Научная статья на тему 'КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ ВА УНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ОМИЛЛАРИ'

КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ ВА УНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ОМИЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Interpretation and researches
Область наук
Ключевые слова
личный интерес / служебный авторитет / «вакцина честности» / конфликт интересов / «среда / свободная от коррупции»

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Аминова Манзура Муталибовна

В статье говорится о борьбе с коррупцией на новом этапе развития нашей страны, как о самом плохом пороке прошлого. Освещаются обновления антикоррупционного законодательства в Республике Узбекистан и их применение. А также, обсуждаются проводимые работы по искоренению коррупции в сфере высшего образования и повышению правовой грамотности населения.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «КОРРУПЦИЯГА ҚАРШИ КУРАШНИНГ ҲУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ ВА УНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ОМИЛЛАРИ»

КОРРУПЦИЯГА КАРШИ КУРАШНИНГ ХУКУЦИЙ АСОСЛАРИ ВА УНИНГ ОЛДИНИ ОЛИШ ОМИЛЛАРИ

Аминова Манзура Муталибовна

КДПИ- Миллий гоя, маънавият асослари ва хукук таълими кафекдраси доценти. ф.ф.н..

Аннотация: В статье говорится о борьбе с коррупцией на новом этапе развития нашей страны, как о самом плохом пороке прошлого. Освещаются обновления антикоррупционного законодательства в Республике Узбекистан и их применение. А также, обсуждаются проводимые работы по искоренению коррупции в сфере высшего образования и повышению правовой грамотности населения.

Ключевые слова: личный интерес, служебный авторитет, «вакцина честности», конфликт интересов, «среда, свободная от коррупции»

Annotation: The article speaks of the fight against corruption at a new stage in the development of our country as the worst vice of the past. Updates of anticorruption legislation in the Republic of Uzbekistan and their application are highlighted. They also discuss the ongoing work to eradicate corruption in the field of higher education and increase the legal literacy of the population.

Keywords: personal interest, official authority, "honesty vaccine", conflict of interest, "corruption-free environment".

Тараккиетининг янги боскичига кадам куяетган Узбекистон учун коррупциянинг хар кандай шаклдаги куриниши ислохотлар шиддатини сусайтириши билан хавфли. 2017 йил 4 январдан кучга кирган

—Коррупцияга карши курашиш тугрисидаИги Узбекистон Республикаси ^онунида коррупцияга шундай таъриф берилган: «коррупция — шахснинг уз мансаб еки хизмат мавкеидан шахсий манфаатларини ехуд узга шахсларнинг манфаатларини кузлаб моддий еки номоддий наф олиш максадида конунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек, бундай нафни конунга хилоф равишда такдим этиш». Соддарок айтганда, коррупция давлат идораларида ишловчи шахсларнинг уз амалидан фойдаланиб, шахсий манфаатларини хамма нарсадан устун куйишлари, пора эвазига сотилишлари еки сотиб олинишлари, ноконуний моддий еки номоддий бойлик орттиришларидир. Жамиятда шундай иллатлар борки, у маълум бир сохага эмас, балки бутун жамият тараккиетига туганок булади. Давлатни ич-ичидан емирадиган ана шундай иллат -коррупция ва порахурликдир. Айнан шу иллат сабабли куплаб давлатларнинг инкирозга юз тутгани хам тарихдан маълум. Узбекистон Республикаси

Президента 2020 йил 24 январдаги Олий Олий Мажлисга Мурожаатида коррупциянинг иллатлари хакида гапириб шундай деди: —Афсуски, жамиятимизда коррупция иллати узининг турли куринишлари билан тараккиетимизга fob булмокда.

Бу евуз балонинг олдини олмасак, хакикий ишбилармонлик ва инвестиция мухитини яратиб булмайди, умуман, жамиятнинг бирорта тармоFи ривожланмайди.

