Научная статья на тему 'ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИГА ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШГА БЎЛГАН ТАШКИЛИЙ-МЕТОДИК ЁНДАШУВЛАР'

ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИГА ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШГА БЎЛГАН ТАШКИЛИЙ-МЕТОДИК ЁНДАШУВЛАР Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
69
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИ / МЕДАЛЛАР / ТАЙЁРГАРЛИК / ТАҲЛИЛ / НАТИЖАЛАР / ЁНДАШУВ ТУРЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Шакиржанова К.Т., Люлина Е.С.

Мазкур мақолада дунёнинг етакчи мамлакатларида сўнгги йилларда Олимпия ўйинларига тайёргарлик кўришга бўлган ташкилий методик ёндашувлар, Олимпиада ўйинларида қўлга киритилган медаллар таҳлили ёритилган бўлиб, илғор хорижий тажрибалар асосида мамлакатимиз спортида ўзига хос бўлган тизимни яратиш масаласига эътибор қаратилган.В данной статье рассматриваются организационные и методологические подходы к подготовке к Олимпийским играм последних лет в ведущих странах мира, анализ медалей, завоеванных на Олимпийских играх, и акцентируется внимание на вопросе создания уникальной системы для спорта нашей страны, на основе передового зарубежного опыта.Organizational and methodological approaches for preparing to Olympic Games during latest years in eminent states in the world and medal’s analytics obtained on Olympic Games as well as are presented in current study. Moreover, focus on especial characteristics on sport preparation system of Uzbekistan based on advanced international experience.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям , автор научной работы — Шакиржанова К.Т., Люлина Е.С.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ОЛИМПИЯ ЎЙИНЛАРИГА ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШГА БЎЛГАН ТАШКИЛИЙ-МЕТОДИК ЁНДАШУВЛАР»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ратуры, позволяющей получать срочную информацию о состоянии спортсменов в условиях тренировочной и соревновательной деятельности;

Эффективное использование современных аппаратно-программных комплексов может осуществляться только высококвалифицированными специалистами, прошедшими специальную стажировку и обучение в ведущих научных центрах;

Необходимо предусмотреть создание программы постоянной финансовой поддержки молодых ученых (в форме грантов или заказов на выполнение НИР) по актуальным проблемам теории и методики тренировки спортсменов.

Только комплексное решение всего круга кадровых, организационных и финансовых проблем может обеспечить прорыв в подготовке высококвалифицированных научно-педагогических кадров и создаст условия для достижения стабильно высоких спортивных результатов.

Заключение. Однократная неожиданная победа конкретного спортсмена на Олимпийских играх еще не говорит об уровне развития спорта. Это может быть необычайное стечение обстоятельств, феноменальная одаренность отдельного спортсмена или простое везение. Все это может случиться только один раз в жизни и никак не характеризует степень развития спорта в стране.

Системный прогресс спортивных достижений может быть обеспечен только при условии постоянного внедрения данных современной науки в практическую

работу высококвалифицированных тренеров, способных ставить перед учеными новые задачи и внедрять результаты проведенных исследований в жизнь. При такой организации учебно-тренировочного процесса особая роль будет отводиться сотрудникам КНГ, осуществляющим сбор и анализ данных, полученных при помощи современной диагностической аппаратуры. Такая организация всей системы подготовки высококвалифицированных спортсменов не приведет к мгновенному прогрессу и потребуется время для создания группы специалистов - единомышленников, объединенных в рамках отдельной научно-педагогической школы по конкретному виду спорта. Но это будет не бесполезная работа и она обязательно приведет к победе.

Литература:

1. Абалян, А.Г. Научно-методическое обеспечение спортивных сборных команд России /А.Г. Абалян, А.А. Деревоедов, А.А. Мирош-ников, Н.В. Кубеева, Е.Б. Акимов// - М.: ВНИИФК, 2007. - С. 2-4.

