Научная статья на тему 'Культурные аспекты перевода'

Культурные аспекты перевода Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
83
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
культура / цивилизация / перевод / культурный конфликт / универсальность / своеобразность / общность и специфичность. / culture / civilization / translation / cultural conflict / universality / nationality / community and specificity.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Гульсара Курбонова

В этой статье обсуждаются взгляды ученыхпереводчиков на взаимосвязь между культурой и переводом. В статье описывается понятие культуры в тесной связи с ценностями, традициями, обычаями, моральными нормами определенного народа. В статье анализируются философские аспекты концепций культуры и цивилизации. В качестве культурных аспектов перевода изучаются вопросы универсальности и самобытности культурного феномена, противоречий между культурами, отношения собственной культуры к чужой культуре.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Cultural translation aspects

This article discusses the views of translation scholars on the relationship between culture and translation. The article describes the concept of culture in close connection with the values, traditions, customs, moral norms of a certain people. The article analyzes the philosophical aspects of the concepts of culture and civilization. The issues of universality and originality of a cultural phenomenon, contradictions between cultures, the relationship of one’s own culture to another’s culture are studied as cultural aspects of translation.

Текст научной работы на тему «Культурные аспекты перевода»

Жамият ва инновациялар -Общество и инновации -Society and innovations

Journal home page: https://inscience.uz/index.php/socinov/index

Cultural translation aspects

Gulsara KURBONOVA1

National University of Uzbekistan

ARTICLE INFO

ABSTRACT

Article history:

Received March 2021 Received in revised form 20 March 2021 Accepted 15 April 2021 Available online 20 May 2021

Keywords:

culture,

civilization,

translation,

cultural conflict,

universality,

nationality,

community and specificity.

This article discusses the views of translation scholars on the relationship between culture and translation. The article describes the concept of culture in close connection with the values, traditions, customs, moral norms of a certain people. The article analyzes the philosophical aspects of the concepts of culture and civilization. The issues of universality and originality of a cultural phenomenon, contradictions between cultures, the relationship of one's own culture to another's culture are studied as cultural aspects of translation.

2181-1415/© 2021 in Science LLC.

This is an open access article under the Attribution 4.0 International (CC BY 4.0) license (https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/deed.ru)

Таржиманинг маданий аспектлари

Калит сузлар:

маданият,

цивилизация,

таржима,

маданий зиддият,

универсаллик,

узига хослик,

умумийлик ва хусусийлик.

АННОТАЦИЯ

Мазкур мацолада таржимашунос олимларнинг маданият ва таржиманинг узаро боглицлиги хусусидаги царашлари урганилади. Унда маданият тушунчаси маълум бир халцнинг цадрияти, анъанаси, урф-одати, ахлоц-одоб нормалари билан узвий боглицлицда аницланади ва маданият ва цивилизация тушунчаларининг фалсафий жих,атлари тах,лил этилади. Шунингдек, таржиманинг маданий аспектлари сифатидамаданият феноменининг универсаллик ва узига хослик масалалари, маданиятлар уртасидаги зиддиятлар, уз маданияти ва бошца давлат тили х,амда маданиятни билмайдиган бегона маданиятга муносабати тадциц этилади.

1 PhD, Associate professor, National University of Uzbekistan, Tashkent, Uzbekistan. E-mail: shakhzod.rajabov@gmail.com.

Культурные аспекты перевода

АННОТАЦИЯ

Ключевые слова:

культура,

цивилизация,

перевод,

культурный конфликт, универсальность, своеобразность, общность и специфичность.

В этой статье обсуждаются взгляды ученых-переводчиков на взаимосвязь между культурой и переводом. В статье описывается понятие культуры в тесной связи с ценностями, традициями, обычаями, моральными нормами определенного народа. В статье анализируются философские аспекты концепций культуры и цивилизации. В качестве культурных аспектов перевода изучаются вопросы универсальности и самобытности культурного феномена, противоречий между культурами, отношения собственной культуры к чужой культуре.