Тадбиркорлар ханузгача ер ажратиш, кадастр, курилиш, лицензия, божхона, банк, давлат харидлари каби сохаларда коррупцияга дуч келаетганини Президент номига келиб тушаетган куплаб мурожаатлар хам, матбуот ва ижтимоий тармоклардаги чикишлар хам яккол курсатиб турибди.

Коррупцияга карши курашишда ахолининг барча катламлари, энг яхши мутахассислар жалб килинмас экан, жамиятимизнинг барча аъзолари, таъбир жоиз булса, —халоллик вакцинаси! билан эмланмас экан, уз олдимизга куйган юксак марраларга эриша олмаймиз. Биз коррупциянинг окибатлари билан курашишдан унинг барвакт олдини олишга утишимиз керак.

Ана шу вазифалар ижросини тизимли ташкил этиш максадида парламент ва Президентга хисоб берадиган, коррупцияга карши курашишга масъул буладиган алохида орган ташкил этишни таклиф этаман.![1]

Коррупция иктисодиет ривожи, чинакам кулай тадбиркорлик ва инвестиция мухити учун энг асосий тусиклардан биридир. Тахлилларга кура, бу иллат жахон иктисодиетига хар йили уртача 2,6 триллион доллар зарар келтиради.

Мамлакатимиз хам муаммодан халос булмаган. Дунедаги коррупция даражасини урганувчи Transparency International халкаро ташкилоти индексида Узбекистон охирги уч йилда 12 п0F0нага кутарилган булса-да, хали бу иллат бархам топмаган.

Юртдошларимизнинг фикрича, соFликни саклаш, таълим, банк, божхона, суд, прокуратура, ички ишлар, коммунал хизмат сохаларида, шунингдек, фукароларни ишга кабул килишда коррупция кенг таркалган.

Мисол учун, тахлилларга кура, соFликни саклаш тизимидаги харажатларнинг 25-30 фоизи самарасиз сарфланмокда. Куплаб сохаларда давлат харидларини амалга ошириш тизими очик-ошкора эмас.

Узбекистон Ресубликасининг —Коррупцияга 2017 йил 3 январда кабул килинган.

Конуннинг 3-моддасига мувофик:

- коррупция деганда - шахснинг уз мансаб еки хизмат мавкеидан шахсий манфаатларни кузлаб моддий еки номмоддий наф олиш максадида конунга

хилоф равишда фойдаланиши, худди шуниндек бундай нафни конунга хилоф равишда такдим этиш тушунилади.

- коррупция оид хукукбузарлик деганда - коррупция аломатларига эга булган содир этилганлиги учун конун хужжатларида жавобгарлик назарда тутилган килиш тушунилади;

- манфаатлар тукнашуви деганда - шахсий (бевосита еки билвосита) манфаатдорлик шахснинг еки хизмат мажбуриятларининг лозим даражада бажаришига таъсир курсатаетган ехуд таъсир курсатиши мумкин булган хамда шахсий манфаатдорлик билан фукароларнинг, ташкилот-ларнинг, жамиятнинг еки давлатнинг хукуклари ва конуний манфаатлари уртасида карама-каршилик юзага келаетган еки юзага келиши мумкин булган вазият тушунилади.

Коррупцияга карши курашишнинг асосий принциплари конунийлик, фукаролар хукуклари, эркинликлари ва конуний манфаатларининг устуворлиги, очиклик ва шаффофлик, тизимлилик, давлат ва фукаролик жамиятининг хамкорлиги, коррупциянинг олдини олишга доир чора- тадбирлар устуворлиги,, жавобгарликнинг мукаррарлигидан иборат.

