Научная статья на тему 'КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ БАҲОЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ'

КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ БАҲОЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
3187
426
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
кредит / кредит-модуль тизими / кредит-соат / ECTS тизими / кундалик-йўл харита. / кредит / кредитно-модульная система / кредит-час / система ECTS / дневник-дорожная карта.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Махмонов Уктам Аширович

Ушбу мақолада кредит-модуль тизимида талабалар билимини баҳолаш жараёнининг амалга оширилиши, унинг ўзига хос хусусиятлари ва аҳамияти ҳақидаги фикрлар баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОСОБЕННОСТИ ОЦЕНКИ ЗНАНИЙ СТУДЕНТОВ В КРЕДИТНОМОДУЛЬНОЙ СИСТЕМЕ

В данной статье описывается процесс оценки знаний студентов в кредитно-модульной системе, её отличительные особенности и значение.

Текст научной работы на тему «КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ БАҲОЛАШНИНГ ЎЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ»

V____

Махмонов Уктам Аширович,

Тошкент ирригация ва кишлок хужалигини механизациялаш мух,андислари институти Карши филиали "Умумтехник фанлар" кафедраси катта укитувчиси

КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ БА^ОЛАШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

УДК: 378.147:002

МАХМОНОВ У.А. КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИДА ТАЛАБАЛАР БИЛИМИНИ БАЦОЛАШНИНГ УЗИГА ХОС ХУСУСИЯТЛАРИ

Ушбу маколада кредит-модуль тизимида талабалар билимини бах,олаш жараёнининг амалга оши-рилиши, унинг узига хос хусусиятлари ва ах,амияти х,акидаги фикрлар баён этилган.

Таянч суз ва тушунчалар: кредит, кредит-модуль тизими, кредит-соат, ECTS тизими, кундалик-йул харита.

МАХМОНОВ У.А. ОСОБЕННОСТИ ОЦЕНКИ ЗНАНИЙ СТУДЕНТОВ В КРЕДИТНО-МОДУЛЬНОЙ СИСТЕМЕ

В данной статье описывается процесс оценки знаний студентов в кредитно-модульной системе, её отличительные особенности и значение.

Ключевые слова и понятия: кредит, кредитно-модульная система, кредит-час, система ECTS, дневник-дорожная карта.

MAKHMONOV U.A. FEATURES OF THE ASSESSMENT OF STUDENTS KNOWLEDGE IN THE CREDIT-MODULE SYSTEM

The article describes the process of assessing students' knowledge in the credit-module system, its distinctive features and significance.

Key words and concepts: credit, credit-modular system, credit-hour, ECTS system, diary-roadmap.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

Кириш.

Ривожланаётган Узбекистон дунё нигохида келажаги порлок мамлакат сифатида кузга ташланмокда. Хозирги даврда мамлакатда турли сохаларда, жумладан олий таълим тизимида хам, мамлакатнинг келажаги учун мустахкам пойдевор куриш ва ривожланган мамлакатлар даражасига эришиш учун куплаб ислохотлар ва ишлар амалга оширилмокда. Келажак авлоднинг билимли ва баркамол булиб етишиши, уларга берилаётган имкониятларнинг дунё буйлаб кенг камровли булишини таъминлаш максадида мамлакат таълим тизимига янги таълим технологиялари, хориж тажрибалари жорий этилмокда ва мос тарзда узгаришлар амалга ошириб келинмокда. Жумладан, 1999 йил июнь ойида Италиянинг Болонья шахрида дунёнинг 29 та мамлакати уртасида имзоланган, айни пайтда дунёнинг 48 та мамлакати иштирокчисига айланган Болонья деклараци-ясига Узбекистоннинг кушилиши ва таълим тизимига кредит-модуль тизимини жорий этиш бора-сида ишларнинг бошлаб юборилиши мамлакат олий таълим тизимида замонавий узгаришлар даврини бошлаб берди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стра-тегияси туррисида"ги ПФ-4947-сонли Фармонига кура 2017-2021 йилларда олий ва олий таълимдан кейинги таълим тизимида Узбекистоннинг Болонья декларациясига кушилишига шарт-шароитлар яратилади ва олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизими жорий этилади. Кредит-модуль тизими бизнинг таълим тизимимиз учун укитишнинг янги тизими булиб, бу борада етарлича тажриба эга эмасмиз. Шу сабабли мам-лакатимизнинг етакчи олимлари ва мутахассис-лари томонидан хориж мамлакатларининг, купрок, эътибор Европа мамлакатларига каратилган, тажрибалари урганилиб, бизнинг миллий ментали-тетимизга хос булган, шу билан бирга дунё мам-лакатлари хам тан оладиган янги укитиш тизимини яратиш борасида ишлар олиб борилмокда.

