CC BY
9
УДК 83, 3(03) ББК 8Т+82+82(091)
КОРБУРДИ САНЪАТИ ЩТИБОС ДАР МАЦОМАХООИ БАДЕЪУЗЗАМОНИ ХАМАДОНИ
ИСПОЛЬЗОВАНИЕ ЦИТАТЫ ИЗ КОРАНА И СУННЫ В МАКАМАХ БАДЕУЗЗАМАНА ХАМАДАНИ
RESORTING TO THE QUOTE OUT OF THE KORAN AND SUNNI IN BADEUZZAMAN HAMADANIS MAQOMAS
Рашидова Дилафруз Абдуцайюмовна, н.и.ф., мудири кафедраи забони англисии факултети забощои шарци МДТ "ДДХ ба номи акад.Б.Гафуров" (Тоцикистон, Хуцанд)
Рашидова Дилафруз Абдукайюмовна, к.ф.н., заведующая кафедрой английского языка факультета восточных языков ГОУ "ХГУ имени акад. Б.Гафурова"(Таджикистан, Худжанд)
Rashidova Dilafruz Abduqayumovna, candidate of philological sciences, head of the department of the English language attached to the Faculty of Oriental Studies under the SEI "KSU named after acad. B.Gafurov" (Tajikistan, Khujand) E-mail:dilafruz.kayumzoda@mail.ru
Вожщои калиди: мацома, ицтибос, оёти Куръон, уадис, Бадеъуззамони Хамадони, таърихи насри форсу тоцик
Мацола ба масъалаи корбурди санъати ицтибос дар мацомацои нависанда ва шоири араби асруои X-XI Бадеъуззамони Хамадони бахшида шудааст.Кайд мешавад, ки санъати ицтибос аз орояуои адабии пуркорбурд дар мацомацои адиб ба уисоб рафта, он барои тасдици фикр, комил кардани маънй ва ганй кардани муутаво ба кор рафтааст. Тазаккур меравад, ки Бадеъуззамони Хамадони барои далел матлаберо аз оёти Куръон ё щдиси набави гирифта, дар гуфтор ва матни худ бе ишорат ба сарчашмаи асли дохил кардааст, ки ин намоёнгари сабки баён ва уунари суханварии адиб ба шумор меравад. Таъкид мешавад, ки санъати ицтибос дар мацомаи «Мористония" корбурди бештар дошта, муаллифи мацола барои исботи андешаи худ аз мацомоти Бадеъуззамон мисолуои зиёдеро нацл намудааст.
Ключевые слова: жанр макам, аяты Корана, хадис, Бадеуззамони Хамадони, история персидско-таджикской прозы
Статья посвящена использованию поэтического искусства иктибос (цитирование суры Корана и Сунны) в макамах арабского писателя и поэта X-XI веков Бадеуззамони Хамадони. Отмечается, что иктибос является одним из наиболее эффективных средств выражения в макамах исследуемого писателя и оно используется для подтверждения и дополнения мысли писателя и обогащения содержания макама. Подчёркивается, что Бадеуззамони Хамадони, пытаясь объяснить и доказать свою точку зрения, прибегает к цитированию суры Корана или пророческий хадис и включает их в свою речь без ссылки на первоисточник, что является стилем речи и искусством писателя. Установлено, что иктибос используется более широко в макаме ««Мористония». Автор статьи привел множество примеров в подтверждение своей позиции из макама Бадеуззамона.
Key words: genre of maqoma, Koranic ayats, hadith, Badeuzzamon Hamadoni, history of Persian-Tajik prose
The article under consideration dwells on the usage of poetic art of iktibos (quoting the sura of the Koran and Sunnah) in the maqomas belonging to the pen of the Arab writer and poet who lived in the X-th - the Xl-th centuries Badeuzzamon Hamadoni by name. It is underscored that iktibos is considered to be one of the most effective means of expression in the mentioned writers maqomas and it is resorted to confirm and complement the writer^s aim and to enrich the content of his maqoma. The author lays an emphasis upon the idea that Badeuzzamon Hamadoni making an endeavor to explain and prove his point of view and he resorts to quoting a surah of the Koran or a prophetic hadith and includes them in his speech without reference to the original source the fact that is considered to be the writers style of speech and art, on the whole. It is established that iktibos is more frequently used in the maqoma titled as "Moristoniya". In a nutshell, the author of the article adduces considerable examples out of Badeuzzamons maqoma in order to testify her own opinion.
