Научная статья на тему 'КРИПТОГРАФИК НОСИММЕТРИК УСУЛЛАР ЁРДАМИДА МАЪЛУМОТЛАРНИ ШИФРЛАШ ВА ҚАЙТА ШИФРЛАШ ДАСТУРИНИ ЯРАТИШ'

КРИПТОГРАФИК НОСИММЕТРИК УСУЛЛАР ЁРДАМИДА МАЪЛУМОТЛАРНИ ШИФРЛАШ ВА ҚАЙТА ШИФРЛАШ ДАСТУРИНИ ЯРАТИШ Текст научной статьи по специальности «Политологические науки»

CC BY
64
14
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по политологическим наукам , автор научной работы — Мухамадазиз Расулмухамедов, Абдулхай Азимов, Нуриддин Ғаффаров

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КРИПТОГРАФИК НОСИММЕТРИК УСУЛЛАР ЁРДАМИДА МАЪЛУМОТЛАРНИ ШИФРЛАШ ВА ҚАЙТА ШИФРЛАШ ДАСТУРИНИ ЯРАТИШ»

fr

TQfiHKENl DAVLAT TftAN SPORT UN IV ER SITdl

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

КРИПТОГРАФИК НОСИММЕТРИК УСУЛЛАР ЁРДАМИДА МАЪЛУМОТЛАРНИ ШИФРЛАШ ВА КАЙТА ШИФРЛАШ

ДАСТУРИНИ ЯРАТИШ

Мухамадазиз РАСУЛМУХАМЕДОВ,

ф.-м.ф.н., доцент, Тошкент Давлат транспорт университети Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедра мудири

E-mail: mrasulmuxamedov@list.ru Абдулхай АЗИМОВ,

Тошкент Давлат транспорт университети Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедра ассистенти Нуриддин FА ФФАРОВ, Тошкент Давлат транспорт университети, E-mail: mrgaffarov28@gmail.com DOI: https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-pp114-117

КИРИШ

Маълумотлар омборини лойи^алаш ва яратишдан олдин шу маълумотлар омборига жойлаштириладиган ахборотларнинг умумий тузилиши ^а^ида тасаввурга эга булиш лозим. Маълумотлар омборидан керакли саволларга жавоб олиш ва маълумотларга турли узгартиришлар киритиш учун *ам унинг умумий тузилишини билиш ма^садга мувофи^. Чунки маълумотлар омборида ^андай маълумотлар борлигини билсангизгина уларга мос саволларни ^уя оласиз. Бир ахборотни турли хил воситалар ор^али ва турли шаклларда ифодалаш мумкин. Ахборотларни ифодаловчи воситалар мажмуи маълумотлар модели деб аталади. Албатта, турли одамлар таш^и дунёни турлича тал^ин ^иладилар ва улар ^а^ида турлича билимга эга буладилар. Шунинг учун *ам ^а^и^ий дунё ва ундаги ^одисаларни англашда турлича моделлардан фойдаланадилар.

Моделлаштириш ёки моделлашнинг расмий муаммоларини урганадиган ва тад^и^ этадиган яхлит назария мавжуд (бундай назариялар олий у^ув юртларида урганилади). ^озирги кунда компьютерда моделлаштириш технологияси мавжуд булиб, унинг ма^сади атрофимизни ураб турган табиат, унда руй берадиган ^одиса, во^еаларни ва жамиятдаги узгаришларни англаш, тушуниб етиш жараёнини замонавий усуллар воситасида тезлаштиришдир. Компьютерда моделлаштириш технологиясини узлаштириш компьютер тизимларини (воситачи ^урилма сифатида) яхши билишни ва унда моделлаш технологиясини ишлата олишни талаб ^илади. Компьютерда дастурлаш тилларидан фойдаланиш математик моделлаштириш усулида жиддий бурилиш ясади. ХХ аср охирларида яратилган ю^ори ^увватли Пентиум процессорли компьютерларда урганилаётган жараёнлар моделларининг турли хил куринишларини (график, диаграмма, анимация, мултипликация ва *.к.) компьютер экранида *осил ^илиш мумкин.