Айни дамда мамлакатнинг олий таълим тизи-мидаги етакчи 33 та олий укув юртларида, жумладан Тошкент ирригация ва к,ишлок, хужалигини механизациялаш мухандислари институти (ТИК.ХММИ) ва унинг жойлардаги филиалларида хам, укитишнинг кредит-модуль тизимига утиш борасида ишлар олиб борилмокда. ТИКХММИ Карши филиалида 1 -курс талабаларини укитиш

жараёни кредит-модуль тизимида ташкил этил-ган булиб, дарс машFулотлари хафтасига 26 соатдан ошмаган микдорда олиб борилмокда. Шунингдек бир укув йили 3 семестрдан, яъни тристрдан иборат булиб, хар бир семестр 10 хафтани ташкил этади. Бир семестрда 4-5 та фан-дан дарс машFулотлари утилиши режалаштирил-ган. Хафтада 5 кун дарс машFулоти утказилади, шанба куни эса талабаларнинг мустакил иш билан шугулланиши учун ажратилган ва шу куни дарс-лар утилмайди. Кредит-модуль тизими учун зарур буладиган барча меъёрий хужжатлар, жумладан фанларнинг укув дастури ва фанлар буйича силла-буслари ишлаб чикилиб, хар бир фан учун кредит-соатлар микдори белгилаб берилган. Талабаларнинг мустакил ишларни бажаришлари учун барча зарурий шарт-шароитлар яратиб берилмокда.

Мавзуга оид адабиётлар та^лили.

Биз учун янгилик булган кредит-модуль тизими, унинг мазмун-мохияти, тизимда кулланиладиган атамалар ва тушунчалар хамда уларнинг мазмуни, тизимда укув жараёнини ташкил этиш, талаба-лар билимини бахолаш масалаларини урганиш ва уларнинг мохиятини ёритиб бериш борасида олимларимиз ва етакчи мутахассислар томонидан кулланмалар, маколалар чоп этилмокда. Жумладан, 2020 йилда Б.Ш.Усмонов, Р.А.Хабибуллаевлар томонидан "Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш" номли укув кулланма чоп этилган булиб, унда кредит-модуль тизими хакида батафсил маълумотлар берилган. Укув кулланмада кредит-модуль тизимида талабалар билимини бахолаш тартиби ва унинг узига хослиги баён этилган1.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги 824-сон карорига асосан кабул килинган "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби туррисида Низом"да куйидагича курсатиб утилган: "Бакалавриат таълим йуналишлари ва магистратура мута-хассисликларида талаба одатда бир семестрда 30 кредит, бир укув йилида 60 кредит туплаши бел-гиланади. Семестр давомида талаба томонидан узлаштирилиши лозим булган кредитлар хажми

1 Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. - 120 бет.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

ук,ув режасида курсатилган мажбурий ва танлов фанларни уз ичига олади"1.

Мамлакатимизнинг етакчи университетлари-дан бири булган Мухаммад ал-Хоразмий номи-даги Тошкент ахборот технологиялари универси-тетида кабул килинган "Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари уни-верситети ва унинг филиалларида таълимнинг кредит тизими туFрисида Низом"2да фан дасту-рида (силлабусда) белгиланган бахолаш тартиби хамда тегишли иловада келтирилган ижобий бахолар доирасида бахоланган таълим олувчи-ларга синов бирликлари берилиши, талаба белгиланган таълим олиш натижаларига эриша олмаган такдирда, синов бирликлари берилмаслиги таъ-кидлаб утилган. Низомда "Бахолаш усуллари фан ёки модул доирасидаги талабанинг ютукларини акс эттирувчи ва тасдикловчи ёзма, оFзаки, ама-лий иш, лойиха, портфолио ва назоратлар каби турларни уз ичига камраб олади. Бахолаш мезони таълим олиш натижасига эришилганлигини акс эттириши шарт" деб курсатиб утилган.

Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги 824-сон карорига асосан кабул килинган "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби туFрисида Низом"да шундай дейилган: "Кредит-модуль тизимида 1 кредит уртача 25-30 академик соат-лик укув юкламасига тенг. Яъни талаба муайян фандан тегишли кредитларни туплаши учун маъ-лум микдордаги укув юкламасини узлаштириши зарур. Укув юкламаси бакалавриатда - 40-50% аудитория соати, 50-60% мустакил иш соа-тига, магистратурада - 30-40% аудитория соати, 60-70% мустак,ил иш соатига (малакавий амалиёт ва битирув малакавий ишлари бундан мустасно) булинади. Кредитнинг соатлардаги микдори ва укув юкламаси микдори олий таълим муассасаси кенгаши томонидан белгиланади ва олий таълим муассасаси веб-сахифасида шаффоф тарзда жойлаштирилади"3.

1 Узбекистан Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги 824-сон карорига асосан кабул килинган "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби туFрисида Низом" (15-банди, 3-абзац).

2 Мухаммад ал-Хоразмий номидаги Тошкент ахборот технологиялари университети ва унинг филиалларида таълимнинг кредит тизими туFрисида Низом. - Тошкент, ТАТУ, 2018.

3 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг

2020 йил 31 декабрдаги 824-сон карорига асосан кабул

Юкорида айтиб утилган укув кулланмада хам, Низомларда хам талаба фан буйича бир кредитни кандай килиб туплаш тартиби, аник йул-йуриFи курсатилмаган.

Маколанинг максади. Ушбу маколада кредит-модель тизимида талабалар билимини бахолаш, унинг ахамияти, бахолаш жараёнида эътибор каратилиши лозим булган жихатлар, бахолаш жараёнининг адолатли ва шаффофлигини таъ-минлаш масалалари куриб чикилган. Шунингдек талабаларнинг фанлардан кредитларни туплаш тартиби хакида муаллифнинг таклифлари келти-рилган.

Маколанинг илмий янгилиги.

Узбекистонда кредит таълим тизимига асос-ланган миллий моделни ишлаб чикишда, Европа ECTS кредити ва Америка кредит соатлари тизим-ларининг ютукларини инобатга олган холда юкори таълим сифатини ва дунё таълим жара-ёнларига интеграциялашиш учун ишончли асосни танлаш максадга мувофикдир. Кредит-модуль тизимини амалга ошириш сермашаккатли ва мураккаб тизимдир. Кредит-модуль тизимида ахамият бериладиган асосий масалалар сифа-тида куйидагиларни курсатиш мумкин:

• талабаларнинг мустакил ишлашини таъ-минлаш ва имкониятлар яратиб бериш;

• талабалар билимини кредит-модуль тизимига мос рейтинг асосида бахолаш.

• укитишнинг модулли технологиясини ишлаб чикиш ва такомиллаштириш;

• талабаларнинг уз устида мустакил ишлашини таъминлаш учун фаннинг методик таъми-нотини янада такомиллаштириш.

Кредит-модуль тизимининг ахамиятга молик томонларидан бири талабалар билимини бахолашда кредит-соатлардан фойдаланилиши-дир.

Асосий натижалар.

Credit, Credit-hour (кредит, кредит-соат) - укув ишлари хажмини улчашнинг ягоналаштирилган бирлиги. Бир кредит бир семестр давомида хар хафтада утиладиган бир академик соатни ва уни узлаштириш учун белгиланган мустакил таълим соатларини уз ичига олади4.

килинган "Олий таълим муассасаларида укув жараёнига кредит-модуль тизимини жорий этиш тартиби туFрисида Низом" (15-банди, 2-абзац).

4 Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модул тизимида ташкил килиш.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

ТИК.ХММИ Карши филиали "Кишлок хужалигини механизациялаш" факультети_______________таълим йуналиши

_____гурух, талабаси___________нинг «__________» фанидан кредит й^иш кундалик-йул харитаси

1-расм. Кундалик - йул харитаси1.

