Научная статья на тему 'КОРРУПЦИЯ ВА “ҲАЛОЛЛИК ВАКЦИНАСИ” ҲАҚИДА'

КОРРУПЦИЯ ВА “ҲАЛОЛЛИК ВАКЦИНАСИ” ҲАҚИДА Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
768
98
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
мурожаатнома / ҳалоллик / ҳалоллик вакцинаси / коррупция / коррупцияга қарши курашиш / маънавият. / message / honesty / honesty vaccine / corruption / fight against corruption / spirituality.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — I. Abdushukurova

Мақолада ҳалоллик, ҳалоллик вакцинаси, коррупция сўзларига таърифлар келтирилиб, уларнинг бугунги кунда қўлланилиши кўриб чиқилган. Ҳалоллик вакцинаси коррупцияга қарши курашишда муҳим бўлиб, уни “эмлашда” кишилар, айниқса ёшлар билан тушунтириш ишларини олиб бориш, маънавия тарбияни амалга оширишда мутафаккирларимиз асарларидан, қонуний ҳужжатлар ва Президент асарларидан фойдаланиш йўллари кўрсатиб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам о Земле и смежным экологическим наукам , автор научной работы — I. Abdushukurova

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ABOUT CORRUPTION AND THE “VACCINE OF HONESTY”

The article defines the words "honesty", "honesty vaccine", "corruption" and examines their use today. The honesty vaccine is important in the fight against corruption, it is important to use it when "vaccinating" people, especially young people, in ways of conducting explanatory work, when using the works of our thinkers, legal documents and the works of the president in the implementation of spiritual education

Текст научной работы на тему «КОРРУПЦИЯ ВА “ҲАЛОЛЛИК ВАКЦИНАСИ” ҲАҚИДА»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

КОРРУПЦИЯ ВА "ХДЛОЛЛИК ВАКЦИНАСИ" ^АЦИДА Икбол Абдушукурова, катта укитувчи

Гулистон давлат университети https://doi.org/10.5281/zenodo.7443377 Аннотация. Мацолада %алоллик, %алоллик вакцинаси, коррупция сузларига таърифлар келтирилиб, уларнинг бугунги кунда цулланилиши куриб чицилган. %алоллик вакцинаси коррупцияга царши курашишда мууим булиб, уни "эмлашда" кишилар, айницса ёшлар билан тушунтириш ишларини олиб бориш, маънавия тарбияни амалга оширишда мутафаккирларимиз асарларидан, цонуний уужжатлар ва Президент асарларидан фойдаланиш йуллари курсатиб утилган.

Калит сузлар: мурожаатнома, уалоллик, уалоллик вакцинаси, коррупция, коррупцияга царши курашиш, маънавият.

О КОРРУПЦИИ И "ВАКЦИНЕ ЧЕСТНОСТИ" Аннотация. В статье даются определения слов "честность", "вакцина честности", "коррупция" и рассматривается их применение сегодня. Вакцина честности важна в борьбе с коррупцией, ее важно использовать при "вакцинации" людей, особенно молодежи, в способах проведения разъяснительной работы, при использовании трудов наших мыслителей, юридических документов и трудов президента при осуществлении духовного воспитания.

Ключевые слова: послание, честность, вакцина честности, коррупция, борьба против коррупции, духовность.

ABOUT CORRUPTION AND THE "VACCINE OF HONESTY" Abstract. The article defines the words "honesty", "honesty vaccine", "corruption" and examines their use today. The honesty vaccine is important in the fight against corruption, it is important to use it when "vaccinating" people, especially young people, in ways of conducting explanatory work, when using the works of our thinkers, legal documents and the works of the president in the implementation of spiritual education.

Keywords: message, honesty, honesty vaccine, corruption, fight against corruption, spirituality.