И;тибос дар лугат "гирифтани дониш аз касе ё китобе; фоидаманд шудан аз касе ё чизе, касб кардан, хосил намудан чизеро аз касе ё чизе (8,520)буда, дар истилохи адабиётшиносй, бино бар гуфтаи Хусайн Воизи Кошифй (4,47 а), он аст, ки адиб дар тартиби калом ояте аз оёти Куръон ё хадисе аз хадисхои набавй ё масъалае аз масъалахои фи;хй бар сабили табаррук ва таяммун ва далел эрод кунад. Шарти асосии и;тибос он аст, ки дар он айни иборати мавриди назар ё ;исмате аз онро, ки далел бар тамоми чумлаи и;тибос шуда бошад, меоранд. Муха;;и;они адабиётшинос баъзан ба чои истилохи "и;тибос" муодили он - "на;ли ;авл" (12,38)-ро низ истифода кардаанд. И;тибос бо санъати талмех ва и;д наздик аст. Аз ин ру, онро бо ин оряхои адабй гохе омехта мекунанд. Хусайн Воизи Кошифй фар;и санъати и;д аз санъати и;тибосро дар он дидааст, ки дар охирй «эроди лафзи Куръон ё хадис бетагйир ва дар и;д тагйири лафзй шояд» (4, 47б).
Адибон аз талмех ба хотири гунчонидани маънии бисёр дар лафзи андак, яъне ба хотири барчастагй ва расоии маънй истифода кардаанд. Ишора ба хадису оёт шоирон ва нависандагонро аз тафсиру тафсил ва такрор бозмедорад, ки инро дар санъати талмех мушохида намудан мумкин аст. Аммо дар и;тибос айни иборати мавриди назар ё ;исмате аз онро, ки далел бар тамоми чумлаи и;тибос шуда бошад, биёварад. Аз ин лихоз и;тибос аз талмех фар; мекунад.
Санъати адабии иктибос ё на;ли ;авл дар баробари дигар орояхои адабй макомоти Бадеъуззамони Хамадониро низ музайян намудааст (6,72), ки ин нукта хангоми баррасии вижагихои хунариву сабкии ма;омоти нависанда барало ба чашм мехурад.
Дар макомахои Бадеъуззамон, ки худи у мухтареи ин жанри адабии адабиёти араб аст, ин санъати адабй ба шакли шоиста ва чаззоб ба чашм мерасад. Дар макомахои нависанда, ки шумораашон худуди хазор ададанд, бештар аз оёту аходис иктибос омадаанд, зеро тавре Хушманди Исфандиёрпур дар китоби худ «Арусони сухан» гуфтааст: «Оёт ва аходис дар сухан барои комил кардани маънй ва ганй кардани мухтаво ба кор мераванд ва калом бо онхо равнаки зиёд меёбад» (3,327).
Бояд таъкид намуд, ки дар макомаи «Мористония»-и Бадеъуззамон аз ин санъат зиёд ба кор рафтааст.Чунончй:
" ... Ijj-^a (jjJj-AiJ 'Ij-. (j '""'J*'' A—VI oJA juj.— l) »"Ij oJJj jJj jj—VlJ '?J?*3 ^ ^ '0)^11 jj l^ik'J sj.j1I : ¿Jl^a
4(jji^ajj ^lij JJSall j)^ jJ-3 ^SJJJJ ^i J3j 'OfrS jjji—3l j)j3lLUJj..."
(Фа;ола: Шохати-л-вучуху ва ахлуха инна-л-хайрата-ллохи ла лиабдихи ва ал-умура биайди-л-лохи ва антум ё мачуса хазихи-л-уммати таъишуна чабаран ва тамтуна сабран ва тасо;уна ила-л-мавдури ;ахран а лав кунтум фи буйутику лабараза-з-зину кутиба алайхими-л-;атлу ила масочиъихим, афала тунсифун?. - Ин чехрахо ва дорандагонашон зишт бодо! Х,амоно ихтиёри мутлак аз они Худо аст, на аз они бандаи Худо. Корхо ба дасти Худост на дар дасти бандаи У. Шумо, эй мачусони ин уммати (исломй, бидонед, ки) бо чабр зиндагй мекунед ва дар зиндони (хамин чабр) интизор мешавед, то бимиред. Аз руи кахр (ва бе он ки ихтиёр дошта бошед), ба суи сарнавишт ронда мешавед. «Агар дар хонахои худ хам мебудед, боз онон, ки сарнавишти онхо дар казои илохй кушта шудан аст, аз хона ба катлгох ва албатта, он хам ба пои худ берун меомаданд. Оё худ доварй намекунед?»).