Маъруза 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 ОН 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 ОН

Талабанинг узлаштирганлиги хакида маълумот

Укитувчининг имзоси

Амалий машFулот 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Талабанинг узлаштирганлиги хакида маълумот

Укитувчининг имзоси

Мустакил таълим 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15

Талабанинг узлаштирганлиги х,ак,ида маълумот

Укитувчининг имзоси

Кредитлар сони (жами 4 кредит) Кредит туплаш учун бажариладиган топшириклар сони ва тури Туплаган кредит микдори Укитувчининг имзоси

1-чи кредит Талаба 1,2,3,4,5-маърузалар, 1,2,3-амалий машFулот, 15 соат мустакил таълимни тулик, узлаштирса

2-чи кредит Талаба 6,7,8,9,10-маърузалар, 4,5-амалий машFулот, 15 соат мустакил таълимни тулик, узлаштирса ва 1-ОН топширса

3-чи кредит Талаба 11,12,13,14,15-маърузалар, 6,7,8-амалий машFулот, 15 соат мустакил таълимни тулик узлаштирса

4-чи кредит Талаба 16,17,18,19,20-маърузалар, 9,10-амалий машFулот, 15 соат мустакил таълимни тулик узлаштирса, 2-ОН ва ЯН топширса

Талаба:____________________________

имзо Ф.И.Ш

Фан укитувчиси:__________________________

имзо Ф.И.Ш

Деканат вакили:___________________________

Имзо Ф.И.Ш

Шуни таъкидлаб утиш лозимки, мамлакатимиз-нинг олий укув юртларида жорий этилаётган ECTS тизимида 1 кредит-соат = 30 соат деб олинади. Демак талаба ушбу 1 кредит-соатни туплаши учун умумий хажми 30 академик соатлик укув юкла-масини бажариши талаб этилади. Бунда шу нар-сага алохида эътибор к,аратиш лозимки, бу юкла-манинг камида 50% - 60% микдорини мустакил иш соати ташкил этади. Масалан, 30 соат = 14 соат аудитория машFулоти + 16 соат мустакил иш деб олсак, у холда талаба 14 соат аудитория машFулоти (мисол учун, 6 соат маъруза, 4 соат амалий маштулот, 4 соат лаборатория маштулоти)

Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. 9-бет.

1 Ушбу кундалик - йул харита муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

ни узлаштириши ва кушимча тарзда хажми 16 соатлик булган мустакил иш топширикларини бажариши лозим булади.

Талабанинг кулида хар бир фандан кре-дитларни туплаш тартиби ва канча кредит туплаганлигини доимий тарзда курсатиб турувчи, унинг фанлардан туплаган кредитлари микдори акс этувчи хужжат булиши керак. Бу хужжатни кундалик- йул харитаси деб аташни таклиф этаман. Ана шундай кундалик-йул харитасининг таклиф этилаётган намунаси 1-расмда келтирил-ган. Кундалик-йул харитаси талабанинг имзоси, фан укитувчиси ва факультет деканати вакили имзоси ва мухр билан тасдикланади.

1-расмда келтирилган кундалик-йул-харитаси олий укув юртларининг 5311001 - "Технологик

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

V____

1-жадвал. Бах,оларни конвертация килиш жадвали (5 балли тизимдан фоизга)

