CC BY
1INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 2, ISSUE 1, 2024
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
KOREYS TILIDA OT, SIFAT VA BOSHQA SO'Z TURKUMLARIDA POLISIMIYA HODISASINING IFODALANISHI
Baxranova Dilnoza Usmonqulovna
SamDChTI Koreys filologiyasi kafedrasi katta o 'qituvchisi E-mail: [email protected] Qarshiyeva Laylo Zarip qizi SamDChTI 2-bosqich magistratura talabasi
Annotatsiya. Ko'p ma'nolilik tilning ham nazariy, ham amaliy jihatdan o'rganilishi zarur bo'lgan hodisasi hisoblanadi. Uning nazariy ahamiyati ishda ma'no ko'chish yo'llarini ikki til materiallari asosida qiyosiy o'rganish jarayonida namoyon bo'ladi. Ko'p ma'nolilik hodisasining amaliy jihati esa tarjima, izohli lug 'atlar strukturasini tashkil etishida ko 'rinadi. Ko'p ma'nolilikso'zningsemantikstrukturasi nuqtai nazaridan olib tekshiriladi.
So'zning ko'chma ma'nolari birorta predmet voqea-hodisa, belgi, harakat va holat kabilarning nomini yana shunday boshqa predmet voqea, belgi, harakat va holatga ko'chishi orqali hosil bo'ladi.
Muayyan tildagi ko'p ma'nolilik o'rganilar ekan, o'sha xalqning tarixiy taraqqiyoti, fikrlash doirasi, madaniy hayoti kabilarga ham e'tibor qaratiladi. Shuningdek, erishilgan natijalardan o'quv jarayonida ham samarali foydalanish mumkin.
Kalit so'zlar: So'z, ma'no, ko'chma ma'no, monosemantik, polisemantik, metonimiya, metafora.
https://doi.ors/10.5281/zenodo.14060864
Aннотация. Многозначность-явление языка, которое необходимо изучать как теоретически, так и практически. Его теоретическое значение отражено в процессе сравнительного изучения путей семантической передачи в произведении на основе билингвальных материалов. Практический аспект явления многозначности можно увидеть в структуре переводных и толковых словарей. Многозначность рассматривается с точки зрения семантической структуры слова.
Переносные значения слова образуются путем переноса названия предмета его события, признака, действия или ситуации на другое событие, признак, действие или состояние.
Изучение двусмысленности может также использоваться на историческом развитии, мышлении и культурной жизни этого народа. Результаты также могут быть эффективно использованы в процессе обучения.
Ключевые слова: Слово, значение, метафора, моносемантика, полисемантика, метонимия, метафора.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 2, ISSUE 1, 2024
Annotation. Polysemy is a phenomenon of language that needs to be studied both theoretically and practically. Its theoretical significance is reflected in the comparative study of the ways of semantic transfer in the work on the basis of bilingual materials. The practical aspect of the phenomenon of ambiguity can be seen in the structure of translation and explanatory dictionaries. Polysemy is examined in terms of the semantic structure of the word.
The figurative meanings of a word or an expression are formed by transferring the name of an object, event, symbol, action, or state.
The study of ambiguity in a particular language also focuses on the historical development, thinking, and cultural life of that people. The results can also be used effectively in the learning process.
Keywords: Word, meaning, metaphor, monosemantic, polysemantic, metonymy, metaphor.
Ot, sifat va boshqa so'z turkumlariga misollar koreys tilida fe'l so'z turkumi kabi ko'p emas, ularning ko'pchiligi o'zbek tilidagi metaforaga o'xshab ketadi, ayniqsa ot so'z turkumiga oid so'zlar, bunga misol tariqasida quyidagilarni ko'rib chiqishimiz mumkin:
^ a) Qattiq kuch bilan bosish yoki yumish kabi holat, masalan, ^ "n^h Ko'zni qattiq yummoq, ^ Qo'lini mahkam tutmoq.
b) Chidash va bardosh berish holati, ^ n^h Og'riqqa mutloq chidamoq.
d) Albatta, shubhasiz, aniq^^# ^ Kunni aniq belgilang, ^
Va'dani aniq bajarmoq.
S a) Uyqusida tush ko'rish masalan, S Qo'rqinchli tush, S# ^^h Tush
ko'rmoq, M^^. Vafot etgan otasi tushiga kirdi.
b) Amalga oshirishni xohlagan orzu yoki g'oya, masalan, H^h Orzusi katta,
[[Hb ^^ ^ S# Yoshligimda olim bo'lish orzuim edi.
d) Otkinchi istakyoki xohish, masalan, S^ 7A°\ O'tkinchi
orzularni tezda unutgan yaxshi.