Коррупцияга карши курашиш сохасидаги давлат сиесати давлат дастурлари ва бошка дастурлар асосида амалга оширилиши мумкин.![2]

Ушбу конун меъерларининг самарали ижросини таъминлаш, жамият ва давлат хаетининг барча сохаларида коррупциянинг олдини олишга доир чора-тадбирларни уз вактида ва сифатли амалга ошириш максадида Президентнинг 2017 йил 2 февралдаги карори билан —2017-2018 йилларга мулжалланган коррупцияга карши курашиш буйича давлат дастури! кабул килинди. Дастур доирасида бир катор конун лойихалари ишлаб чикилди, мавжудлари инвентаризациядан утказилди. Умуман олганда, сунгги йилларда килинган ишлар тахлили ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини оширишга, жамиятда коррупцияга муросасиз муносабатни шакллантиришга йуналтирилган тизимли чоралар курилганини курсатиб турибди.[3]

Президентимиз томонидан 2019 йил 27 май куни имзоланган

Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида!ги фармон хам айни шу максадни кузлагани билан ахамиятли хисобланади.

Коррупция шундай иллатки, уни бир еки икки идоранинг саъй-харакати билан йук килиб булмайди. Качонки, барча фукароларимиз, жамият унга карши биргаликда курашиб, унинг илдизларини йук килишга киришилсагина ижобий натижага эришиш мумкин.

Фармоннинг туб мохиятига эътибор каратадиган булсак, коррупцияга карши нафакат хукукни мухоза килувчи идоралар ва давлат ташкилотлари,

балки жамоатчилик назорати институти имкониятидан хам кенг фойдаланиш белгилаб куйилганини куришимиз мумкин.

Биринчидан, фармонда жамоатчилик назоратини олиб боришда мухим урин тутувчи Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси палаталари ва сиесий партияларнинг ролини янада кучайтириш алохида белгиланган. Иккинчидан, жойларда коррупцияга карши курашиш сохасидаги ишларнинг холатини комплекс урганиш ва мавжуд муаммоларни бартараф этиш юзасидан таклифлар тайерлаб бориш учун халк депутатлари туман ва шахар

Кенгашларининг таркибида коррупцияга карши курашиш комиссияларини ташкил этиш тавсия килинмокда.

Учинчидан, ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини янада ошириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни кучайтириш, ушбу сохадаги конунбузилиш холатлари юзасидан хабар берган шахсларни химоя килишнинг ташкилий-хукукий механизмларини жорий этиш таъкидланган.

Туртинчидан, фукаролик жамияти институтлари, оммавий ахборот воситалари фаолиятининг чинакам эркинлигини таъминлаш ва уларни коррупцияга карши чораларни тайерлаш, утказишда ва ижросини мониторинг килишда иштирок этишга жалб килиш назарда тутилмокда. Бундан ташкари, фармонда давлат хизматчиларининг хукукий онги ва маданиятини юксалтириб бориш, уларда коррупция ва бошка хукукбузарликларга нисбатан муросасизлик муносабатини шакллантириш вазифаси белгилаб берилди. Бу норма, албатта, хар бир мансабдор шахсдан хулоса чикаришни талаб этади.[4]

Коррупцияга карши курашишда ахолининг хукукий онги ва хукукий маданиятини юксалтириш, жамиятда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш, давлат органлари ва бошка ташкилотлар ходимларининг хукукий саводхонлигини ошириш, таълим муассасаларида коррупцияга карши курашиш сохасидаги хукукий таълим ва тарбия масалалари Конуннинг 16, 17, 18-моддаларида уз ифодасини топган. Чунки хукукий онг ва хукукий маданияти юксак булган ва хукукий таълим ва тарбия жихатдан етук булган инсонлар салбий иллат булмиш коррупцияга йул куймайдилар.

Таълим муассасаларида коррупцияга карши курашиш сохасидаги хукукий таълим ва тарбия белгиланган давлат таълим стандартларига мувофик амалга оширилади.

Давлат таълимни бошкариш органлари ва таълим муассасалари коррупцияга карши курашиш сохасидаги давлат сиесатининг асосий йуналишларини инобатга олган холда таълим муассасаларида хукукий таълим ва тарбияга, мутахассисларни касбий тайерлашнинг сифатини оширишга,

International scientific journal "Interpretation and researches"

Volume 2 issue 13 (35) | ISSN: 2181-4163 | Impact Factor: 8.2 таълим дастурларини доимий равишда такомиллаштириб боришга каратилган чора-тадбирларни ишлаб чикади.