2. Новиков А.А. История и будущее научного обеспечения сборных команд России (к 80-ти летнему юбилею ВНИИФК) Лесной вестник. 2014.- № 2, С. 165 - 166

3. Тимофеев В.Д. Сравнительный анализ моделей научно-методического обеспечения подготовки сборных команд СССР и России. / Тимофеев В.Д., Обвинцев А.А., Зекрин Ф.Х., Зебзеев В.В., Каверин В.Ф. // Ученые записки университета имени П.Ф. Лесгафта, 2022.- №10 (212) С. 437-443

4. Шиян В.В. Научно-педагогические школы ГЦОЛИФК и их роль подготовке высококвалифицированных тренеров и спортсменов в видах единоборств. / Сборник научных и научно-методических статей. М ГЦОЛИФК, 2017.С. 29-36.

5. Шиян В.В. Организационные проблемы научного и методического обеспечения подготовки высококвалифицированных спортсменов / FAN-SPORTGA 2020, №6 С. 3-5.

Педагогика фанлари номзоди, профессор К.Т. ШАКИРЖАНОВА1 Катта укитувчи Е.С. ЛЮЛИНА1

Узбекистан давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шадри, Узбекистан

Муаллиф билан богланиш учун:

lyulina-80@mail.ru

ОЛИМПИЯ УИИНЛАРИГА ТАИЁРГАРЛИК КУРИШГА БУЛГАН ТАШКИЛИИ-МЕТОДИК ЁНДАШУВЛАР

Аннотация

Annotation

В данной статье рассматриваются организационные и методологические подходы к подготовке к Олимпийским играм последних лет в ведущих странах мира, анализ медалей, завоеванных на Олимпийских играх, и акцентируется внимание на вопросе создания уникальной системы для спорта нашей страны, на основе передового зарубежного опыта.

Ключевые слова: олимпийские игры, медали, подготовка, анализ, результаты, типы подходов.

Мазкур маколада дунёнинг етакчи мамлакатларида сунгги йилларда Олимпия уйинла-рига тайёргарлик куришга булган ташкилий-методик ёндашувлар, Олимпиада уйинларида кулга киритилган медаллар та^лили ёритилган булиб, илгор хорижий тажрибалар асосида мамлакатимиз спортида узига хос булган тизимни яратиш масаласига эътибор каратилган.

Калит сузлар: олимпия уйинлари, медаллар, тайёргарлик, тацлил, натижалар, ёндашув турлари.

Organizational and methodological approaches for preparing to Olympic Games during latest years in eminent states in the world and medal's analytics obtained on Olympic Games as well as are presented in current study. Moreover, focus on especial characteristics on sport preparation system of Uzbekistan based on advanced international experience.

Key words: Olympic Games, medals, preparing, analysis, approaches.

Долзарблиги. Замонавий Олимпия уйинларига миллий терма жамоаларни тайёрлаш ва уларнинг самарали иштирокини таъминлаш мамлакат ривож-ланиши ва унинг тузумининг ижтимоий адамиятини аниклаб берувчи жараёнга айланиб бормокда. Жадон

дамжамияти томонидан умуман спортга ва хусусан Олимпия уйинларига булган кизикиш мунтазам усиб бормовда. Зеро бу уйинлар замонамизнинг мудим спорт ва маданий ходисасидир. Жадонда содир булаёт-ган йирик сиёсий ва ижтимоий-иктисодий узгаришлар

со см о см

со

Ю га t

0 d w

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

со см о см

со

го га

0

ю

1

Олимпия спорт турлари ривожланишига, жадон спорт майдонларида кучларнинг таксимланишига бевосита таъсир курсатади. Жадоннинг етакчи давлатларининг иктисодий ва ижтимоий ривожланишининг юкори суръатлари Олимпия майдонида ракобатнинг ва спорт натижалари даражасининг усишига мукаррар олиб келади.

Бундай ракобат шароитларида бутун Олимпия тайёргарлиги боскичларида машгулот жараёнлари-ни тузишнинг янги технологияларини излаб топиш зарур. Турт йиллик Олимпия тайёргарлиги тизимини ривожланитиришнинг етакчи омиллари - бу тизим-ли-яхлит дастурлаш асосида бошкарув тизимини му-раккаблаштириш ва кайта куришдир (В.М.Игуменов, 1992., Б.Н.Шустин ва бошк. 1995., В.С.Родиченко, 2003., И.Б.Казиков, 2003).