Кириш. Инсон аввало узининг маънавияти билан бошка мавжудотлардан ажралиб туради. Маънавият такдирнинг эхсони эмаслиги хакида куп ёзилган. Одам уз-узидан маънавиятли булиб колмайди. Гап унинг мохиятини чукур англашдадир. Маънавиятли инсон яхши яшаш учун халол мехнат килиш керак деб хисоблайди. Юксак маънавий фазилатлар инсонга хаётида баркарорлик, мазмун багишлайди. Бундай фазилатлар ичида, айникса, халоллик ва поклик инсон хаётида, камолотида нихоятда катта ахамиятга эга. Айнан ана шу хислатлар уни бойлик орттириш йулида инсофсизлик килишдан тияди, моддий кийинчилик кунларида иродасини мустахкамлайди.

Маълумки, Президентимиз Ш.Мирзиёев бир катор чикиш ва нуткларида мухим масалаларни кутариб, долзарб ташаббусларни илгари суриб келмокдалар. Ана шу кутарган долзарб масалалардан бири коррупцион холатлардан батамом кутулиш масаласидир. Жумладан, 2020 йил 24 январ куни Узбекистон Республикаси Олий Мажлисига Мурожаатномасида Президентимиз "халоллик вакцинаси" хакида гапириб: "Коррупцияга карши курашишда ахолининг барча катламлари, энг яхши мутахассислар

1965

БС1ТЖСТ ЛЖБ ЖЖОУАТЮЖ

ЮТЕЯМАТЮМЛЬ 8С1ЕОТ1Р1С ГОШМАЬ УОШЫЕ 1 188иЕ 8 иШ-2022: 8.2 | КБК 2181-3337

жалб килинмас экан, уз олдимизга куйган юксак марраларга эриша олмаймиз. Мана шуни хамма билиши керак. Энг катта масала - "халоллик вакцинасини каердан оламиз?" [1] -деган масалани уртага куйган эдилар.

Адабиётлар тахлили. Президентимизнинг 2020 йил 24 январдаги Олий Мажлисга йуллаган Мурожаатномасида 2019 йил натижалари тахлил килиниб, 2020 йилдаги вазифалар хакида гапирилиб, жумладан коррупциянинг зарарли иллат эканлиги, ва унга карши курашиш лозимлиги таъкидлаб утилди. Мазкур мурожаатнома олимлар, конунчилик сохадаги мутасадди ташкилотлардаги мутахассислар орасида ОАВда кенг мухокама ва тахлил килинди. Жумладан профессор И.Йулдошев хам уз маколасида "халоллик вакцинаси" хакида фикр билдирган булса, Ш.Култураев, Ш.Садикова, Ж.Ширинов коррупцияга карши курашишнинг чора-тадбирлари ва ахамияти хакида уз фикрларини билдиришди.

Методология ва методлар. Маколани ёзишда Президент Шавкат Мирзиёевнинг УзР Олий Мажлисига Мурожаатномаси, УзР конуний хужжатлари, айрим муаллифларнинг маколалари методологик асос булиб хизмат килди. Тахлилий ва тизимли ёндашув усулларидан фойдаланилди.

Мухокама ва натижалар. Профессор И.Йулдошевнинг таъкидлашича, халоллик бор жойда гирромлик, муттахамлик, кузбуямачилик, алдокчилик, товламачилик каби салбий иллатлар булмайди. "Узбек тилининг изохли лугати"да "халоллик" сузига куйидаги таъриф берилади: "Виждон билан, инсоф юзасидан иш тутиш; тугрилик, софлик" [4, б.495; 3, б.3]. "Х,алоллик вакцинаси" ибораси узбек тили лексикасида Президентимиз томонидан илк бор кулланилди.

Вакцина деганда нима тушунилади? "Вакцина - юкумли касалликларнинг олдини олиш ва даволаш учун ишлатиладиган эмдори; эмлашда ишлатиладиган дори". Демак, вакцина хар кандай юкумли касалликнинг олдини олишга хизмат килади. "Х,алоллик вакцинаси" хам халолликка тусик буладиган, жамиятда унинг яшашига каршилик киладиган салбий иллатларга, хусусан, коррупцияга карши эмланади ва инсоннинг бундай иллатга карши иммунитетини оширади [3, б.3].

