Научная статья на тему 'Коррупцияга қарши кураш – давлат ва жамият янгиланишида муҳим омил'

Коррупцияга қарши кураш – давлат ва жамият янгиланишида муҳим омил Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
128
24
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Strategy of Uzbekistan
Область наук
Ключевые слова
ISLOHOTLAR / taraqqiyot / Harakat / Strategiya / xalqaro / siyosiy / iqtisodiy / o‘zbekiston / Sivilizatsiya / aloqa / texnologiya / huquq / qonun / REFORMS / development / Action / Strategy / international / political / economic / uzbekistan / Civilization / communication / technology / rights / law
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Коррупцияга қарши кураш – давлат ва жамият янгиланишида муҳим омил»

L

кoppyпцмqгА kapwm

KYPAm - flAB^AT BA WAMMAT

qHrM^AHMmMflA

My^MM OMMfl

Strategy of Uzbekistan №02 (2021) / ISSN 2181-2535

Huny^ap HOflMPXOHOBA, -•

«TapaKKMëT CTpaTeruzcu» MapKa3u ôynuM ôo^nufu

^HTM y36eKMCTOHAa кoppyпцмqгa Kapwu «ypawuw gaBriaT cMëcaTMHMHr энг ycTyBop MyHa^umura atf.naHM6 ynrypAu. ByHM cyHrru MM^^^apga coxara oug K,a6yn KuriMHraH кoнцептya.п axaMuqTra эгa HopMaTMB-xyKyKUM

xywwaTnap, кoppyпцмqнм O^AMHM onumra KapaTunraH MatMyputf ucnoxoTnap Muco^uga xaM Kypuw MyMKMH. ^yMnagaH, кoppyпцмqгa Kapmu «ypawuw caMapagop^uruHM omupumga ^HTM Y36eKMCToH

ucnoxoTnapuHMHr acocuM xywwaTM xuco6^aHraH Y36eKMCToH Pecny6nMKacM npe3MgeHTM Tai±ia66ycu 6u^aH Ka6yn KMnuiHraH 2017-2021 MM^^apga Y36eKMCToH Pecny6^MKacMHM pMBo^^aHTMpumHMHr

32

6eiiTa yciyBop MyHanuwu 6yi/iuma XapaKaxnap cTpaTerumcuHuiHr axaMumTu KaTTa xuco6naHagu.

MaMnaKaT TapaKKuëTMHMHr энг MyxuM ïyHa^um^apu 6enrunaHraH XapaKaxnap cTpaTerumcuHuiHr KoHyH ycTyBop^uruHM TatMUH^arn Ba cyg-xyKyK, TU3UMUHU AHaga UQTiox KU^UIHMHr ycTyBop lyHanumufla 6eBOcuTa кoppyпцumra Kapiu KypaiuiHUHr TamKU^uï-xyKyKUï MexaHM3M^apuHM TaKOMU^naiTupurn Ba кoppyпцмqra Kapiu Kypaiui Tafl6upnapuHMHr caMapagopnuruHU oiupui MyxuM Ba3u$anapgaH 6upu cu^aTuga 6enrunaHraH.

AiHU yi6y gacTypui xywwaT acocuga кoppyпцumнмнr onguHu onuiira KapaTunraH 6up KaTop MyxuM ucnoxoTnap aManra oiupungu.

ABBono, кoppyпцumra Kapiu KypaiHMHr cu^aT Ba coh wuxaTgaH MyTnaKO qHru gapawara KyTapunuiu Y36eKucToH Pecny6nuKacu npe3MfleHTu LUaBKaT Mup3uëeBHMHr cuëcuï upogacu Maxcynugup. ^yMnagaH, gaBnaT pax6apMHMHr «aMMATHM «xanonnuK Ba^uiHacu 6unaH эмnal» 3apypurnTu xaKugaru ^uiKpnapu 6y 6opagaru uinapra KyiunraH

TaMan Toiu gecaK, acno My6onaFa 6ynMal/igu. 3epo, npe3ugeHT 2020 lunHuHr 24 qHBapb KyHu Y36eKucToH Pecny6nuKacu Onul Mawnucura KunraH MypowaaTHoMacuga TatKugnaraHugeK, «^aммflтмммзfla кoppyпцum unnaTu y3uHuHr Typnu кypмнмmnapм 6unaH TapaKKu^TuiMuBra fob 6ynMoKga. By ëBy3 6anoHuHr onguHu onMacaK, xaKuKul мm6мnapмoнnмк Ba UHBecTu^urn MyxuTuHu qpaTu6 6ynMalflu, yMyMaH, «aMHflTHHHr 6upopTa TapMoFu puBo^naHMaïflu».