Бугунги кунда малакатимизда спортчилар 2024 йилда Париж шадрида булиб утадиган Олимпия уйинларига фаол тайёргарлик олиб бормокдалар. Турт йилликнинг асосий мусобакаларида иштирок этиш дар бир давлат, жумладан Узбекистан учун дам ута мудим дисобланади. Энг юксак максадларга эришиш учун Ёшлар сиёсати ва спорт вазирлиги, Миллий олимпия кумитаси, спорт турлари буича миллий Фи-дерациялар томонидан терма жамоаларни Олимпия уйинларига муносиб тайёрлаш борасида конструктив чора-тадбирлар амалга оширилмокда.

Тадкикот максади олимпиада олди тайёргар-лигига булган турли хил ёндашувларни урганиш ва Узбекистон шароитларини инобатга олган долда энг макбул вариантини риёбга ошириш.

Вазифалар:

Олимпиада олди тайёргарлигини ташкил килиш ва бошкаришга булган илгор ёндашувларни урганиш.

Узбекистон миллий олимпия терма жамоаси енгил атлетикачиларининг уйинлардаги иштирокларини ретроспектив тадлили ва Парижда (2024) утказилади-ган Олимпия уйинларидаги иштироки натижаларини башорат килиш.

Тадкикот методлари: тадлил килиш, синтезлаш, мусобакалар баённомаларини урганиш, ретроспектив тадлил, башоратлаш.

Тадкикот натижалари ва уларни мудокама килиш. Олимпия уйинларига тайёргарлик куриш тизимини урганишда Хитой, АКШ, Буюк Британия давлатлари катта кизикиш уйготади, чунки бу дав-латлар жамоалари голибликка асосий даъвогарлар каторида медаллар учун кураш олиб борадилар ва галабалари эвазига жадонда етакчи уринларни эгаллаб келадилар (1-жадвал).

1-жадвал

Токио-2020 ёзги Олимпия уйинларининг норасмий жамоавий биринчилиги натижалари

Т/р Давлатлар Олтин Кумуш Бронза Жами

1 АКШ 39 41 33 113

2 Хитой 38 32 18 88

3 Япония 27 14 17 58

4 Буюк Британия 22 21 22 65

5 Узбекистон 3 0 2 5

Замонавий Олимпия спортининг бутун тарихи даво-мида турли давлатларда учта узаро боглик ва айни пайтда бир-биридан тубдан фарк килувчи Олимпия тайёргарлигини тузишга булган ёндашув амалга оши-риб келинади. Тадкикотимиз доирасида Токио-2020 Олимпия уйинларида енгил атлетика спорт турида медаллар жамгармасига сезиларли дисса кушган иштирокчи давлатларнинг Уйинларидаги натижала-рини караб чикамиз (2-жадвал).

2-жадвал

Токио-2020 ёзги Олимпия уйинларида енгил атлетика буйича норасмий жамоавий бадслар якунлари

Т/р Давлатлар Олтин Кумуш Бронза Жами

1 АКШ 7 12 7 26

2 Хитой 5 0 0 5

3 Япония 4 4 2 10

4 Буюк Британия 4 2 3 9

5 Узбекистон 4 1 4 9

Урганишларимиз давомида спорт турларини жадал ривожланиши учун турли мамлакатларда ёндашувлар турлича эканига гувод булишимиз мумкин. Жума-ладан, АКШда асосан домийлар ва меценантларни кенг жалб этиш оркали спортчиларни тайёрлаш масаласи юкори даражада дал этилади. Хусусан, мамлакатнинг барча таълим муассасалари, клублар ва кунгилли жамиятларда шугулланувчи спортчиларга катта микдорда бегараз кумак беришини, буни биз исталган интернет тармоклари ёки бошка манбаалар оркали кузатишимиз мумкин. Бирок шундай булсада, спортчиларнинг тайёргарлик жараёни, машгулотларда кулланиладиган восита, усуллар шунингдек, фармо-кология дамда тикловчи воситалар хусусида етарлича очик маълумотлар олиш мушкул. Бу дам спорт сири сифатида мадфийлиги кафолатли тарзда ёпик сакла-ниши ушбу мамлакат спорти сиёсатининг стратегик долати деб бадолашимиз мумкин.