Х,ар кандай жамиятнинг ривожига кишан буладиган энг салбий холат - бу коррупциядир. Ундан кутулмасак, унга карши курашмасак, кузлаган ислохотларимизни амалга ошира олмаймиз, юртимиз кутилгандек таракки эта олмайди. Афсуски,

коррупция билан хар куни тукнашамиз.Умуман олганда, бугунги кунда коррупция муаммосига жахоннинг деярли хар бир мамлакатида дуч келиш мумкин. Коррупция сунгги йилларда халкаро микёсда трансмиллий жиноят сифатида томонидан кенг мухокама килинаётган мавзулардан биридир. Таъкидлаш лозимки, коррупция келтирадиган зарар барча давлатлар учун тенг саналиб, мазкур иллат давлатнинг турли сохаларига, хусусан сиёсий, иктисодий, ижтимоий, маданий жабхаларида амалга оширилаётган ислохотларга хамда мамлакатнинг халкаро майдондаги имиджи ва инвестициявий жозибадорлигига салбий таъсир курсатади. Президентимиз Ш.Мирзиёев таъкидлаганидек: "Жамиятимизда коррупция иллати узининг турли куринишлари билан тараккиётимизга гов булмокда. Бу ёвуз балонинг олдини олмасак, хакикий ишбилармонлик ва инвестиция мухитини яратиб булмайди, умуман, жамиятнинг бирорта тармоги ривожланмайди" ГЦ. Коррупцияга карши курашишнинг устувор хукукий асослари катор халкаро хукукий нормаларда уз ифодасини топган булиб, уларга куйидагиларни

1966

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

киритиш мумкин: 1) 2003 йил 31 октябрда кабул килинган БМТ нинг Коррупцияга карши Конвенцияси; 2) 2000 йил 15 ноябрда кабул килинган БМТ нинг Трансмиллий уюшган жиноятчиликка карши Конвенцияси; 3) 1999 йил 27 январдаги Европа Кенгашининг "Коррупция учун жиноий жавобгарлик тугрисида" ги Конвенцияси ва бошкалар. Узбекистан юкорида таъкидланган халкаро нормалардан 2008 йилда Бирлашган Миллатлар Ташкилотининг Коррупцияга карши Конвенцияси, шунингдек, 2010 йилда Иктисодий хамкорлик ва тараккиёт ташкилоти доирасида кабул килинган Коррупцияга карши кураш буйича Истанбул Х,аракат режасини ратификация килган [5]. Шунингдек, Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги ПФ-6013-сонли "Узбекистон Республикасида Коррупцияга царши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича цушимча чора-тадбирлар тугрисида" ги Фармони кабул килиниб, мазкур Фармон асосида коррупциянинг олдини олиш ва унга карши курашиш сохасидаги давлат сиёсатини, шунингдек, коррупцияга оид хукукбузарликларнинг тизимли сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этиш хамда коррупцияга карши курашиш чораларининг самарадорлигини оширишга каратилган давлат ва бошка дастурларни шакллантириш ва амалга ошириш максадида Коррупцияга царши кураш Агентлиги ташкил этилди [2].

Коррупция узи нима? Коррупция - мансаб мавкеидан шахсий максадларда фойдаланиш билан боглик булган жиноят. Коррупция фаолияти хуфёна иктисодиётнинг асосий турларидан бири хисобланади. Аксарият холларда, коррупция деганда, давлат амалдорлари томонидан шахсий манфаатларни кузлаб, бойлик орттириш максадида уз мансабидан фойдаланиш, фукаролардан пора олиш, конунга хилоф пул даромадларини кулга киритиш тушунилади.