КИРИШ

"Маданият" тушунчаси комплекс ва куп аспектли тушунча сифатида замонавий гуманитар фанлар, хусусан, таржимашунослик ва лингвистиканинг энг бах,с талаб мавзуларидан бир хисобланади. У узининг мураккаб ва куп аспектлилиги билан бирга дифференциал хамда узига хос тавсифлари сабабли турли терминлар орцали изохланади, турлича таснифланади ва турли-туман типологияларни намоён этади. Мазкур тасниф ва типологиялар цанчалик куп булмасин, уларнинг хеч бири "маданият" тушунчасини тулиц очиб бера олмаса-да, бир-бирини тулдириб келади. Маданият сузи биринчи марта Эдвард Тейлор томонидан цулланилган. Унинг фикрича, маданият - жамиятнинг турли аъзолари томонидан цабул цилинган яшаш тарзи, анъана, урф-одатлардан иборат(8: 50).

Бундан ярим аср муцаддам А. Крёбера ва К. Клакхонанинг «Культура, критический обзор определений» (17: 15) номли китобида маданият тушунчасига 400 дан ортиц таъриф берилган ва улар белгиларига кура 10 гурухга ажратилган. Биринчи гурухда маданиятнинг тасвирий тавсифи келтирилган булса, иккинчи гурухда унинг анъаналар, жамиятнинг ижтимоий меросига алоцадор жихатлари, учунчи гурухда миллат, эллат хаёт тарзини ташкил этувчи маданий цоидалар шархлаган. Мазкур гурухларда маданият инсон фаолиятининг махсули сифатида таърифланади.

АСОСИЙ КИСМ

Маданият тушунчасига ижтимоий (жамият хаётида аниц функцияни бажариши), антропологик (инсоният фаолиятини ифодалаши), фалсафий (жамият ва шахс манфаатлари кесишуви сифатида объектив борлицца маданият муносабатларини намоён этиши) нуцтаи назардан ёндашиш мухим ахамиятга эга(11: 12-13).

"Маданият" тушунчаси таржимашуносликда кенг цулланилишига царамасдан унинг мазмун мохиятига аницлик киритиш зарурати мавжуд, чунки таржимашуносликда ва умуман лингвистикада "маданият" одатда интуитив термин сифатида изохсиз тушунилади.

Табиийки, маданий стереотиплар инсониятнинг хаётий тажрибаси булиб, у моддий куринишга эмас, балки маънавий циёфада узаро мулоцотда мазкур маданий жамиятда намоён булади (16: 14). "Мавжуд булмоц" тушунчасининг узини маданиятга нисбатан цуллаганда фацат моддий борлицни идрок этмаймиз, балки

унинг сузлар, хикоятлар, ёзма шаклдаги эпос ёки бадиий асар шаклида идеал, образли функцияга эга эканлигини англаймиз.

Классик фалсафада идеал тушунчаси инсоннинг онгига куйилиб, кайта шаклланган моддий предметларнинг инъикоси натижасида идеал образлар тушунчасини хосил ;илади. Унинг акси ойнада эмас, балки субъектнинг ну;таи назарида макон ва замонда (тарихий), бахоловчи (эмоционал-психологик) ва ижтимоий шарт-шароитларда куринади (1: 9). Инсон маданият субъекти сифатида яратиш, са;лаш ва маданий ;адриятларни авлоддан-авлодга етказиш вазифасини бажаради, шунинг учун хам маданият категорияси яратиш категорияси билан чамбарчас богли;дир.

Л.И. Гришаева ва Л.В. Цурикова узининг «Введение в теорию межкультурной коммуникации» китобида маданиятга куйидагича изох беради: "маданият - бу инсон фаолиятининг турли хил шароитларда одамларнинг аник вазиятлардаги узаро харакати натижасидир" [3: 42].