Хитойда эса спортчилар тайёрлаш тизмидаги до-лат узига хос булиб, стол тенниси, батутда сакраш, бадминтон, спорт гимнастикаси ва баскетбол каби спорт турларига асосий эътиборни каратиши билан адамиятлидир. Бу спорт турларига Осиё ва Олим-пияда уйинларида асосий медал келтирувчи спорт турлари сифатида каралади. Шунингдек, болалар ва аёллар спорти масалаларида доимий мониторинг олиб бориш оркали мусобакаларда медаллар учун асосий давогар сифатида иштирок этиб келади. Асосий ва жиддий мусобакаларга тайёргарлик жараёнлари катъий тартиблаштирилган тарзда амалга оширили-шини кузатишимиз мумкин. Хусусан, тартиб интизом, машгулотларнинг жиддий тартибда олиб борилиши, унда кулланилаётган барча восита ва моддий-техник таъминот юксак даражада шакллантирилиши куп сонли хитойликларнинг спорт оламидаги устунлигини таъминлайди.

Караб чикилаётган ёндашувларда биринчиси енгил атлетика спорти учун ташкилий-методик ти-зим доирасида тайёрларлик олиб боришни назарда тутади, кейинчалик энг кучли спортчилар Олимпия уйинларида иштирок этиш учун миллий жамоага

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

бирлаштирилади. Тайёргарлик куйидан, спорт мактаб-лари, Олимпия ва Паралимпия спорт турларига тай-ёрлаш марказлари, спорт федерациялари, олий спорт мадорати мактаблари даражасида амалга оширилади ва кейинчалик спортчилар саралаш мусобакалари тизими оркали миллий жамоага, ундан кейин эса укув-машгулот йишнларига жалб килинади, уларнинг халкаро мусобакаларда иштироки таъминланади (1). Бундай ёндашувнинг амалга оширилиши дозирги кунда АКШ, Германия, Буюк Британия, Узбекистан спорти учун хосдир.

Иккинчи ёндашув Олимпия уйинларида энг юкори умумжамоавий натижага эриша оладиган терма жамо-ани тайёрлашга каратилган яхлит олимпия тайёргар-лиги тизимини шакллантиришга каратилган. Бундай ёндашувни руёбга ошириш, жадон амалиётининг кур-сатишига, давлат турт йилликининг энг мудим старти - Олимпия уйинларида юкори натижаларга эришиш вазифаси юклатилган олимпия тайёргарлигининг кат-тик ташкилий-методик схемасини шакллантира ола-диган жойларда амалга оширилиши мумкин. Бундай ёндашув охирги ун йилликларда Хитойда (1млрд 418 млн.дан зиёд адоли булса, тупланган медаллар нисба-ти 1/800 минг) ва эътиборлиси Кубада (11 млн.дан зиёд адоли булса, тупланган медаллар нисбати 1/57 минг) дам катта муваффакият билан амалга оширилмокда. Барселона Олимпиадасида (1992) Куба жамоаси 31 медал, Атлантада (1996) 25 медал, Сиднейда (2000) 29 медал, Афинада (2004) 27 медал, Пекинда (2008) 30 медал, Лондонда (2012) 15 та медал, Рио де-Жанейро (2016) 11 та медал, охирги Токио-2020 Олимпиадасида (2020) 15 медални кулга киритган, бу 11 миллиондан зиёд адолиси булган ва иктисодиёти етарли даража-да ривожланмаган давлат учун улкан муваффакият дисобланади. Гарчи шуни эътиборга олиш жоизки, бундай муваффакиятга эришишда боксчилар, енгил атлетикачилар ва дзюдочиларнинг хизматлари катта.

Буюк Британияда спорт сиёсати бошка мамлакат-ларникидан катта фарк килмасада, бирок улар ёшлар-ни спортга кенг жалб этиш оркали ёш иктидорларни катта спортга тайёрлашда дунё мамлакатларига на-муна була олади. Хусусан, минтакадаги барча таълим муассасаларидан иктидорларни саралаб олиш тизим-ли равишда амалга оширилади. Танлаб олинганлар давлат таъминотига мувофик махсус дастурлар буйича келгуси жараёнларга тайёрлаб борилади. Спорт турла-рининг хусусиятларидан келиб чикиб, жамоавий ёки индивидуал тарзда олиб бориладиган машгулотларда энг замонавий восита, усуллар ва технологиялардан кенг фойдаланиши инглиз спортига хос жидатлардан саналади. Шунингдек, куп йиллик тайёргарлик давр-ларида умумий жисмоний тайёргарликни юксак дара-жага етказиб олганидан кейин айни спорт туридан бо-шкасига йуналтириш (трансфер) оркали маълум спорт туридан хатто икки карра Олимпия чемпионларини дам тайёрлашга эришган (асли енгил атлетикачилар Х,елен Гловер эшкак эшиш, Лиззи Ярнольд скелетон буйича икки карра Олимпияда голиби дисобланади).

