эса жуда тор доирада булиб, халкаро даражадаги нашрлар ва кенг фойдаланувчиларга етиб бормаган. Бу долат бевосита мутахассислар тайёргарлиги тизимига дам боглик масала саналади.

Хулоса. Олиб борилган адабиётлар тадлили, хориж тажрибасини урганиш дамда кураш мутахас-сислари тайёрлаш тизимини тадлил этиш асосида куйидаги хулосаларга келинди:

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

1. Курашни ривожлантириш ва уни Олимпия уйин-лари дастурига киритишда аввало мадаллий мутахас-сислар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш зарур.

2. Кураш мутухассислари тайёрлашда булажак му-тахассисларнинг кураш ихтисослигида чукур билимга эга булишларига эришиш, амалий ва назарий билим-лар интеграциясига асосланган укув жараёнларини ташкил этиш керак.

3. Узбекистондаги олий таълим муассасаларида, хусусан, жисмоний тарбия ва спортга ихтисослашган олий таълим муассасаларида дамда жисмоний мада-ният факультетларида курашни бирламчи ва устувор спорт тури сифатида укитишни ташкил этиш керак.

4. Кураш буйича илмий-педагогик кадрлар тайёр-

со см о см

со

го га t

0

Q. W

1

с го

48227U

350240

215339

80758

22108

982

№3-2023

www.fansports.uz

11

Спорт машFулотлари: техника, тактика, усулият

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

лаш максадида жисмоний тарбия ва спортга ихтисо-слашган олий таълим муассасалари хамда жисмоний маданият факультетларида курашни илмий урганиш максадида илмий-тадкикотлар самарадорлигини ошириш зарур.

5. Хорижий фукаролар учун жисмоний тарбия ва спортга ихтисослашган олий таълим муассасалари хамда жисмоний маданият факультетларида бака-лаврият, магистратура ва докторантура учун алохида кабул квоталари шакллантириш ва уларни маълум имтиётиёзлар асосида укишга кабул килиш керак.

AgaSueTnap:

1. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Kurash milliy sport turini rivojlantirish va uning xalqaro nufuzini yanada oshirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Qarori. 2020 yil 4 noyabr, pQ-4881.

2. O'zbekiston Respublikasi Prezidentining "Jismoniy tarbiya va sport sohasida kadrlarni tayyorlash hamda ilmiy-tadqiqotlar tizimini yanada takomillashtirish chora-tadbirlari to'g'risida"gi Qarori. 2022 yil, 3 noyabr. PQ-414.

3. Moenig, U., Sungkyun, C., & Taek-Yong, K. (2014). Evidence of Taekwondo's roots in Karate: An analysis of the technical content of early Taekwondo literature. Korea Journal, 54(2), 150-178.

4. Johnson JA. Taekwondo as an Academic Field of Study for Non-Koreans: An Unconventional and Extreme Form of Martial Arts Tourism. Sustainability. 2021; 13(6):3124.

5. https://www.knsu.ac.kr/eng/academic/taekwondo.do

rs

... I

kid

To contact with the author:

shuUirjan.gaziyy/@tnaiLru

PhD, docent SH.SH. GAZIEV1

1Uzbek state university of physical education and sport, Chirchik city, Uzbekistan

PRIORITY AREAS OF THE LONG-TERM SAMBO TWINING SYSTEM

Аннотация

Annotation

CO см о

OJ CO

ra та t

0

Q.

1

С

га

В данной статье описывается роль самбо в мире в последние годы и результаты соревнований. При этом то, как организованы этапы подготовки в разрезе стран, определяется на основе программ. Значение самбо в развитии спорта самбо в Узбекистане и дорастании молодого поколения до физической зрелости широко интерпретируется.

Ключевые слова: самбо, многолетняя подготовка, соревнование, тренировка, соревнования, ученики спортивной школы, молодежь, подготовительные этапы, спорт, воспитательный процесс.

Мазкур маколада самбо спорт турининг сунгги йилларда дунёда эгаллаётган урни ^амда мусобака натижалари ёритилган. Шу билан бирга, мамлакатлар кесимида тайёргарлик боскичлари кай тарзда ташкил этилганлиги дастурлар асосида белгилаб утилган. Узбеки-стонда самбо спорт турини ривожлантириш ^амда ёш авлодни жисмонан етук булиб усишида самбонинг а^амияти кенг талкин этилган.

Калит сузлар: самбо, куп йиллик тайёргарлик, мусобаца, машгулот, беллашувлар, мактаб уцувчилари, ёшлар, тайёргарлик босцичлари, спорт мактаби, таълим жараёни.

This article describes the role of sambo in the world in recent years and the results of the competitions. At the same time, how the preparation stages are organized by country is determined on the basis of programs. The significance of sambo in the development of the sport of sambo in Uzbekistan and the growth of the younger generation to physical maturity is widely interpreted.

Key words: sambo, long-term training, competition, training, sports school students, youth, preparatory stages, sport, educational process.

The sport of sambo is developing more and more in the world, surprising the representatives of many countries with the technical and tactical actions performed in the competitions. As the sambo wrestlers are showing their talent in the international arenas, the results of their many years of training and the training programs and methods used by the coaches are reflected.

Performance is not an achievement achieved after a month or a year of training loads, but the path traveled since the beginning of sports. At the same time, preparation requires proper distribution of training processes, rational planning of each period, and scientifically based individual approach to each athlete.

Training of an athlete is a multifaceted process that has its own content and form of organization, has a complex systemic effect on the athlete's personality, physical condition and health, and is aimed at his comprehensive education.

Long-term training in sports is the only process of competition and educational activity that ensures the continuity of tasks, tools, methods, and organizational forms of training at these stages [1].

Long-term sports training is a single process of competitive and training activities that ensures the

continuity of tasks, tools, methods, and organizational forms of training by stages: sports and recreation, preliminary training, preparation, improvement of sports skills and higher sports skills.

Due to the fact that the exact order of the multi-year training program of sambo wrestlers in the world has not been established, the long-term maintenance of high results of athletes remains one of the pressing problems. Because there are no special criteria defined by coaches for the preparation process of the period from the athlete who took the first step to the sport to the level of the athlete who takes prizes in prestigious international competitions. This issue can be caused by the change of competition rules and weight categories of sambo wrestling in recent years. However, as the performance and development indicators are increased based on the scientific-methodical approach to the training of champions in each Olympic sport, the development of the sambo sport, which is becoming significantly popular today, also requires a scientific solution to many problems [2].

The representatives of our country have been successfully participating in the World and Asian championships, the «A» World Cup dedicated to

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.