Маданиятшуносликка оид энциклопедик лугатда маданият "инсонлар уз хаёт фаолиятларида куллайдиган мазмунли рамзлар, гоялар, ;адриятлар, урф-одатлар, эъти;одлар, анъаналар, одоб-ахло; нормаларини авлоддан-авлодга утказиб келган тушунчалар мажмуи" сифатида таърифланади [13: 60]. Маданиятни бу тарзда тал;ин этиш инсониятнинг моддий ва маънавий эхтиёжларини кондириш учун жисмоний ва а;лий мехнатлари натижасида яратилган барча жараёнларни тушунишни та;озо этади. "Маданият" тушунчаси аник тарихий даврни (антик даврни), конкрет миллатга тегишли, хаётнинг специфик сохаси (бадиий маданият, маиший маданият, мехнат маданияти) ва яна хам тор маънода одамларнинг маънавий хаёт сохасини ;амраб олади.

Маданият тавсифи ва ривожини курсатиш учун "маданият" ва "цивилизация" тушунчаларини фарклаш лозим. "Маданият" термини классик тушунчада "цивилизация" сузига синоним сифатида кулланилади (масалан, В.О. Ключевский, З. Фрейд, Н.Я. Данилевский ва б.); баъзи холларда мазкур тушунчалар катъий ;арама-;арши куйилади (масалан, Ш. Фурье, И. Кант, О. Шпенглер, А. Бердяев ва б.).

Х,озирги даврда "цивилизация" термини умуминсоний характер касб этиб, жамият ривожининг барча боскичларида иштирок этмасдан, маданий кадриятларнинг техноген жараёнлари билан богли;ликда намоён булади. Цивилизация купгина гуманитар фанларда фаннинг тез суратларда ривожланиши, ишлаб чи;аришнинг усиши натижасида одамларнинг хаёт тарзининг узгариши, оммавий тарзда эхтиёжларини кондириши учун кулайликка интилиши, яъни таш;и томондан камолотга эришиши тарзида талкин этилади.

Фалсафага оид энциклопедик лугатида хам маданият ва цивилизацияни бир-биридан ажратиб фарклаш кераклиги айтилади, чунки "маданият - бу халк ёки индивиднинг эркини аниклаш натижаси, цивилизация эса, техникавий ютуклар ва улар билан боглик кулайликлар" демакдир [10: 125].

В.В. Ильин "Философия истории" китобида "дунёда ягона цивилизация йук, бирок яшаш даражасини сифат даражадан янги боскичга кутарадиган жахон ривожининг умумий конунияти мавжуд", деб фикр билдиради [5: 265]. Умуман олганда, яшаш даржасининг янги кирраларини олимлар етти омилга бирлаштирдилар: homo sapiens (аклли одам), аграр, урбанистик, индустриал, маданий, интим муносабатлар, илмий-техник революциянинг намоён булиши,

кабилар. Файласуфларнинг фикрича, у ёки бу омилнинг таъсири инсониятнинг маълум бир даврига тегишли булиб, бундай узгаришларни эртами кечми барча жамият уз бошидан утказади, бирок айни бир халк бошидан кечирган жараённи барча халклар тулик камраб ола олмайди, уларга факат уша маданият элементларигина етиб бориши мумкин. Албатта, маданият умуминсоний ходиса хисобланади, у факат бир хал;;а тегишли булмайди. Х,ар бир этнос, хал;, миллат уз миллий маданиятининг асосий кисмини узи яратган булсада, унда жахон хал;лари яратган умуминсоний маданиятнинг улуши ва таъсири булади. Шунинг учун хам маданият хеч качон ижтимоийходиса була олмайди. У барчага баробар хизмат килади. Масалан, фан, техника, санъат, адабиёт, тарихий-меъморий обидаларга тегишли ютуклар барчага тегишлидир.