5 балли 100% шкала 5 балли 100% шкала 5 балли 100% шкала

5,00 - 4,96 100 4,30 - 4,26 86 3,60 - 3,56 72

4,95 - 4,91 99 4,25 - 4,21 85 3,55 - 3,51 71

4,90 - 4,86 98 4,20 - 4,16 84 3,50 - 3,46 70

4,85 - 4,81 97 4,15 - 4,11 83 3,45 - 3,41 69

4,80 - 4,76 96 4,10 - 4,06 82 3,40 - 3,36 68

4,75 - 4,71 95 4,05 - 4,01 81 3,35 - 3,31 67

4,70 - 4,66 94 4,00 - 3,96 80 3,30 - 3,26 66

4,65 - 4,61 93 3,95 - 3,91 79 3,25 - 3,21 65

4,60 - 4,56 92 3,90 - 3,86 78 3,20 - 3,16 64

4,55 - 4,51 91 3,85 - 3,81 77 3,15 - 3,11 63

4,50 - 4,46 90 3,80 - 3,76 76 3,10 - 3,06 62

4,45 - 4,41 89 3,75 - 3,71 75 3,05 - 3,01 61

4,40 - 4,36 88 3,70 - 3,66 74 3,00 60

4,35 - 4,36 87 3,65 - 3,61 73 3,00 дан кам 60 дан кам

жараёнлар ва ишлаб чикаришни автоматлашти-риш ва бошк,ариш (сув хужалигида)" бакалавриат таълим йуналишига укитиладиган "Метрология ва стандартлаштириш" фани учун ишлаб чикилган булиб, кредит-модуль тизимида фанга ажратил-ган укув соатлари микдори куйидагича белгиланган: аудитория соатлари микдори 60 соат (маъ-руза - 40 соат, амалий машFулот - 20 соат)ни таш-кил этади ва талабанинг мустакил иши учун 60 соат ажратилган. Кредит-соат бирлиги - 4 кредит. Демак, талаба курсни узлаштириш учун 4 кредит туплаши лозим. Агар талабанинг кулида ушбу фандан тавсия этилаётган кундалик-йул харитаси булса, у фандан кайси мавзуни ёки топширикни бажарса канча кредит туплай олишини очик-ойдин куриб туради ва шунга караб уз фаолия-тини режалаштиради.

Кундалик-йул хаританинг мохияти шундан иборатки, талаба узининг бажарган иши хакида очик-ойдин маълумотга эга булади ва уз фао-лиятини шунга караб режалаштириб боради. Укитувчи томонидан эса кундалик-йул харита-сининг тегишли катакчасига талабанинг мавзуни узлаштириш даражасига караб тегишли бахолар (5 балли тизимда) куйилади. Бу бахолар эса уз навбатида гурух журналига хам кайд этиб борилиши мумкин. Талаба барча мавзуларни узлаштириб, топширик,ларни бажариб, ОНларни муваффакиятли топширгач ЯНга киритилади. Бунда талаба барча топширикларнинг камида 90%ини бажаришга эришиши талаб этилади. ЯН бахосини куйишда укитувчи ёки комиссия аъзо-

лари талабанинг килган мехнатини эътиборга олган холда бахолашни амалга ошириши тавсия этилади. Бунда кундалик - йул харитага асосла-нишлари мумкин.

Талабаларнинг билимини 5 балли тизимда бахолашнинг афзаллиги шундан иборатки, талабанинг фанлардан олган бахосини 100 баллик тизимга ёки бошка мамлакатларнинг бахолаш тизимларига конвертация килишда кулайлик яра-тилади. Масалан, талаба бир фанни узлаштириш жараёнида дарс машFулотлари (маъруза, амалий ва лаборатория машFулотлари, оралик, ва якуний назоратлар)да 19 та "3" бахо, 12 та "4" бахо ва 10 та "5" бахо олган булсин. Бу бахоларнинг уртача арифметик киймати (УАК)ни хисоблаймиз:

УАК = (19-3 + 12-4+10-5)/41 = 155/41 = 3,78

Бу кийматни 100% лик шкалага конвертация киладиган булсак, у 3,76 - 3,80 интервалда ётади ва 76 баллга туFри келади (1-жадвалга каранг). Европа мамлакатлари кредитларини кучириб утиш ва туплаш тизимида 3,78 балл "С" даражага, АКШ бахола ш тизими (А-F) да "B" даражага тенг кучлидир.