Австралияда 36 та спорт турини ривожлантиришга каратилган давлат дастури кабул килинган булиб, унда

адолининг катта кисмини спортга жалб этиш оркали саломатлигини мустадкамлаш, иктидорларни спортга олиб кириш ва профессионал даражадга етгунига кадар тайёрлаш асосий вазифалардан дисобланади. Шунингдек, мактаб ёшидаги болалар уртасида дам спортни таргиб килиш, ривожлантириш масалалари тизимли равишда йулга куйилган булиб, доимий мусобакалар утказиш оркали иктидорлар саралаб оли-нади. Шу тарзда катта спорт жадал ривожлантирилади дамда жадон микёсида ракобатбардош тизим шакл-лантирилади. Австралияликлар Токио-2020 Олимпия уйинларида жами 46 та медалларни кулга киритгани, бу эса 26 млн.дан зиёд адолиси булган давлат учун медаллар нисбати 1/565 минг экани билан эътиборли эканини таъкилашимиз жоиз.

Узбекистан олимпия терма жамоаси мустакиллик-дан сунг жами 8 марта Олимпия уйинларида иштирок этиб, 36 та медалларни кулга киритган (10 та олин, 6 та кумаш, 20 та бронза). Мамалакат адолиси 36 млн. дан зиёд экани ва медаллар нисбати 1/1 млн.га тенг эканини кузатишимиз мумкин. Бу эса барча содаларда ривожланган мамлакатлардан сезиларли даражада ортда эканимиздан дарак беради.

Замонавий Олимпия спортида иккинчи ёндашувнинг жорий этилиши йилдан-йилга кийинлашиб бормокда, чунки бу спортнинг тижоратлашуви би-лан боглик булиб, бунда спорт федерациялари ва спортчиларнинг узлари мустакил булиб колдилар. Бу купрок боксчилар, яккакурашчиларга (кураш турлари) тааллукли булиб, Узбекистон бу спорт турларида медалларга умид боглайди. Уз навбатида, Халкаро бокс ассоциацияси (1ВА) коидаларида белгилани-шича, уз фаолиятида купи билан 12 та жанг утказган профессионал боксчиларга Олимпиадада иштирок этишига рухсат берилади. Бирок Узбекистон терма жамоаси Олимпия уйинларида иштирок этган давр-ларда профессионал рингда катнашган боксчилар дали булмаган эди (медалларга сазовор булган боксчилар Олимпиададан сунг профессионал боксга утишган). Бундай тайёргарлик варианта хам бизнинг давлатимиз учун маъкул дисобланади.

Профессионал спортчилар учун энг мудим мотивация - моддий бойликдир. Бунинг даммаси Олимпиада-га тайёргарлик куришда биринчи ва иккинчи ёндашув-лар орасидаги учинчи ёндашувнинг шаклланишига олиб келди. Эътибор этиш жоизки, узбек спортчилари ёзги Олимпия уйинларида иштирок этишни бошла-ганларидан буён (Атланта-1996) турли даражадаги 36 та медалларни кулга киритишган. Улардан 5 та олтин медал Н.Абдуллаев, Х.Дусматов, Ш.Заиров, ФЛибназаров, Б.Жалолов томонидан козонилган. Бу муваффакиятлар замирида Олимпиадага тайёргар-ликнинг муросали стратегиясини амалга оширишга каратилган давлат бошкарув органлари, спортчилар, МОК;, миллий федерацияларнинг узаро дамкорлиги ётади. Бу учинчи ёндашув жамият ривожланишининг демократик тамойилларига амал килувчи ва Олимпия уйинларида муваффакиятли иштирок этишга даъвогар дисобланган аксарият давлатлар учун самарали ва реал саналади.