Универсаллик ва узига хослик масалалари маданий муносабатларда асосий хисобланади. Универсаллик хар кандай хусусий маданиятда мавжуд булади, масалан онгнинг универсал тузилишга эга эканлиги, инсониятнинг психологик бирлиги, унинг хилма-хиллиги негизида хусусий белгиларининг намоён булиши умум ер юзи маданиятининг бошлангич узаги саналади [12: 18-19].

Биз маданиятда универсал ва узига хослик муносабатларини умумийлик ва хусусийлик ха;идаги диалектик конуният сифатида урганишимиз лозим. В. фон Гумбольдт "тилда энг фарк киладиган бирлик индивидуалликдир, унинг асосий белгиси бошка тилларда йуклигидир [4: 96]", деб таъкидласа, гарб цивилизациясининг йирик файласуфларидан Э. Левинас "биз бегона маданият нигохида бошка киёфада мавжуд була олмаймиз [2: 82], деб фикр билдиради.

Юкорида айтиб утганимиздек, инсон табиат ижодкори сифатида маданиятнинг иккинчи киррасини кашф килди. Маданият умуминсоният ходисасидир (унда инсон инсон учун хизмат килади), шунинг учун хам миллий маданият элементлари, хусусан кардош маданият элементлари бирбирига мос тушади.

Табиийки, маданият инсониятга нима беради, деган савол тугилади. Бунга куйидагича жавоб берилса, назаримизда, уринли булади: маданият атроф-мухитга хамда узга тилга нисбатан кизикиш уйготади; маданият инсон дунёкарашини кенгайтиради; маданият битмас - туганмас билим беради; маданият турли нуктаи назарларнинг, карашларнинг нисбий эканлигини тушуниб етишга ундайди; маданиятни урганиш маданиятлараро муносабатларнинг ривожланишига кенг йул очади; маданият тил урганиш, фикрлаш, хулосалар килиш, назариялар яратиш, инсон цивлизациясини урганишга асос булади; хар кандай маданий ва моддий бойликка хос тушунчалар тилда ва нуткда ифодаланади.

Демак, маданият узаро мулокотда намоён булади ва у инсон томонидан инсоният эхтиёжларига хизмат килиши учун яратилади. Мулокот жараёнида шахслар бир-бирини тилини ва маданиятини яхши тушунса, узаро хамфикр була оладилар. Агарда турли маданиятга мансуб шахслар орасидаги мулокотда, маданий контекстни тушунишда фарклар мавжуд булса, унда маданиятлар уртасида зиддият келиб чикади.

Маданиятлар уртасидаги зиддиятлар тугрисида бир-бирининг маданиятини яхши билмаслиги окибатида тушунмовчиликлар келиб чикканлиги тугрисида куплаб мисоллар мавжуд. Масалан, Испания фирмаси Мексика билан шампан виноси учун катта микдорда тикин, пробка сотиш тугрисида битим имзолайди,

бирок импорт махсулотини эхтиётсизлик окибатида Мексикаликлар учун мотам рамзи булган тук кизил рангга буяб куяди, натижада шартнома бузилади. Ёки Цозогистон самолётининг Дехлига кунишидаги халокат сабаби, хиндистонлик авиадиспетчерларнинг баландликни метрда эмас, балки инглиз тили ва маданияти учун хос булган фунт тушунчаси билан берилганида булган деган тахминлар мавжуд [9: 62].

Хориж адабиётини укиш бегона давлат маданияти билан танишишга сузсиз имкон беради. Масалан, Ги де Мопассаннинг "Дундикча" новелласини укиган китобхон, дундикча лакабли фохиша аёлни кахрамон даражасига кутарилганини хазм кила олмайди, чунки узбекларда бундай хулкли аёллар жамиятда тан олинмайди.