Ин иктибосе аз сураи Олй Имрон, ояти 154 аст: { (j- Ill JJ& (jjiji^ A^l^l (j-k Ji.1l JJC. jillj jjjliii »» '"»'I »»JS AljlLj »S'- AijlL ^ i'n TJ luilf 4ju>l -xll J*- (J- -SJli JJ jil P
-SJjJJ »i'S Ji ¿JS lilS l— j-VI (j— 111 (jlS Jl (jjiji) <253 jjji) V 1- »» (jjii^ Л 4JS J.—iI (jj ¿JS j— j^SiI 154) {JJJ^II -jii ^IJ -S-jis ^i 1— ^-Jlj ^jjj^a ^i l— ^iyjlj Jj JJJall -»Jii Q'jS jjjll jj-i)
(Сумма анзала алайкум мин баъди-л-гамми аманатан нуъосан ягшо тоифатан минкум ва тоифатун ;ад ахамматхум анфусухум язуннуна биллохи гайру-л-ха;;м занна-л-чохилияти я;улуна хал лана мин-ал-амри мин шайъин ;ул инна-л-амра куллуху лиллохи юхфуна фи анфусихим мо ла юбдуна лака я;улуна лав кона лана мин-ал-амри шайъун мо ;утилна ;ул ла кунтум фи буйутикум лабараза-л-лазина кутиба алайхиму-л-;атлу ила масочиъихим ва ябтали Аллоху мо фи судурикум ва лиюмаххиса мо фи ;улубику ва Аллоху алимун бизоти-с-судур.-Боз, бар шумо пас аз андух, эминй фуруд овард, ки пинаке буд, аз шумо гуру^еро фаро гирифт; ва гурух,е дигар буданд, ки онхоро фикри хештан андухнок сохта буд, онхо дар бораи Худо гумони нохдк мекарданд - хаммонанди гумони чохилият. Мегуфтанд: «Оё моро аз ин кор чизе хаст?» Бигу: «Кор ба тамом Худорост». (Онхо) дар дили худ он чиро пинхон медоранд, ки барои ту ошкоро намекунанд, мегуянд: «Агар моро аз ин кор чизе мебуд, дар ин чо кушта намешудем». Бигу: «Агар дар хонахои хеш хам мебудед, хамоно касоне, ки бар онхо кушта шудан мукаррар
шудааст, суи катлгохи хеш берун меомаданд. Ва то ки Худо он чиро, ки дар синахои шумост, биозмояд ва он чиро, ки дар дили шумост, пок созад». Ва Худо ба он чи дар синахост, Доност.)
Ё Бадеъуззамони Хдмадонй дар чои дигар аз хамин макома мегуяд: "... ^ ^ Jl° Л' (л " :""«"Г11 ljJ djj^aj ¿)lj '"^''Л-Т.' ( ..."
(Фалюхзикум анна-л-Куръона багизкум ва анна-л-хадиса ягисзукум изан самиътум: Ман юзлил Аллоду фала ходи лаху- Пас ^уръон Шуморо хор мекунад, хамоно ^уръон душмани шумост ва хадис Шуморо хашмгин мекунад ва хар гох онро бишнавед. Х,ар касро ки Худо гумрох созад, пас хеч хидоятгаре барояш нест).
Ин иктибос аз сураи Аъроф, ояти 186 мебошад, ки дар макомаи мазкур омадааст:
-ц» ^ ( "Ajjij AS fia ^ Jl°л' (!й) (Маню злил Аллоду фала ходия лаху ва язарухум фи тугйанихим яъмахуна.- Х,ар киро Худо гумрох созад, пас, барои у хеч рохнамоянда нест. Ва Худо онхоро дар гумрохии хеш саргардоншуда мегузорад). " ("j f".£-ij '("jj^'i l" Mj ^
(Иблиса динан? Кола: Рабби бима агайтани, фаакарра ва анкартум ва омана ва кафартум... Ахриман гуфт: Парвардигори ман! Барои чй маро гумрох кардй? Ахриман (ба ин ки Худо уро гумрох кардааст) хаста гаштааст ва Шумо хаста нашудед. У ба Худо икрор шуд ва Шумо носипосй кардед.)