l/lKKMH^unoH, coxaga HopMaTuB-xyKyKul 6a3aHu Tu3uMnu paBuiiga TaKoMunnauTupu^ 6opui Mopanapu KypunMoKga. OuiKpuiMuBHuiHr

uc6otu ynapoK, кoppyпцumra Kapiu Kypai 6opacuflaru KoHyHHuiHr KyMra KupraHu, lyHuHrgeK Typnu KoHyHocTu xy^^aTnapuHuHr Ka6yn KunuHraHuHu KenTupui MyMKi/iH. XycycaH, 2017 lun 3 qHBapb KyHu Y36eKucToH npe3ufleHTu LaBKaT Mup3u^eB «Кoppyпцumra Kapiu Kypamurn T^Fpucuga»™ KoHyHHu UM3onagu. yii6y KoHyHHuHr MaKcagu кoppyпцumгa Kapiu Kypamurn coxacugaru MyHoca6aTnapHu

MopoëH

•-

TapTu6ra conuiigaH u6opaT 6ynu6, yHga «кoppyпцмq», «кoppyпцмqra oug xyKyK6y3apnuK», «MaH^aaTnap TyKHaiyBu» Ka6u acocul TymyHManapra u3ox 6epum 6unaH 6up KaTopga, кoppyпцumra Kapmu KypamumHuHr acocul пpмнцмпnapм xaM Kalg этмnraн. LUyHumrgeK, KoHyH 6unaH кoppyпцмqra Kapmu Kypamum 6opacuflaru gaBnaT cu^caTuiHuiHr acocul ïyнanмmnapм, BaKonaTnu opraHnap tubuimui, ^yKaponapHuHr Узмнм y3u 6omKapum opraHnapu, ^yKaponuK waMurnTu uHcTuTyTnapu, oMMaBul ax6opoT BocuTanapu Ba ^yKaponapHurnr Ma3Kyp coxagaru uiTupoK!, кoppyпцмqнмнг onguHu onumra goup Mopa-Tag6upnap, wa3o MyKappapnuruHu TatMuHnam Ba 6y 6opaga xanKapo xaMKopnuKHu TatMuHnam Ka6u Mopanap MycTaxKaMna6 Ky^ungu.

YvMH^MnoH, Mopa-Tafl6upnapHuHr caMapanu aManra omмpмnмmм yMyH Maxcyc gaBnaT opraHu TaiKun этмnм6, 6y 6opagaru gaBnaT cмёcaтмнмнr мнcтмтyцмoнan acocnapu TaKoMunnaiTupungu. XycycaH, Y36eKucToH Pecny6nuKacu Пpезм1центмнмнг «Y36eKucToH Pecny6nuKacuga

Жараён

Коррупцияга карши курашиш тизимини такомиллаштириш буйича кушимча чора-тадбирлар туррисида»ги Фармони кабул килинди. Фармонга мувофик, коррупциянинг олдини олиш ва унга карши курашиш сохасидаги давлат сиёсатини, шунингдек коррупцияга оид хукукбузарликларнинг тизимли сабаб ва шарт-шароитларини бартараф этиш хамда коррупцияга карши курашиш чораларининг самарадорлигини оширишга каратилган давлат ва бошка дастурларни шакллантириш ва амалга ошириш максадида Коррупцияга карши кураш Агентлиги ташкил этилди. Агентлик фаолиятининг хукукий асослари, вазифа ва функциялари, хукук ва мажбуриятларини белгилашда халкаро нормаларни илгари сурган холда хорижий тажриба атрофлича урганилди. Шунингдек, Узбекистон Республикаси коррупцияга карши курашиш Миллий кенгаши ва унинг худудий кенгашлари ташкил этилди. Ушбу ислохотлардан кузланган асосий максад, бу -коррупция иллатларига бархам беришдан иборат.

Туртинчилан, барча давлат ва жамоат ташкилотларини, мамлакат микёсида амалга ошириладиган чора-тадбирларни уз ичига камраб олувчи давлат дастурлари кабул килинмокда. Жумладан, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 2 февралдаги Карори билан 2017-2018 йилларда коррупцияга карши курашиш буйича биринчи Давлат дастури кабул килиниб, унинг ижроси доирасида аник чора-тадбирлар амалга оширилди. Бу ислохотларни давом эттирган холда, 2019 йилнинг 27 май куни Узбекистон Республикаси Президентининг «Узбекистон Республикасида коррупцияга карши курашиш тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари туррисида»ги Фармони билан 2019-2020 йилларда коррупцияга карши курашиш буйича навбатдаги Давлат дастури тасдикланди. Бу борадаги сунгги кадамлардан бири сифатида 2021 йили 6 июль куни «Коррупцияга карши муросасиз муносабатда булиш мухитини яратиш, давлат ва жамият бошкарувида коррупциявий омилларни кескин

камайтириш ва бунда жамоатчилик иштирокини кенгайтириш чора-тадбирлари туррисида»ги Президент Фармони билан тасдикланган Коррупцияга карши курашиш буйича 2021-2022 йилларга мулжалланган Давлат дастурини келтириш мумкин. Унда 44 та чора-тадбир курсатиб утилган булиб, ижро муддатлари, масъул ижрочилар, ижро механизми аник белгилаб куйилган.