2017 йилда "Коррупцияга карши курашиш тугрисида"ги Узбекистон Республикаси конунининг кабул килиниши - давлат органлари ва фукаролик жамияти институтларининг коррупцияга карши куч ва имкониятларини бирлаштириб, яхлит тизимни яратиш имконини берди. Мазкур конунда берилган таърифга кура, коррупция -шахснинг уз мансаб ёки хизмат мавкеидан шахсий манфаатларини ёхуд узга шахсларнинг манфаатларини кузлаб, моддий ёки номоддий наф олиш максадида конунга хилоф равишда фойдаланиши, худди шунингдек бундай нафни конунга хилоф равишда такдим этишни англатади. Жахонда коррупция холатларининг куриниши ва тавсифи куп. Унинг келиб чикиш сабабларини очиш, унга карши курашишнинг самарали йулларини топиш буйича олимлар, халкаро ташкилотлар, давлат органлари томонидан юзлаб тадкикотлар утказилган.

Мамлакатимизда "коррупция" сузи ишлатилган 207 та норматив-хукукий хужжат мавжуд. Уларнинг барчасида ушбу суз коррупцияга карши курашиш максадида ишлатилган [7].

БМТ Бош Ассамблеясининг 1990 йил Гаванада коррупция муаммоларига багишлаб утказилган минтакалараро семинарида кабул килинган Давлат хизматчилари учун халкаро хулк-атвор кодексида "коррупция бу мансабдор шахсларнинг шахсий ёки гурух манфаатини кузлаб мансабини суиистеъмол килиш, шунингдек давлат хизматчилари томонидан узлари эгаллаб турган хизмат вазифаларидан гайриконуний фойдаланиш куринишларидир", дейилади. Ушбу таърифда коррупциянинг узагини мансаб ваколатларидан гайриконуний фойдаланиш ташкил этиши курсатилган. [6, р.1-2].

1967

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Хулоса ва тавсиялар. Олий Мажлис ^онунчилик палатаси депутати Ш.Шириновнинг фикрича: Президентимиз уз Мурожаатномасида "коррупцияга карши курашишда ахолининг барча катламлари, энг яхши мутахассислар жалб килинмас экан, жамиятимизнинг барча аъзолари, таъбир жоиз булса, "халоллик вакцинаси" билан эмланмас экан, уз олдимизга куйган юксак марраларга эриша олмаймиз", дея таъкидлаб утдилар. Албатта, биз "коррупцияга карши иммунитет"ни хосил килиш учун "коррупционер" ва унинг атрофини хам тозалашимиз, аникроги, коррупцияга шарт шароит яратувчи омилларни йукотишимиз лозим.

Коррупцияга карши курашиш учун куйидаги 4 та таъсир воситаси баравар кулланилиши керак. Биринчидан, халол ишлашни рагбатлантирувчи таъсир. Бунда: муносиб маош, коррупция хакида хабар берган шахсларни рагбатлантириш, халол инсонни юкори лавозимларга тайинлаш принципи татбик этилади.

Иккинчидан, коррупцияга шароит омилларини тусувчи таъсир. Бунда давлат хизматларини ахборот-коммуникация технологиялари оркали курсатиб бориш йули билан инсон омилини кискартириш, хукукбузарликларни кайд этишнинг электрон тизими, давлат назоратини макбуллаштириш, давлат хизматчиларини лавозимга тайинлашнинг танлов асосида утказилиши, тадбиркорлик фаолияти учун бюрократик тусикларни бекор килиш, манфаатлар тукнашувининг олдини олиш, судларнинг мустакиллигини таъминлаш кабилар мухим роль уйнайди.

Учинчидан, коррупцияга карши маърифий таъсир. Бунда шахсда коррупцияга нисбатан муросасиз муносабатни шакллантириш, ахолининг хукукий онги ва маданиятини юксалтириш, диний уламоларимиз томонидан коррупцияга карши диний-маърифий даъват олиб бориш максадга мувофик.