Дар ин чо ршорае ба ояти 39 сураи понздахуми ^уръон -Х,ичр дида мешавад: (■Л— "^jJjC-Yj Oj^l ( ^ (1«^ ("ijc-i l" (llj Jll)
(Кола рабби бима агайтани лаузаййинанна лахум фи-л-арзи ва лаугайвияаннахум ачмаъин.-«Эй Парвардигори ман, ба сабаби он, ки маро гумрох кардй, албатта, дар замин гунохро барояшон биороям ва албатта, хамаи онхоро якчо гумрох созам»).
Шоистаи зикр аст, ки дар ин макомахо аз хадисхои набавй низ иктибос ба кор рафтааст: ""^? " l^ljlAi t^jjjla oO^l (J —-yjj " f Г l^Jj..." "
(Ва иза самиътум: Зувият лия ал-арзу фаурийитв машарикиха ва магарибиха чададтум... Вакте ки ин хадисро шунидед: «Замин барои ман кушода шуд ва ховару бохтархояш барои ман нишон дода шуд» бипазируфтед.)
" ""jjJj "¿-LujJj ""°" t'J. lAj». —JjSil jl-Sl (ic. — rujA.j tlAjUij CiLli (i ——f"A ^ji. Ai-Jl (ic ——ilhji " :лГц ljjj "¿H-Ci..."
(Ва иза саиътум: Уризта алаййа-л-чаннату хатта хамамту ан актифа симараха ва уризат алаййа-н-нору хатта иттакайту харраха бияди ангазтум руъусукум ва лавайтум аънакакум...- (Он гох ки шунидед: «Бихиштро ба ман нишон доданд, то ба чое, ки мехостам мевахояшро бичинам ва дузахро ба ман нишон доданд, то ба чое, ки худро аз гармии он бо даст нигох медоштам» сархоятонро аз (хайрат) чунбонидед ва гарданхоятонро хам кардед) (63, 123; 236, 101). Мисоли дигар дар макомаи «Хамрия» омадааст:
"...¿Liu (Ji ¿V^A jjl'jj '¿ij" (Ji Jji (Jl it—Jjilll s^A Jj ""j i—jjelLSl —li (J" ¿lj—■ 1"i... " (... Фама чазаъу мин бота сариъа-т-тогут, сумма ибтакара ила хазихи-л-буюти, ал-лати азина Аллоху ан трфаъа ва бидабири хаулаи ан ю;таъ...)
(чазои касоне, ки шабро барои хизмати шайтон (яъне касоне, ки майхурй кардаанд ва шайтон бо ороста нишон додани корхои зишташон ононро ба махлака афканда, фармонбардори худ сохтааст) руз намуда, бомдод ба ин хонахо (дар ин чо манзур масчидхо аст) омадаанд, чист? Хонахое, ки Худованд ба барафроштани онхо ва ба буридани дунболаи ингуна ашхос фармон додааст.)
Ибораи " ¿j" (i ^ " дар ин чумла иктибосе аз ^уръони Карим- ояти 36, сураи Нур аст: (JlLeVlj AJ 41TI (¿i.j" ((i u^i ^jii
(Фи буюутин азина Аллоху ан турфаъа ва юзкара фиха исмуху юсаббиху лаху фиха би-л-гудуввин ва-л-асоли.- Дар хонахое, ки Худо ичозат додааст, ки онхо баланд карда шаванд ва он чо номи У ёд карда шавад - он чо Худоро субху шом ба покй ёд мекунанд). Мисоли дигар аз макомаи «Сосония»:
Ijasc ^l^lj ... Ij-L^a. JJJI Щл (jl^i
( Атли^ мин-ал-яди хасран....ва ахлул мин-ал-киси акдан.-Дастонатро аз камар бигир ва гирех аз киса боз кун), яъне дастонатро ба кисахоят бинех ва онхоро пур аз дирхамхо барои ман берун ор, ки байти фавк; ишораест ба дасти Мусо (а). Дар баёни «Тафсир»- и Табарй чунин омадааст: Пас Худои азза ва чалла гуфто: «Даст ба чайби пирохан андар кун. Даст ба чайб андар кард ва берун овард ва сапеду равшан хаметофт чун офтоб». Ин тафсири сураи «Касас» ояти 32 аст:
l—JI IjjlS »»jj 4jl—J (jJi ji Jj l-J j— jlllAj i2!j|ja —IAJJI (j— 'itHljij »a—IJ ^ju JJE j— ft ¡¡ji-J U'f ^i 'J) llul jjJLuli
(Аслука ядака фи чайбика тахруч байзоъа мин гайри суъин ва-змум илайка чанахака мина-р-рахби фазоника бурхонани мин раббика ила Фиръавна ва малаъихи иннахум кону ;авман фоси;ин.- Ва дасти худро дар гиребонат дарор, то аз гайри иллате сафедшуда берун ояд ва бозуи худро аз тарс ба суи худ ба хам ор. Пас, ин хар ду нишона аз чониби Парвардигори ту барои Фиръавн ва чамоати у фуруд омадаанд. Ба дурустй ки онхо гурухи бадкор хастанд.)