Бешинчилан, мамлакатда коррупцияга карши кураш буйича чора-тадбирларнинг асосида давлат органлари фаолиятининг очиклиги ва шаффофлигини таъминлаш устувор вазифа сифатида белгиланмокда. Жумладан, 2021 йил 16 июнда кабул килинган «Давлат органлари ва ташкилотларининг фаолияти очиклигини таъминлаш, шунингдек, жамоатчилик назоратини самарали амалга оширишга доир кушимча чора-тадбирлар туррисида»ги Узбекистон Республикаси Президентининг Фармонига кура, барча давлат хокимияти ва бошкаруви органлари, шу жумладан, Хисоб палатаси, Марказий

-(34)

Journal home page: https://journal.strategy.uz

2017-2020 ИИЛЛАРДА СУДЛАРДА ТАДБИРКОРЛИК СУБЪЕКТЛАРИНИНГ ФОЙДАСИГА КУРИЛГАН ИШЛАР TARAQQ1Y0TSTRATEG1YASI

IHKH44ITUI эшшсиимэ!

MARKAZI

Суммаси:

у 918,0 1015,7 1330,1 1899,7 5163,5

млрд. сум млрд. сум млрд. сум млрд. сум млрд. сум

Ишлар сони:

40 960 та 42 478 та 31 948 та 29 583 та 144 969 та

Жами

2017 йил 2018 йил 2019 йил 2020 йил

Манба: Олий суд

банк, суд ва прокуратура органлари хамда уларнингтаркибий ва худудий булинмалари, шунингдек, устав фондида (устав капиталида) давлат улуши 50 фоиз ва ундан ортик булган хужалик жамиятлари хамда давлат унитар корхоналари томонидан Очик маълумотлар сифатида жойлаштирилиши керак булган ижтимоий ахамиятга молик маълумотлар руйхатини тасдиклашлари лозимлигини жорий этилди. Бундан ташкари, бюджет харажатларини тартибга солиш буйича жамоатчилик

назоратини амалга ошириш, бюджет конунчилигининг бузилиши фактлари туррисида хабардор килиш ва бюджет жараёнини такомиллаштириш юзасидан таклифлар киритиш тартиб-таомилини ташкил этиш буйича «Openbudget» -«Очик бюджет» портали ишга туширилди.

Олтинчидан, коррупцияга карши курашнинг яна бир мухим жихати -давлат органларини оптимизация килиш, уларнинг ихчамлигини ошириш тизимли равишда, боскичма-боскич амалга ошириб

келинмокда. Жумладан, 2021 йил 3 апрель куни Президент давлат хокимияти ва бошкаруви органларининг штат бирликлари сонини кискартириш туррисидаги карорни имзолади. Карорга мувофик, давлат органлари ходимларининг сони 15 фоизгача макбуллаштирилди. Натижада, давлат хокимияти ва бошкаруви органлари хамда уларнинг идоравий ва худудий булинмаларида жами 5288 та штат кискартирилди. Шунингдек, вазирлик ва идораларнинг 40 нафар рахбар уринбосарлари

АХОЛИГА КУРСАТИЛАЁТГАН ДАВЛАТ ХИЗМАТЛАРИ СОНИ

2017-2021

"TARAQQIYOT STRATEGIYASI" MARKAZI

В Давлат ташкилотлари томонидан курсатилаётган хизматлар

к ДХМлар томонидан курсатилган давлат хизматлари

В ДХМлар оркали курсатилган давлат хизматлари сони

В Сайёр(мобил)давлат хизматлари сони

® Электрон(онлайн)хизматлар улуши

4,9 млн

170 минг

11,3 млн

8,2 млн

166433

2017 йил

2018 йил

2019 йил

2020 йил

лавозимлари хам кискартирилди.