Шу нарсани алохида таъкидлаб утиш лозимки, купгина укитувчилар талабанинг мустакил иши деганда реферат, конспект ёки бошка бир хужжат куринишидаги нарсаларга купрок эъти-бор каратишади. Талабанинг мустакил ишини бахолаш ва хисобга олишда унинг маъруза мав-зусига ва амалий машFулотларга тайёргарлик куришини, лаборатория машFулотларини бажа-риш учун тайёргарлик ишларини хам инобатга

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

олиш ва шундан келиб чиккан холда талабага мустакил тарзда ёзиб келадиган реферат мавзула-рини бериши лозим, бунда албатта иш хажмининг хаддан ташкари ошиб кетишига йул куймаслик лозим. Чунки талабага фак,ат ёзиб-чизиб келадиган мустакил ишлар куплаб бериладиган булса, унда жисмоний ва аклий зурикишларни келти-риб чик,ариши мумкин. Оддий хисоб-китоб ишла-рини утказайлик. Талаба бир семестрда 5 та фан ук,ийди. Хар бир фандан мустакил иш учун ажра-тилган соат микдорини уртача 90 соат деб олсак, талаба 5'90=450 соат хажмдаги топширикларни бажариши керак. Агар фан укитувчиси хар бир рефератни 6 соат микдорда белгилаб, талабаларга реферат ёзиб келиш топширирини берса, улар 15 та реферат ёзиши керак булади. Хар бир рефератни уртача 15 бетдан иборат десак, 225 бетлик маълумот ёзиши керак. 225 бетни фанлар сони 5 га купайтирсак, 1225 бет маълумот ёзиши керак булади! Бу бир семестрда!

Фак,ат ёзиш-чизиш билан шурулланиш талаба-ларнинг эркин ижодий фикрлашига, уз тояларини ифодалашига туск,инликларни келтириб чикаради, хамда уларнинг вакт потенциалидан самарали фойдаланишини чеклаб куяди. Шунинг учун фан-лардан талабаларнинг бажарадиган ёзма шак-лдаги мустакил ишлари сони ва хажми кафедра йиFилишида ва факультет укув-услубий кенгаш-ларида куриб чик,илиши лозим деб хисоблайман.

Анъанавий таълимга нисбатан кредит-модуль тизимида талабанинг мустакил ишларига алохида эътибор каратилади ва унинг бажарилиши шакли кенг камровлидир.

Талабанинг бажарадиган мустакил ишлари куйидаги гурухларга ажратилиши мумкин:

- талабанинг бевосита узи мобил курилмаси оркали амалга ошириладиган мустакил иш тур-лари (дарсга тайёрланиш, ахборот излаш, FAQ (куп сураладиган саволлар), форум, тест ечиш, назо-рат ишига тайёрланиш);

- анъанавий шаклдаги укитувчи рахбарлигидаги талабанинг мустакил иши (масала ечиш, реферат тайёрлаш, коллоквиум, эссе, такдимот, кейс-стади, курс иши, курс лойихаси, хисоб-график ишлари ва бошкалар);

- электрон шаклдаги укитувчи рахбарлигидаги талабанинг мустакил иши1.

1 Усмонов Б.Ш., Хабибуллаев Р.А. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модул тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, ТКТИ, 2020. 34-37 бетлар.

Талабаларга мустакил ишларни бажартиришда мотивация мухим урин тутади. Бунда укитувчи талабани раFбатлантирган ва кизиктирган холда топширикларни бажаришга йуналтириши, уларда инновацион Fояларни шакллантира олиши керак. Демак, кредит-модуль тизимида хам укитувчининг талабани туFри йуналтира олиши ва раFбатлантириши мухим ахамиятга эга.

Хулоса сифатида шуни айтиш мумкинки, кредит-модуль тизими жорий этилаётган ОТМларда талабаларнинг фанлардан белгилан-ган кредитларни йириш боскичларини узида акс эттирадиган ва талабаларнинг мустакил таълим олишларида уларнинг фаоллигини таъминлайди-ган мукаммал харакат механизми тулик шакллан-тирилмаган.

Шунингдек купчилик талабалар фанлар буйича белгиланган кредитларни кандай тар-тибда туплаш, бунда нималарга эътибор бериш лозимлиги ва узларининг мажбуриятлари, зим-масидаги масъулият хакида етарлича тушунча-ларга тулик эга эмаслар.