Америкалик антрополог Лора Бохэннен чет эл адабиётини укиётганда, китобхон узга мадниятни уз маданияти нуктаи назаридан кабул килинишини Шекспирнинг "Гамлет" асари мисолида тушунтиради. У ушбу асарни Гарбий Африкаликларга укиб берганда, улар бу кахрамонларни уз тушунчаларидан келиб чикиб мухокама киладилар: Клавдий - яхши инсонлар сингари иш тутди, акасининг бева хотинига уйланди. Гамлетнинг отасининг рухини, худди тирик одамдай гапиришини, юришини уларнинг менталитети кабул кила олмайди. Полонийнинг хатти-харакатларини окламадилар, нега кизини йулбошчининг севгилиси булишига тускинлик килади, ахир бу фахр-ку, яна бунинг устига куп совга-саломга эга буларди" каби фикрларни билдирадилар [15: 38-39].

Бу сингари куплаб мисоллар бутун дунё тили ва маданияти уз маданияти ва бошка давлат тили хамда маданиятни билмайдиган бегона маданиятга булиб, урганишга асос булади [9: 20]. Бирок, XXI асрда замонавий дунёнинг глобаллашув жараёнида маданиятларнинг узаро мулокотидан чекиниб булмайди. Айнан маданиятлараро мулокот куп маданиятли жамиятга конструктив (гоявий мазмундан кура купрок асарнинг тузилишига абстракт формаларига купрок эътибор каратиш) жавоб бера олади. Охирги йилларда таржимонлар хам шу масалага купрок эътибор каратмокдалар. Таржимашунос олимлар томонидан таржима ходисасига маданий жихатдан ёндашишнинг мухимлиги, таржиманинг маданиятлараро алокаларнинг мухим воситаси, турли маданиятлар мулокотларида юзага келиши мумкин булган муаммоларни хал этиш манбаи эканлиги таъкидланади. Таржима туфайли бир маданият иккинчисига утади, уни янги элементлар билан бойитади хамда таржима килинаётган маданият элементларнинг универсаллик даражасини оширади. "Маданиятларнинг узаро таъсирида таржима китобхонга бошка халкларда хам узгача урф-одатлар борлигини тушунишга, бошкаларнинг маданиятини хурмат килишга, бегона маданиятга хос булган далилларни ва гояларни урганиш натижасида уз дунёкарашини кенгайтиришга имкон яратиши билан умумтаълимий ва тарбиявий ахамиятга эга" булади[6: 130].

Бегона маданият билан танишув куроли сифатида таржима мухим роль уйнайди, "хамонки маданият нафакат тил чегараси, балки маданият чегараси билан хам кесишар экан, айни шу жараёнда матн бошка тил системасига кучиши баробарида бошка маданиятга хам кучади" [14: 37]. Маданиятларитурлича булган халкларнинг хаёт тарзи, аклий ривожланиш даражаси, менталитети ва тарихий ривожланиши миллий-маданий узига хослик билан богланган. Инсоният тафаккурининг универсал характерига карамасдан мавжуд умуммиллий маданий

мухит тил воситалари ёрдамида узига хос тарзда бошка маданиятга узлаштирилади.

Таржима бир-биридан фарк киладиган икки маданий бирлашма вакиллари орасидаги коммуникатив фаолият сифатида маданий тусик муаммоларини хал этади. Таржима жараёнида маданий факторларнинг таъсирини тан олган холда, уларнинг ахамиятини хаддан зиёд ошириб юбормаслик лозим. Таржиманинг маданий-этнографик концепцияси кура тиллар эмас маланиятлар таржима килинади. Таржима матнига бундай катъий ёндашув тил ва маданиятнинг узаро таъсирининг специфик хусусиятни хисобга олмайди, мазкур узига хосликлар "олам манзараси"нинг хилма-хиллигида намоён булади.