Экрандаги моделни (масалан, расм эскизини) турли хил даражада (текислик, фазо буйича) ^аракатга келтириш имкониятлари мавжуд. Экранда

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстмнчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

*осил ^илинган моделни компьютер хотирасида файл куринишида са^лаш ва ундан бир неча марта фойдаланиш мумкин.

Математик моделлар тирик организмларнинг тузилиши, узаро ало^аси, вазифасига оид ^онуниятларнинг математик ва мантилий-математик тавсифидан иборат булиб, тажриба маълумотларига кура ёки мантилий асосда тузилади, сунгра тажриба йули билан текшириб курилади. Биологик ^одисаларнинг математик моделларини компьютерда урганиш текширилаётган биологик жараённинг узгариш характерини олдиндан билиш имконини беради. Шуни таъкидлаш керакки, бундай жараёнларни тажриба йули билан ташкил ^илиш ва утказиш баъзан жуда ^ийин кечади. Математик ва математик-мантилий моделнинг яратилиши, такомиллаштирилиши ва улардан фойдаланиш математик *амда назарий биологиянинг ривожланишига ^улай шароит тугдиради.

Математик моделлаштириш ани^ фанлардаги турли амалий масалаларини ечишда муваффа^ият билан ^улланилиб келинмовда. Математик моделлаштириш услуби масалани характерлайдиган у ёки бу катталикни мивдор жи^атдан ифодалаш, сунгра богли^лигини урганиш имкониятини беради. Услуб асосида математик модел тушунчаси ётади. Математик модел деб, урганилаётган объектни математик формула ёки алгоритм куринишида ифодаланган характеристикалари орасидаги функционал богланишга айтилади. Компьютер ихтиро этилганидан сунг математик моделлашнинг а^амияти кескин ошди. Мураккаб техник, и^тисодий ва ижтимоий тизимларни яратиш, сунгра уларни компьютерлар ёрдамида татби^ этишнинг ^а^и^ий имконияти пайдо булди. Эндиликда объект, яъни ^а^и^ий тизим устида эмас, балки уни алмаштирувчи математик модел устида тажриба утказила бошланди. Космик кемаларнинг ^аракат траекторияси, мураккаб му^андислик иншоотларини яратиш, транспорт магистралларини лойи^алаш, и^тисодни ривожлантириш ва бош^алар билан богли^ булган улкан ^исоблашларнинг компьютерда бажарилиши математик моделлаш услубининг самарадорлигини тасди^лайди.

Ишнинг мо^иятидан келиб чиэдан *олда маълумотларни носимметрик шифрлаш усули гояси асосида Делп^и дастурлаш тилида дастур ишлаб чи^илди. Дастурнинг ишчи ойнаси ^уйидаги кунинишда яратилди (1-расм):

fr

TDSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITÄT I

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

У RSA Sh¡flash usuli Файл Шифрлаш Ёрдам

J а Янги Очиш С (* T- PI f- Autor: Hamrayev Rustam Back аклаш Юкорига Шифрлаш Шифрниочиш Имзо Имзоэгаси

\\Ш&.{] iS-dA my Doc ^ For Delphi RichEdrtl

in.txt out.txt

1-расм. Дастур ишчи ойнаси.

Ишчи ойна ^уйидаги таркибий ^исмлардан ташкил топади:

- дастур сарлав^аси;

- дастур бош менюси;

- ускуналар панели;

- *олат устуни;

- ю^ори асосий со^а;

- ^уйи асосий со^а.

ХУЛОСА.

Янги авлод у^ув адабиётларини яратиш ва уларни олий таълим муассасаларининг таълим жараёнига кенг татби^ этиш, олий таълим муассасаларини замонавий у^ув, у^ув-методик ва илмий адабиётлар билан таъминлаш жамиятимиз олдида турган долзарб масалалардан бирига айланди.