со см о см

со

го га t

0 Q. W

1

с го

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Замонавий Узбекистан шароитларида миллий олимпия жамосининг Олимпия уйинларидаги ютукла-ри, иштироки самарадорлиги хамда баркарорлиги давлат, миллий федерациялар ва МОК нинг Олимпи-адага тайёргарликнинг биринчи ёндашувини окилона амалга ошириш кобилятига боглик булади. Бу узаро назорат ва зиммага юклатилган мажбуриятларнинг бажарилиши учун катъий жавобгарликни назарда тутади. Ушбу тайёргарлик тури учун етакчи вазифалар (енгил атлетика мисолида) куйдагилардан иборат:

Олимпия уйинларида иштирок этиш хукукини берувчи меъёрларни бажариш.

Енгил атлетика буйича Узбекистон миллий олимпия терма жамоасини шакллантириш.

Олимпия уйинларида муваффакиятли иштирок этиш (асосий мусобакаларга утиш ва совринли урин-лар учун курашиш).

Миллий терма жамоани муваффакиятли тайёрлаш учун тайёргарлик дастури (концепция) тузилади, бу ерда жахонда енгил атлетика турларининг рейтинг буйича холати мониторинги (топ-лист)ни инобатга олиб ва уларнинг натижаларини мамлакатимиз етакчи енгил атлетикачилари натижалари билан таккослаб, дунёнинг кучли спортчилари билан ракобатлаша оладиган спортчилар танланади ва терма жамоа ша-кллантирилади. Кейин асосий тайёргарлик Тошкент вилояти Янгиобод шахрида жойлашган Республика укув-машгулот базасида (200-250 кун давомида) ёки булажак Олимпия уйинлари булиб утадиган жойнинг географик шароитларига мос (ухшаш) хорижий база-ларда олиб борилади. Бунда машгулот юкламалари хажмини ошириш, юкори баркарор натижаларга эришиш учун функционал ва жисмоний курсаткичлар даражаси хамда маънавий-ахлокий сифатларни такомиллаштириш асосий вазифалар хисобланади (3). Барча контингент учун зарур тиббий таъминот (1 йилда икки мартда - чукур тиббий текширув),

шунингдек, фармакологик, физиотерапия ва психологик кумак амалга оширилади. Олимпия уйинларида иштирок этиш учун даъвогар булган хар бир спорт-чига 15-16 мусобакаларда иштирок этиш, шулардан 8-10 та халкаро микёсдаги мусобакаларда катнашиш таъминланади. 2021 йилда Узбекистон олимпия терма жамоаси Токио-2020 Олимпия уйинларида иштирок этди, делегация таркибида 7 нафар енгил атлетикачи катнашди (3-жадвал).

3-жадвал

Узбекистон енгил атлетикачиларининг Токио-2020 Олимпия уйинларидаги натижалари

Т/р ФИ.Ш. Тури XXXII Олимпия уйинларидаги натижаси Урин Умумий иштирок чилар сони

1. Радзивил Светлана Баландлик 190см 21 30

2. Садуллаева Сафина Баландлик 196 6 30

3. Ходжаев Сухроб Боскон 71.26 29 31

4. Резниченко Дарья Узунлик 6 м 19см 26 30

5. Курбанов Руслан Уч хатлаб Чизик босилган _ 32

6. Худоярова Роксана Уч хатлаб 13.02 м 29 34

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

7. Воронина Екатерина Еттикураш 6298 12 24

Умуман олганда, жамоа курсатган натижани кутилган, деб айтиб булмайди. Факат баландликка сакровчи Садуллаева Сафинага омад кулиб бокди. У финал боскичига утиб, 1.96 см натижа билан олтинчи уринни эгаллади. Екатерина Воронина хам уз шахсий натижаси даражасида иштирок этди. Еттикурашда, гарчи Олимпия уйинларига рейтинг буйича йуллан-ма олган булсада, 12-уринни эгаллади. Е.Воронина Республика рекордчиси хисобланади - 6346 очко. Уй-инларда еттикурашнинг баландликка сакраш турида натижаси 183 см була туриб, у Олимпиадада анча паст натижа кайд этди - 177 см (941 очко). Агар у шахсий натижасини кайтарганда, бу йуналишда куп очко туплаб, етакчилар каторидан урин олиши мумкин эди.