Туртинчидан, коррупцияга карши назорат тизими. Бунда давлат органлари ва мансабдор шахслар устидан кучли жамоатчилик назорати, давлат органлари фаолиятининг очиклиги, мансабдор шахсларнинг халк олдида хисобдорлиги, коррупцияни фош этиш борасида профессионал тадкикот олиб бора оладиган нодавлат нотижорат ташкилотлари хамда "журналистик текширув"лари, коррупция холатларининг "латент" булиб колишининг олдини олиш, коррупция учун жавобгарликнинг мукаррарлиги таъминланиши ва хк.

Умуман олганда, коррупцияга карши курашиш факатгина давлат органларининг эмас, балки бу борада жамоатчиликнинг хам фаол иштирок этиши кутилган самарани беради [7].

Х,алоллик вакцинаси аввало хар бир оилада булиши лозим. Чунки, Оила-мукаддас даргох. Оила-жамиятнинг бош бугинидир. Унда ватаннинг эртанги куни, миллатнинг келажаги булган ёш авлод камол топади. Бу уринда оилада фарзанд тарбияси учун масъул булган ота-она зиммасига катта масъулият юкланади. Зеро, буюк бобокалонимиз Абдулла Авлоний айтганидек: "Тарбия биз учун ё хаёт ё мамот, ё нажот ё халокат, ё саодат, ё фалокат масаласидир". Бу сузлар бугунги кунда уз ахамиятини заррача йукотмаган. Бундан ташкари ота-она хам фарзанди учун шахсий намуна булиши лозим. Шу билан бирга хар бир корхона ва ташкилотларда унинг ташкилий-хукукий шаклидан катъи назар хукукий маданият юксак даражада булиши, ходимларда эса коррупцияга карши муросасиз кайфият шаклланиши лозим [8].

1968

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 8 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Азалдан буюк мутафаккирларимиз уз асарларида инсониятни халолликка, адолат, саховатпешаликка, инсонпарварликка чакирганлар. Алишер Навоийнинг "Одами эрсанг демагил одами, Оники йук халк гамидин гами" сатрлари бизга мактаб давридан маълум. Президентимиз томонидан илгари сурилган 5та ташаббуснинг бири - ёшларни китобхонликка купрок жалб килиш, хусусан, буюк мутафаккирларимиз асарларини чоп эттириш, уларни таълим муассасаларида урганиш ва укитилишини ташкил этиш мухимдир. Бунга эътибор каратсак, ёшларимизда "халоллик иммунитети" шаклланади, баркамол авлодларимизнинг сафлари кенгаяди.

REFERENCES

1. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий Мажлисга Мурожаатномаси (2020 йил 24 январь) // https://nrm.uz/contentf?doc=612860_

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2020 йил 29 июндаги ПФ-6013-сонли "Узбекистон Республикасида Коррупцияга карши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида" ги Фармони. // https://lex.uz/docs/4875784

3. Йулдошев И. Навоий талкинида халоллик. // Узбекистон давлат санъат ва маданият институти хабарлари. 2020/1(13). Б.3-4.

4. Узбек тилининг изохли лугати. / http://idum.uz/uz/archives/10087; X,. // https://n.ziyouz.com/books/uzbek_tilining_izohli_lugati/0'zbek%20tilining%20izohli%20lu g'ati%20-%20H.pdf

5. Култураев Ш. Узбекистонда коррупцияга карши курашиш сохасида давлат сиёсатини такомиллаштириш масалалари // http://ombudsman.uz/ uz/docs/ozbekistonda-korrupsiyaga-qarshi-kurashish-sohasida-davlat-siyosatini-takomillashtirtish-masalalari\Садикова Ш.М. Коррупцияга карши курашишнинг халкаро стандартлари // Central Asian academic journal of Scientific Research. Volume 2| Issue 2| 2022. P. 16-26.

6. Ширинов Ж. Коррупцияга карши курашишнинг 4 таъсир воситаси // http://old.muslim.uz/index.php/maqolalar/item/18861

7. Халоллик вакцинаси ва унинг жамият хаётидаги ахамияти // https://customs.uz/uz/news/view/3517

1969

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.