Зимни тафсири Сураи «То хо» бо андаке тагйирот чунин овардааст: (Пас Худои азза ва чалла гуфт «дасти хуш ба гиребон андар кун. Андар кард, хаметофт чун мохи тобон») (95, 155) (Jii Ail ijU JSE (j— ¿l—цJ. ¡¡Ji' Jj illJJ — IJ01 1 1
1 (Вазмум ядака ила чанахика тахруч байзаъа мин гайри суъин оятан ухра)
(Ва дасти худро ба суи багали худ ба хам ор, то ки сафеди нуронй - гайри айбе сафедшуда берун ояд, (ки ин) нишонаи дигар аст.)
Дар байти дигари дар ин макома низ хамин маъно тачассум ёфтааст: " I J—:. ''jJj ... tllJJkJ -'a^lj " (Вазмум ядака лил-ачли... ила чанахика амдан.- Дастонатро ба хотири ман бо оханги устувор ба пахлуи худ дароз кун) яъне дастонатро ба кисахоят бинех ва онхоро пур аз дирхам барои ман берун биёр), ки ин ишора бар ояти 23-и сураи Тохо аст.
Максади Бадеъуззамон аз овардани иктибос дар он аст, ки у харчанд шакли нопурраи оятро меорад, вале дар асл он маънии пурраи оят - саховату карамро ба хамон дасти сафеди нуронй ташбех намудааст.
Бадеъуззамон аз ашъори шоирон низ и;тибос гирифта, дар нахустин ма;ома-«Каризия» бар забони ;ахрамони худ, яъне Абулфатхи Искандарй ду байти зерро чорй месозад: Jjj jl—jil I^a ikJj
JJJTJI "jJii iii (69,81) jjJJ i—S Jtiii. jJ jsij Ali »jili 4
(Вайхака хаза-з-заману зуру Фала ягурраннака-л-гурур Ла талтазим холатан ва лакин Дур би-л-лайали камо тадуру)
(-Вой бар ту, ин рузгор бехудаву табох ва дуруг аст. Мабодо суханони бехуда туро фиреб диханд (шайтон туро нафиребад)?!
-Харгиз ба як шева намон, балки бо гардиши шабхо ба гардиш дарой (худро пойбанди як холат масоз ва ба сози рузгор бира;с)).
Ин ду байт аз ;асидаи Абудулаф аст, ки онро Саолибй дар «Ятимат-ут-дахр» ривоят кардааст. Саолибй гуфтааст, ки дар чамоат ду шоир дар замони Бадеъуззамон шухрат доштаанд ва он ду Алахнафи Акбарй ва Абудулафи Хазрачй хастанд. Саолибй Ахнафро аз шоирони ахли кудия зикр мекунад ва барояш ;асидаи дарозеро, ки дар он Ахнаф аз санъати гадой сухан гуфтааст, баён менамояд (7, III, 175).
Хамин тари;, Бадеъуззамони Хамадонй дар ма;омоти хеш барои далел, тасди;и фикр, ибрози а;ида матлаберо аз оёти Куръон ё хадиси набавй и;тибос намуда, бе ишорат ба сарчашма дар гуфтор ва матни худ дохил кардааст, ки ба ин васила барои рох ёфтан ба баёни мавзуоти роичи адабиёт талош варзидааст.
ПАЙНАВИШТ:
1. Абдуху, Мухаммад.Шарху ма;омоти Бадеъиззамони Хамадонй/М.Абдуху.-Бейрут,1924.- 800 с.