4-жадвал

Париж-2024 Олимпия уйинларида Узбекистон енгил атлетикачиларининнг иштироклари натижаларини башорат килиш (5.08.2020 эълон килинган жахон топ-листидаги яхши натижалар билан таккослаш)

Т/р Ф.И.Ш. Енгил атлетикка тури Энг яхши натидаси Федерация томонидан башорат килинаётган натижа Лецензия берувчи меъёр 2022 йил учун жахон топ-листидаги энг яхши натижалар

I урин н — 5 нч а у III урин

1 С-ва С. баландлик 197 198 197 205 202 200

2 Р-л С. баландлик 198 202 197 205 202 200

3 Д-ва Н. баландлик 198 198 197 205 202 200

4 Р-ко Д. узунлик 6.85 6.90 6.86 7.23 7.13 7.12

5 А-ов А. узунлик 8.01 8.20 8.27 8.52 8.35 8.13

6 Н-ев Ж. узунлик 7.63 8.20 8.27 - - -

7 Д-ва Ш. уч хатлаб 14.30 13.70 14.55 15.47 14.94 14.79

8 Х-ва Р. уч хатлаб 14.38 14.40 14.55 - - -

9 В-на Е. еттикураш 6346 6430 6,480 6947 6867 6672

10 Х-ев С. боскон 72.67 78.00 78.20 81.98 81.58 81.12

11 Н-ва З. боскон 67.05 79.00 74.00 79.02 78.06 78.00

12 Д-в Ш. 10 000 м 29.30,0 28.20,0 27:00.00 - - -

13 П-в А. марафон 2.15,17 2.11,00 2:08.10 2.01,09 2.03,39

14 Х-ая М. марафон 2.33,24 2.30,00 2:26.50 2.18,17 2.14,18 2.18,20

15 Т-ва Е. марафон 2.39,28 2.27,00 2:26.50 - - -

со см о см

со

го га

0 а ю

1

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

Башоратлар дар доим дам узини окламасада, шунга карамай, биз аёлларда сакраш турларида башорат килинаётган мусобака натижасига умид боглаймиз. Лекин хакикатни тан олиб айтиш керакки, узок масофаларда ва марафонда лицензия берувчи меъ-ёрни бажаришга куйиладиган талаблар жуда юкори (меъёр Осиё рекордига якин: эркакларда - 2:06.16 (2002), аёлларда - 2:19.12 (2005)), бирок маълум бир давлатларда етарлича ривожланмаётган ва оммабоп булмаган спорт турларини ривожлантириш учун кузда тутиладиган имтиёзли уринлар буйича саралаб олиш имконияти мавжуд. Куриб турганимиздек, жамоа тар-киби асосан аёллардан ташкил топган (75%). Шунинг учун энг макбул ёндашув - бу учинчи вариант булиб, у юкорида ёритиб берилди. Бирок тайёргарликда Мар-казий Осиё минтакаси адолисининг менталитета ва маданий кадриятлари, уларнинг оилавий турмуш тар-зи, ота-оналарга, болаларга богланиб колинганлигини инобатга олиб, тайёргарликнинг иккинчи варианти маъкул эмас, чунки бундай ёндашув айникса уйи, ота-онаси ва болаларидан узокда буладиган спортчи хотин-кизларнинг психоэмоционал долатига таъсир килиши мумкин.

Хулосалар

АКШ, Хитой, Япония, Буюк Бритяния каби дав-латларнинг Олимпия уйинларидаги иштироки нати-жасида эгаллаб турган етакчи уринлари, шунингдек, уларнинг тайёргарлик тажрибаси эътиборга дамда урганишга лойик.

Узбекистан енгил атлетика миллий жамоаси мустакиллик давридаги Олимпиадаларда иштирок этиш мобайнида (8 та Олимпия уйинлари) битта дам медални кулга киритмаган. Жамоа таркибида купрок хотин-кизлар иштирок этади. Умумий норасмий ди-соб буйича жами медалларни сони 36 та экани ва 1 миллион адолига 1 та медал тугри келиши аникланди.