Ёшларга коррупцияга карши курашиш сохасида хукукий таълим бериш буйича 2019 йил 1 сентябрдан бошлаб комплекс чора-тадбирлар татбик этилди.

Умумий урта, урта махсус, касб-хунар таълими ва олий таълим муассасаларининг укув дастурларида коррупцияга карши мавзулар янада кучайтирилди.

Муайян тоифадаги давлат хизматчиларининг мулки ва даромадларини декларация килиш тизимини боскичма-боскич жорий этиш буйича 3 ой муддатда таклифлар ишлаб чикилди.

Идоралараро комиссия 2019 йил 1 августдан бошлаб эксперимент тарикасида, жамоатчилик ва етакчи экспертларни, шу жумладан хорижий экспертларни жалб этган холда дастлабки боскичда капитал курилиш ва олий таълим сохаларида «Коррупциясиз соха» лойихасини амалга оширишни ташкил этилди.

Шундан келиб чикиб, олий таълимда — коррупциясиз соха! лойихасини амалга оширишга каратилган чора-тадбирлар режаси ишлаб чикилди. Шунингдек, кабул жараени, талабалар билимини бахолаш, укишни кучириш ва нострификация, ОТМларни такомиллаштириш, укитувчилар ижтимоий химояси, бюджет маблаFларидан максадли фойдаланиш каби йуналишларини камраб олган, 2019-2020 йилларда амалга ошириш белгиланган —Йул харитаси! кабул килинди. Унинг доирасида 2 та норматив-хукукий хужжат -Узбекистон Республикаси Президентининг

— Олий таълим муассасалари рахбар ва педагог кадрларининг узлуксиз малакасини ошириш тизимини жорий этиш туFрисида!ги фармони хамда Вазирлар Махкамасининг —Олий таълим муассасалари рахбар ва педагог кадрларининг малакасини ошириш тизимини янада такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар туFрисида!ги карори кабул килинди.

2020 йил 1 апрелдан бошлаб лойихани бошка сохаларга хам боскичма-боскич жорий этади.

Идоралараро комиссия хар йили 1 апрелга кадар тегишли сохаларда

«Коррупциясиз соха» лойихасини амалга ошириш якунлари туFрисида Узбекистон Республикаси Президенти Администрациясига ахборот киритади. Давлат хокимияти ва бошкаруви органлари, жамоат бирлашмалари ва бошка ташкилотлар Давлат дастурининг ижро этилиши холати туFрисида хар чоракда Идоралараро комиссияга ахборот киритиши белгиланди.

Хулоса килиб айтганда, мазкур фармон жамиятда адолатлилик F0яси, барчанинг конун олдида тенглиги, фукароларнинг хукук ва эркинликлари, конуний манфаатларини химоя килишда мухим хужжат хисобланади. Адолат

устувор булган мамлакатда эса тараккиет, халк фаровонлиги, ислохотлар самараси таъминланади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. Мирзиёев Ш.М. Олий Мажлисга мурожаат. 2020 й. 24 январ. www.Lex.uz.

2. Узбекистон Республикаси ^онуни УР^- 419-сон www. Lex.uz.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017йил 2 февраль

—Коррупцияга карши курашиш тугрисидаИги Узбекистон Республикаси конунининг коидаларини амалга ошириш чора-тадбирлари тугрисида! ги П^-2752-сонли карори. www. Lex.uz.

4. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 27 май, —Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида! ги ПФ-5729-сонли Фармони. www. Lex.uz.

5. Аминова М.М. The anti-corruption struggle of Uzbekistan and the importance of its improvement. International journal of Social Sciences & Interdisciplinary https : //www.gej ournal .net/index.php/IJSSIR

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.