2. Fаффорова, У. Киссахои «Куръон» дар «Тарчумаи «Тафсири Табарй»/У^аффорова.-Хучанд: Нури маърифат. 2004. - 400 с.
3. Исфандиёрпур, Х. Арусони сухан /Х.Исфандиёрпур.-Техрон, 1383.-356 с.
4. Кошифй, Камолуддин Хусайн Воиз. Бадоеъ-ул-афкор фй саноеъ-ил-ашъор. Бо му;аддима ва фехристхои Рахим Мусулмон;улов. - Москва: Наука. 1977. -236 с.
5. Куръони карим (асл ва матни тарчумаи точикй) - Душанбе:ЭР-Граф, 2011. - 1260 с.
6. Рашидова, Д.А. Вижагихои истифодаи сачъ ва анвои он дар ма;омахои Бадеъуззамони Хамадонй/Д.А.Рашидова//Номаи донишгох.Силсилаи илмхои гуманитарй ва чомеашиносй.-2019.-№ 3(60).- С.72-76.
7. Саолибй, Нишопурй. Ятимат-уд-дахр фи махосин ахл-ал-аср:дар 6 чилд/Саолибии Нишопурй. -Байрут: Дор ал-кутуб ал-илмийя, 1420/ 2000.- Ч,.3.
8. Фарханги забони точикй. Дар ду чилд. -М.: Советская энсиклопедия, 1969.-Ч,.1. -948с.
9. Хадизаде, Фаредун. Поэтик макам (новелл) Хамиддидина Балхи.Автореферат на соск.уч.степи к.ф.н./Ф.Хадизаде.- Душанбе: 1991-23 с.
10.Хамадонй , Абулфазли Бадеъуззамон. Девон. - Бейрут,1424-2003 .-156 с
11.Хамадонй, Ахмад ибн Хусайн.ал-Ма;омот ва-л-Расойил(чопи сангй).-Техрон, 1226.
12.Ходизода,Р. Фарханги истилохоти адабиётшиносй /Р.Ходизода, М.Шукуров, Т.Абдучабборов. - Душанбе, 1966.- 188 с.
13.The Maqamat of Badо' al-Zaman al-Hamadhanо:Translated from the Arabic with an introduction and notes historical and grammatical by W. J.Prendergast.Madras,1915.-210 р.
REFERENCES:
1. Abduhu, Muhammad. Badeizzamon Hamadonis Commentaries and Maqomas.-Beirut,1924.-800 p.
2. Gafforova, U. Koranic Stories in "Tafsiri Tabari" Translation. - Khujand: Light of Enlightenment, 2004. - 400 p.
3. Isfandiyorpur, H. Speech Aruses. - Tehran, 1383hijra. - 356 p.
4. Koshifi, Kamoluddin Husayn Voiz. Badoe-ul-afkor fi sanoe'-il-ash'or. Under the editorship of Rahim Musulmonulov. - M.: Science. 1977. - 236 p.
5. The Holy Karan (original and Tajik translated text). - Dushanbe: ER-Graf, 2011. - 1260 p.
6. Rashidova, D.A. Peculiarities of Usage of Saj" and its Types in Badeuzzamon Hamadonis Maqamas / D.A. Rashidova // Scientific Notes of KhSU named after acad. B. Gafurov. Series of Humanities and Social Sciences. - 2019. - #3 (60). - P. 72 - 76.
7. Saolibi, Nishopur. Yatimat-ud-dahr fi mahosin ahl-al-asr: in six volumes / Saolibii Nishopuri. -Beirut: Publishing-house of books and science, 1420/2000. - V.3.
8. Tajik Language Dictionary. In two volumes. -M.: Soviet Encyclopedia, 1969. - V.1. - 948 p.
9. Hodizoda Faridun. Poetics of Maqoma (short stories) Hamiddidin Balkhi: synopsis of candidate dissertation in philology. - Dushanbe, 1991. - 23 p.
10. Hamadoni, Abulfazl Badeuzzamon. Divan. - Beirut, 1424-2003. - 156 p.
11. Hamadoni, Ahmad ibn Husayn. al-Maqomot wa-l-Rasoyil (stony press). - Tehran, 1226.
12.Hodizoda, R. The Dictionary of Literary Criticism Terms / R.Hodizoda, M.Shukurov, T.Abdujabborov.-Dushanbe, 1966. - 188 p.
13.The Maqamat of Badо 'al-Zaman al-Hamadha^: Translated from the Arabic with an introduction and notes historical and grammatical by W. J. Prendergast. Madras, 1915. - 210 p.