Мамлакатимизнинг маданий кадриятлари, анъ-аналари, менталитети, турмуш тарзи ва иктисодий долатидан келиб чикиб, Олимпиадага тайёргарлик куришга булган ёндашувни мослаштириш, уйгун-лаштириш оркали узига хос булган тайёргарлик тизмини жорий этиш максадга мувофикдир.

Ушбу тадлил олимпия даражасидаги спортчиларни тайёрлаш жараёнининг муваффакиятли концептуал моделларини аниклаш имконини берди. Такдим этилган мамлакатларнинг асосий йуналиши истеъ-додларни танлаш ва уларни янада ривожлантириш натижасида юкори марраларга эришишни таъмин-лашдир. Шунингдек, барча мамлакатларда элита спортини ривожлантириш буйича махсус максадли дастурлар, мураббийлар таркибини куллаб-кувватлаш ва кушимча таълим дастурлари амалга оширилмокда, илмий ёндашувга эътибор каратилмокда ва етарли даражада молиявий томондан таъминланмокда. Бу омиллар тугри ташкил этилсагина, мамлакатларга Олимпия уйинларидаги ютукларида ракобатбардош булиш имконини беради.

Адабиётлар:

1. Булатова М.М. Опыт подготовки национальных сборных команд различных стран к Олимпийским играм. Наука в Олимпийском спорте № 1. 2009.

2. Шакиржанова К.Т. Организационно-методические аспекты подготовки резерва высококвалифицированных легкоатлетов к предстоящей Олимпиаде. Сб. научных тезисов международной научно-практической конференции. Проблемы совершенствования системы подготовки высококвалифицированных спортсменов к Олимпийским играм. УзГосИФК. Ташкент, 2005.

3. Шакиржанова К.Т. Легкая атлетика в Узбекистане: проблемы и задачи дальнейшего развития. УзГОСИФК. Ташкент, 2008.

4. Huish, R., & Darnell, S. C. (2014). Cuban Sport Development. A Contemporary Cuba Reader: The Revolution under Raúl Castro, 367.

5. https://olympics.com/en/olympic-games/tokyo-2020/medals

6. https://olympics.com/en/olympic-games/beijing-2008

7. https://uzathletics.uz/

8. https://dev.abcdef.wiki/wiki/All-time_Olympic_Games_medal_table

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) Ф.Ш. АХМЕДОВ1

1 Самарканд давлат университети Самарканд шадри, Узбекистан

КУРАШ МУТАХАССИСААРИ ТАЙЁРЛАШ

Муаллиф билан богланиш учун:

a-farrux@samUu.uz

таЗИМИНИ XOPИЖИЙ TAЖPИБAЛAP ACOCEA TAШKИЛ ЭТОШ AMAЛИËTИ

Аннотация

Annotation

В настоящее время остро стоит вопрос подготовки специалистов по борьбе кураш. В данной статье были проведены анализы и даны выводы по совершенствованию системы подготовки специалистов по борьбе кураш на основе международного опыта. В результате анализа подтверждено использование зарубежного опыта в подготовке специалистов по борьбе кураш.

Ключевые слова: кураш, подготовка специалистов, зарубежный опыт, качество, эффективность.

Х,озирда кураш мутахассислари тайёрлаш масаласи долзарб х;исобланади. Мазкур маколада кураш мутахассислари тайёрлаш тизимини халкаро тажрибалар асосида такомиллаштириш юзасидан тахлиллар олиб борилган ва хулосалар берилган. Кураш мутахассислари тайёрлашда хорижий тажрибаларни куллаш юкори самарадорликка эгалиги олиб борилган та^лиллар натижасида тасдикланди.

Калит сулар: кураш, мутахассис тайёрлаш, хорижий тажрибалар, сифат, самарадорлик.

At present, the issue of training specialists in kurash is acute. In this article, analyzes were carried out and conclusions were given on improving the system of training specialists in kurash based on international experience. As a result of the analysis, the use of foreign experience in the training of kurash specialists was confirmed.

Key words: kurash, training of specialists, foreign experience, quality, efficiency.

Долзарблиги. Хозирда ^раш спорти билан шyFyллaнyвчилaр сонининг кескин ортиши маз^р

спорт т7рида мyтaхaccиcлaр тайёрлаш сифатини ошириш зaрyрaтини к^рсатмокда. ^рашни ривожлан-

со см о см со

t

0 о.

W

1

с

се

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.