Маданиятнинг хусусиятлари тилда миллий-маданий бирликлар (реалиялар, метафоралар, ономастик бирликлар, фразеологизмлар) тил бирликлари маъносини ифодалайди ва маданий-тарихий вокеалар, анъаналар, урф-одатларни тавсифловчи объект вазифани бажаради. Шунинг учун хам бир тилдан иккинчи тилга таржима, бир маданиятни бошка маданиятга угириш маъносида тушунилади. "Таржимани мукаммал амалга ошириш учун лингвистик билимлар билан бирга экстралингвистик билимлар хам мухим" саналади [7: 149-150]. Албатта, буларнинг барчаси мураккаб, тил ва маданиятнинг куп боскичли жараёнлари таъсирида руй беради.

Амалий таржима жараёнида таржимонлар учун асосий "маданий омиллар" таржима килинаётган тил маданиятининг специфик хусусиятларини намоён этади. Мазкур белгилар таржимада, тушунмаслик, яхши англамаслик, янглиш тушуниш, таржима килинаётган матннинг эмоционал ва эстетик туйгуларини тулик етказиб бера олмаслик каби нотулик мулокот даражасини юзага келтиради.

Таржима терминларида бу узига хосликлар "таржима килинмайдиган" матн деб юритилади. Баъзи бир маданиятшуносларнинг фикрича, таржима килинмайдиган таржима барча парадоксал (мантикка зид) хусусиятлари билан маданий ахборотларни ташишига кура юкори бахоланади. Бу ахборотлар бевосита, яъни бегона маданият билан тугридан тугри танишиш йули билан эмас, балки билвосита тил ва матн оркали етказилади.

Китобхон матндаги маданий маълумотни кабул килишда прагматик муносабатга киришади, "... унинг прагматик муносабатларга киришиш таржимоннинг таржима матнини яратиш жараёнида тил воситаларидан кай даражада фойдаланганлигига боглик" булади [6: 209-210]. Бадиий матн тахлил килинадиган булса, бу муаммо яна хам мураккаблашади, сабаби маданийлик белгисига матннинг узига хослиги асос булади. Бадиий матн маданий нуктаи назардан, узига хосликка эга, чунки реал вокеаларга алохида ёндашган холда муаллиф томонидан яратилади, бутун матнда автор танлаган реал вокелик асосий белги хисобланади. Шу белгилар матнлар оламини муайян маданиятга олиб киради. Унда ишора сифатида маданиятнинг аник белгили изохларидан ёки бирор бир маданиятнинг моделига ассоциация килинган хатти-харакат, специфик белгиларнинг имплицит курсатмасидан фойдаланиши мумкин.

Агарда таржима килинаётган матнлар дунёси номаълум китобхонга тегишли булса, унда маданиятлар уртасида маданий масофа урнатилади. Китобхон матндаги ахборотни кабул килса-да, лекин менталитетида шаклланган дунёкарашидан келиб чикиб, асардаги баъзи маданий элементни кабул кила олмайди. Бундай холатда

китобхоннинг реал дунёси билан матн мухити уртасида киёслаш юзага келади, масалан, "матнда тасвирланган холат менинг дунё;аришимга ухшар экан (ёки аксинча, менинг дунё;арашимдан фар; ;илар экан)". Х,аттоки, реал хаёт матннинг маънавий дунёсидан фар; килишини китобхон оддий ходисадек кабул килиши мумкин, чунки улар барча инсонлар, хар бир хал; узининг яшаш тарзи, уз маданиятига эга эканлигини англайдилар, матнлардаги узига хосликлар эса маданий маркерларни намоён этади.