Еттинчидан, коррупция

холатларининг олдини олиш ва уларни бартараф этишнинг энг мухим жихатларидан бири - давлат бошкаруви тизимида «инсон омили»ни камайтириш учун давлат ва жамият бошкарувига ахборот-коммуникация технологияларини кенг жорий этиш йулга куйилди. Маъмурий ва бюрократик тусикларни бартараф этиш, руйхатга олиш, лицензиялаш ва рухсат беришга доир тартиб-таомилларни соддалаштириш хамда уларнинг тезкорлигини ошириш максадида

барча худудларда жами 201 та давлат хизматлари марказлари ташкил этилди. Ушбу марказлар томонидан 2017 йилда 37 турдаги давлат хизматлари курсатилган булса, 2018 йилда уларнинг сони 106 тага, 2019 йилда уларнинг сони 133 тага етди. 2020 йилдан эса марказлар оркали 148 турдаги шаффоф, кулай ва тезкор давлат хизматлари курсатилмокда.

Саккизинчидан, коррупцияга карши кураш халкаро тажриба ва хукукнинг тегишли нормаларини мамлакат конунчилиги ва амалиётига имплементация килиш билан биргаликда олиб

борилмокда. Жумладан, Коррупцияга карши кураш Агентлигининг ташкил этилиши хам Узбекистон ратификация килган БМТнинг Коррупцияга карши кураш туррисидаги Конвенциясининг тегишли моддалари, шунингдек халкаро коррупцияга карши кураш амалиётидаги «Жакарта принциплари»нинг мамлакатдаги имплементациясига мисол була олади.

Туккизинчидан, коррупцияга карши муросасиз мухитни яратиш жамоатчиликнинг кенг иштирокида амалга оширилмокда.

-436)

Journal home page: https://journal.strategy.uz

Жараён

Хусусан, жисмоний ва юридик шахсларнинг мурожаатларини куриб чикиш тизими тубдан такомиллаштирилиб, Президентнинг Халк ва Виртуал кабулхоналари, «Ишонч телефони» хамда хар бир вазирлик ва давлат идораларининг «ишонч телефонлари», «виртуал кабулхоналари» ташкил килиниб, фукароларнинг хукук ва эркинликларини таъминлаш максадида барча даражадаги давлат рахбарларининг «сайёр кабуллар»ни утказиш амалиёти йулга куйилди.

Унинчидан, коррупцияга карши курашда давлат органлари ва хужалик юритиш субъектларида «комплаенс-назорат» тизимининг кенг жорий этишили амалга оширилмокда. Жумладан, 2019-2020 йилларда коррупцияга карши курашиш давлат дастурида устав жамгармасида давлат улуши булган ташкилотларда коррупцияга карши курашиш «комплаенс-назорат» тизимини жорий этиш, самарадорлигини мониторинг килиш хамда коррупцияга карши курашиш тегишли коррупцион стандарт (ISO 37001)га мувофик сертификатлаштириш тартибини урнатиш

буйича тегишли вазифалар илгари сурилди. Ушбу белгиланган вазифалардан келиб чикиб, Коррупцияга карши курашиш агентлиги 26 та вазирлик ва идораларда яширин иктисодиёт улушини кискартириш хамда коррупцияга карши ички назорат «комплаенс-назорат» тизимини жорий этиш ишлари амалга оширилмокда.

Албатта, амалга оширилаётган ишлар кулами мактовга лойик, бирок, хали уз ечимини кутаётган масалалар хам йук эмас. Коррупцияга карши кураш Агентлигининг маълумотларига кура, 2021 йилнинг 6 ойи мобайнида 2544 нафар мансабдор шахсга нисбатан коррупция холатлари билан боглик булган 1676 та жиноят ишлари тергов килиниб, судларга юборилган. Суд якунлари буйича коррупцияга оид жиноят ишлари буйича 592,5 млрд. сум моддий зарар етказилгани аникланиб, шундан 170,8 млрд. суми (28 фоизи) ундирилиб, 421,7 млрд. суми Бош прокуратура хузуридаги Мажбурий ижро бюроси томонидан ундирилиши белгиланган.

Уз навбатида, 2021 йил январь ойида эълон килинган «Transparency International» халкаро

нохукумат ташкилоти томонидан 2020 йил буйича «Коррупцияни кабул килиш индекси» рейтингида Узбекистан 180 та давлат орасида 26 балл билан 146-уринни эгаллаб, 7 погонага кутарилди. 2019 йилда Узбекистан 25 балл билан 153-уринни эгаллаган булса, 2018 йилда бу курсаткич 23 балл билан 158-уринни ташкил этди. Узбекистан икки йил ичида 12 погонага юкорилаб, Марказий Осиё минтакасида коррупцияга карши курашишда сезиларли ижобий курсаткични намойиш этди. Бу эса, уз навбатида, мамлакатда коррупцияга карши кураш сохасида олиб борилаётган ислохотлар самарали натижалар бераётганига далолатдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.