Инсонни ахборотни ^айта ишлаш буйича имкониятларини кучайтирувчи замонавий технологиялар билан ^уроллантириш - ахборотлаштириш саноатини жадал ривожлантиришни талаб этувчи энг му^им техник, и^тисодий вазифа ^исобланади.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. Wеб-технология асосида электрон ахборот таълим ресурсларини яратиш ва уларни амалиётга жорий этиш / Муслимов Н.А., Сайфуров Д.М., Усмонбоева М.\, Тураев А.Б. - Тошкент, 2015. - Б. 128.

2. Ахборот технологиялари: Акад.лицей ва касб-^унар коллежлари учун дарслик А.А. Абду^одиров, А.Е. Хайитов, Р.Р. Шодиев. - Т.:У^итувчи, 2002. - Б. 67.

3. Ахборот технологияси ва тизимлари: Олий о'^ув юртлари учун дарслик/ Р.Х. Алимов ва бош.; масъул му^аррир А. Ш. Бекмуродов; Олий ва урта-махсус таълим вазирлиги. - Т.: Ворис, 2011. - Б. 240.

Ж

TDSHKEIMT DAVLAT TRANSPORT UNItfERSlTETI

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 I-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

4. Избрачков Ю.С., Петров В.Н. Информационные системы. Учебник для вузов. 2-е изд. - СПб.: Питер, 2005.

5. Кандзюба С.П., Громов В.Н. Делп^и 5. Базы данных и приложения. Лекции и упражнения. - С.П.: ДиаСофт, 2001.

6. Дарахвелидзе П.Г. и др. Программирование в Делп*и-7 (+ комплект). -С.П.: БХВ-Петербург, 2005.

7. Юлдашев У.Р., Жабборова Ш.Г. Х,аёт фаолияти хавфсизлиги (Дарслик). -Т., 2011, - Б. 468.

8. Ёрматов Г.Е. "Х,аёт фаолияти хавфсизлиги". - Т.: 2003.

9. Кудратов А., Ганиев Т., Юлдашев У., Ёрматов Ё, Хабибуллаев Н., Худоев Ф.Д. «Х,аёт фаолияти хавфсизлиги» марузалар курси. - Тошкент, 2005 й.

10. Юлдашев У.Р., Сапаев Ш.М. ва бош^алар "^аёт фаолияти хавфсизлиги" фанидан амалй машгулотлар. У^ув ^улланма. - Тошкент, 2010 й.

11. Бойназаров У.Р. Х,аёт фаолияти хавфсизлиги (маърузалар матни туплами). - Карши: Карши МИИ, 2010 й.

АНТИПЛАГИАТ ДАСТУРИЙ ТАЪМИНОТИ

Мухамадазиз РАСУЛМУХАМЕДОВ,

ф.-м.ф.н., доцент, Тошкент Давлат транспорт университети Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедра мудири

E-mail: mrasulmuxamedov@list.ru Абдулхай АЗИМОВ,

Тошкент Давлат транспорт университети Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедра ассистенти E-mail: azimovabdulhay1915@gmail.com Комолиддин ТАШМЕТОВ,

Тошкент Давлат транспорт университети Транспортда ахборот тизимлари ва технологиялари кафедра ассистенти;

E-mail: tashmetov1993@gmail. com DOI: https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0- 1-pp117-120

Аннотация: Антиплагиат хужжатнинг умумий узига хослиги даражаси хацида маълумотни фоизда беради. Интернетда ухшаш ёки бир хил матнли парчаларни топганда антиплагиат дастури ушбу цисмларни умумий тахлилдан сунг тегишли ранг билан белгиланган плагиат манбаларига хаволаларни курсатадиган рангли маркер билан белгилайди. Мазкур мацолада антиплагиат дастури ишлаш жараёни ёритилди.

Калит сузлар: плагиат, антиплагиат, кучириб олинган матн, олий таьлим.

КИРИШ

Антиплагиат дастури нимани ани^ текширади, плагиат нима? Бугун биз у^увчилар томонидан бундай муаммоларга тез-тез дуч келмовдамиз: "Менга тайёр асл матн керак, улар ^андайдир плагиат дастурини текширишади -билмайман, лекин баъзилари *ам булади" ва ^оказо. Худди шу тарзда ушбу

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.