Биз маданий маркернинг таржима муаммолари ха;ида гапирганимизда, купро; лингвомаданий бирлашмага хос турли ходиса ёки во;еаларни ифодаловчи экстралингвистик тушунчаларни назарда тутамиз. Агарда гап таржима хусусида кетаётган булса, на аслият муаллифи ва на уни таржимасини мутолаа килаётган укувчи таржимада маданият маркерлар нечогли акс эттирилганини ани;лаб бера олмайди, чунки улар иккаласи хам лингвомаданий туси;нинг турли томонидаги шахслардир. Бу вазифани фа;ат таржимон амалга ошириши мумкин, у иккала мадниятга нисбатан эксперт ролини бажариб, бир томондан авторнинг маданий маркерларини са;лаб колиши, бош;а томонидан укувчига маданий маркерларни соддалаштириб идентификациялаштириши (айнан ухшатиши) лозим булади. Шунинг учун хам лингвомаданий трансляция таржима жараёнида адаптация (соддалаштириш)нинг турли жараёнларида амалга оширилади хамда таржимон олдида бадиий асар таржимасида матн мазмунини са;лашда маданий элементларни кандай са;лаб ;олиш керак, матнда бошлангич маданият конвенциясини са;лаб ;олиш керакми ёки уни таржима матнига тегишли маданият конвенцияси билан алмаштириш керакми, деган савол куйилади.

ХУЛОСА

Маданий элементларнинг маданиятшунослик ва таржимашунослик ну;таи назардан маданий зиддиятлар оппозициясида универсаллик ва хусусийлик жихатидан урганилиши таржиманинг лингвомаданий аспектларини тад;и; этишда мухим ахамият касб этади.

Демак, асл матндаги маданий ахборотни етказишда таржимон асл матнда ифодаланган маданий ахборотнинг кандай кийматга эга эканлигини олдиндан билиши мухим ахамият касб этади. Бугунги кунда турли сохалар буйича чет тилларида яратилган асарларнинг узбек тилига бевосита угирила бошлангани, шубхасиз адабий-маданий ало;аларининг кенгайишида катта роль уйнайди.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Брандес М.П., Провоторов В.И. Предпереводческий анализ текста. - М.: НВИ-ТЕЗАУРУС, 2001. - С. 224.

2. Грачёв А., Ломейко В. Встреча цивилизаций: конфликт или диалог? -Париж: ЮНЕСКО, 1996. - С. 216.

3. Гришаева Л.И., Цурикова Л.В. Введение в теорию межкультурной коммуникации. - Воронежский государственный университет, 2004. - С. 369.

4. Гумбольдт В. фон. Язык и философия культуры / Отв. ред. А.В. Гулыга, Г.В. Рамишвили - М.: Прогресс, 1985. - С. 352.

5. Ильин В.В. «Философия истории». - М.: Высшая школа, 2003. - С. 732.

6. Комиссаров В.Н. Теория перевода: лингвистические аспекты, М.: Высшая школа, 1990. - С. 253.

7. Саломов F.A. Таржима ташвишлари. Рафур Гулом номидаги Адабиёт ва санъат нашриёти. Тошкент, 1983. - Б. 139.

8. Тайлор Э.Б. Первобытная культура - Москва: Издательства политической культуры, 1989. - С. 573.

9. Тер-Минасова С.Г. Язык и межкультурная коммуникация. - М.: Слово, 2000. - С. 624.

10. Философский энциклопедический словарь. - М.: ИНФРА-М, 2002. - С. 569.

11. Хайруллин В.И. Лингвокультурологические и когнитивные аспекты перевода: Автореф. дисс. ... д-ра филол. наук. - М., 1998. - С. 12-13.

12. Хайдеггер М. Время и бытие. Статьи и выступления, СПб. - М., Республика, 1993. - С.18-19.

13. Хоруженко К.М. Культурология: Энциклопедический словарь. - Ростов н/Д: Феникс, 1997. - С. 640.

14. Швейцер А.Д. Теория и практика перевода. - М. Высшая школа 1998. - С. 215.

15. Bohannan L. Shakespeare in the Bush // Applying Cultural Anthropology // 1991. - PP. 38-39.

16. Kramsch C. Language and Culture. - Oxford University Press, 1998. - PP. 325.

17. Kroeber A.L., Cluckhohn C. Culture, a critical review of concepts and definitions // Papers of the Peabody Museum of American Archaeology and Ethnology. - Harvard University, 1952. - Vol. 47 (I).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.