Ушбу хулосалардан келиб чиккан холда куйидаги таклифларни беришни лозим топдим:

1. Хар бир фаннинг хусусиятидан келиб чиккан холда талабаларнинг белгиланган кредитларни туплаш тартиби аник ишлаб чикилиши лозим;

2. Хар бир талаба узининг укиш жараёни-даги холати ва узлаштириш курсаткичларини дои-мий тарзда билиб туришини, яъни маълумотлар шаффофлигини таъминлаш. Бунинг учун юкорида тавсия этилган кундалик-йул харитадан фойдала-нишни тавсия этаман;

3. Кредит-модуль тизимида фанга ажратил-ган укув соатларининг камида 50-60% кисми талабанинг мустакил таълим олишига ажратилганли-гини эътиборга олиб, талабаларнинг мустакил таълим олишга интилишини ва мустакил харакатини кучайтирувчи механизмни яратиш ва амалга жорий этиш лозим;

4. Дарс машFулотларида талаба билимига куйилган бахоларни конвертация килишда муам-молар келиб чикмаслигини эътиборга олган бахолаш тизимини оптималллаштириш лозим.

5. Хар бир фаннинг силлабусида талабаларнинг 1 кредит-соатни туплаши учун бажарадиган топшириклар тури ва хажми аник курсатилиши лозим.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2021, 3 (100)

c 18 O.HMI/1 TA^MM / BblCWEE 0BPA30BAHME

Afla6weT^ap pyuxaTM:

1. Y36eKiicTOH Pecny6nuKacu npe3MAeHTMHUHr 2019 mm. 8 OKTfl6p,gani "Y36eKiicTOH Pecny6nuKacu onuitf TatniiM tubmmmhm 2030-tfurnra4a puiBOxnaHTupum концeпцllmcмнм TacguK^am TyFpucuAa"ni nO-5847-coH OapMOHiu.

2. Y36eKMCTOH Pecny6nuKacu Ba3iup.nap Max,KaMacuHUHr 2020 mm. 31 AeKa6p,gani 824-coh Kapopura acocaH Ka6yn K,i/muHraH "OniiM TatniiM Myaccacanapiiga yKyB xapae-Hura KpeflUT-Mogy^b tuBmmmhm xopiiM этмm TapTi6i Tyipicifla him3om". TomKeHT, 2020

3. ycMOHOB B.W., Xa6i6y^^aeB P.A. OniiM yKyB wpT^apiga yKyB xapaeHMHii KpegiT-Mogynb TU3UMUfla TamKiin Kinim. YKyB KynnaHMa. - TomKeHT, TKTM, 2020. - 120 6eT.

4. MeTogu^ecKie peкомeнAaцuu no BHegpeHuro b By3e cucreMbi 3a^eTHbix eflUHi^ (KpegiTOB) / [TeKcT] /. rocygapcTBeHHwM yHUBepciTeT ynpaB.eHiifl, Цeнтp Ka^ecTBa [coct. O.B. ^aBwgoBa, B.M. 3bohhmkob, M.B. He.bimKOBa ]. - M.: ryy, 2010. - 50 c.

5. Myx,aMMag an-Xopa3MMM HOMugaru TomKeHT ax6opoT TexHO.nonim.napM yHUBepci-TeTi Ba yHUHr ^uniannapuAa TatnuMHurnr KpegiT tiibmmm Tyipucufla Hii3OM. - TomKeHT: TATy, 2018 mm..

6. Pocn^KOBa E.M., BicepoBa AT., XaceHOBa K.X., BaM6onaTOBa ^.M. MogynbHaa cicTeMa o6y4eHifl-onwT u nepcneKTUBw. - Posted September 25th, 2014 by kaznmu & filed under ahmmmckmm, Mнновaцмоннble MeTogw o6y4eHiim. https://kaznmu.kz/press/2014/09/25/ %D0%BC%D0%BE%D0 (MaH6ara 18.09.2020 ga MypoxaaT этunгaн, Myanni^ TOMOHigaH TapxiiMa KiniHraH)

7. A3U3OB y. KpeguT-Mogynb tubmmm Ba yHUHr y3ira xoc xycycumTnapu. - http:// uzbekistonovozi.uz/uz/articles/index.php?ECTION _ID=161&ELEMENT (MaH6ara 24.09.2020 ga MypoxaaT этunгaн).

3AMOHABMM TAMMM / COBPEMEHHOE OBPA3OBAHME 2021, 3 (100)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.