^ a) Qoldiqsiz, hammasi, butun, butunligicha, ^^ Hf- Kechasi
bilan uxlamasdan kitobni butunlay o'qib tugatdim, ^ ^^ ^l^^h Ovqatning
hammasini yeb bo'lib yig'ishtirdim. ^f- Uy vazifasini hammasini bajardim.
b) deyarli, ko'pchilik, tdh0| ^ Ovqatning deyarli hammasi bo'lmoq, ^
Deyarli o'lgan jonni hayotga qaytardi.
d) nima bo'lsa ham, — Hf- Nima bo'lsa ham bo'ladi, ^ d^l
JOl 1RNA L-RESEA RCHS. COM
I
50
NOVEMBER, 2024
I
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 2, ISSUE 1, 2024
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
■^M^h Hammasi yoqdi.
e) umuman, juda ma'nosida, masalan, ^H^^l ^^^^ 4 Yomg'irda
aylanishga borish juda noto'g'ri bo'ldi, 4 Imtihondan o'tganim umuman
hato ish bo'ldi.
i^HM bu so'zimiz, his-hayajon gap hisoblanib xudo haqqi, ajabo deb tarjima qilinadi, dastlab uning o'z ma'nosini, so'ngra ko'chma ma'nolarini birma bir ko'rib chiqamiz.
a) Boshqa gapni to'xtatib muhimini gapirsak (so'roq gapda ishlatiladi) i^HM ^^
Ajabo u kishi kim ekana? i^HM o[Mh Hudo haqqi
nima deyapsiz?
b) (Asosan inkor gap bilan ishlatilib,) achinarlisi, hech qachon, masalan,
i^HM Achinarlisi bizning o'g'limiz o'qimayotgani uchun
havotirdaman, i^HM tt^h Seni hech qachon tushunib bo'lmaydi.
so'zi bir necha ma'nolarni anglatib, uning o'z ma'nosi aynan, hozir degan ma'noni
anglatadi, masalan, ^ Hozirgina yo'lga chiqdim, ^ Hozirgina tugatdim,
b) ikkinchi ma'nosi esa, aynan o'sha payt ma'nolarini beradi, masalan,
[[H bekatga yetganimda aynan o'sha payt poyezd
ketayotgan edi.
d) juda kuchli (ma'no kuchaytirish), masalan, Xafaligimdan rosa
yig'ladim, ^ ^Is^l^h Juda ko'p vaysamoq.
so'zi sifat so'z turkumiga tegishli bo'lib, u quyidagicha ta'riflanadi:
a) Juda issiq paytda salqin shamol bilan shamollatib, salqinlik sezish, masalan,
Salqin shamol
b) (muommoni yechish) o'zini bemalol his qilimoq, masalan, s^l 4M
Ishni hal bo'lgandan so'ng xotirjam bo'ldim.
d) yaxshi, yoqimli, masalan,
Tanishgan kishimning harakteri yaxshiligi uchun menga yoqdi.
e) Sho'rva mazasining yoqimliligi, masalan, ^ ^^ M
Kimchi shorvasi juda mazali bo'libdi. Yana bir kosa bering.
bu so'zning ilk anglatigan ma'nosi, ot so'z turkumiga tegishli bo'lib, vazifa degan
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 2, ISSUE 1, 2024
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
ma'noni anglatadi.
a) Kasb yoki vazifani atovchi so'z, masalan, -idO O'qituvchilik vazifasini bajarmoq. Boshliq rolini bajarmoq.
b) Vaqtinchalik topshirilgan vazifani bajarib turmoq, masalan, st^ Uy egasi vazifasini bajarmoq. Ota vazifasini bajarmoq. ^o
xlê = om^h O'qituvchi vazifasini bajarish oso ish emas.
d) Kutilmagan holda o'zgargan ish yoki holatni bildiradigan so'z, masalan, OO
Lp^i 7|7[- ^ Tez uydan chiq deganiga nima deyishni, nima qilishni
bilmay qoldim.
Xulosa qilib aytganda, o'zbek va koreys tillarida ma'no ko'chish yo'llari o'xshashlik bilan birga bir qator farqlanishlarga ham ega ekan. Jumladan, o'zbek tilida ma'no ko'chishining metafora, metonimiya, vazifadoshlik va sinekdoxa singari turlari ajratilib o'rganilsa, koreys tilida ular bir nom ostida - polisemiya hodisasi nuqtai nazaridan tekshiriladi.
Umuman olganda, so'z ma'nosining ko'chishi murakkab va ko'p qirrali hodisa sanaladi. Ma'no ko'chishining yuqoridagi kabi turlari nutqimizning ta'sirchanligini oshirishda, ifodali, jozibali bo'lishida katta ahamiyatga ega.
Koreys tilidagi adabiyotlarda ya'ni polisemiya hodisasi o'zbek tilidagi kabi
metafora, metonimiya, sinekdoxa, vazifadoshlik kabi bo'limlarga bo'lib ko'rsatilmagan. Ular umumiy holatda berilgan, koreys tilida^n —va ^^ —l^lya'ni gapning o'z ma'nosi hamda ko'chma ma'nolari bor.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
ISSN: 2181-3868 SJIF-2023: 3.812 | ISI: 0.539 | VOLUME 2, ISSUE 1, 2024
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. bS. ^ 2007
2. tPI^ i^e. 'H^ ^ bSB' . 1985.
3. ^Of- AR^ -^Of- 1992 ^
4. bS 1. 2006 ^
5. http://koreanbooks.ucoz.ru.
6. http://www.koreaeward.com
